Nieuw groot proces tegen de Staat om kernwapens
Rechters in Nederland in meerderheid links
Toch weer de gekozen minister-president?
Kinc
OVERIGENS
Verlaging
Bijna vijfti
Nog geen
over plan
DE STEM E
Ernst of sabot
Oorlog
voor
kinderen
Sportief
ACHTERGROND
AJ
-DE STEM-
Ex-officier Stelling: 'Nu ook laatste F-16-kernbom nog weg'
'Priesterschap
vernederend
voor vrouwen'
DE STEM
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1991
BILLY Rohan, een 9-jarig
jochie uit een Londense
buitenwijk, betrapt zijn
oudere zus terwijl ze in de
ruïne van een gebombardeerd
huis aan het vrijen is met een
Canadese soldaat. Boos beko
gelt hij het stel met stukken
puin. Het waarom is me niet
helemaal duidelijk. Zo is er
wel meer dat ik niet 'herken'
in de oorlogsavonturen van
Billy Rohan. Met belangstel
ling had ik uitgekeken naar de
film Hope and Glorywoens
dag uitgezonden door de
KRO-televisie. Met belang
stelling omdat ik vernomen
had dat hier de oorlog, in Lon
den weliswaar, werd getoond
zoals die werd beleefd door
een 9-jarige jongen en omdat
ik zelf in de oorlog ook 9 jaar
werd.
Dat de oorlog voor kinderen
een tijd van avontuur was, zal
ik niet ontkennen. De ont
zagwekkende luchtvloten die
overvlogen, op weg naar
Duitsland; de luchtgevechten;
de neerstortende bommenwer
pers, geraakt door de Flak\
aan parachutes gelande en ge
vangen genomen piloten die
door de straat werden ge
voerd; het slapen op stapel
bedden in de kelder; de op
windende laatste weken voor
de bevrijding, toen onafzien
bare stoeten, in wanorde ver
kerende, Duitse legerresten
voorbij trokken; de bevrijding
zelf met haar wonderen op
wielen (nooit eerder een Jeep
of bulldozer gezien!). Alle
maal spekkie voor het bekkie
van een 9-jarige jongen.
Naar mijn ervaring echter ho
ren er ook momenten van
angst bij. Billy kent geen
angst. We maken hem mee,
wanneer hij met zijn moeder
en zusjes (vader is overen
thousiast en vrijwillig terug
naar zijn regiment gegaan) in
de kelder een bombardement
uitzit. Het is carpet-bombing
constateert zus angstig, een
bommentapijt. In snelle op
eenvolging van steeds luidere
explosies hoor je de bommen
regen naderen. De aarde trilt,
schudt. Het verlammende
ogenblik wanneer de volgende
bom op jouw kelder kan val
len. De opluchting als de bom
menregen gepasseerd blijkt en
de inslagen zich geleidelijk
verwijderen. Tot er weer een
nieuwe reeks komt.
Ik herinner me die momenten
maar al te goed. De oefenin
gen van berouw die de buren,
met wie we de schuilkelder
deelden, aanhieven; het gegil
van een zus, de gespannen blik
waarmee mijn vader naar de
stutbalken keek, mijn eigen
doodsangst. Ik zal stiller zijn
geweest dan de biddende bu
ren, maar ik zal zeker niet, zo
als Billy Rohan, koelbloedig
de angstreacties van de ande
ren hebben zitten observeren
om daar vijftig jaar na dato
eventueel nog een film over te
kunnen maken.
Nu had ik geen oudere zuster
om te kunnen betrappen tij
dens een vrijpartijtje in een
gebombardeerd huis. Zelf be
gonnen we onze nog pre-pube-
rale scharrels weliswaar in het
keldercomplex van een door
de Duitsers opgeblazen raad
huis, maar toen was de oorlog
alweer voorbij. Het verzame
len van bom- en granaatscher
ven, nog warm als je ze op
raapte, dat herken ik wel. Die
scherven, je kon er niet van af
blijven, ook al wist je dat ze
tot niets dienden, dat je ze
weer weg zou gooien. In onze
omgeving kwamen veel meer
vliegtuigen neer dan in Billy's
woonwijk, zodat wij ook stuk
ken plexiglas konden rapen,
die je met geduld en volhar
ding tot sieraden kon slijpen.
