Twijfel aan democratisch gehalte Litouwen groeit iloluUkcrs en s
Islamitische fundamentalisten versterken greep op Gaza-strook
Weer
r
Politieke stabiliteit inzet van verkiezingen in Portugal
'opambtenaar P
Rechtsstaat
Rapport: Een op ho
jrinkeldieven veroo
destemeseei
E n 'j3tste uitspraak bevreemding heeft gev
jJ h eerste plaats omdat het een uiterst v
iiden legt eWe9'n9SVri'he'd V3n de vakbond
endien gaat het vonnis lijnrecht in tegen so
LUrtspraken- Natuurlijk is het zo dat iedere
'pn dus ma9' nee sterker: moet, iedere re
eging komen. Maar in die eigen afweging z
gen houden met het klimaat dat ontstaan is
*0rssen- Doet hjj dat niet, dan loopt hi
p aak aan autoriteit verliest.
DE STEM
ACHTERGROND
VRIJDAG 4 OKTOBER 1991
Muur
DESTEM
STEM
Twijfels
oelmatiger
Het is bijna twee
jaar geleden, dat in
Berlijn de Muur
omviel. Een jaar later volgde
de hereniging.
Iedereen dacht, dat met de be
tonnen scheidslijn een belang
rijk obstakel voor de eenheid
in Europa was verdwenen.
Een tevreden, herenigd Duits
land zou het smeermiddel
worden in het Europese rader
werk.
Dat is niet gebeurd. Integen
deel. Duitsland is eigenlijk
steeds Duitser geworden. We
hadden het kunnen weten.
Toen buitenland-minister
Genscher voor het eerst zijn
geboortegrond in Oost-Duits-
land bezocht, leek zich een
soort Nibelungen-vreugde van
de man meester te maken.
Duitser kon het niet. Zijn
Westeuropese collega's keken
verbaasd toe.
In feite gebruikt Duitsland het
Europese huis uitsluitend als
ambassade voor de eigen bui
tenlandse politiek. Europa zelf
is te klein voor het Duitse
denkraam, dat sinds de een
wording vooral gevuld lijkt
met dromen over wereld
macht.
Dat lag ook voor de hand. Al
les wat de Duitse politici sinds
de oorlog wilden bereiken,
werd immers met de hereni
ging binnengehaald: veilig
heid, politieke rehabilitatie en
economisch herstel. Ze kon
den zich nu gaan richten op
hun economische, monetaire
en politieke rol op het wereld
toneel.
Duitsland liet dan ook in de
Golfoorlog andere grote mo
gendheden de kastanjes uit het
vuur halen en beperkte zich
tot een soort chequeboek-di-
plomatie. De landen, die wel
vochten kregen 18 miljard D-
mark toegestopt. Om het on
genoegen af te kopen.
De enige Duitsers, die in de
Golf in de voorhoede zaten
waren de ondernemers. Een
kleine honderd, waaronder het
industriële paradepaardje
Daimler-Benz, ontdoken het
VN-embargo tegen Irak. Maar
daar bleef het bij.
Duitsland gaat nog steeds zijn
eigen gang. Ook al doet onze
oosterbuur alsof hij bezig is
om van de Europese Gemeen
schap een eenheid te maken.
President Von Weizsacker
zegt dat een groter Duitsland
een groter Europa opgeleverd
heeft. Dat meent die man eer
lijk, daar ben ik van overtuigd.
Maar de echte politici, de
Mannschaft van Kohl dus,
denken daar heel anders over.
Een politieke of een mone
taire unie in Europa? Prachtig,
maar alleen als er 'Made in
Germany' op staat. Een oplos
sing voor Joegoslavië? Uitste
kend, zo lang die maar aan
sluit bij de Duitse buiten
landse politiek. Dat Neder
land, als voorzitter van de EG,
het slachtoffer wordt van de
Duitse dadendrang is natuur
lijk vervelend, maar niet onlo
gisch. Tegen onze vaderland
se, politieke grutters is het ge
makkelijk scoren.
