Amsterdam in ban van Maniac en Bibb
DE STEM
Onderzoek van Vlaamse Hollander in Kieldreeht
Veel belangstelling
voor Parnassus
Festival Breda
Pv
Grootste indus
Afscheidsconcert
Jan de Breet
was groot succes
Puike Csardasfiirstw
enthousiast onthaaU
coivir
lieuwe as
EXTRA OP MAANDAG
Internationale graffiti-spuiters storten zich op metro
De Castiliaanse bedelaar
Twee*
Oom Otto's victorie
DE STEM
MAANDAG 14 OKTOBER 1991
DE STEM
'Zeegedrochten' in de delta
Door Paul de Schipper
Nog in 1935 durfden de inwoners
van Waarde niet naar een gestrande
butskop toe, bang als ze waren dat
het een mytisch monster was. Dol
fijnen, walvissen, zeemeerminnen,
zeemeermannen en andere zeege
drochten in zuid-west-Nederland:
daar schrijft Robert Duyndam uit
Kieldreeht een boek over.
Was de mozosaurus de voorloper van de
huidige walvis? Het is een vraag die
Duyndam in zijn op stapel staande
boek probeert te beantwoorden. Ook
behandelt hij een weggemoffeld stukje
historie uit de eerste helft van deze
eeuw: de zeehondenjacht in het Delta
gebied en het Scheldebekken.
Raar eigenlijk die reactie in Waarde,
want de Zeeuwen kenden toch de zee
zoogdieren. Oude vissers van Yerseke
en Clinge herinneren zich nog hoe ze op
de Westerschelde de bruinvissen op de
boeggolven van de snelvarende mailbo
ten zagen dartelen.
Duyndam noemt de bruinvis 'de straat
hond van de Noordzee': „Zoveel had je
er vroeger. Je kon ze vanaf de boule
vard in Vlissingen zien zwemmen".
Vervuiling en rumoer hebben de zee
zoogdieren van onze kusten gejaagd,
maar onze ouders en voorouders heb
ben met die beesten leren leven: van
zeehond tot walvis.
In Antwerpen spoelde in 1577 'een wal-
levisch' aan. 'De bewoners van de stad
sneden den sukkelaar de kop af', zo le
zen we in de overlevering.
Het was een goed walvisjaar in het es
tuarium van de Schelde, want in 1577
strandden er ook walvissen bij Vlissin
gen, in Saeftinghe en zelfs twee tegelijk
bij Biezelinge. Duyndam een beetje
spijtig: „Van Antwerpen weten we al
les, maar van Biezelinge niks. Het ge
meente-archief gaat maar terug tot
1623, maar er zijn wel getuigenissen
van toen, van vissers, dat ze er twee
hebben zien liggen".
Religie
Zeezoogdieren en aanverwante schep
selen zoals meerminnen speelden vroe
ger een grote rol in religie en legenden.
Zo vond Duyndam i het Belgische
Zwijndrecht een kerkraam met een af
beelding van een bisschop die gered
wordt door een dolfijn. Dezelfde clerus-
reddende Flipper kwam hij tegen op
Noord-Beveland.
Hoe kwam hij terecht in de wereld van
de zeezoogdieren?
Duyndam: „Ik vond een keer een stuk
steen in Zuid-Limburg, dacht dat het
een fossiel was".
„Een schijnfossiel", noemt hij het nu,
inmiddels verrijkt met vele jaren des
kundigheid.
„Hoe zijn walvissen ontstaan? Eerst
had je de reptielen, dan de zoogdieren
en toen waren er ineens de zeezoogdie
ren zoals de dolfijn en de walvis. Maar
we missen een trap in die evolutie".
Fossielen van zeezoogdieren zijn er in
het Scheldebekken nogal wat gevonden.
Miljoenen jaren oude grond die in het
oosten van Zeeuwsch-Vlaanderen dicht
aan de opervlakte ligt, heeft ook het een
en ander opgeleverd.
Fotograaf
Wordt Darwin verbeterd door vondsten
in de prehistorische zandgelaag van
Nieuw-Namen?
Het is voor Duyndam nog een vraag.