Het fantaseren over boze mof
fen en spionnen. Het hoort al
lemaal bij het jongensavon-
tuur waarover Hope and
Glory ook gaat.
Maar zoals Billy de volwasse
nen observeert, zijn moeder,
zijn zussen, zijn opa, de buur
vrouw, het buurmeisje wier
moeder net is omgekomen,
dat doen 9-jarige jongens zo
niet. Dat moet allemaal inter
pretatie achteraf zijn van ho
ren zeggen. Daarom waar
schijnlijk viel de film wat te
gen.
Als Arizona nog Arizona zou zijn en Ohio Ohio, Oost-Duitsland
Oost-Duitsland en Wales nog Wales, hoeveel méér harten van
sportlieden zouden van vreugde opspringen bij de gedachte aan de
komende Olympische Spelen! Al die hardtrainende mannen en
vrouwen zouden als de besten van Arizona, Ohio, Oost-Duitsland
en Wales door hun eigen bondsbestuurders kunnen worden uitge
zonden naar die wereldwijde wedstrijden. Maar helaas, Arizona en
Ohio zijn wijken van de VS geworden, Oost-Duitsland is de nieuwe
achterbuurt van Duitsland en Wales het Friesland van Groot-Brit-
tannië. De besten van het land zijn nog maar de besten van hun
streek. De Olympische Spelen raken buiten bereik. - Dat lot treft
weldra ook de Nederlandse kampioenen. Het verenigde Europa zal
hun grenzen vernauwen. Wat een troostend vooruitzicht voor Neer-
lands bijna-besten. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
0 076-236911 Telefax 076-236405.
Telefax redactie 0 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, 0 01640-36850,
fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 0 236326, fax 076-236215.
Voor bezorgklachten: 0 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 0 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1,001100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 0 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 0 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 0 01650-37150, fax 01650-
44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32, 0 01150-17920, fax 01150-
96554.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP 0 01184-19910, fax
01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per kwartaal 77,90, per half jaar 155,25 óf per jaar 302,25.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 26,00,
per kwartaal 75,90, per half jaar 151,25 óf per jaar 294,75.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,40; zat. 1,70.
Service-afdeling abonnementen: 0 076-236472, ma. t/m vrijd.
8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 0 076-236911
Fotoservice 0 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 0 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 0 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties 0 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30
uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 0 076-236394/236911
Rsnlfrolstioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. ,0.91
Opnieuw wacht de Staat
een groot proces over het
toestaan en gebruik van
kernwapens. Volgens
Meindert Stelling,
voorzitter van de Stichting
Tribunaal voor de Vrede,
kan een proces slechts
vermeden worden als de
regering bereid is een
dialoog over
kernbewapening aan te
gaan.
Door Rinze Brandsma
TERWIJL HET eerste massale
proces van 20.000 eisende Ne
derlanders tegen de Staat der
Nederlanden om de kruisraket
ten te verbieden nog niet eens
is afgelopen, worden er mo
menteel al weer voorbereidin
gen getroffen voor een nieuwe
rechtszaak.
Deze week heeft de Stichting
Tribunaal voor de Vrede de re
gering schriftelijk gesommeerd,
af te zien van ieder gebruik van
kernwapens.
„Ze hebben twee maanden de
tijd om te reageren. De formele
sommatie is ons schot voor de
boeg. De eerste stap voor het
proces tegen de Staat. We ho
pen op een dialoog met de rege
ring over kernwapens. We wil-
Meindert Stelling
len dat de ministers serieus in
gaan op de effecten van kern
wapens. En dat ze de vraag
eindelijk eens beantwoorden
hoe die massa-vernietigingswa
pens zich verdragen met het
humanitair oorlogsrecht. Als de
regering de discussie aan wil,
dan is het proces niet nodig".
