Sovjetunie beziet opkomst nieuwe rijken met argusogen
Burgeroorlog drijft Joegoslavië naar economische afgrond
De GMD-keuringsarts: 'Al 33? U moet nog 40 jaar!'
Het geluk
aan de
leeslamp
Meer afhaalpu
^ractietop en
DESTEM ACHTERGROND DINSDAG 6 AUGUSTUS 1991
.DE STEM
QE Stemcomm
ijd en majesteit
f rhaTesteTtot1ake9i9en- °6 re96rin9
ZIEK NEDERLAND}
De discussie over
wao en ziekteverzuim
nWflTEMBINIMENLAN
DEZE morgen knoopte ik
een das om waarvan ik
me met de beste wil van
de wereld niet kon herinneren
waar ik hem vandaan had. Da(
gebeurt me anders nooit en ik
dacht dan ook altijd dat ik van
al mijn dassen de herkomst
wist. Ik koop namelijk zelden
een das. Ik krijg er genoeg om
de minder in de smaak val
lende exemplaren ongedragen
in de kast te laten hangen.
Maar van deze wist ik dus
niets meer, hoewel hij een dui
delijke aanwijzing bevat. Het
is een donkerblauwe das met
een gekroond wapenschildje
erop met drie staande pluimen
(vergelijkbaar met die in het
wapen van de prins van Wales,
met bijbehorende, altijd weer
opvallende, Hannoveriaanse
devies: Ich Dien).
Het wapenschild staat tussen
twee diagonale dubbele stre
pen, goud en lichter blauw. Ik
moet die das gekregen hebben
tijdens een persreis door
Groot Brittannië, neem ik aan,
maar als ik me dergelijke rei
zen van de laatste jaren weer
voor de geest haal - en zo ont
zettend veel zijn het er nu ook
weer niet geweest - dan blijft
mijn geheugen op dat punt
blanco en dat vind ik verve
lend. Want zo'n das is een ge
schenk, ook al is hij (waar
schijnlijk) uit promotionele
motieven geschonken.
Geschenken stel je op prijs. Ik
tenminste wel. Of het nu bal
pennen, aanstekers, zakmes
sen, nagelknippers zijn of de
zakkammetjes die een lokale
kledingwinkel sinds jaar en
dag verstrekt en waarvan ik al
zoveel exemplaren heb verza
meld dat ik nooit zonder zit.
In mijn reistas, in een bureau
lade op de krant, op het nacht
kastje, in de badkamer, in de
binnenzak van m'n colbert,
overal heb ik zo'n kammetje
liggen en dan te weten dat ik
niet eens zo veel haar te kam
men heb. De kleinste geschen
ken brengen mij vreugde en
soms denk ik wel dat ze ook
een bescheiden hebberigheid
bevestigen.
Daarom was ik zo verbaasd
toen een collega mij een ge
schenk aanbood dat hij zelf
had ontvangen. Hij had zich
de dankbaarheid van een Ier
of van meer Ieren op de hals
gehaald. Geen volk in Europa
kent in zijn taal zoveel gezeg
den, die de toegesprokene ge
luk en zaligheid beloven of
toewensen, als het Ierse volk.
En als een Ier je ook nog
dankbaarheid verschuldigd
denkt te zijn dan kan het, im
materieel gesproken, echt niet
op.
Nu moet ik toegeven dat je
enig gevoel moet hebben voor
het soort geschenken waarom
het hier ging, je moet er de
diepere betekenis van willen
zien en daar is soms een lichte
vorm van bijgeloof voor nodig.
Gok kon ik me voorstellen dat
het openen van de nogal
kloeke en veelbelovende doos
(al was het gewicht licht ge
weest) op een teleurstelling
was uitgelopen. Er zat een
shillelagh in.
„Wat moet ik daar nou mee
doen?" vroeg de ontvanger
terwijl hij het ding uit de doos
pakte.
„Je moet het ergens in je huis
ophangen", zei ik omdat mijn
oog was gevallen op een hel
dergroene lus aan het eind van
de shillelagh.
De ontvanger lachte ongelo
vig. „Zou jij dat in je huis heb
ben willen hangen?"