Hij noemt zich amateur, maar toch mag
je hem rustig een deskundige noemen.
Niet alleen omdat hij vice-voorzitter is
van de Vlaamse Vereniging voor de Be
studering van Zeezoogdieren, maar ook
omdat hij zich al jaren in het leven en
ontstaan van deze dieren verdiept.
Daarbij orienteert hij zich internatio
naal, tot in de Verenigde Staten 'omdat
ze daar vaak beter weten, wat hier ge
beurd is, dan wijzelf'.
Duyndam was eerst persfotograaf in
Den Haag. Het onregelmatige leven beu
zei hij de krant gedag en begon te stu
deren. Hij werd ingenieur en heeft nu
een eigen adviesbureau in Kieldreeht.
Zeezoogdieren zijn z'n hobby.
Bezoekers
Van de familie van zeezoogdieren beho
ren vier soorten tot de regelmatige be
zoekers van de Noordzee: de bruinvis,
die twee meter kan worden, de tuime
laar van maximaal zeven meter en de
delphinus delphis, ofwel de gewone
dolfijn die vier meter kan worden.
De gewone dolfijn heeft een lange bek
met 100 tot 200 tanden en een zwart
glimmend vel. In het najaar durft het
beest in scholen het kanaal binnen te
zwemmen en de Noordzee op. Het wa
ter is dan opgewarmd tot boven de 15
graden. Met minder neemt deze dolfijn
geen genoegen.
De tuimelaar verdween in 1932 uit onze
wateren. Exact 1932 omdat toen de Af
sluitdijk dichtging. De tuimelaar eiste
Robert Duyndam: „Ik wil die zeehondenjacht in kaart brengen, omdat het
toch een beetje in het verborgene is gebeurd.- foto oe stem cor j. de boer
een speciale gastronomie: de Zuiderzee-
haring. Het beest joeg die haring ach
terna tot voor de kust van Harderwijk.
Met de Zuiderzeeharing verdween de
tuimelaar uit ons gezichtsveld. Tot
1990, toen windsurfers bij de Brou-
wersdam plotseling een tuimelaar uit
het water zagen springen.
De bruinvis is nog steeds een straat
hond. In Engeland staat er een premie
op het inleveren van een onderkaak van
een bruinvis. België en Nederland wei
geren dat, uit angst dat ze de jacht op
de dieren aanmoedigen. Volgens Duyn
dam komen er regelmatig bruinvissen
in netten van vissers terecht: „Die smij
ten ze nu dood terug in zee. Een premie
zou het onderzoek vergemakkelijken".
Huisdier
De zeehond in de delta is een apart ver
haal.
In vissersdorpen hielden de bewoners
soms zeehondjes als huisdier, 's nachts
in een doosje bij de kachel en overdag
zag je er de beestjes heen en weer wag
gelen tussen vissershuisjes en de haven.
In Breda staat, voor zover bekend, het
enige standbeeld van een zeehond. Het
is opgericht aan de koningin Emmalaan
en heet Moby Dick, dat was de bijnaam
van de verdwaalde zeehond die in sep
tember 1981 in de grachten van Breda
zwom. Moby Dick werd na veel inspan
ningen gevangen en naar het Zeehon
dencentrum in Pieterburen gebracht.
De zuidwestelijke delta was het terrein
van de zeehondenjacht. Tot eind jaren
'50 waren er Zeeuwse gemeenten die
een premie uitloofden voor de voorpoot
van een zeehond: een rijksdaalder tot
vijf gulden.
Pas na de tweede wereldoorlog ontwik
kelde die zeehondenjacht zich tot een
commercieel bedrijf. Daarvoor was het
meer een wat primitieve premiejacht,
beoefend door scharrelaars aan de wa
terkant.
Notabelen
In Zeeland en aan de benedenloop van
de Schelde hielden zich zo'n tien fami
lies met de zeehondenjacht bezig. Ze
joegen niet alleen zelf op zeehonden,
maar ze verhuurden hun schepen ook
aan jagende notabelen uit Vlaanderen
en het Antwerpse. Na 1945 sneuvelden
er zo soms 350 zeehonden in de week,
een getal dat ook iets zegt over de om
vang van de zeehondenkudde in het
midden van de jaren '50.