Aan het woord is mr. Meindert
Stelling, voorzitter van het Tri
bunaal voor de Vrede. Stelling
is minstens zo bekend als de
voormalige beroepsofficier, de
dissidente luchtmachtkapitein
- FOTO HENDRIKSEN-VALK
die zich zo drastisch als atoom
pacifist manifesteerde dat hij
de militaire dienst moest verla
ten.
Waarom een nieuw proces?
Terwijl het vorige proces tegen
de Staat om de plaatsing van
de kruisraketten tot en met de
Hoge Raad verloren werd
('plaatsing is niet ten onrech
te')? En het staartje van die
rechtzaak nu bij het VN-comité
voor de mensenrechten in Ge-
nève ligt?
Stelling: „Ons proces keert zich
tegen Alle Nederlandse mede
verantwoordelijkheid voor be
zit, opslag of gebruik van
welke kernwapens dan ook.
Ook met het terugbrengen van
onze atoomtaken blijft de Ne
derlandse staat steun geven
aan de nucleaire dreiging bin
nen deNavo".
De Vereniging Juristen voor de
Vrede, waar het Tribunaal mee
samenwerkt, was een proces
om de kernwapens allang van
plan. De juristen/eisers voor
vrede vinden dat het eerste
grote kruisrakettenproces niet
verloren werd.
„Het heeft ons juist veel hand
vatten gegeven. Voor het eerst
in de geschiedenis heeft de re
gering, in de discussie over
kruisvluchtwapens, erkend dat
het beginsel van het humani
tair oorlogsrecht ook van toe
passing is op die wapens".
Stelling vertelt dat, toen hij
zelf nog als beroepsmilitair in
dienst was, zijn minister die
discussie weigerde. „Hij vond
dat humanitair oorlogsrecht
geen betrekking heeft op kern
wapens. Dat kernwapens bui
ten het recht staan. Grote onzin
natuurlijk".
Tweede handvat voor een
nieuw proces is, dat de Hoge
Raad vaststelde dat rechters
wel over het vraagstuk van
kernwapens moeten kunnen
oordelen. Terwijl de heersende
opvatting was, dat het om puur
politieke beslissingen ging,
waar de rechter af moest blij
ven.
Wat zijn de eisen in de somma
tie en in het nieuwe kernach
tige proces? Stelling: „De kern
wapens Nederland uit. En een
verbod om kernwapens op
enige wijze in te zetten. En een
verbod om ze tegen steden in te
zetten; de burgerbevolking mag
nooit het doelwit van een mili
taire actie zijn".
De landsadvocaten noemden
het eerste proces tegen de
Staat, met bijna 20.000 eisende
Nederlanders - de grootste ju
ridische procedure ooit aange
spannen - 'een onzinnig show
proces dat buitenmenselijke
proporties dreigt aan te ne
men'.
Tribunaal-voorzitter Stelling
glimlacht fijntjes. „Ja, een
showproces in die zin dat het
grote publieke aandacht trok.
Wie wist begin jaren '80 nou
van humanitair oorlogsrecht?
Het vraagstuk van het interna
tionaal recht is veel sterker
gaan leven".
Het eerste proces kostte miljoe
nen, zeker aan de kant van de
eisers en de Stichting Verbiedt
de Kruisraketten. „Het was heel
kostbaar, ja. Dat is een pro
bleem. Als onze eisers en leden
jaarlijks een tientje contributie
betalen kunnen we het trekken.
Binnen onze clubs zit al veel
know-how".
De Stichting Tribunaal voor de
Vrede begint met zo'n vijfdui
zend eisers, waarvan velen ook
in het eerste proces hebben
meegedaan. Vanuit Duitsland
en Polen eisen ook enkele tien
tallen atoompacifisten/juristen
mee. Vredesgroepen van binnen
en buiten de kerken doen ook
weer mee, net als de FNV.
Maar wat willen de eisers nou?
Woensdrecht wérd toch geen
basis voor kruisvluchtwapens
met kernkoppen? Er is nu toch
wereldwijde ontspanning?
Bijna alle kernwapens gaan nu
toch Nederland uit?
„Ja, het gaat ons om dat 'bijna'.