„Dat weet ik nog niet", zei ik,
„ik weet niet wat het is, maar
kennelijk is het bedoeld om
opgehangen te worden."
„Hier, je mag het hebben", zei
hij. Met doos en al.
Op het eerste oog is de shille
lagh een wat grillig en hamer-
vormig knuppeltje. De hamer-
vorm krijg je door de dikkere
tak of stam, waaraan de ge
wenste stok zit, ter weerszij
den van de hechting door te
zagen. Er zit een kaartje bij
met toelichting. De shillelag is
een antiek wapen, afkomstig
van 'de edele orde van de
hoofdkoningen van Ierland'.
De geschiedenis en de cultuur
van de shillelagh, zo legt de
kaart verder uit, zijn diep ge
worteld in de oude mythen en
legenden van de Ierse geschie
denis. Tegenwoordig symboli
seert de shillelagh de Ierse Ze
geningen en brengt hij zijn
eigenaar geluk en omdat het
inderdaad niet opkan bij dank
bare Ieren is de gelukbren
gende shillelagh ook nog eens
versierd met Ierse klaver
blaadjes, die behalve geluk
ook gezondheid en welvaart
brengen.
Zulke dingen intrigeren mij.
De oorspronkelijke shillelaghs
uit de Ierse oudheid zullen wel
wat groter zijn geweest dan dit
gelukssymbool, waarmee je
slechts tikken kunt uitdelen,
vergelijkbaar met de gemene
lineaal-tikken waarmee
schoolmeesters vroeger de
vingers van onwillige leerlin
gen striemden. Mijn geleerdste
Ierse reisgidsen, die zich
vooral hebben toegelegd op
geschiedenis en cultuur, heb
ben het woord shillelagh niet
eens in hun registers, maar de
Dominicus-gids 'Ierland' ver
meldt het wel. Gauw opge
zocht, pagina 177. Het valt te
gen: „...en heel apart fhèt gadt'
over een museum) zijn de shil
lelaghs, knuppels van sleed
oorn, waarmee moeder thuis
haar dronken man opwacht
te."
Dit moet een ten onrechte als
serieuze verklaring opgevat
grapje van de museumgids
zijn, denk ik bij mezelf, terwijl
ik de shillelagh ophang aan de
staander van de leeslamp, op
de plek waar tijdens de dagen
van carnaval mijn dierbaarste
prinselijke onderscheiding
hangt.
En of de shillelagh echt geluk
brengt? Ik weet het nog niet.
Feit is wel dat ik in het afgelo
pen weekend zomaar spon
taan een lumineus idee kreeg
voor een volgende vakantie.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
S 076-236911 Telefax 076-236405.
Telefax redactie S 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, S 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41S 236326.
Voor bezorgklachten: K 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, S 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, S 01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, S 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, S 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Temeuzen, Zuidlandstraat 32, S 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Temeuzen
Vllssingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP 01184-19910.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per kwartaal 77,90, per half jaar 155,25 óf per jaar 302,25.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 26,00,
per kwartaal 75,90, per half jaar 151,25 óf per jaar 294,75.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,40; zat. 1,70.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling S 076-236911
Fotoservice S 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend S 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30
uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur S 076-236394/236911
Rfinlfroljitipc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. mi
Jiü QlililVl ML>n I LnunUIML) UIIMOUMU HUÜUOIUQ I IT
Door Alan Cooperman (AP) n°g niet in de positie dat hij jk ;1 landhuizen (aatsja's) bezaten, „In het verleden werden heel
ox tsdtpp zich maatschappelijk kan ver- in limousines rond reden en in wat partijleiders miljonair,
JJiii z4-JAKIGrj ex-Student nnrlrwor» Viii rvr» rfrr>r»rl xro« -I Sihprip iapcyHpn on (front. wilH TTz-v/vrriamoliilr Hnnr smeerepl.
DE 24-JARIGE ex-student
en kersverse zakenman Ger
man Sterligov rijdt rond in
een oude auto en woont in
een klein appartement in
een van de volkswijken van
de hoofdstad. Toch is hij
miljonair.
Sterligov maakt deel uit van de
kleine, maar steeds groter wor
dende groep mensen die munt
hebben weten te slaan uit de
economische hervormingen on
der president Gorbatsjov.