Waarbij je overigens de afgang
van Nederland niet alleen
maar op het Duitse conto kan
schuiven. De Fransen en En
gelsen zijn ook grote machts
kikkers. Die proberen nog
steeds hun vergane glorie op
te poetsen.
Opmerkelijk is het historisch
decor van de Duitse Weltpoli-
tik. Het lijkt soms alsof de tij
den van Bismarck zijn weerge
keerd. Een man, die lenig la
veerde tussen de grote naties
en Europa als uitvalsbasis ge
bruikte voor zijn buitenlandse
politiek. Door de expansiedrift
van de Duitse ondernemers,
alweer zij, werd hij meege
sleurd in de race om de-kolo
niën.
Sinds Bismarck heeft Duits
land steeds zijn eigen koers
bepaald als het om wereldpoli
tiek ging. Met als resultaat
vele botsingen met andere lan
den. Die leidden uiteindelijk
tot twee wereldoorlogen en de
bouw van een muur.
De historische parallel is na
tuurlijk niet dat opnieuw het
politieke klimaat geschapen
wordt, voor een oorlog. Maar
wel, dat Genscher in het spoor
van Bismarck, als een poli
tieke koorddanser de belan
gen van andere landen onder
geschikt maakt aan de Duitse.
Dat zal geen nieuwe, betonnen
muur opleveren, wel een poli
tieke.
Genscher (links) en Van den Broek: als er maar Made
in Germany op staat. foto anp
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
S 076-236911 Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, 01640-36850,
fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41S 236326, fax 076-200462.
Voor bezorgklachten: S 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, S 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1S 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, S 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, S 01650-37150, fax 01650-
44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32, S 01150-17920, fax 01150-
96554.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP S 01184-19910, fax
01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per kwartaal 77,90, per half jaar 155,25 óf per jaar 302,25.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 26,00,
per kwartaal 75,90, per half jaar 151,25 óf per jaar 294,75.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,40; zat. 1,70.
Service-afdeling abonnementen: S 076-236472, ma. t/m vrijd.
8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice-
Centrale reclame-afdeling S 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje S 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend S 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties S 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30
uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur S 076-236394/236911
RnnlfrpIfltiPQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. »-»,
i tT~\r\ QH TV/TrVliilrlmvc riio He»
Door Peter-Paul van Vugt
OP 9 FEBRUARI van dit
jaar togen de 3,7 miljoen Li
touwers naar de stemhokjes
om massaal 'ja' te antwoor
den op de vraag of men
vond dat de de Baltische
staat een 'onafhankelijke,
democratische republiek'
moest worden.
Een half jaar later is die onaf
hankelijkheid een feit. Maar
aan het democratische gehalte
van de jonge Oostzee-staat
wordt steeds openlijker getwij
feld.
„Litouwen is hard op weg naar
de dictatuur", waarschuwde
oud-premier Prunskiene vorige
week tijdens een bezoek aan
Nederland. „Velen in Litouwen
hebben de nieuwe vrijheid na
de verdwijning van het com
munistische regime psycholo
gisch niet verwerkt. Het hui
dige regime, onder leiding van
president Landsbergis, streeft
naar vergroting van de macht
van de staat en naar beknotting
van de persvrijheid."
Praten over politiek doen de
Litouwers tegenwoordig liever
niet meer hardop, beweert
Prunskiene. De eerste knok
ploegen bij vergaderingen van
anti-regeringsgezinde partijen
heeft ze al gesignaleerd.
Ziet Prunskiene, die tot januari
de naar afscheiding van Mos
kou strevende regering leidde,
spoken?
Te vrezen valt van niet. Steeds
vaker wordt gesignaleerd dat
de Litouwers het communisme
hebben ingeruild voor een
vorm van nationalisme die in
het Westen geen prettige herin
neringen oproept. Daarbij
komt dat binnen de rechtse,
soms rabbiaat anti-communis
tische partijen - waaronder het
regerende Volksfront Sajudis-
het autoritair denken zeer le
vendig is: het land is na vijftig
jaar Sovjet-overheersing einde
lijk soeverein. Daarmee is het
doel bereikt. Wie verder nog
eisen heeft, doet alleen maar
moeilijk, lijken de huidige
machthebbers te denken.