Nog steeds is het mogelijk dat
massavernietigingswapens in
gezet worden met behulp van
de Nederlandse regering. Ook
als de laatste F-16-kernbom
weg zal zijn, dan blijft de mo
gelijkheid open dat bij een cri
sis kernwapens ingevlogen
worden. En dat in Navo-ver-
band onze regering meebeslist
over inzet. Daartegen richt zich
straks het proces".
„Tenzij de regering de discussie
nu aangaat. Of de beginselen
van het humanitair oorlogs
recht verspreidt." Fel: „Maar
dat doet ze niet!".
Vanuit het CDA wordt de
laatste tijd geklaagd over
het feit dat de rechterlijke
macht geen getrouwe
afspiegeling zou zijn van
de politieke verhoudingen
in Nederland. Wat, zo wijst
een enquête van Vrij
Nederland uit, aardig klopt:
vier op de tien rechters
stemt D66.
Door Ivo Postma
HET IS zeer belangrijk dat vol
doende buitenstaanders toetre
den tot de rechterlijke macht.
Maar verscheidene oorzaken,
waaronder de betrekkelijk lage
salariëring, maken het nogal
moeilijk om gekwalificeerde
mensen uit het bedrijfsleven of
de advocatuuur voor de post
van rechter te interesseren.
Met deze beoordeling reageert
prof. mr. J. Leyten, rocureur-
generaal bij de Hoge Raad, op
'de vooral in het CDA levende
wens dat de rechterlijke macht
meer een afspiegeling wordt
van de politieke verhoudingen
in de maatschappij.
„Het gaat erom", zei het CDA-
Kamerlid V. van der Burg gis
teren, „de schaarste aan kandi
daten voor de rechterlijke
macht op te heffen en zo te ko
men tot een betere afspiege
ling".
Het was Van der Burg, lid van
de Vaste Kamercommissie voor
Justitie, die in juni veel kritiek
over zich afriep door openlijk
te constateren dat personen
met een 'nieuw-liberale levens
overtuiging' oververtegenwoor
digd zijn in de rechterlijke
macht.
Van der Burg, die zich nogal
verguisd voelde, stelde gisteren
V. van der Burg
met veel voldoening va$t dat
een enquete van het weekblad
Vrij Nederland hem op overtui
gende wijze gelijk geeft.
De deze week gepubliceerde
enquete onder leden van de
rechterlijke macht geeft als uit
komst dat de politieke voor
keur van 39 procent van alle
rechters en officieren van justi
tie op het ogenblik uitgaat naar
D66, 19 procent zou op de
PvdA stemmmen en 4 procent
op Groen Links.
Het CDA zou op 17 procent van
hun stemmen mogen rekenen
en de WD op 16 procent.
„Tel maar uit. Tweeënzestig
procent van de rechterlijke
macht is dus links", luidde gis
teren de conclusie van de CDA-
politicus.
Zijn politieke stellingname dat
die verhouding ongewenst is,
staat lijnrecht tegenover de
mening van rechters en leden
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
van de Hoge Raad, dat er aan
de politieke gezindheid van
deze beroepsgroep helemaal
niets hoeft te veranderen en dat
die gezindheid volstrekt geen
invloed hoeft te hebben op hun
rechtspraak.
De Vaste Kamercommissie voor
Justitie heeft een aantal voor
stellen gedaan om de politiek
meer greep te geven op de sa
menstelling van de rechterlijke
macht. Ze richt daarbij haar
inspanningen zowel op de Hoge
Raad als op de lagere magistra
tuur.
Op het ogenblik wordt de helft
van de rechters gerecruteerd
uit de rechterlijke ambtenaren
in opleiding (raio's), die na hun
rechtenstudie nog een speciale
opleiding van zes jaar hebben
gevolgd.
De andere helft van de posten
moet worden vervuld via open
procedures.
Het CDA nu wenst dat in de
toekomst zes van elke tien
rechters uit de maatschappij
afkomstig zijn en Van der Burg
zegt dat hij de hele Vaste Com
missie op die lijn gekregen
heeft.