De toekomst zou kunnen beho
ren aan personen als Sterligov,
die buiten de Communistische
Partij om fortuin hebben ge
maakt. Hun positie is evenwel
vooralsnog zeer kwetsbaar.
De gewone man in de straat be
ziet hen vol wrok. De partij en
de geheime politie, de KGB,
houden hen nauwletttend in
het oog en zullen niet nalaten
ook de kleinste misstap hard
handig af te straffen. Het ont
breken van regelgeving schept
het gevaar van willekeur. En
ten slotte is daar een andere
nieuwe groep in opkomst: de
onderwereld, gangsters die hun
tol eisen in de vorm van een fi
nanciële bijdrage voor geboden
'bescherming'.
Sterligov bezit een vermogen
van ruim tien miljoen roebel.
Hij is daarmee rijk genoeg om
op vakantie te gaan in Parijs en
Londen, Westerse kostuums te
kopen en te gokken in Mos-
kou's nieuwe casino's. Tegen de
officiële koers is tien miljoen
roebel gelijk aan zeventien mil
joen dollar; tegen de toeristen-
koers is het ongeveer 360.000
dollar.
De jonge zakenman is evenwel
nog niet in de positie dat hij
zich maatschappelijk kan ver
oorloven wat hij op grond van
zijn bankrekening kan betalen.
Sterligov ziet zich genoodzaakt
maandelijks te verhuizen, om
dat zijn gezin door gangsters is
bedreigd. Hij kiest bij voorkeur
appartementen in volkswijken
omdat die minder de aandacht
trekken. Om dezelfde reden
rijdt hij in een gedeukte Zji-
goeli van Sovjet-makelij. Trou
wens, ook voor hem geldt dat
het in Moskou niet meevalt aan
een goede importauto te ko
men.
Sterligov vergaarde zijn fortuin
zo snel dat hij nog niet veel ge
legenheid heeft gehad ervan te
profiteren. Hij startte de afge
lopen winter een soort handels
beurs gericht op bouwmateria
len. In tegenstelling tot de
meeste staatsbedrijven, die na
men dragen als 'Schoenenfa
briek van de Grote Oktober Re
volutie', noemde hij zijn bedrijf
naar zijn hond 'Alisa', die ook
is afgebeeld in het logo van de
firma.
Sterligov maakt op grote
schaal gebruik van een van de
verworvenheden van het afge
lopen jaar: televisiereclame. De
ongeveer vijftig agenten van
Alisa arrangeren overeenkom
sten tussen de grote leveran
ciers van bouwmaterialen en
aannemers. Daarbij wordt niet
alleen gehandeld in bakstenen
of badkuipen, maar ook in voor
de Sovjetunie schaarse artike
len als leren laarzen, Neder
landse tabak en Japanse video
camera's.
„Het gaat als volgt", aldus
Sterligov. „Een fabriek die
bakstenen levert wil niet alleen
geld, maar ook bijvoorbeeld
10.000 stuks zeep voor zijn ar-
Zakenman Sterligov voor het logo van zijn onderneming
Alisa. - foto ap
beiders. De zeepfabriek zegt:
okee, ik lever het-doet-er-niet-
toe hoeveel zeep, maar ik wil
daarnaast dertig Zjigoeli-
auto's. De mensen die de auto's
leveren, willen computers of vi
deocamera's, of iets anders
waar moeilijk aan te komen is.
We begonnen dus met bouw
materialen, en we eindigden
met zo'n beetje alles wat ver
handelbaar is".
Een tussenpersoon bedingt een
bepaalde provisie en betaalt
ongeveer een half procent van
de waarde van de transactie
aan Sterligov en diens partner,
zijn 29-jarige broer Genrich.
De zogenaamde 'klassenloze'
Sovjet-maatschappij kende al
tijd al een kleine groep bevoor
rechten: partijleiders, generaals
en raketgeleerden die luxueuze
landhuizen (aatsja's) bezaten,
in -limousines rond reden en in
Siberië jaagden op groot wild.