Slager Keulenaer in het Belgische
Scheldedorp Kieldreeht beende de zee
honden uit. Met de bontvellen kleedden
zich de sjieke dames, boeren kochten de
traan om er leer van paardentuig mee te
vetten, het spek gebruikten ze als wa
gensmeer en de rest van het kadaver
Jwerd teruggesmeten in de Schelde: voer
voor de krabben.
Eind jaren '50 was het afgelopen met de
zeehondenjacht. Op een dag bracht
Gustaaf de Maaijer uit Nieuw-Namen
een zeehondenpoot bij de gemeente.
„Wegwezen of je krijgt een boete",
kreeg hij te horen. Sindsdien bescher
men we de zeehonden.
„Ik wil die jacht in kaart brengen, om
dat het toch een beetje in het verbor
gene is gebeurd", vertelt Duyndam. Als
bronnen voor zijn onderzoek gebruikt
hij niet alleen archieven, archeologische
vondsten, aanspoelingen en strandingen
van zeezoogdieren maar ook de verha
len van bejaarde vissers.
Met al die nooit eerder gepubliceerde
gegevens op een rij hoopt hij niet alleen
de geschiedenis van de zeezoogdieren in
de Delta te ontrafelen, hij is ook op
zoek naar een ontbrekende stukje evo
lutie. Zijn boek 'Zeegedrochten' moet in
1992 klaar zijn.
Breda - Grote Kerk. Slotcon-
cert van het Parnassus Festival
door het Parnassus Ensemble
o.l.v. Neil Thomson. Muziek
van Rossini, Manneke, Vaug-
han Williams, Britten en
Haydn. Gehoord op 12 okto
ber.
Door Geert van den Dungen
Onder grote publieke belang
stelling vond zaterdagavond
in de Grote Kerk te Breda het
slotconcert van het presti
gieuze Parnassus Festival
plaats. Een slimme program
mering, waarin ruimte was
voor 'Bredase elementen',
stond mede borg voor deze
hoeveelheid toehoorders.
Alle voorwaarden voor een muzi
kale gebeurtenis van de hoogste
orde waren derhalve aanwezig.
Toch heeft het Parnassus Ensem
ble deze kansen niet volledig be
nut. Het spel van dit ensemble
was tijdens dit concert wisselend
van kwaliteit. Slechts in de wer
ken van Vaughan Williams en
Britten maakte het indruk. Van
de gedrevenheid en bevlogenheid
waarmee dit jonge ensemble het
festival een week eerder opende,
was wel iets verdwenen. Dat is
inherent aan een festival, waarin
in korte tijd een groot aantal
composities in verschillende be
zettingen moet worden uitge
voerd. Zo'n festivalweek is voor
de musici bijna een slopend ge
vecht tegen de tijd.
Na een weinig briljante vertol
king van Rossini's Ouverture La
Scala di Seta speelde het Parnas
sus Ensemble de kamerorkest
versie van Organum van de in
Breda woonachtige componist
Daan Manneke. Dirigent Neil
Thomson had vanwege de akoes
tiek gekozen voor trage tempi,
waardoor de noodzakelijke
vloeiende beweging in deze mu
ziek veelal ontbrak. Klankontla
dingen misten de juiste dosis 'po
wer'. Dit had tot gevolg dat asso
ciaties uitbleven en dit werk toch
op een vrij hoog abstract niveau
bleef. De directie van Thomson
was duidelijk en exact, maar zijn
benadering had nog teveel 'dis
tance'. Wat ontbrak was een con
stante stroom van onderhuidse
spanning.
Het tweede 'Bredase element'
in dit programma sprak meer tot
de verbeelding bij het grote pu
bliek. Dat was de uitvoering van
de door Ralph Vaughan Williams
doelgericht geschreven Concerto
Grosso, waaraan zo'n 40 leerlin
gen uit de strijkersklas van de
Stedelijke Muziekschool mee
werkten. Hun deelname vormde
een directe stimulans voor het
muziekleven in Breda.