Opmerkelijk hierbij is dat juist
de vroegere communisten als
voormalig partijleider Algirdas
Brazauskas opvallen door hun
democratische gezindheid.
Het groeiend nationalisme
heeft minder prettige gevolgen
voor de verdraagzaamheid je
gens andere volken. De Russi
sche en Poolse minderheden in
de Oostzee-staat weten daar
van mee te praten. Begin sep
tember maakte de regering in
Vilnius een einde aan het zelf
bestuur voor deze bevolkings
groepen. Met name binnen de
Poolse gemeenschap liepen de
emoties hoog op.
In Litouwen werden sinds an
derhalf jaar twee etnische
Poolse regio's bestuurd door
Poolse regionale raden. Het
parlement besliste op 4 septem
ber dat de regio's weer onder
het directe bestuur van de Li
touwse regering moesten ko
men. Reden voor de maatregel:
de leiders van de regionale ra
den zouden de mislukte staats
greep in de Sovjetunie ge
steund hebben.
In buurland Polen werd woe
dend op de maatregel gerea
geerd. De Poolse president Wa
lesa uitte zijn bezorgdheid in
een brief aan Landsbergis en
de Poolse minister van Buiten
landse Zaken tekende sterk
protest aan. Om het ongenoe
gen te onderstrepen ontbrak
twee weken geleden een rege
ringsvertegenwoordiger onder
aan de vliegtuigtrap toen
Landsbergis in Warschau
landde voor een tussenstop op
weg naar het Westen.
Vandaag houden Polen en Li
touwen een nieuwe ronde be
sprekingen om de onenigheden
over de positie van de Poolse
minderheid glad te strijken.
Maar Landsbergis heeft al la
ten weten dat zijn regering niet
zal terugkomen van haar be
sluit de Poolse regionale raden
te ontbinden.
„Wie denkt dat druk uit Polen
onze beslissing beïnvloedt, zit
er naast", beklemtoonde hij vo
rige week. Volgens de president
zouden 'revisionisten' de one
nigheid over de kwestie mis
bruiken om de Poolse minder
heid op te stoken de wapens op
te nemen.
De Poolse onderhandelaar
drukt zich diplomatieker uit:
De Litouwers hebben meer dan
veertig jaar lang niet met Euro
pese en internationale wette
lijke en morele normen te ma
ken gehad. Als zij tot de Euro
pese familie wil gaan behoren,
moeten zij zich wel aan die re
gels gaan houden."
Een andere kwestie die de ge
moederen -met name in het
Westen- recentelijk heeft be
ziggehouden is de beschuldi
ging dat Litouwen nazi-oor
logsmisdadigers heeft gereha
biliteerd. Ook zij zouden zou
den hebben geprofiteerd van de
de amnestie die de Litouwse
regering in mei 1990 afkondig
de. Hoewel president Lands
bergis vrijwel onmiddellijk alle
beschuldigingen van de hand
wees - oorlogsmisdadigers zou
den van de regeling zijn uitge
sloten -, bleef de zaak voor me.
nigeen een luchtje houden. Vol.
strekte duidelijkheid hebbben
de autoriteiten in Vilnius nog
steeds niet verstrekt.
De negatieve publiciteit van de
laatste tijd zet de sympathie en
de goodwill, waarover de Balti
sche staat in het Westen in
grote hoeveelheden kon be
schikken, onder druk.
De kleine Goliath Vilnius die
het opnam tegen de reus Mos-
kou, die verbrijzeld dreigde te
worden door Sovjet-tanks, die
staat kon rekenen op volledige
Westerse solidariteit. Voor ex
treem nationalisme en beknot
ting van democratische rechte;
bestaat echter heel wat minde
bewondering. In de Westerse
hoofdsteden zal de richting die
het land uitgaat dan ook met
argusogen worden gevolgd. Een
(geassocieerd) lidmaatschap
van de EG lijkt in ieder geval
door de ontwikkelingen niet
dichterbij gekomen.
