L
DE STEM
1W E E K E
H
ERM/V
RUCTEURS
M/V
OUW B.V.
T IN GLAS
LIST EN
BEDROG IN
OORLOG EN
ZAKENLEVEN
jsiness
in Staalbouw B.V.
24 UUR
SERVICE
tUIK VAN DE SUBSIDIE
E 4
cente'
Penthouse
Variaties
Grebbelinie
Onderschatting
hynamisch staalconstruc-
f dat zich voornamelijk
ludt met het vervaardi-
monteren van staalcon-
s, complete dak- en
instructies. Met eigen
ntwerp-, bereken-, en te-
100 medewerkers.
op korte termijn voor ons
n ervaring in het tekenen
Hij zal worden belast met
i vereiste.
werksfeer en een uitsteken-
na verschijning van deze
zaken
AAL
18772, 4538 AS TERNEUZEN
open enveloppe, postzegel is niet
Isn aan:
IZENSE GLASHANDEL
I mmer 505. 4530 WB Terneuzen
ZATERDAG 23 MEI 1992
HHKI
Met hun zogeheten chirurgische precisie-bombardementen wisten de geallieerden Iraakse doelen nauwkeurig te raken. De vraag is echter hoeveel dure technologische wapens er verspild zijn aan het vernietigen van nep-installaties.
De wereld wil bedrogen zijn
FOTOEPA
in meteen even alles regelen.
lernemers vinden in ons
Telecom Business Cente^
onder één dak. Een inbouwj
on. En een winkel. Plus ee
ice- en adviescentrum,
omt er alles aan de weet ov J
oiele communicatie. Maar oo
nciering, abonnementen ens 1
:contracten kunnen ter ple
irde worden gemaakt,
cunt reparaties laten uipr°ere
cunt er in alle rust kijken
;elijken. En wat u koopt» ka
n contante betaling - mete
rden meegenomen.
kan doordeweeks.
zaterdagmorgen. Kom
jw eens langs. U bent van I
;enodigd!
telecom
et aankleden van
liet stijfbevroren lichaam viel nog
niet tegen. Het was dagen lang in
een koelcel bewaard. Het was een
luguber karwei, maar jurist Ewen
Montagu van de Britse marine-in
lichtingendienst en zijn assistent
Charles Cholmondeley hadden het
zichzelf op de hals gehaald. Zij
hadden het plan. bedacht en het
moest absoluut geheim blijven. Ze
hadden ook zelf naar een geschikt
lijk gezocht en dat van een 36-ja-
rige vrijgezel gevonden, die aan
longontsteking was gestorven, zo
dat het er later op zou kunnen lij
ken dat hij door verdrinking om het
leven was gekomen.
Ooor onze redacteur Wim Koek
Montagu en Cholmondeley hadden ook
zelf de delicate taak verricht de ouders
om toestemming te vragen voor het ge
bruik van het stoffelijk overschot van
hun zoon. Het belang dat op het spel
stond, heette groot te zijn en nadat ze
hadden bedongen dat de ware naam
ran de zoon nooit in verband met het
beoogde gebruik bekend zou worden
gemaakt en dat hij uiteindelijk een
waardige begrafenis met militaire eer
z°u krijgen, gaven de ouders hun toe
stemming.
Daarna hadden Montagu en Cholmon
deley een identiteit met een geloof
waardige achtergrond moeten opbou
wen voor de majoor der mariniers die
ze William Martin noemden. Er dien
den zóveel William Martins bij de ma-
'me dat de Duitsers jaren nodig zouden
hebben om achter de valsheid van deze
Martin te komen.
Dat het een marinier was en geen ge
wone marine-officier had ook een re
den. De Duitsers zouden kunnen weten
®t Britse marine-officieren maatkle-
Jng droegen en dat de mariniers hun
d'ensturen vaak liever doorbrachten in
'en gevechtstenu van de gewone fou-
'"r. Kleding op maat maken voor een
Jevroren lijk zou niet eenvoudig zijn,
'ovendien zouden Duitse agenten in
wnden de kleermaker wellicht kunnen
ichterhalen.