De oude elite zorgde ervoor
niet al te veel ruchtbaarheid te
geven aan haar bevoorrechte
positie. De nieuwe miljonairs
hebben wat dat betreft minder
scrupules. Hun statussymbolen
zijn een lichtgroene Mercedes
en een datsja compleet met
sauna. Ze dragen Westerse kle
ding, maken buitenlandse rei
zen en schrikken er niet voor
terug het maandsalaris van een
arbeider uit te geven in een van
de nieuwe coöperatieve restau
rants.
Ook de nieuwe rijken hebben
evenwel te maken met de
enorme achterstand op het
Westen die de Sovjetunie nu
eenmaal heeft waar het huis
vesting, medische zorg en de
beschikbaarheid van consump
tiegoederen betreft. Daarnaast
geldt dat hun maatschappelijke
positie kwetsbaar is, aangezien
de wettige basis voor particu
liere ondernemingsgewijze pro-
duktie nog altijd praktisch ont
breekt.
De KGB nam dit jaar herhaal
delijk maatregelen tegen 'het
speculeren' of de handel in
consumptieartikelen, een prak
tijk die formeel nog onwettig is
in de Sovjetunie. Zo werd het
warenhuis van een van 's lands
bekendste zakenlieden, Artjom
Tarasov, in beslag genomen.
Volgens Tatjana Korjagina, een
econoom in dienst van de rege
ring, heeft de Sovjetunie onge
veer 500 'officiële' miljonairs
die him inkomsten verkrijgen
uit wettige bronnen als de ver
koop van boeken. Het aantal
'ondergrondse' miljonairs
wordt door haar geschat rond
de 30.000.
„In het verleden werden heel
wat partijleiders miljonair,
voornamelijk door smeergel-
den, corruptie", aldus Korjagi-
na. „Nu verdient een heel groot
aantal mensen geld met zake
lijke transacties", waarvan de
wettigheid twijfelachtig is.
Veel Sovjet-burgers beschou
wen de nieuwe zakenlieden als
parasieten die munt slaan uit
de algemene schaarste. Om iets
aan dat imago te doen richtten
Sterligov en enkele medestan
ders onlangs de Club van Jonge
Miljonairs op. Als men lid wil
worden van de club, dient men
ten minste 500.000 roebel te
storten op de rekening van een
liefdadigheidsinstelling.
De ouders van de gebroeders
Sterligov zijn beiden arts. De
broers groeiden op in Moskou
en omgeving. German had het
na een jaar op de universiteit
gezien, diende in het Sovjet-le
ger in Mongolië, werkte in een
autofabriek, reisde en had de
leiding van een juridisch ad
viesbureau voor hij Alisa op
zette. Hij is minder bezorgd
over de gangsters dan over de
Communistische Partij, volgens
hem 'de enige werkelijk
zorgwekkende mafia in At
land'.
Hij wijst erop dat zijn bedrijf
op last van een of andere hoge
functionaris van het ene mo
ment op het andere verboden
kan worden. Volgens hem is het
uitblijven van overheidsbe
moeienis met Alisa te danken
aan de omstandigheid dat nie
mand in de Sovjetunie ervaring
heeft met een handelsbeurs.
„De zaak is nog niet wettig ge
regeld en het gebeurde alle
maal zo vlug dat niemand tijd
had te reageren".
Door Jelena Pejic (IPS)
TERWIJL EEN politieke
oplossing voor de crisis in
Joegoslavië steeds verder
weg lijkt, staat het land op
de rand van een economi
sche afgrond.
De twistende republieken lij
ken echter geen aandacht te
hebben voor de economische
crisis. De roep van de federale
regering om de nog resterende
gezamenlijke economische sec
toren staande te houden, blijkt
aan dovemans oren gericht te
zijn.
Al maanden voordat de gewa
pende strijd in alle hevigheid
losbarstte en grote aantallen
levens eiste, werd Joegoslavië
geteisterd door een economisch
conflict tussen de zes republie
ken.
Wederzijdse handelsboycotten,
douane- en belastingbarrières
waren slechts voorbodes voor
een economische oorlogsvoe
ring, die nu de eens gezamen
lijke Joegoslavische markt na
genoeg verlamt.
De federale regering heeft de
afgelopen maanden getracht de
economie draaiende te houden
door steun te zoeken bij het
buitenland.