Ook binnen de Sovjetunie be-
staan zorgen omtrent de koen
die Litouwen en enkele andere
republieken inslaan, na het al-
werpen van het communisti-
sche juk. De na de mislukte
augustus-coup geheel gezui-
verde veiligheidsdienst KGB
wees deze week in een rapport
op het gevaar dat in de ver
schillende republieken natio
nalistische regimes met popu
listische of fascistische inslaj
het voor het zeggen krijgen.
"„Deze staten die op het punt
staan te ontstaan riskeren een
internationaal isolement en
kunnen het internationale vei
ligheidssysteem opblazen", al
dus de dienst.
en Bosch (anp) - De 37 Molukkers die de re-
atie-overeenkomst met de staat voor hun
'ineen in het woonoord Lunetten in Vught
dusverre niet wilden tekenen, zullen op
ree na alsnog hun handtekening zetten,
o onlossing wist de president van de rechtbank
Den Bosch, mr. G. André de la Porte gisteren
dens een kort geding te bereiken.
>t geding was door de staat aangespannen om de
ólukkers te dwingen alsnog met de renovatie-
ALS ABU Abid een vrouw
ziet zonder sluier of een
'pornofilm' in een video
theek in de door Israël be
zette Gazastrook, dan rap
porteert hij dat trouw aan
de Harnas, de verboden Is
lamitische Weerstandbewe
ging-
En als de vrouw na zijn 'advies'
weigert haar hoofd te bedek
ken, dan besmeurt hij haar met
verf.
Vrouwen, die ongesluierd over
straat lopen, zijn een zeld-
zaaipheid geworden in de Ga
zastrook, waar volgens Harnas
meer dan de helft van de
750.000 inwoners het idee van
de stichting van een islamiti
sche staat aanhangt in de Gaza
of eventueel in heel Palestina.
Alcohol wordt in de Gaza
strook, in tegenstelling tot de
Westelijke Jordaanoever, in
restaurants en bars niet meer
verkocht, zelfs niet onder de
toonbank. De moskeeën zijn
vrijdags vol en zijn het symbool
geworden van verzet tegen de
Israëlische overheersing.
De 21-jarige Abu Abid (een
pseudoniem) wil niet zo zeer
een islamitische staat vestigen
als een doel op zich, maar ziet
zijn acties vooral als middel te
gen de Israëlische overheer
sing. „De discipline van de is
lam maakt het makkelijker in
opstand te komen tegen de be
zetting. Door de sharia (islami
tische wet) aan te nemen, zul
len we overwinnen...god zal
met ons zijn", aldus Abu Abid.
Hij is slechts een van de vele
Palestijnse jongeren die zich bij
Harnas hebben aangesloten
sinds de intifadah in 1987 be
gon.
Harnas (betekent 'geloofsijver')
heeft de verantwoordelijkheid
opgeëist van moordaanslagen
op joden en Palestijnen die ver
dacht werden van collaboratie.
De afgelopen vier jaar zijn ze
ker 800 Palestijnen gedood die
verdacht werden van samen
werking met de Israëliërs. Hoe
wel Harnas na de arrestatie van
600 leden vorig jaar een flinke
klap heeft gekregen, is de orga
nisatie nog steeds intact en
goed georganiseerd, aldus Abu
Haider, een andere Hamas-ac-
tivist.
Veel activiteiten van de Harnas
halen niet de krantenkoppen,
maar de organisatie is niette
min overal in de samenleving
en op straat aanwezig.
„Wij hebben de videowinkel in
Palestinastraat in brand gesto
ken", staat op een muur ge
schreven met daaronder als af
zender 'de zedenpolitie'. De be
wuste winkel was een video
zaak zoals er zovele zijn en die
in het Westen en veel Aziati
sche landen geen enkele aan
stoot geven. Anonieme voor
vechters van de islam blijken
hier anders over te denken.