In de Sinfonietta, Opus 1 van
Benjamin Britten was het ensem
ble uitstekend op dreef en wist
het een perfecte spanning op te
bouwen. De schijnbaar moeite
loze virtuositeit in diverse solo
passages was bepaald in
drukwekkend. Concentratiege
brek in de tot slot gespeelde
Symfonie nr. 90 van Joseph
Haydn zorgde voor een weinig
boeiende vertolking vol hinder
nissen.
Het uit Londen afkomstige
Parnassus Ensemble heeft tijdens
dit festival bewezen over grote
technische vaardigheden te be
schikken en deze ook op een
flexibele manier te kunnen ge
bruiken. Door hun bruisend en
thousiasme is het nog wel moei
lijk om die techniek in dienst van
de muzikale inhoud te stellen. De
interpretatie van langzame mu
ziek levert door een tekort aan
beheersing en overzicht nog pro
blemen op. Toch waren de ver
richtingen van deze jonge talen
ten beslist de moeite van het be
luisteren waard. Al heeft dit en
semble uiteraard de top van de
Parnassus nog niet bereikt, het
Parnassus Festival is zonder
meer geslaagd te noemen.
De belangstelling en waarde
ring voor dit festival was groot.
Lage toegangsprijzen en vele
door sponsors genodigde aanwe
zigen hebben hier mede toe bij
gedragen. Of het een jaarlijks te
rugkerend muzikaal fenomeen
kan worden, blijft nog de vraag.
Dit .is vooral afhankelijk van de
sponsors, die blijvende interesse
zouden moeten tonen.
Een van de beschilderde metrotreinen in Amsterdam.
Door Rinze Brandsma
Amsterdam - Grote, mollige, felge
kleurde letters en kreten zijn het. Van
bodem tot dak bedekken ze, inclusief
de ruiten, elk metro-rijtuig van het
Amsterdamse Gemeentevervoerbedrijf
(GVB). In urenlang nachtelijk spuit
werk moet het de graffiti-kladderkun-
stenaars rugzakken vol spuitbussen
sneldrogende autolak kosten.
Sinds een week of twee lijkt de Amster
damse metro als twee druppels water op de
verloederde, met graffiti overwoekerde
grote broer onder New York. Omwille van
het milieu werd het GVB gedwongen, de
dagelijkse schoonmaakbeurten te staken.
Tijdelijk, dat wel. Maar minstens nog een
maand blijft de metro (en een serie éven
hevig toegetakelde sneltrams) kakelbont
over de rails schichten.
Geen metro-rijtuig in de hoofdstad of zijn
gepolijste aluminium buitenkant is bedekt
met de enorme, wilde 'tags' en 'pieces' van
graffiti: de uitingen van wat heet de 'stads-
kunstguerilla'. Vaak zijn ze van een onlees
baar, strikt persoonlijk signatuur. Al was
het alleen maar omdat de knotsgrote en -
gekke letters op hun beurt bekliederd zijn
met rode en zwarte, gespoten hanepoten.
Maniac en Wack zijn alom aanwezig, High
Rash Pengo, CB-Squad en Rhy! wisselen af
met Bibb en Brook. Er zijn veel licht
blauwe reuzenletters bij, met zorg afge
biesd met donkerblauw, felrood doorscho
ten. Deze treinstellen moeten de verslaaf
den van de spuitbus en de spray trekken
als een magneet.
„Klopt. Er zijn hier zelfs internationale
bijeenkomsten van graffiti-kunstenaars die
zich samen op onze metrostellen storten."
GVB-woordvoerder Henny van den Bergs
gelaten toon maakt zelfs even plaats voor
een voorzichtig enthousiasme. „Je ziet het
verschil wel."
Zoals er ook verschil is in de spuit-klad-
derkunst. Je hebt de grote kunstwerken, in
urenlange vlijt opgebracht door routiniers,
en je hebt het 'bomben' met spray door een
groep spuitgasten. Die strijken als muggen
neer op een muur of treinstel en zetten zo
snel mogelijk zoveel tekens als het ze lukt,
als herkenning.
