Na scheldpartij kwam 'I love you'
Dirigent Walter Proost over zijn leermeester Leonard Bernstein
Oude en nieuwe wereld
op Festival van
Zeeuwsch-Vlaanderen
rUTER PLUKT DE
fEN UIT JE STUDIE
ISTEN
Hans van
Mierlo
politicus
j st:-jansteen
- Café 't Centrum, 14 u. schie
ting.
i zuiddorpe
1 - 't Gemeentehuis, 13.30 u.
schieting voor bejaarden.
i vogelwaarde
- 't GeJaag, KBO, 13.30 u. bingo.
DE KLINGE
- Statie, 19.45 u. schieting.
ÏNTIE)
-m vm'i mmmii s
Oranjestraat 5
Tel. 01155-2710
Fax 01155-4849
DE STEM
VRIJDAG 28 AUGUSTUS 1992
DEEL
Terneuzen - Het Festival
van Zeeuws-Vlaanderen,
van 10 tot 28 september,
neemt als rode draad in
het programma steeds en
kele specifieke onderdelen
van de thema's van het
Festival van Vlaanderen.
Dat leverde in voorgaande
edities een serie uitvoeringen
van Scandinavische muziek
op en dit jaar wordt een om
vangrijk retrospectief gewijd
aan de in 1990 overleden
Amerikaanse componist en
dirigent Leonard Bernstein.
Onder de uitvoerenden staan
grote namen, zoals The King's
Singers die een 'American
Collection' presenteren. Het
Kamerorkest van Georgië
brengt eigen bewerkingen
van 'West Side Story' en
Gershwins 'Porgy Bess'. De
Ebony Band vertolkt jazzmu
ziek van Bernstein en de drie
symfonieën worden uitge
voerd door drie Belgische or
kesten: BRT, Nationaal en
Filharmonisch Orkest van
Vlaanderen. Elk orkest speelt
een symfonie van Bernstein in
combinatie met een Dvorak-
symfonie.
Het tweede thema van het
Zeeuws-Vlaams Festival is de
muziek uit Spanje. Omdat
Columbus 500 jaar geleden
Amerika ontdekte, wordt
aandacht besteed aan de mu
ziek in de oude en de nieuwe
wereld. Voor de nieuwe werd
Bernstein gebruikt en de oude
wereld wordt door Zeeuws-
Vlaanderen vertaald met: de
invloed van de Nederlandse
en Vlaamse polyfonisten (ma
kers van meerstemmige mu
ziek) uit de 15e en de 16e
eeuw op de componisten uit
de Spaanse Gouden Eeuw.
Belangrijke uitvoerenden zijn
hier het Nederlands Kamer
koor en het Engelse Ensemble
Pro Cantione Antiqua en
uniek is de uitvoering van de
opera over Don Quichote,
'Die Hochzeit des Camacho'
van Mendelssohn, die wordt
uitgevoerd door het Ensemble
Anima Eterna o.l.v. Jos van
Immerseel.
Spanje en de nieuwe wereld
komen samen in, volgens de
organisatie, hét hoogtepunt
van het festival 1992: de
Europese première van de
Misa Flamenca van Paco Pe-
na. De bekende gitarist speelt
woensdag 23 september in de
rk-kerk in Koewacht enkele
solowerken voor gitaar en het
koor van The Academy of
St.Martin in the Fields zingt
enkele werken van Spaanse
componisten.
Ook dit jaar vinden de con
certen plaats in oude kerken
en historische gebouwen in de
acht Zeeuws-Vlaamse ge
meenten. Op zaterdag 12 sep
tember (Monumentendag)
zijn er twee optredens in
Hulst: in de namiddag een
piano-duo Karin Lechner en
Sergio Tiempo. Deze pianis
ten uit Venezuela spelen
Spaanse en Amerikaanse
composities in het stadhuis en
een Bernstein/Dvorak concert
in de Hulster basiliek 's
avonds.
Het Muzikaal Kerkenpad is
op zaterdag 19 september en
wordt in samenwerking met
de NCRV gehouden. In de
Nederlands Hervormde ker
ken in Waterlandskerkje en
Sint-Anna ter Muiden vinden
kamermuziekconcerten plaats
om 13.30 en 16.00 uur.
|en artsen
Heinkenszand en Noord-
and - Dierenarts M. Karei-
H.H, Kinderendiik Üfi
I tel. 01100-20656.