Leuzen op de muren roepen
studenten op geen talencursus
sen te volgen bij Britse en
Franse culturele centra. Want
'in de klas dragen vrouwen ma-
ke-up en doen ze hun hoofd
doek af. En er is corruptie',
weet Abu Haider. Studenten
van het British Council zeggen
dat ze de waarschuwing zullen
negeren.
Volgens Abu Abid zijn de
muurleuzen en pamfletten
slechts de eerste wapens in de
strijd van Harnas voor naleving
van de sharia. „Als een vrouw
weigert zich te sluieren, zullen
we dreigbrieven naar haar en
haar familie sturen", zegt hij.
„En als ze dan nog met zichzelf
te koop blijft lopen, dan ge
bruiken we fysieke middelen",
vervolgt hij dapper.
In het verleden zijn al herhaal
delijk vrouwen gemolesteerd
door Hamasleden. Vrouwen die
verdacht worden van prostitu
tie worden soms overgoten met
zuur, waardoor ze brandwon
den oplopen.
Abu Abid rechtvaardigt deze
praktijken door erop te wijzen
dat 'morele zwakheden' als
prostitutie en alcohol- en
drugsgebruik leiden tot colla
boratie, in zijn ogen de grootste
misdaad die een Arabier kan
begaan. In recente pamfletten
worden vrouwen opgeroepen
Leden van de harnas zien er op toe dat Palestijnse vrou
wen traditioneel gekleed gaan.
niet langer naar de kapper te
gaan, omdat de kapsalons in
handen zouden zijn van colla
borateurs.
Harnas richt zijn activiteiten
vooral op drugshandelaren en
verslaafden, omdat die gemak
kelijk door de Israëliërs ge
chanteerd zouden kunnen wor
den om als informant te funge
ren.
Sinds kort gebruikt Harnas ook
theatervoorstellingen om zijn
boodschap te verkondigen. Op
karikaturale wijze worden le
den van de Israëlische geheime
dienst (met zwarte pijpekrui-
len, zonnebrillen en jeans) ge-
portretteerd die van iemand
een verslaafde maken en ver.
volgens belonen met een snail
cocaïne voor elke geleverde ia.
formatie. In een ander toneel
stuk wordt getoond hoe Israëli-
sche ondervragingstechnieken
weerstaan kunnen worden.
In zekere zin heeft de Israëli
sche regering de opleving van
fundamentalistische organisa
ties als de Harnas aan zichzell
te danken. In een poging de
overwegend seculiere Pales
tijnse Bevrijdingsorganisatie
(PLO) van Yasir Arfat te ver
snipperen, moedigde Jeruzalem
tien jaar geleden de oprichting
aan van moslimbewegingen. Is
raël plukt nu de wrange vruch
ten van deze strategie. „Wi
zijn nu in staat de islam op te
leggen aan individu en samen
leving wegens het ontbreken
van gezag in de Gaza", aldus,
Mahmud Zahar, een prominent
Hamaslid. Israël kan zijn wet
ten hier niet aanwenden...de
moskeeën vullen het machtsva
cuüm.
Palestijnen die geen banden
hebben met Harnas zeggen dal
de militaire bezetting van dt
insterdara (anp) - Topambtenaar overheic
-leid H. Pont heeft het ambtenarenko:
"huwd dat er een volgende grote reorganis
overheid op komst is.
int sprak gisteren in Amster-
m op een bijeenkomst over
>nstcommissies (onderne-
ngsraden bij de overheid) van
Praktijkblad Medezeggen-
reorganisatieronde zal nog
nijpender zijn dan de grote
■iciency operatie (GEO), de
roverweging op overheidsta-
n die minder overheidsperso-
el tot gevolg zal hebben. Het
at bij volgende rondes om het
elkaar schuiven van of ophef-
van directies, directoraten-
neraal en zelfs ministeries.