Milieuvriendelijk
„Het zijn ook New Yorkse taferelen", zegt
de GVB-woordvoerder. Tot een halve
maand geleden werden alle metro- en snel
tramstellen dagelijks grondig schoonge
maakt. „Om de kladders te ontmoedigen."
Dat gebeurde met milieuvriendelijke mid
delen, op de rangeer- en opstelterreinen in
de buitenwijken, zoals de Bijlmer.
Uit bodemonderzoek bleek echter vervui
ling met zware metalen, afkomstig uit de
verwijderde spuitverf. De GVB moest de
schoonmaak direct stoppen. Slechts de rui
ten worden met droog krabben en poetsen
min of meer doorzichtig gehouden.
Sindsdien valt pas goed te zien hoe inten
sief de graffiteurs hun spuitbussen hante
ren.
Studie
En wat nu? New York blijven spelen? De
woordvoerder meldt dat studie gemaakt
wordt. Het gaat nog wel een maand duren
voor er een 'actieplan' is. Een zogeheten
tweesporen-aanpak. Allereerst moeten op
de werkterreinen opvangbakken komen.
Verder hoopt het GVB lering te trekken uit
ervaringen van de NS met treinen.
- foto nieuw anefo
De bewakers van de spooremplacementen
jagen intensief op nachtelijke sluipers, wa
gonslapers en spuitschrijvers. Rechters
hebben al foto's geaccepteerd als bewijs
dat gepakte kladderaars meer op hun kerf
stok hadden; dat leidde tot flinke straffen.
Ook de vier met prikkeldraad en hekken
omgeven GVB-opstelterreinen van metro
en sneltram in de openlucht worden be
waakt, maar niet permanent en intensief
genoeg. De pakkans van de meest jonge
kunstenaars (15-17 jaar) is heel laag. "In
de afgelopen jaren nog niet eens enkele
tientallen."
Kunstenaars? „Nou ja, het is maar hoe je
het noemt. Ik ben nog nooit iets tegengeko
men dat ik echt mooi vond. Ja, ik weet het.
Rembrandt werd in zijn tijd ook niet ge
waardeerd. Maar wij merken aan de vele
telefoontjes die we krijgen dat veel mensen
er weinig waardering voor hebben."
Graffiti, kras- en kladderkunst die zo oud
is als de mens, magische tekens in de tijd,
communicatie net als deze krant. Graffiti
die 'de kunst op straat brengt en direct bij
de mensen': de grens tussen kunst en van
dalisme wordt er vaag mee. Trams en bus
sen door kunstenaars voor veel geld met de
meest wilde ontwerpen laten beschilderen,
dat vinden we het straatbeeld verantwoord
verlevendigen.
Niet voor elk graffiti-'piece' hoeft de bur
ger zijn neus op te halen. Agressieve, vuil
bekkende of racistische kreten zitten er
niet of nauwelijks tussen.
Nog een maandlang moet het, bij de stoot-
blokken van de Amsterdamse metrolijnen,
een steels en vurig gesis zijn van spuitbus
sen. Als van de slang in het paradijs van de
stadskunstguerilla.
Met het hoofd in de nek,
lichte spot om de bek
stak hij mij stug zijn bedelnap
toe.
'Schaamt gij u niet, jong nog
en sterk
die een loont kunt verdienen
met nuttig werk'
sprak ik ontstemd 'Gij
onverlaat,
die in ledigheid hier met een
bedelnap staat!'
'Senor' zei hij koel, 'gij hoont
mij en scheldt
en ik vroeg u enkel om wat geld,
vrijblijvend nog wel, naar uw edeles verkiezen,
maar Üc schijt op uw loze morele adviezen'.
Van onze Haagse redactie
Den Haag - De Nederlandse
burger moet met klachten
over het milieu bij een spe
ciale ombudsman terecht
kunnen. Minstens vier minis
ters bemoeien zich nu met de
controle van ruim 60 milieu
wetten. Er moet een centraal
loket komen waar de burger
zijn reacties kwijt kan.