Volgens H. Holthuis, hoofdoffi
cier van Justitie in Zwolle en
woordvoerder van de Neder
landse Vereniging voor Recht
spraak, is half om half een
prima verdeling en bestaat er
geen enkele reden er iets aan te
veranderen.
„Van deer Burg heeft gelijk ge
kregen maar dat is ook alles.
Het hoeft geen konsekwenties
te hebben voor de samenstel
ling van de rechterlijke
macht".
Jonkheer mr. W. van Nispen tot
Sevenaer, griffier bij de Hoge
Raad, zegt dat de politieke ach
tergrond van rechters volstrekt
niet relevant is bij het doen van
rechterlijke uitspraken.
„Je kunt persoonlijk niet zo ge
lukkig zijn met een uitspraak,
maar je laat je politieke of le
vensovertuiging niet meespre
ken wanneer je rechtspreekt.
En dat is ook helemaal niet zo
moeilijk".
De griffier noemt het een ge-
dachtefout dat een andere sa
menstelling van rechterlijke
colleges tot andere uitspraken
zou leiden.
Hij wijst op het verschil met
het systeem in de Verenigde
Staten, waar de affaire rond
kandidaat Clarence Thomas
voor het Hooggerechtshof weer
eens liet zien hoe hoog de poli
tieke strijd rond een benoeming
in dat college kan oplopen.
Prof. Leyten vindt het niet al
leen onwenselijk om te streven
naar een rechterlijke macht die
meer een afspiegeling vormt
van de politieke verhoudingen
in de samenleving.
Hij meent dat het streven om
meer kandidaten uit de samen
leving voor het rechterschap te
interesseren, bij een vrome
wens zal blijven.
Leyten vindt het allereerst van
groot belang dat de rechterlijke
macht evenwichtig van samen
stelling blijft. „Je moet ervoor
oppassen dat er teveel rechters
komen die alleen de opleiding
als basis hebben. Het is belang
rijk voldoende mensen te heb
ben die de stormen des levens
hebben doorstaan".
Het probleem is echter dat suc
cesvolle mensen uit de advoca
tuur of uit het bedrijfsleven
zich niet makkelijk voor de
post van rechter laten strikken,
een functie die zij naar verhou
ding zwaar onderbetaald ach
ten.
Hij kent voorbeelden van advo
caten-die een aanbod om rech
ter te worden afwimpelden, en
wel op grond van de bijbeho
rende achteruitgang in salaris.
„Niet dat ik wat te mopperen
heb, maar het blijven ambte
lijke salarissen. Er zijn heel
wat advocaten in Nederland
die drie keer zoveel verdienen
als een rechter in de hoogste
salarisklasse".
Wat de samenstelling van de
Hoge Raad betreft is de Tweede
Kamer nu bezig weer meer in
houd te geven aan een rol die
zij tientallen jaren heeft ver
waarloosd.
Bij voorkomende vacatures
stuuurt de Hoge Raad de Ka
mer een aanbevelingslijst met
zes kandidaten die in volgorde
van voorkeur staan vermeld.
Volgens Leyten heeft de Kamer
al zestig, zeventig jaar lang de
aanbeveling zonder wijziging
gevolgd. „Het was meer een
kwestie van doormidden knip
pen. De Kamer stuurde een
voordracht met de bovenste
drie naar de Kroon, waarna
deze tot een benoeming over
ging".
De Vaste Kamercommissie-voor
Justitie vindt nu dat de Kamer
meer informatie over de kandi
daten moet krijgen en mëéf in
zicht in hun maatschappelijke
achtergronden.
Een deel van die wens is inmid
dels vervuld. Sinds enkele
maanden moeten de kandida
ten voor de Hoge Raad een uit
gebreid vragenformulier invul
len en aan de Kamer opsturen.
De Kamercommissie wil echter
meer. Zij wenst een uitgebreid
gesprek met de eerste kandi
daat van de Hoge Raad voordat
de aanbevelingslijst naar
Kamer wordt gestuurd.