3e tijd is aangebroken voor een
alyse van de kerntaken van de
erheid".
ilgëns Pont is bij de afslan-
agsoperatie van de Rijksover-
id de overcapaciteit uit het
erheidsapparaat geperst.
[etzelfde werk wordt door
nder mensen gedaan, mede
or het verzelfstandigen en pri-
tiseren van diensten".
gen worden niet
zal er eerst wore
herplaatsing mo
denkt aan een eer
bank voor de ovei
De dienstcomm
Rijksoverheid 1
aan de haalba
GEO. De 660 mil
de operatie moet
tekent aan mens
mindering van bi
ambtenaren.
Uit een gisteren
derzoek van h(
voor Medezeggen
32 procent van c
dienstcommissie!
gen van de opei
baar' acht. Slee
noemt ze onve;
rlgens Pont breekt de tijd aan
t het overheidsapparaat doel-
atiger gaat werken en dat de
nvang van de stafdiensten in
ereenstemming wordt ge
acht met de grootte van het
euwe rijksapparaat. Volgende
eek krijgt de Kamer het voor-
el akkoord te gaan met de
ote efficiency operatie die 660
iljoen gulden moet opleveren.
intliët weten dat de vraag of
GEO doorgaatjjiet;meer van
epassing is, wel' waar zij gaat
aatsvinden. Het voorstel gaat
rgèzeld van een pakket sociale
aatregelen. Gedwongen ontsla-
Iets meer dan 31
ze 'waarschijnlij
andere opvattin|
cent van de dien:
meededen.
De respons op hi
droeg overigens
de 700 commiss:
mee. Een kwart
niet eens geïnfo
cent wel maar c
nu toe gebleven
bedoelingen va:
wachten vrijwel
missies inkrimp:
met meer dan
commissies hou<
meer personeel.
Slechts weinig
tevreden over
op de plannen r
meer dan 6 proj
ontevreden tot
is 63 procent.
malaise een
dingsbodem
voor het islamitisch fundamen.
talisme, omdat het hoop en
zelf-respect biedt, (rtr)
Door Edwin Winkels
PORTUGAL, HET kleine
achtergebleven broertje van
de Europese Gemeenschap,
is hard bezig volwassen te
worden.
De democratie, ingesteld na de
Anjerrevolutie van 1974, is
bijna meerderjarig en haar
ruim tien miljoen inwoners vie
ren dat zondag bij de landelijke
verkiezingen met een stabiliteit
die het land en zijn politiek
nimmer hebben gekend.
Van 1974 tot 1987 had Portugal
twaalf verschillende regerin
gen, een gemiddelde van één
machtswisseling per jaar. In
dat laatste jaar verkregen de
centrum-rechtste sociaal-de
mocraten (PSD) van Anibal
Cavaco Silva een verrassende
absolute meerderheid. Een po
sitie die de regering in staat
heeft gesteld een ongekend re
cord te vestigen. Voor het eerst
is er door een kabinet een vol
ledige termijn van vier jaar
volgemaakt.
Regering en kabinet is mis
schien een beetje te veel ge
zegd. Ogenschijnlijk wordt
Portugal geleid door slechts
één man. Niet Mario Soares,
die begin dit jaar als president
herkozen werd voor een tweede
termijn van vijf jaar en tot zijn
'pensioen' die vooral protocol
laire functie mag vervullen,
doch de 52-jarige Cavaco Silva,
premier, die in de verkiezingen
van komende zondag de abso
lute meerderheid wil herhalen.
De campagne is wekenlang ge
voerd alsof het presidentsver
kiezingen betrof. Niet de partij
telde, niet de politieke plannen
De Portugese premier Cavaco Silvo stapt op als zijn partij
zondag een verkiezingsnederlaag lijdt. - foto ap
en ideeën, maar slechts de man.
Op de talloze aanplakborden in
het land speelde het voornaam
ste duel zich af tussen Cavaco
Silva en zijn belangrijkste ri
vaal, de socialist Jorge Sam-
paio.