Pjit zegt PvdA-Kamerlid Van
Heemst die vandaag minister Al
ders (PvdA, Milieubeheer) in
overweging zal geven om een
ombudsma:
visie van V
mogelijk de
budsmanne
provincies
lieu gaan
zou die ger
dan een
kosten moe
Vandaag is
ken voor ei
Vrij berijmd naar VoltairA
Dictionnaire Philosophic I
Hollands vlag, jij bent mijn glorie,
Hollands vlag, jij bent mijn lust
Krupp van louter vreugd victorie
Als ik jou zie op vreemde kust
en oud-oom Otto was een kerel,
die dat uit principe deed,
op campings aan een vreemde kust
als hij daar op zijn vakhntie
Neerlands diebre driekleur zag
(al was het vaak de Franse vlag)
riep hij van louter vreugd en lust
zo hard hij kon: 'Victorie'!
Wat Tante Truus vergeefs bestreed
met: laat toch, Ot, ik schaam me kapot,
schreeuw niet zo, verdorie!
Vergeefs, want Oom was ras patriot
en dies Hollands vlag zijn glorie.
Maar telkens als hij nu een keel opzet
schreeuwt zij: Giles de la Tourette.
G-7:
Bangkok (anp/ap) - De zeven grootst)
(G-7) gaan zich intensief bezighouder
sche hervormingen in de Sovjetunie,
ter nog te vroeg voor omvangrijke fin
het land.
fotua'ml
Breda - Christus Koningkerk.
Mendelssohn's Elias uitge
voerd door de Christelijke Ora
toriumvereniging o.l.v. Jan de
Breet. Gehoord zondag 13 ok-/
tober. k
Door Dré van Dongen
Jan de Breet sloot zijn locpJ
baan als dirigent van de
Christelijke Oratoriumvere-
niging Justinus van Nassau af
met de uitvoering van Men
delssohn's Elias, een werk
waarmede hij al eerder groot
succes oogstte.
Dit oratorium is naast 'Paulus'
een van de werken waarin de
componist wat dieper graaft dan
in zijn overige oeuvre, hoewel hij
nimmer de hoogte van een Han
del bereikt. Daarvoor schieten
zijn talenten voor de schildering
van deze oud-testamentarische
gebeurtenissen te kort.
Toch is deze Elias, die al meer
dan anderhalve eeuw repertoir
houdt, een dankbaar werk, zowel
om uit te voeren als om naar te
luisteren. Zeker wanneer dit ge
schiedt op de wijze zoals zondag
middag in de Christus Koning
kerk: het is een zeer fraaie uit
voering geworden. Alle voor
waarden waren daartoe aanwe
zig: ruime assistentie - het koor
was voor deze keer tweemaal zo
groot als anders, een keur i
solisten en een adekwaatf
rend Tilburgs begeleidingsorte]
dat de plaats moest innemen
het Brabants Orkest dat zich,
welke reden dan ook, distanti»
van het begeleiden van amatt
koren, daarmede een deel ra
haar bestaansrecht verliezend
Dat niet alles lukte is niern
kwalijk te nemen; er bleef
doende te genieten over. Er
ren tal van imposante momentt]
zeker daar waar koor en ork
zich gedragen voelden doori
orgel, bespeeld door Anton t
Kalmthout.
Liefst acht solisten verlee
hun medewerking. Toch
het werk voornamelijk gei
door de titelrol, die op voorta
dige wijze door Joep Broche'
werd gezongen; hij vooral gal i|
uitvoering allure, zonder
maar afbreuk te willen
al de muzikaliteit die omt
heen ten toon gespreid werd.
Jan de Breet leidde zijn ei(j
zwanenzang en boekte
een fraai en welluidend
taat. Toch kleefde aan het S
stalte geven van de partituur^
gevoel van geremdheid; wartj
niet het geval geweest
hij zijn honderdtal over het pi
kunnen heen tillen waaruit
ziek soms tot vervoering woitfl
Dit hebben de ministers van Fi
nanciën en de centrale-bankpre-
sidenten van de G-7 zondag la
ten weten na overleg met Sovjet
functionarissen in Bangkok. De
industrielanden sturen op korte
termijn een delegatie naar Mos
kou om de samenwerking verder
uit te werken.
De G-7 (de Verenigde Staten,
Canada, Japan, Duitsland,
Frankrijk, Groot-Brittannië en
Italië) vergaderden vanaf vrijdag
voorafgaand aan de jaarverga
dering van het Internationale
Monetaire Fonds (IMF).