Met aankleden van het lijk viel dus
"ee- Tot men het de schoenen wilde
aantrekken. Er was geen beweging te
Z'Jgen in de stijfbevroren voeten. Het
"haam kon ook niet meer ontdooid
Worden, want dan zou het onbruikbaar
orden door de zich snel inzettende
ontbinding. Het vindingrijke marine-
fo vond er echter iets op. Met electri-
I verwarmingselementen werden al-
,een de enkels ontdooid en zodra daar
tveging in zat werden snel de schoe-
en aan de voeten geschoven.
jy. 30 april 1943 spoelde het lijk van
ajoor William Martin aan op de kust
1 bet Spaanse Huelva. Aan zijn pols
een aktentas geketend met daarin
belangrijke papieren die de Duitsers in
de waan moesten brengen dat de eerst
volgende aanval van de Geallieerden
niet op Sicilië, maar op Sardinië gericht
zou zijn.
Majoor Martin met zijn tas was maar
een onderdeel van een veel grotere mis
leidingsoperatie, maar wel een belang
rijk onderdeel. De Duitse inlichtingen
dienst in Spanje zag al snel kans de in
houd van de tas te fotograferen. De
valse papieren, inclusief zogenaamde
persoonlijke correspondentie, overtuig
den de aanvankelijk zeker wel argwa
nende Duitsers zozeer dat ze ten slotte
niet meer twijfelden aan de echtheid
van rnajoor William Martin.
Hij werd in Huelva begraven, met mili
taire eer. Het is ondanks het cynisme
van deze oorlogsvertoning een teken
van beschaving dat het eenzame graf,
het enige Britse soldatengraf in de
verre omgeving, nog altijd zorgvuldig
wordt onderhouden door de Oorlogs
graven Commissie van het Gemene
best, die ook de grote Britse oorlogs
kerkhoven in West-Europa verzorgt.
Het verhaal van majoor William Martin
staat in het gisteren, verschenen boek
List en Bedrog van Jan Schuiten, mili
tair-historicus en oud-docent aan de
KMA. Het is een van de vele intrige
rende en boeiend beschreven voorbeel
den die hij aanhaalt in zijn voor een
breed publiek bestemde boek, dat als
ondertitel draagt: 'Strategemen uit de
krijgskunde en het zakenleven'.
Ook het zakenleven, want daar kunnen
ze er ook wat van als het om het verzin
nen van krijgslisten gaat, zoals bijvoor
beeld blijkt uit de 'Tachtigjarige Oor
log' die Pepsi Cola voert met Coca Cola
of de door Penthouse uiterst listig ge
voerde strijd met Playboy op de Ameri
kaanse lezersmarkt. Alleen gaat het
daar meestal niet om de vernietiging
van de vijand, zoals in de echte oorlog.
En de vernietiging van de vijand bete
kent dood en verderf. Bij de comman
doraid op St.-Nazaire op 28 maart 1942
was er een hoofdrol weggelegd voor de
oude torpedobootjager 'Campbeltown'.
Het schip moest zich vast rammen in de
sluisdeuren van het dok waarin de slag
kruiser 'Tirpitz', na de uitschakeling
van de Bismarck nog het gevaarlijkste
schip van de Kriegsmarine, onderhou
den werd. De Britten hadden de jager
volgestouwd met whisky, sigaretten en
andere lekkernijen, zodat de Duitsers
erop af kwamen als wespen op een pot
honing.
Diep verborgen in het schip en door de
Duitsers niet opgemerkt zat echter een
zware springlading met vertraagde ont
steking. Op de ochtend na de aanval
ontplofte de Cambeltown. Het dok was
voor de rest van oorlog uitgeschakeld,
maar met het schip vlogen ook twee
honderd Duitse militairen, die op de
whisky af waren gekomen, de lucht in.
Het is - voor een leek - verbazingwek
kend om te lezen hoe krijgslisten steeds
weer nieuwe variaties zijn op eeuwen
oude thema's. Zo is de list met majoor
William Martin een variatie op de
'Broodzak van Meinentzhagen', een
krijgslist uit de Eerste Wereldoorlog.