Jstdijk en Hulst - Dierenarts
Irsol en J. Versol-Ten Hoo
it Plevierstr. 18, Hengstdijk
1148-2365. Zaterdagspree-
te Hengstdijk van 13-14 u
Ier vlgs. afspr.
- Dierenartsen Aerts-
Dullaertstr. 43, tel"
-14015. Spreekuur za. 10.!
|j en volgens afspraak,
ikens, Aardenburg, Sluis -
Jenarts G. de Bruijckere en
[Bruinessen-Kapsenberg. Za
lo. spreekuur gezelschapsdie.!
|n Breskens (Dorpsstr. 8) van
lb-12.00 u. en in Oostbure
luwerijstr. 8) van 13.00-13.3o
f/erder vlgs. tel. afspr. tel
|2-2769 of01177-2398.
Terneuzen, Zaamslag en
jgstdijk - Vanaf zat. 12.00 u.
Jenarts R. Versol, Plevierstr.
Hengstdijk, tel. 01155-1488
jl 148-2365. Spreekuur Axel:
11-12 u. en vlgs. afspr.
van Gent - Dierenarts E. Da-
Westdam 54, tel. 01158-
p. Spreekuur za. en zo. 11-12
n na afspraak.
neuzen e.o. - Peter de Vos
fkliniek voor kleine huisdie-
'De Steenberghe', v. Steen-
genlaan 7, Terneuzen, tel.
50-96425. Spreekuur: zat. 12-
h. Verder na telefonische af
bak.
Ij. de Vos en A. Burm, Kliniek
i kleine huisdieren en bijzon-
8 dieren, v. Diemenstr. 83,
neuzen, tel. 01150-19628.'
Jeekuur zat. 12.30-14 u. en na
Ifonisch overleg.
Istburg - Dierenarts J.v.d. Vij-
Sirius. 1, tel. 01170-52103.
reekuur zat. en zond. na tel.
]pr. Bgg. Dierenkliniek IJzen-
ke, 01176-1388.
f-Jansteen e.o. - Dierenarts A.
J/Bruyn, Tempelier 34, St. Jan-
|en, tel. 01140-12701, bgg.
1140-10546. Spreekuur za. en
11-12 u. en vlgs. afspraak,
lisbezoek ook na afspraak.
Jaktijk Uzendijke - Dierenarts
Iv.d. Vijver, tel. 01176-1388.
Jireekuur zat. om 13 uur en
|nd. om 12 uur in de dierenkli-
1 'ek te IJzendijke, en volgens af-
Iraak.
DARTSEN
jest-Zeeuwsch-Vlaanderen
[indarts B. Bracké, Burg.v.
Ijiijenstr. 81, Breskens, tel.
172-2714, privé: Wulpenlaan 6,
jreskens, tel. 01172-2931.
Spreekuur zat. en zond. 12-12.30
bst-Zeeuwsch-Vlaanderen
ndarts H. Verhelst, Terneuzen-
Istr. 10, Zaamslag, tel. 01153-
*00. Spreekuur zat. 10-10.30 en
p-18.30 u. zond. 12-12.30 u.
uid- en Noord-Beveland -
Jandarts A. de Wit, Turfkade 15,
foes. In het weekeinde tel. nr.
|6-52771398. Spreekuur zat. en
Hond. 10-11 uur.
potheken
xel - Apotheek Axel, Oranjestr,
IJ, tel. 01155-2888. Geop. zat. 10-
I 1 en 16-17 uur. Verder uitslui-
Ipnd voor spoedgevallen en re-
lepten.
Boes - Zeeuwse apotheek, Grote
llarkt 10, tel. 01100-15255.
(luist - Apotheek Hulst. Geop.
at. 11-12 uur en 15.30-17.30
lur, zond. 11-11.30 u. en 16.30-
J7.30 u. Voor spoedgevallen bui
len openingstijden is de dienst
doende apothekersassistente
Ihuis bereikbaar tel. 01140-
14255.
Jrerneuzen - Apotheek Hamann,
[tel. 01150-12060. Geop. zat. van
8.30-17.30 u., zond. 11.30-12.30
li. en 17-18 u.
ziekenhuizen zeeuwsch-
vlaanderen
Voor eerste hulp bij ongelukken:
Heerst dienstdoende huisarts raad-
Iplegen,
JHulst - Buitenpolikliniek De
■Honte, tel. 01140-12651.
Oostburg - St. Antoniuszieken-
■huis, tel. 01170-9000.