Bij de rechterlijke macht heeft
men geen moeite met het stre
ven van de Kamer haar greep
te verstevigen. Griffier Van
Nispen: „Het gaat hier om een
grondwettelijk recht en het is
aan de Kamer zelf om te beslis
sen hoe ze daar vorm aan
geeft".
IN DE discussie over de ver
nieuwing van de PvdA had hij
totnutoe gezwegen.
Tot de groep-Van der Louw
('oudgedienden in de PvdA
hebben hun tijd gehad') be
hoort hij niet. Op de plannen
van Jan Schaefer reageerde hij
niet.
Maar ineens was hij er weer,
met een boek in de hand: Ed
van Thijn, voormalig parle
mentariër, oud-minister en al
sinds 1983 burgemeester van de
lastigste stad van het land,
Amsterdam.
'Democratie als hartstocht' is
de goedgekozen titel van de
bundeling van commentaren en
pleidooien, die hij sinds 1966
uitsprak en opschreef.
Goed gekozen omdat Van Thijn
met recht een hartstochtelijk
aanhanger en bewaker van de
parlementaire democratie ge
noemd mag worden. Wat bij le
zing van de bundel weer eens
opvalt is zijn consequente
denklijn.
Zeker, sommige ideeën hebben
zichzelf overleefd, maar op
hoofdlijnen is Van Thijn altijd
trouw aan zichzelf gebleven.
Vooral waar het betreft zijn
opvattingen over democratie,
legitimatie van het gezag en -
in heel zijn gedachtengoed tel
kens weer opklinkend - de
dwingende noodzaak tot tole
rantie.
Of het de planning van schrij
ver en uitgever was het boek te
laten verschijnen aan de voor
avond van het jubileumcongres
van D66, is mij niet bekend.
Maar het D66-congres van van
daag mag de verschijning van
het boek juist nu beschouwen
als een cadeau van een mede
stander.
Van Thijn is in de PvdA altijd
één van de zeer weinigen ge
weest die, in zijn eigen woor
den, 'afstand genomen heeft
van al diegenen, die zich bij
voorbaat al afsluiten voor de
noodzaak van staatkundige
vernieuwing omdat het wel
goed zou gaan met het demo
cratisch gehalte van onze de
mocratie'.
Van Thijn was en is daarvan
niet overtuigd. Maar hij voegt
er wel een wezenlijke waar
schuwing aan toe: 'Maar wie
generaliserend en vol dédain dè
politiek terzijde schuift, gooit
de democratie met het badwa
ter weg'.
Amsterdams burgemeester
heeft de bundeling van vroeger
werk extra waarde gegeven
door er een beschouwing aan
vooraf te laten gaan over het
belang van staatkundige ver
nieuwing, het leiderschap in de
politiek en het probleem van de
legitimatie van het gezag.
Juist die beschouwing - onder
de titel 'Vallen en opstaan' -
trekt de aandacht en moet het
feestvierende D66 met vreugde
vervullen.
De beschouwing heeft als lei
dend motief de woorden mee
gekregen die Van Thijn in 1966
als fractievoorzitter van de
PvdA in de gemeenteraad van
Amsterdam sprak in het debat
over het bouwvakkersoproer.
Die woorden hebben een kwart
eeuw later nog niets van hun
geldigheid verloren. 'In een de
mocratie staat het gezag voort
durend ter discusssie en ver
keert in een voortdurende wis
selwerking met de rechtsopvat
tingen in de burgerij. In een
democratie is het gezag be
weeglijk, open voor kritiek, be
reid zich aan te passen aan ver
anderende omstandigheden.
Gezag is immers alleen effec
tief, wanneer het berust op het
vertrouwen van de burgerij,
namens wie en over wie het
wordt uitgeoefend'.
Van Thijn herinnert eraan dat
de PvdA in 1967 in het rapport
'Een stem die telt' pleitte voor
rechtstreekse invloed van de
kiezer op de regeringsvorming.
De gekozen minister-president
werd in dat rapport afgewezen,
maar wel werd voorzichtig po
sitief een gedachte van prof.
Daudt onderschreven.