Meinentzhagen, een Britse majoor aan
het front bij Gaza en Beersheba, waar
de geallieerden tegenover Turkse en
Duitse troepen stonden, ging te paard
op verkenning uit, zo opzichtig dat hij
de aandacht van de Turken trok. Toen
die het vuur op hem openden sloeg hij
Jan Schuiten, militair-historicus, oud-docent aan de KMA en schrijver van 'List
en bedrog'. - foto willem blauw
PETER VAN STRAATEN
(K U£!3 ESN REUZE lS-U JN&
op de vlucht, zijn tevoren met bloed be
smeurde (het moest erop lijken dat hij
gewond was) broodzak 'verliezend'.
In die zak zaten ook belangrijke papie
ren. Het doel was hetzelfde als dat van
de operatie met William Martin: de vij
and op het verkeerde been zetten, in de
waan brengen dat de hoofdaanval er
gens anders zou plaatsvinden dan waar
hij in werkelijkheid zou worden gelan
ceerd.
Al in het eerste hoofdstuk, dat hij 'In
leidende beschietingen' heeft genoemd,
confronteert Schuiten de lezer met het
dubbele dilemma van de krijgslist. Is
die wel geoorloofd en wanneer wordt
een list regelrecht bedrog?
Het antwoord op die vraag is niet ge
makkelijk, zoals Schuiten aantoont met
het geval van soldaat F.C. Toelen op 11
mei 1940 in de Grebbelinie. Op die dag
viel het SS-Regiment 'Der Führer' de
Grebbelinie aan. In een van de bunkers
maakte de aanvalskracht, die de Duit
sers ontplooiden, zo'n overweldigende
indruk dat men besloot zich over te ge
ven en de witte vlag uit te steken.
Soldaat Toelen, die op enige afstand
achter de bunker zat, vond dit maar
niets. Hij rende naar voren, trok de
witte vlag weg en opende het vuur op
de vijand. Hij kreeg voor deze helden
daad de hoogste dapperheidsonder
scheiding die ons land kent: de Militaire
Willemsorde.
Toch was hier sprake van bedrog, in elk
geval in de ogen van de Duitsers. Mis
bruik maken van de witte vlag is een
verboden krijgslist. Er zijn namelijk re
gels: de verschillende Conventies van
Genève en ook het uit 1907 daterende
Haagse Landoorlogsreglement, dat on
der meer het misbruik van nationale
vlaggen, rode kruis-emblemen en witte
vlaggen verbiedt.
Ook het misbruik van uniformen is ver
boden, maar niemand houdt zich daar
aan, zo blijkt wel uit de talloze voor
beelden die Schuiten geeft. Speciale
Duitse eenheden gebruikten in de
nacht van 9 op 10 mei 1940 Neder
landse uniformen bij hun verrassings
aanvallen op de ondermijnde bruggen
over de Maas in Limburg. Alleen bij
Gennep slaagde zo'n aanval volledig,
een belangrijk succes want de pantser-
trein, die kort na de verovering over de
brug daverde, neutraliseerde al meteen
op de eerste dag van 'onze' oorlog de
Peel-Raamstelling. Bij het Ardennen
offensief in 1944 maakten de Duitsers
zelfs op grote schaal gebruik van geal
lieerde uniformen.
De soldaat mag zich ook niet dood of
gewond houden en als de vijand dan
nadert plotseling gaan schieten, maar
niettemin werd deze tactiek in 1940
aanbevolen in het Duitse Handboek
Soldaat. Het equivalent daarvan (en
van de witte vlag) met tanks deed zich
nog in de Golfoorlog voor toen Irakese
tanks met de geschutslopen achter
waarts gericht, als teken van overgave,
op een geallieerde stelling afreden en in
plaats van zich over te geven plotseling
het vuur openden.
Krijgslisten worden niet alleen op het
slagveld zelf toegepast. Schuiten behan
delt in een toegankelijke taal, vrij van
militair vakjargon, tal van voorbeelden
van misleidingsoperaties, zoals ingewik
kelde radiospelen om troepenverplaat
singen te suggereren, desinformatie op
grote schaal, de aanleg van schijnvlieg-
velden en het gebruik van dummy's.