Terneuzen - Streekziekenhuis De
IHonte tel. 01150-88000.
ambulance
weer
en brand-
Zeeuwsch- Vlaanderen
01150-12200.
loorjeanette Vergouwen
iet Festival van Zeeuws-Vlaanderen
ïsteedt dit jaar heel veel aandacht aan
it composities van Leonard Bernstein.
Een selectie uit de West Side Story
'aft niet geïntroduceerd te worden,
Mar de meer 'klassièke' composities,
de drie symfonieën, zijn niet of
ouwelijks bekend bij het concertpu
bliek. Iets wat Bernstein zelf zijn hele
hen lang gevoeld heeft als een onder-
mardering van zijn talenten als com-
ponist.
Een man die Bernstein gekend heeft,
set hem heeft samengewerkt en heeft
mn kennen als mens en musicus is de
Mg Walter Proost. Hij is dirigent en
wral waardering in Italië, Nederland,
Frankrijk en de Verenigde Staten. Hij
leidt drie Italiaanse orkesten, van San
femo, Bari en Lecce, zwaait ook de
dek bij het Symfonieorkest van Cannes
het Noord Nederlands Orkest en
wrdt steeds meer als gastdirigent ge
waagd in Amerika.
De eerste keer dat ik Bernstein ont
vette, tekent de man al volledig", be
slot Proost zijn verhaal. „Ik had mijn
luhekstudie achter de rug en trad veel
t als jazzmusicus, maar het dirigeren
Jok mij geweldig aan. Ik werkte bij de
"OS en kwam zo in contact met vele
Me dirigenten, maar te mogen wer-
"t bij Berstein was toch mijn ideaal,
vroeg dus een ontmoeting aan en
tee werd prompt geweigerd.
Fe» vriend die Bernstein's secretaresse
zorgde ervoor dat ik de receptie
bijwonen na een concert dat Bern-
met de New York Philharmonic
orgde. Dat was in 1975 en, geloof
de sfeer was goddelijk: overal bo
dyguards en een Klein geselecteerd ge
nschap dat stond te wachten op de
Maestro. Hij kwam binnen en omdat
nja vrouw en ik helemaal apart van
'"gezelschap stonden, stapte hij on-
Wdelijk op mij af en zei: 'You must be
"alter'. Bernstein hield ervan dat alle
™Macht naar hem ging, maar in feite
as hij een warm, sociaal voelend
mens.»
gesprek bleek vruchtbaar, Proost
°™t een tijd lang de repetities en de
icerten volgen en leerde zo de kneep-
2*» to vak. Hij spreekt met bewon
ing over Bernstein als dirigent, een
n die als hij muziek uitvoerde, zich
temaal inleefde in de componist.
Glimlach
jjk heb het meegemaakt dat hij, de
na een uitvoering, een symfonie
k ^jostakovitsj instudeerde. Het ging
b„emaa' met. De musici waren blijk
en/ ï1106' Berstein liet ze zonder
J^brekingen het eerste deel spelen
stopte daarna, leunde achteruit en
%met beminnelijkste glimlach op
van ?ez,icto dat ze gisteren de sterren
hAtt £le.I,to hadden gespeeld. Daarna
le hij zich op en vertelde hen in de
Leonard Bernstein en Walter Proost zingen een partituur. Opperste concentratie en de onafscheidelijke sigaret.
- FOTO's ARCHIEF DE STEM
grofst mogelijke woorden hoe ze nu
speelden en dat dit niet te rijmen was.
Na een reeks vuile opmerkingen en
vloeken, verzocht hij de musici te her
beginnen. Wat ik daarna hoorde was
topklasse.
Zo was Bernstein, hij maakte je uit
voor alles en nog wat en als je daarna
kwaliteit leverde, kreeg je een stralend
gezicht tegenover je en een gelukkig
man die spontaan een kushand gaf en
uitriep: 'I love you'. Bernstein had een
niet te beschrijven uitstraling. Tijdens
de repetities bruiste hij van energie, hij
kon opbranden als een fakkel, maar re
cupereerde ontzettend snel."
Longen
Bernstein verzorgde zich vaak slecht,
de medische wetenschap en de dokto
ren konden wat hem betreft 'oprotten'.
Als hij een slechte dag had kon je, ook
als vriend, beter uit zijn buurt blijven.