Maar inmiddels hebben de
Europese Gemeenschap en in
ternationale financiële institu
ten de leningen aan Joegoslavië
bevroren toen vorige maand de
gevechten in de republiek Slo
venië, dat zich op 25 juni tege
lijk met Kroatië onafhankelijk
verklaarde, uitbraken.
Een reeds goedgekeurde finan
ciële overeenkomst tussen de
EG en de federale regering van
Joegoslavië ter waarde van
bijna een miljard dollar werd
opgeschort. De lening was be
doeld voor de opbouw van de
transportsector. Ook het Inter
nationaal Monetair Fonds
(IMF) heeft de verstrekking
van nieuwe leningen uitgesteld.
De Joegoslavische premier
Markovic heeft herhaaldelijk
gewaarschuwd voor de nade
rende ineenstorting van de eco
nomie -in zijn land, als een
nieuw pakket steunmaatrege
len ter waarde van drie miljard
dollar uitblijft.
Niemand zal dan ook niet ver
baasd zijn als Joegoslavië bin
nenkort zal aankondigen de af
lossing van de buitenlandse
schuld, die zestien miljard dol
lar bedraagt, te zullen staken.
De reserves buitenlandse va
luta zijn geslonken tot 3,8 mil-,
jard dollar. Dat komt onder
meer doordat Joegoslavische
arbeiders die in het buitenland
werken als gevolg van de poli
tieke onzekerheid hun geld niet
meer overmaken. Jaarlijks
vloeide door die overboekingen
1,5 tot 2 miljard dollar naar
Joegoslavië.
Ter vergelijking: nog maar acht
maanden geleden bedroeg de
reserve buitenlandse valuta
nog bijna tien miljard dollar.
De inflatie is met zes procent
per maand nog steeds relatief
laag, maar de afgelopen week
waarschuwde de federale mi
nister voor industriële ontwik
keling Marendic in het parle
ment voor een inflatiespiraal.
Hij onthulde tevens dat het
Bruto Nationaal Produkt
(BNP) met vijftien procent is
gedaald.
Uit regeringscijfers valt op te
maken dat de industriële pro-
duktie in de eerste helft van dit
jaar zeventien procent lager
was dan in dezelfde periode in
1990. De werkloosheid is geste
gen tot twintig procent. Het in
komen per hoofd van de bevol
king in Joegoslavië, dat 23,5
miljoen inwoners telt, is min
der dan drieduizend dollar per
jaar.
Een van de meest door de con
flicten getroffen sectoren is het
toerisme. Vakantieoorden aan
de kust zijn spooksteden ge
worden.
Geen toerist waagt zich meer
aan de Rivièra van Dubrovnik,
waar het aantal vakantiegan
gers met 99 procent is terugge
lopen vergeleken met vorig
jaar. Elders in Joegoslavië is de
situatie niet anders. Normaliter
is de toeristensector goed voor
drie miljard dollar per jaar.
Maar dit jaar zullen de inkom
sten slechts een fractie van dat
bedrag zijn.
De belangrijkste wegen en
treinverbindingen zijn geslo
ten. Passagiers en het interna
tionale handelsverkeer van en
naar Griekenland, Bulgarije,
Turkije en het Midden-Oosten
gaan niet meer door Joegosla
vië maar via Hongarije en We
nen.
Ook de handel is getroffen door
de crisis. Volgens officiële cij
fers bedroeg de totale Joegosla
vische export in de eerste zes
maanden van dit jaar 8,6 mil
jard dollar, een daling met ne-
Markovic
foto ap
gen procent vergeleken met de
zelfde periode vorig jaar. De
import, die vorig jaar 9,2 mil
jard dollar bedroeg, is gedaald
met 3,7 procent.
Hoewel er tot op heden geen
grote tekorten worden gemeld,
zal dat waarschijnlijk verande
ren als de nationale reserves
uitgeput zijn.
Intussen zitten de meeste
pompstations in Belgrado zon
der benzine. De pompstations
waar nog wel wat te krijgen is,
zijn herkenbaar aan de lange
rijen die ervoor staan. Volgens
de kranten zullen in augustus
grootschalige brandstoftekor
ten optreden. De regering heeft
geen geld voor het importeren
van olieprodukten. Vandaar
dat premier Marcovic de Sov
jetunie om olieleveranties wil
vragen.