De eerste verkondigde steeds
hoe goed hij is geweest voor het
land, de tweede riep dat dat
wel meevalt en dat het veel be
ter kan. Een week voor de ver
kiezingen was in de verschil
lende enquêtes de stand in het
voordeel van de huidige pre
mier ongeveer 47 tegen 33, in
procenten van mogelijke stem
men.
De koele economische cijfers
geven Cavaco Silva een stevige
steun in de rug. In 1984, een
jaar voordat hij voor het eerst,
met een minderheidsregering,
aan de macht kwam, was 7,1
procent van de beroepsbevol
king werkloos, bedroeg de jaar
lijkse inflatie 28,8 procent en
daalde het bruto nationaal pro-
dukt met 2,3 procent. In 1989
stond de werkloosheid op 5,1
.procent, de inflatie op 12,6 en
was het BNP sinds 1984 jaar
lijks met gemiddeld 4,3 procent
gestegen.
Sindsdien hebben die cijfers
zich iets minder spectaculair
ontwikkeld, maar de stabiliteit
is een feit. Geen kunst aan,
vindt de - vooral socialistische
- oppositie. De regeerperiode
van Cavaco Silva is geheel sa
mengevallen met het lidmaat
schap, sinds 1 januari 1986,
van de Europese Gemeenschap.
De premier zal volgens zijn te
genstanders het 'economische
wonder' vooral dankzij de
overvloedige steun van de
Ecu's hebben kunnen verrich
ten.
Toch is de integratie van Por
tugal in een modern en welva
rend Europa allerminst een
voudig. In de jaren voordat er
in Brussel, Straatsburg en Lu
xemburg langdurig over poli
tieke en monetaire eenheid
werd gediscussieerd, waren het
de Landbouwministers die het
meest met elkaar overhoop la
gen.
Nieuwkomers als Spanje, Por
tugal en Griekenland ontdek
ten dat concurrenten als
Frankrijk en Italië hoge barriè
res opwierpen en dat het niet
eenvoudig was hun talloze
landbouwprodukten richting
West-Europa te vervoeren en er
ook nog een beetje geld mee te
verdienen.
Portugal is na Griekenland het
meest agrarische land van de
EG en zoals in zoveel 'ontwik
kelingslanden' kost het grote
moeite het platteland in de
Europese vaart der volkeren
mee te sleuren.
Ook Cavaco Silva heeft het
daar moeilijk mee en zijn
grootste winst heeft hij dan ook
op andere terreinen geboekt.
Liberalisering van de economie
en privatisering van talloze be
drijven die na de Anjerrevolu
tie waren genationaliseerd heb
ben het land geeif kwaad ge
daan en de premier zou, als hij
herkozen wordt, op dezelfde
voet verder gaan.
Maar ook die plannen heeft hij
tijdens zijn campagne nauwe
lijks hoeven uitleggen. Anibal
Cavaco Silva heeft de kiezers
gewoon voorgehouden: „Jullie
zien dat het beter gaat met
Portugal en om die stijgende
lijn voort te zetten moeten jul
lie mij opnieuw een absolute
meerderheid geven".
Dat laatste is niet eenvoudig
door het Portugese kiesstelsel
van evenredige vertegenwoor
diging. Maar dat dachten de
uitslagen-voorspellers vier jaar
geleden ook en des te groter
was de verrassing toen de PSD
148 van de 250 zetels behaalde.
De PSD was op dat moment al
twee jaar aan de macht met een
minderheidsregering, nadat bij
de verkiezingen van 1985 de
socialisten van Soares een vre
selijke klap hadden opgelopen
en van 36 naar twintig procent
van de stemmen duikelden.
Zes jaar later heeft de socialis
tische partij (PS) zich nagenoeg
van die teruggang hersteld. Het
voeren van een verenigde oppo
sitie heeft hen beter gedaan
dan de deelname tot 1985 aan
coalitieregeringen die door rel
len en conflicten om de ha
verklap uit elkaar spatten. Ma
rio Soares kreeg het voor elk
aar om drie keer premier en
vier maal minister te zijn. Maar
anno 1991 heeft zelfs de felle
anti-communist eindejijle-ivat
respect gewonnen en begin dit
jaar kreeg hij bij de presidents
verkiezingen zeventig procent
van de stemmen.