Daudt had voorgesteld de kie
zer bij verkiezingen voor de
Tweede Kamer de mogelijkheid
te geven om tegelijkertijd op
hetzelfde stembiljet een stem
uit te brengen op één van de
twee mogelijke kandidaten
voor het premierschap.
Ook de staatscommissie Cals-
Donner wees in die tijd de ge
kozen minister-president af,
maar sprak zich uit voor de ge
kozen formateur, die na het
vertrouwen van de Tweede Ka
mer te hebben gekregen, tot
minister-president zou kunnen
worden benoemd. Bij die ge
dachte hoorde ook de invoering
van een gematigd districten
stelsel.
Beide gedachten werden door
PvdA (Van Thijn), PPR (Aar
den) en D66 (Goudsmit) neer
gelegd in twee in oktober '70
ingediende iniatiatief-wets-
voorstellen. De indieners kop
pelden beide voorstellen.
Toen dan ook de gekozen for
mateur werd weggestemd,
trokken zij het voorstel voor
een districtenstelsel - waarvoor
zich wel een meerderheid in de
Tweede Kamer aftekende - in.
Van Thijn heeft nu spijt deze
kans op tenminste een stukje
vernieuwing te hebben laten
lopen.
Sinsdien werd hier en daar nog
wel gesproken over de gekozen
minister-president, maar wie
die euvele moed had werd on
middellijk door de tegenstan
ders neergesabeld met verwij
zing naar de spreekwoordelijke
oude koe in de sloot.
Ook in D66 bleef het over de
vergroting van de kiezersin
vloed op de regeringsvorming
vrij stil. Van Thijn: 'Pas met de
terugkeer van Hans van Mierlo
op het politieke toneel en, meer
nog, zijn spectaculaire succes
sen bij de laatste verkiezingen
is het onderwerp weer, zij het
besmuikt, bespreekbaar gewor
den'.
Zeker, Van Mierlo heeft klaar
weten te krijgen dat politieke
en staatkundige vernieuwing
opnieuw een item is. De instel
ling van de comissie-Deetman
(waarin de fractieleiders in de
Tweede Kamer zitting hebben)
is vooral aan zijn drijven te
danken.
Daaraan doet niet af dat die in
stelling hier en daar gezien
werd als een troostprijs, beter
nog: een doekje voor het bloe
den, nadat D66 door CDA en
PvdA buiten de regering was
gehouden.
Het voorlopige succes van Van
Mierlo is dat de commissie-
Deetman - en in haar voetspoor
de Tweede Kamer - bereid is
'oude' voorstellen tot vernieu
wing van het politieke en staat
kundige bestel niet langer als
te verwaarlozen oude koeien te
behandelen.
Waarmee nog niet gezegd is dat
zich in de Tweede Kamer een
meerderheid aftekent voor de
gekozen minister-president en
in consequentie daarmee, de
gekozen burgemeester en Com
missaris van de Koningin.
Onbesmuikt heeft Van Thijn
zich weer als activist in de dis
cussie gemengd. Waarom? Om
tenminste vier redenen, schrijft
hij.
1. Het gaat om de legitimatie
van het gezag. Vallen en op
staan van burgemeester, Com
missaris van de Koningin en
minister-president zijn aan de
directe invloed van de kiezers
onttrokken. Een ernstig en on
nodig manco in ons democra
tisch systeem.
2. Dit manco tast de volle wer
king aan van het algemeen
kiesrecht.
3.' Het gaat ook om de effectivi
teit van het gezag.
'Een overheid die veelvuldig
nee moet verkopen en de bur
ger steeds vaker om offers moet
vragen voor een leefbare toe
komst moet een potje bij die
burger kunnen breken.
Deze 'vertrouwenskwestie' kan
niet vrijblijvend zijn. De bur
ger kan dat vertrouwen alleen
geven als hij echt het gevoel
heeft dat zijn stem er iets toe
doet, dat hij politiek doeltref
fend kan functioneren. Dat
bljkt alleen als zijn stem als
sanctiemiddel functioneert, als
hij echt invloed heeft op ben-
noeming en ontslag van gezags
dragers.