In een poging om een shock
therapie toe te passen heeft de
federale regering onlangs be
zuinigingen op de begroting
aangekondigd ter grootte van
zestig procent van hét oor
spronkelijke budget van 163
miljard dinar (6,9 miljard dol
lar) tot 100 miljard dinar (4,25
miljard dollar).
Maar het is onzeker of deze
maatregelen zullen helpen,
aangezien de republieken hun
contributies aan de federale
overheid hebben gestaakt. Het'
federale parlement heeft tot op
heden niet kunnen stemmen
over het bezuinigingsvoorstel
van de regering, omdat Slove
nië en Kroatië hun afgevaar
digden hebbên teruggetrokken
sinds de onafhankelijkheids
verklaring.
Door Willem Reijn
Het is een sfeerloos kan
toortje in Roosendaal, waar
'keuringsarts' ofwel GMD-
verzekeringsgeneeskundige
Eric Wonnink (29) zijn
spreekuur houdt. Wonnink
spreekt die ochtend met 'be
langhebbenden', mensen die
in de wao zitten of daarin
terecht dreigen te komen.
Wonnink krijgt acht cliënten
per dag. De eerste klant is een
33-jarige man. Drie dikke dos
siers zijn al over hem gevuld.
Toen hij zeventien was, kreeg
de leerling-timmerman een on
geval, waarna zijn heup is vast
gezet ('heup-arthrodese'), een
ernstige handicap.
De papieren melden beroepsza
ken, een auto-ongeluk, pogin
gen om met omscholing nieuwe
kansen op de arbeidsmarkt te
creëren, vergoeding voor aan
passing van zijn woning en de
opmerking dat actieve begelei
ding richting arbeidsmarkt
weinig zinvol blijkt.
Vorig jaar oktober is hij toch
aan het werk geraakt. Voor
zestien uur per week werkt de
klant als hulp in een snackbar.
De inkomsten worden deels ge
kort op zijn uitkering. Maar tij
dens de arbeid zijn de heup
klachten toegenomen en de
man wil minder gaan werken.
Tien uur per week bijvoor
beeld.
Wonnink let op de manier
waarop de man tegenover hem
in zijn stoel zit. Heeft ie thuis
een aangepaste stoel? Want als
je zo in je stoel zit, krijgt een
gezond mens al last van zijn
rug.
„Heb ik niet bij stilgestaan",
antwoordt de man. „Nou ja, ik
heb wel eens zo'n stoel gezien,
maar die zijn behoorlijk prij
zig. Dat kan mijn portemonnee
niet trekken". Wonnink zegt 'm
toch nog maar eens te kijken:
„Tegenwoordig kun je met een
simpele 'arthrodese-zitting' al
een hoop bereiken".
De wao'er zegt met een schuin
oog naar de verslaggever dat
hij er alles aan heeft gedaan om
weer een normale baan te krij
gen. „Ik ben geslaagd voor de
meao maar ik ben met mijn 33
jaar al te oud en bovendien
loop ik met het stempel van
wao'er rond".
Daar grijpt Wonnink even in:
„U zegt 'al 33', maar u bent pès
33. U moet nog veertig jaar
mee!"
Nou ja", zegt de man, met een
licht gevoel voor dramatiek,
„ik ben blij dat ik nu een paar
uur werk, zodat ik toch weer
iets voor de maatschappij bete
ken".
Het saldo van het gesprek is
dat er geen verandering in de
medische status is gekomen.
Man is beperkt belastbaar bij
hele dagen werken en blijft
honderd procent wao'er. Won
nink past de regels toe, maar
zegt uit het diepst van zijn
hart: „Ik heb er wel moeite mee
als ik vervolgens de regels van
na '87 op een bouwvakker moet
toepassen, die nu vlak voor zijn
vijftigste moet worden afge
keurd. Want die komt niet
meer volledig in de wao te
recht, terwijl die er al wel der-
Keuringsarts Erik Wonnink en arbeidsdeskundige Hilde
Artoos
tig zware jaren op heeft zit
ten".