Toen hij 36 jaar was, kreeg hij de me
dedeling dat zijn longen slecht waren
en dat hij, als hij niet stopte met roken,
de veertig niet zou halen. Hij vertelde
daarna aan ieder die het wilde horen
dat het niet meer de moeite was om te
stoppen en daarom gewoon doorging.
Ook dronk hij stevig whisky en fuifde
er lustig op los.
Bernstein kon absoluut niet omgaan
met mensen die hun vak niet kenden,
die schold hij de huid vol om ze daarna
volledig te negeren. Proost ervoer hem
als een groot kunstenaar die als hij met
muziek bezig was geen kapsones had en
die andere musici beschouwde als zijn
gelijken. „Je moest een beetje het spel
letje meespelen; je wist dat hij graag
grof was en de mensen wilde kwetsen,
op zo'n moment moest je niet bedeesd
zijn maar gewoon recht voor zijn raap
antwoorden. Dat waardeerde hij."
Musicals
Bernstein heeft zijn hele leven moeten
kiezen tussen componeren en dirigeren.
Als dirigent verdiende hij een dikke bo
terham en stond hij steeds in de schijn
werper, als componist had hij met zijn
musicals veel succes, maar zijn orke
strale werken werden ondergewaar
deerd. Dat stak hem geweldig. Hij was
de man die als dirigent ervoor zorgde
dat bijna een kwart van de uitgevoerde
werken van hedendaagse 'collega's'
was.
Hij verdedigde de atonale muziek, hoe
wel hij er geen voorstander van was. En
dan verweten sommige critici hem nog
dat hij geen atonale muziek kon schrij
ven.
„Ik ben ervan overtuigd dat hij dit kon.
Tenslotte is atonale muziek gewoon re
kenwerk", stelt Proost. „Het eerste deel
uit zijn derde symfonie bewijst dat
trouwens."
Bemstein had echter een principe waar
hij niet van afweek: hij stelde dat hij
muziek schreef voor de mensen en niet
voor zichzelf en daarom moest het goed
in het gehoor liggen. Hij was een twee
slachtig mens en verwerkte in zijn com
posities, tot woede van de serieuze
klassieke muziekliefhebbers, veel jazz
elementen. Ook het ritme is zeer be
langrijk en in elk werk zitten enkele
super-romantische en fel ritmische ge
deelten.
Maar Bernstein was dwars en ging het
liefst tegen alle regels in. Zijn 'West
Side Stoiy', "Trouble in Tahiti' en 'Can-
dide' zijn pure Broadway-showachtige
werken. Maar zijn 'Serenade' voor viool
en orkest en 'Mass' zijn diepzinnige
composities van topkwaliteit.
Van Zweden
Proost bleef contact houden met Bern
stein en leerde zo ook violist Jaap van
Zweden kennen. Beiden ijveren voor
een grotere erkenning van Berstein als
componist. Zij hebben onlangs een CD
opgenomen met de vioolserenade, de
ouverture 'Candide' en drie dansen uit
'On the Town' van Bernstein, aange
vuld met het vioolconcerto van Barber.
„Enkele jaren geleden heb ik de her
werkte versie van 'Candide' uitgevoerd
in de Singel in Antwerpen. Ik kreeg de
morgen van de eerste repetitie toen
twee kartonnen dozen met uitgeschre
ven partituren. Het handschrift van
Bernstein is half leesbaar, je kunt je
voorstellen hoe we ons door de parti
tuur hebben geworsteld.
Daarna wilde ik met Jaap van Zweden
als solist de 'Serenade' uitvoeren. Die
stelde voor om het werk samen met
Bernstein te analyseren. Deze was en
thousiast en we vlogen dus naar New
York en hebben daar uren met hem ge
discussieerd. Hij vond het prachtig en
was opgetogen over het feit dat we het
juiste tempo aankonden. Zijn presto
betekent: zo snel als technisch mogelijk
is. Nou, Jaap kon dat en de uitvoering
werd een succes.
Bernstein kwam toen zelf met het idee
om de 'Serenade' en nog wat ander
werk op CD te zetten. Zijn dood in ok
tober 1990, heeft de opname wat ver
traagd. Dank zij de viering van Ameri-
ka's ontdekking door Columbus kwam
Bernstein weer in de belangstelling. Er
is dit jaar veel aandacht voor de mu
ziek van de Oude en de Nieuwe Wereld
en daar hoort Bemstein natuurlijk bij.
Met het Vlaams Kamerorkest verzorg
ik trouwens op 12 oktober (Columbus
Day) een concert met Amerikaanse
composities in de Elisabethzaal in Ant
werpen. Het programma omvat werken
die op de CD staan en de tweede sym
fonie van Ives."