4. Het gaat ook om stressbe
stendigheid van een democra
tisch systeem. 'Als burgers op
de lange duur de indruk krij
gen dat zij als kiezers niet se
rieus worden genomen, kunnen
ze nog altijd met hun voeten
stemmen. Wat in Oost-Europa
kon - onder gevaarvolle om
standigheden - om de democra
tie af te dwingen, is in een de
mocratie, als het er echt op aan
komt, een peuleschil'.
DE STEM
Van onze verslaggever
Den Haag - 'Een ordinaire
belastingverhoging'. Zo kwa
lificeert de Bovag, de bond
van garagehouders, de verla
ging van de reiskostenaftrek
door staatssecretaris Van
Amelsvoort (Financiën).
Die liet de Tweede Kamer giste
ren weten het reiskostenforfait -
de belastingaftrek voor het
woon-werkverkeer - over de
hele linie te verlagen.
Dat betekent dat automobilis-
Van onze redactie binnenland
Den Haag - De kinderbijsla
met 46,32 gulden per jaar vei
Het gaat hier om een extra ver
hoging bovenop de verhoging
van de kinderbijslag per 1 ja
nuari en 1 juli 1992 wegens de
prijsstijgingen.
Deze verhoging geldt voor elk
gezin met kinderen, ongeacht
het aantal kinderen.
Gezinnen met twee kinderen
krijgen er per kind de helft van
dat bedrag bij (23,16 gulden),
gezinnen met drie kinderen een
derde (15,44 gulden) enzovoort.
Andere verhoging
In het regeerakkoord is afge
sproken dat deze extra verho
ging uiteindelijk een half mil-
Van onze Haagse redactie
Den Haag - Een besluit over dt
van het plan-Simons is gisteren
binet uitgebleven. Dit ondanks
hoogste niveau de afgelopen we
Staatssecretaris Simons (Volks
gezondheid) heeft het kabinet
Door Jan Bouwmans
Den Bosch - Blijkens het
Bisdomblad van het bis
dom 's-Hertogenbosch is
volgens de jezuïetenpater
dr. H. van der Meer,
hoofd van de kerkelijke
rechtbank van het bis
dom Roermond, het
priesterschap voor de
vrouw een vernedering.
Hij heeft dat betoogd op de
derde themadag van de Bos
sche 'Werkgroep Vrouw en
Kerk' die handelde over
'Man en vrouw, gelijk of ge
lijkwaardig?'.
Hij stelt dat de oorspronke
lijke bedoeling van God bij
de schepping van man en
vrouw was 'dat de man de
vrouw zou dienen, haar
hoog zou houden en zich
voor haar in zou zetten.'
Hieruit concludeert de je
zuïetenpater dat er in de
bijbel ten aanzien van man
en vrouw sprake is van een
'hoger en lager', zoals ook
tussen Christus en de kerk.
Van man en vrouw is de
vrouw de 'hogere': zij moet
gediend worden. Jezus, de
hogepriester, kwam op
aarde op te dienen, niet om
gediend te worden. De ware
aard van het priesterschap
is eveneens dienstbaarheid.
HET BETERE is de vijand van het g
Kabinet en Tweede Kamer zijn he
een nieuw systeem van ziektekos
het niet van CDA-zijde. Uitvoerbaa
na machtsvertoon van de eerste r
zijnen overstag.
In de Eerste Kamer ging het CDh
stapje verder. Het plan was missel
voerbaarheid moest nog veel wor<
diger, dus beter.
Ziekenfondsraad en Raad van Sta
Brinkman kwam daarom op zij
Moest er, ondanks het feit dat de
al goedgekeurd had, niet opnieuw
Natuurlijk is het verstandig om te
als wijze buitenstaanders twijfele
komt daarom met voorstellen om
Het CDA wekt echter de indruk he
tot afstel te komen. De verplichte
in de uitwerking die er door de s
een stokpaardje van de PvdA. Een
Het lijkt erop dat het CDA links, n
tiek van Van Agt-Den Uyl, geen su
Onverstandig. Een coalitie is een
CDA kan voor zichzelf niet het nerr