Na het beraad met de Sovjet-de-
legatie, waarin onder andere
topeconoom Javlinski, ver-
klaarde de Amerikaanse minis-
I ter van Financiën, Nicholas Bra-
dy, dat de Sovjetunie de G-7 uit
drukkelijk heeft gevraagd be-
i hulpzaam te zijn bij de overgang
I naar een markteconomie.
Garantie
I Bi een verklaring noemt de G-7
I hiervoor vier voorwaarden: een
I veelomvattend programma voor
I economische hervormingen, de
I garantie dat zowel de centrale
[regering als de republieken alle
[financiële verplichtingen tijdig
nakomen, duidelijkheid over de
I verdeling van de financiële ver-
I antwoordelijkheden tussen de
I Unie en de republieken, alsmede
■volledige openheid over econo-
"mische en financiële gegevens.
[Het IMF stelt soortgelijke voor-
waarden voor een volwaardig
«lidmaatschap. Nu is de Sovjet-
J unie slechts geassocieerd lid van
[het Fonds, wat recht geeft op
technische steun maar niet op
'Ippingen.
[Zolang aan de vier eisen niet is
lybldaan voelen de industrielan
den niets voor financiële steun,
de al toegezegde humanitaire
miljarden
Over finan
Brady in
gesproken.!
mogelijkhe;
ter wel kop
Moeras
Nu weten
volstrekt
Sovjetunie!
nauwelijks)
mische cijif
neklaar da
met de dapj
raakt. Ver
onzekerheil
hervorming
grote moeifl
aanspreek
delijkheid i
verhoudinj
de repub'.i
vast te stelf
functionar
gen en ho^
len doen.
De Sovje)
gezien dus
uit Bangkl
bij mondei
vreden. Of
beoordeelq
positief.
Amerikaan
Alan Greé
het Weste|
tailleerd
bij de ecoij
gen in Sov
Minister
heeft in zil
dering vai]
het aanzie
mie de kl
veranderel
ling van dl
van OostJ
ervoor on
mogelijk
ken van hl
Etten-Leur - De Nobelaer.
Hoofdstadoperette met 'Die
Czardasfürstin'. Muziek E.
Kalman. Regie H. Fretzer. Di
rigent Pieter Cox. Choreografie
G. Senft.
Door Sjef Huismans
De sfeer was Weens, de am
biance groot, het publiek gul
met open doekjes en gescan
deerd applaus bij de reprises.
Mijn liefje wat wil je nog
meer als je als operettegezel
schap zoiets teweeg kunt
brengen.
En dat alles was terecht. Je kon
het zien en merken aan de uit
voerenden zelf. Ze geloofden er
zelf in. Vandaar ook de artistieke
uitstraling van alle acteurs die
deze vertoning tot een puike
voorstelling maakten. Het was
dan ook allemaal zeer verzorgd
wat op de planken kwam en te
horen viel. Allereerst de regie die
eruit sprong. Fretzer had alle
stof van het oude succesnummer
afgeveegd en er een modern aan
doende, revue-achtige creatie
van gemaakt vol vaart, nieuwe
opzet, visuele verrassing en bar
stens vol komische spitsvondig
heden. Om er een paar te noe
men: de spectaculaire opening-
scene, de ober en de dronkaard
in het Orpheum, het win terta
bleau bij 'Weisst du es noch', de
Broadway-scene van de Jimmy,
het 'Schwalben-duet', de contra
bas als drankautomaat, enz.
Martin Malzer had het orkest
goed op zijn taak voorbereid. De
gebruikte arrangementen waren
speels en van goede muzikale
kwaliteit. Opvallend was vaak de
rol van het hout door goed sa
menspel. De entre-acts waren
kundig van samenstelling en ti
ming, waarbij de decor- en be-
lichtingsploeg zich primaj
sloot. Dit gaf vaart aan 1"'
heel.