Tragedie
Bemstein was jood en homoseksueel en
dat riep wel eens weerstanden op. Zelf
zat hij er niet mee. Hij verwerkte zijn
gevoelens tegenover het jodendom, het
katholicisme en de maatschappij in zijn
werken. Zijn drie symfonieën getuigen
hiervan: jiddische elementen in 1, Mah-
ler-invloeden in 2 en anti-katholicisme
in 3.
Proost: „Het zijn drie verschillende
werken. Het knappe is dat ze qua stijl,
ieder een eigen karakter hebben, maar
dat je onmiddelijk de echte Bernstein-
techniek herkent. Zijn werk bevat
steeds een brok tragedie en die wordt
telkens apart verpakt, soms met zang
zoals de Cantilene in 1 en soms door de
piano in symfonie 2, maar wel altijd in
het romantische deel."
Proost is een Bernstein-bewonderaar
én -kenner. Hij voert met het Vlaams
Kamerorkest vaak werken van de Ame
rikaanse componist uit. Dat hij gewerkt
heeft met Bemstein is merkbaar: zijn
wijze van dirigeren doet aan Bemstein
denken.
„Dat is onbewust, ik heb eens een vi
deoband opgestuurd naar hem en toen
kreeg ik diezelfde reactie. Waarschijn
lijk komt dat omdat ik impulsief ben en
op mijn gevoel afga. Dan spring je af en
toe op en je zwelgt soms zelfs in de mu
ziek, maar ik zou me nooit of te nimmer
met Bemstein willen vergelijken", al
dus Proost.
Wat is uw favoriete boek?
Een favoriet boek heb ik niet, ik heb ook geen favoriet
hemd. Prachtig vind ik 'Le rouge et le noir' van Stend
hal, 'Point Counterpoint' van Huxley en 'L'étranger'
van Camus.
Welke film heeft op u de meeste indruk gemaakt?
'The Third Man' omdat die film het na-oorlogse Wenen
laat zien als uitdrukking van de chaos, de vernietiging
en vervolgens de Koude Oorlog.
Wat is de laatste tentoonstelling die u heeft bezocht?
Dat was in Vaison la Romaine, een Frans plaatsje aan
de Cöte d'Azur. Een tentoonstelling van de schilder Ge
rard Altmann, een vriend van me. Hij maakt landschap
achtige taferelen met een micro-kubistische techniek
van vlakjes.
Welke plaat of cd zou u op de radio willen laten draaien
voor u zelf?
'Frauen, Leben und Liebe'. Dat zijn liederen van Schu
bert, gezongen door Kathleen Ferrier. Of de Rückert
Lieder van Mahler, ook gezongen door Kathleen Ferrier.
Wat hangt er bij u thuis op het mooiste plekje aan de muur?
Er hangt op een heel mooi plekje een Ger Meinema, een
schilderij tussen figuratief en abstract in.
Wat was uw laatste cultureel avondje uit?
Een hele mooie voorstelling van Ibsen, 'Als wij doden
ontwaken', in de Stadsschouwburg in Amsterdam.
Voor welk televisieprogramma blijft u thuis?
De laatste keer dat ik voor de televisie ben thuis geble
ven, was de voetbalwedstrijd van Nederland tegen
Duitsland.
Door welke artiest, kunstenaar of acteur zou u het liefst
voor een diner met kaarslicht worden uitgenodigd?
Ik vind een diner met kaarslicht vreselijk. Ik heb hele
maal geen verlangens in die richting. Laat ik zeggen met
Woody Allen, om eens te horen hoe het zit.
Wie zou er volgens u beslist nóóit minister van WVC moeten
worden?
Ik kan natuurlijk Janmaat zeggen - dat gaat er altijd in -
maar dat is zo flauw. Het overgrote deel van de Neder
landse bevolking zou dat niet, moeten worden, er zijn
maar weinig mensen die dat kunnen.
Wat zouden mensen volgens u per se moeten zien, lezen of
horen?
Ze moeten helemaal niks. Als u mij naar een advies
vraagt, zeg ik: een uitvoering van een van de symfonieën
van Mahler door Bernard Haitink.
„Je wist dat
hij graag grof
was en de
mensen wilde
kwetsen. Je
moest een
beetje het
spelletje mee
spelen", zegt
Walter Proost
over Bern
stein.