Dat laatste soms in verbijsterend grote
aantallen, zoals in 1944 in Engeland, in
het kader van de omvangrijkste (en ge
slaagde) misleidingsoperatie aller tij
den, waarmee de Duitsers in de war
moesten worden gebracht omtrent de
komende invasie.
Een aparte categorie vormen de 'Vuile
truuks' (dirty tricks), waarvan ook de
latere generaal S. Spoor zich als kapi
tein in Australië blijkt te hebben be
diend met als bedoeling het moreel van
een zonder werk en bommenwerpers
zittend Nederlands squadron op te vij
zelen en waaraan hij zonder blikken of
blozen de reputatie en de vrijheid van
drie mannen opofferde.
Onder de 'dirty tricks' rekent Schuiten
ook een raid van Britse SAS-para's op
een aquaduct dat geen enkele militaire
betekenis had (maar dat wisten de pa
ra's niet!) maar dat wél in vijandelijk
gebied lag. Doel: het oppeppen van het
moreel van de SAS-soldaten die te lang
niets te doen hadden gehad en in toene
mende aantallen hun heil gingen zoe- i
ken bij regimenten die wel frontdienst
deden.
Hoewel de Russen en de Britten zeker
kwantitatief de kampioenen van de
krijgslist zijn gebleken, zijn krijgslisten
van alle tijden en worden ze overal toe
gepast, waar gestreden wordt. De
krijgslist is bij uitstek het wapen van de
zwakkere partij. Dat krijgslisten vaak
slagen, terwijl het toch altijd weer va
riaties zijn op oude thema's uit de leer
boeken van de soldaat, komt vooral
omdat de sterkere altijd gemakkelijk de
neiging krijgt de zwakkere te onder
schatten.
De grens tussen list en bedrog blijkt al
tijd moeilijk te trekken. Het slachtoffer
van een krijgslist kijkt er allicht anders
tegenaan dan degene die haar met suc
ces heeft toegepast. Generaal Norman
Schwarzkopf gaf na Desert Storm nogal
hoog op over zijn listige krijgsplannen.
Achteraf bleek dat Saddam Hussayn
minstens zo listig was geweest en dat
een groot aantal 'slimme wapens' van
de Amerikanen verspild bleek te zijn
aan dummy's en nepgebouwen.
„Door sterk de nadruk op de toepas
sing van krijgslisten te leggen," schrijft
Schuiten, „profileerde Schwarzkopf
zich voor het Amerikaanse volk als dé
ideale generaal: hij spaarde Ameri
kaanse levens en dat er zoveel Irakezen
sneuvelden, dat was hun eigen schuld,
dan hadden ze maar niet in de val moe
ten lopen."
Als een krijgslist volgens plan verloopt
hebben de organisatoren ervan de nei
ging de list als geslaagd te beschouwen.
Na de list met de zogenaamde majoor
William Martin stuurden de Duitsers
inderdaad troepen naar Sardinië en
Corsica, ten koste van de verdediging
op Sicilië. Maar het staat helemaal niet
vast dat deze troepenbewegingen een
gevolg waren van het feit dat de Duit
sers overtuigd waren van de echtheid
van majoor Martins papieren.
Niettemin is deze list als zeer geslaagd
de geschiedenis ingegaan en dat is geen
wonder, constateert Schuiten. Topfiga-
ren als Churchill, Eisenhower en
Mountbatten waren er direct bij be
trokken. Dat vereist groot succes, be
toogt Schuiten, „want anders voelen
zulke hoge pieten zich in hun autoriteit
aangetast. En omdat het met boze he
ren kwaad kersen eten is, had hun om
geving er alle belang bij het succes van
de onderneming te overtrekken. Zo
gaat zo'n krijgslist eigenlijk dubbel op.
Niet alleen de vijand, maar ook de
eigen partij wordt duchtig bij de neus
genomen."
Jan Schuiten - List en Bedrog, uitgeverij De
Haan, prijs 24,90.