Decor en aankleding waren:
als we gewend zijn bij de Ho'"
stadproduktie. Het decor
kien uitgedacht en af„
de scene, compleet met Top
de Lautrec in het Orpheum
de kleding was rijk van klei"
snit, geheel in Weense stijl
smaak. De choreografie
daarbij aangepast, maar ooi
was een vernieuwende ui»«
merkbaar.
Het zestal danste vol eb
maar ook aan de solisten
koorbeweging was zorg
Speltechnisch gezien waren
Simhoffer als Boni en Jacc0
Renesse de pilaren waarop
bouwwerk rustte, echte w
in het vak, waarbij elke hod
doordacht en iedere bewegP
gewogen en getimed is
Qua stemmateriaal stond
op redelijk niveau. Wil®a
rens als Sylva heeft een
dictie maar haar stem j
wat meer volume, voor!}..jj,
diepte. Invaller Jaap
moet ook nog groeien j
maar voldeed overigens,®1
win best. Anita Heins blij#
soubrette-rollen waardevor
ook als Stasi. Dick Scb»
vorst was een te sterke i
voor Urpu Nuotamo ais
vrouw Anhilte, zeker «a
betreft. Aan haar zang was-,
niet te merken dat deze pa
derdaad speciaal voor een ,j
toegevoegd. Alle overige
kregen een adequate bez
uitbeelding.
De Hoofdstad Opere«
met deze produktie een v
wende weg ingeslagen
slaat bij het publiek en
ons betreft best nog ver®
worden uitgebouwd.
.europa IS in de war. Tot voor kort was dui
len voorkeuren lagen. Heel West-Europa, op
4?den.,?P. de Atlantische samenwerking
}een veiligheid in Europa.
'e!,-!nJe,van de koude oorlog veranderd*
'anuit het oosten werd geschiedenis. De
wont6 Ji?a,nd verminderde. De Atlantisch
ZLi el daarbl'i °P dat de Amerikanen
L„„en 9egeven dat Europa meer aan zijn
eltrK1 hf1 ls du|delijk waarom president h
J™ 0hLn?9 net voor de Duitse eenword
ïen functie had.3'6 formuleerden' waarin de
an de Nederlanders, per traditie
oen n k0~s los van de Verenigde St
Pe roI van nnU9 ideeën. Italië is daar r
ïifn cóntart ls onduidelijk. Enerzijd
die inriort-ampt President Mitterand de con:
tenadrfiktJ a H00rZichtig uit9ezet is door C
ren ontnv^ S heeft m'nister Gens
'ésteld de n "ivT1 ul,n Amerikaanse colle
losteuronpLff banden tussen de Na
ïöek van Ho 'anden te versterken. Dit als
Kakiio n J regeringsleiders van Polen, Hd
r kije om een formele relatie met de Atlantl
'oorDdetShePrinndpunt lijkt onlogischer dan 1
eker in Pr '9'n9 keen van de belangrijks
treefd WPrH nmisch opzicht- Geen wond
nsieocEk ee,n..e'9en' onafhankelijk'
nmers ai clnHc T 'ke bondgenoot daan
la de Dn 4 den een ei9en weg ging.
jerd Dui slIndehepnt'9Kn? 60 h,et fijnen
zodoende ook ppn r i jksJe land in C
vroegere WprJh v?or z,chzelf wegge
kijken daarbii ^blaupactr;'a.nden, die steun
ven, huiverin vpp Duitsland, maar zijnï
dat voor dwe 80n t6^rote Duitse invlo.
beloofde land X egeu6 0ostbloklanden dt
ren v00r een ,s verklaarbaar wa
et voor hot h t? vriendschap. Du
(avo het hoofd stoten en accepteert d
h® te9enstrij'digheid in Duit:
Het overleg dat r™eeun°9 niet'
«Prige week oevrwrH h kk en zi'n Franse
Send communing n hebben, heeft niet vor
foor de bijeenko44P9eMVerd" Duitsland kl
SPeds. De EG wn «Tr tricht beteken
[ï>aar zolang Duiïs and nlaar ,een 9ezamf
net oosten pn hir et 9ekozen heeft
|rs en Van den Brnot blijft dat eez1 bUl
Bpnn. Bonn is he^cpnt moeten beginnen du
IS het centrum van de Europese