De samenwerking tussen presi
dent en premier is al die jaren
vrijwel vlekkeloos verlopen en
dat leidde er zelfs toe dat Ca
vaco Silva president Soares in
januari zelfs openlijk steun be
tuigde bij zijn poging de troon
in het Belem-paleis nog eens
vijf jaar te mogen bestijgen.
Ook zo'n verstandshuwelijk is
iets wat lange tijd in Portugal
voor onmogelijk werd gehou
den.
Het spreekt allemaal in het
voordeel van Cavaco Silva, die
zondag naar de stembus gaat
met een verplichting die hij
zichzelf heeft opgelegd, op
nieuw een absolute meerder
heid behalen, ofwel zo'n 1'
procent van de stemmen - af
hankelijk van hoe die over het
land zijn verspreid. De premier
wil met minder geen genoegen
nemen, hij heeft geen zin in het
vormen van coalities die ge
doemd zijn ruziënd door het
parlementsgebouw te rollen.
Bovendien wil Cavaco Silva
helemaal alleen met de moge
lijke eer van het voorzitter
schap van de EG gaan strijken.
Portugal is op 1 januari na Ne
derland aan de beurt de Euro
pese politiek door het woelige
vaarwater te leiden.
Met het bezoek van alle Euro
pese bewindslieden aan Portu
gal kan de Portugese premier
zijn eigen volk eindelijk bewij
zen dat het land écht bij de
Europese Gemeenschap hoort
en ooit net zo welvarend als ®e
jjrote sterke broers kan wor
den.
Van onze Haagse redactie
- A nsterdam - Van alle honderd winkeldieven
«'"Wrapt. Uiteindelijk word. er één ,ero,
heeft gemaakt cter-
f it blijkt uit een gisteren gepresenteerd onderzoel
isch Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf
dt jaarlijks 1,3 miljard gulden schade door wink
90 groeide het aantal roofovervallen, diefstal
I nkels met 59 procent.
Icijfers kwamen naar voren tijdens de ledenvc
I ad voor het Filiaal- en Grootwinkelbedrijf in A
I ze week al vroeg het Bedrijvenplatform het kt
I lden om de roofovervallen in Nederland aan te|
I de politie-bijstandsteams. De Tweede Kamer
I :ek gisteren.
I Kamerleden Smits (CDA), Swildens-Roozenda.
I asperger (D66) vinden dat politie en justitie èr j
ter moeten samenwerken om de groei van de
I stoppen. Alleen WD-woord voerder Korthals
|fn fractie extra geld voor de politie gaat bepleite:
EL VAN de werknemers in de Rotterdamse h
eren tegen de wao- en ziektewetplannen van
(de rechter in een kort geding de Vervoersbo
■f iedere vorm van actie verboden heeft. Voor
■Jt soort eigenmachtig optreden is niet goed
ersbond FNV zou zijn leden uitdrukkelijk mo
Wspraak te eerbiedigen.
allerhande partijen zich niets aantrekken van
H onafhankelijke rechter, dan wordt het langzat
'os in dit land. De rechtsstaat kan alleen o\
ereen zich aan de belangrijkste spelregels hoi
■*-h is het verhaal daarmee niet af. Een belan
■pr het voortbestaan van de rechtsstaat is na
Ekegels voor iedereen te volgen zijn en conse
3St.
dat laatste heeft het de afgelopen twee m
'Ken. De allereerste geraadpleegde rechter -
Dood een 24-uursstaking bij het bedrijf Roe
was nog geen duidelijkheid geschapen, t
nt®rsJegden de acties beperking op (streekvi
Bf ie hevigheid toe (Campina) of kwamen nie
datn°tm i de eis werd ingetrokken (Volvo). Dt
B[m tenslotte verbood - in het tot nu toe meest
■eaere vorm van actie.