Een veertig-jarige kraamver
zorgster komt binnen. In sep
tember vorig jaar was zij uitge
vallen met ernstige schou
derklachten. In april was ze
voor het eerst op het spreekuur
gekomen. Ze wilde per se aan
het werk blijven. Ze was ge
waarschuwd dat ze het niet
meer aan zou kunnen, maar de
zeer gemotiveerde vrouw kon
dat idee niet aanvaarden.
Uiteindelijk werd besloten dat
ze het nog een keer zou probe
ren, in een 'licht gezin'. Maar
binnen twee dagen moest ze
krimpend van de pijn toegeven
dat ze het werk niet meer aan
kon. „Het tillen ging niet".
Tweeëntwintig jaar was ze
- foto de stem/ben steffen
kraamverzorgster. De vorige
keer was ze behoorlijk emotio
neel geweest, toen Wonnink
haar had gezegd dat ze een an
dere functie zou moeten kiezen.
Nu lijkt ze de tegenslag te heb
ben verwerkt. „Zoiets valt na
zo'n lange tijd wel tegen", zegt
ze met weemoed, maar niet
somber.
De arts vertelt haar dat zeker
gezien haar arbeidsverleden de
werkgever er alles aan zal moe
ten doen om haar een nieuwe
functie aan te bieden. In hoe
verre de vrouw in de wao te
recht komt, zal mede afhangen
van de nieuwe functie. „Die is
zo gemotiveerd, die komt wel
aan het werk", zegt Wonnink
later.
's Middags ontvangt arbeids
deskundige Hilde Artoos de
cliënten, die eerder een me
disch onderzoek bij Eric Won
nink hebben ondergaan. Ook
hier een timmerman. In 1972
werd hij, toen 25 jaar oud, met
jichtklachten volledig afge
keurd. Vier jaar later volgde
een herkeuring en kwam hij in
de klasse 35-45 procent ar
beidsongeschikt.
De man werkt nu voor halve
dagen bij het werkvoorziening
schap. De timmerman zegt dat
zijn klachten weer toenemen.
Tijdens het gesprek blijkt de
man te weten hoe de wet in
elkaar steekt. „Ik moet ook de
wao in", vertelt zijn vrouw.
„Ze hebben het toen precies
uitgelegd". Maar tevreden zijn
ze niet: „We hebben van kind-
safaan hard gewerkt, nu zijn
we versleten en gehandicapt en
worden daarvoor gestraft".
De man stelt dat er bij de WSW
veel harder moet worden ge
werkt dan vroeger: „Toen hiel
den ze meer rekening met je
handicap". Dat kan kloppen,
■zegt Hilde Artoos, want door
het wegvallen van subsidies is
de prestatiedwang toegenomen.
Het werk wat de man moet ver
richten, zoals het tillen van
zware kozijnen, past niet bij de
handicap van de man.
„Ofwel moet uw werk passend
zijn ofwel u moet naar ander
werk omzien", houdt Hilde Ar
toos de man voor. „Aan de 35-
45 procent valt niet te tornen".
En daar zit de pijn, want de
door de WSW als een nauw
keurig en allround vakman om
schreven cliënt is best bereid
om in het plantsoenwerk te
gaan, maar dat verdient min
der. En dat is een inkomenver-
lies dat hij volledig voor eigen
rekening moet nemen.
„Ze ontnemen me zo toch de
lust om aan het werk te gaan",
kankert hij. „In deze situatie
moet ik wel erg veel geven".
Het draait er op uit dat met de
WSW de arbeidssituatie op
nieuw besproken moet worden.
Dan neemt er een dertigjarige
schoonmaakster plaats in de
stoel. Ook zij werkt via de
WSW, in dit geval als schoon
maakster. Ze is inmiddels ont
slagen, omdat ze al vanwege
schouderklachten en suiker
ziekte een jaar ziek is. De WSW
mag bij uitzondering die stap
nemen, omdat de instelling uit
haar aard meer met ziekte te
maken heeft dan een normale
organisatie.
Deze vrouw heeft volgens het
dossier altijd al een hoog ziek
teverzuim laten zien. In haar
oude baan kan ze door de
schouderklachten niet meer te
rug, maar ze kan nog wel te
recht op de montage-afdeling,
De vrouw maakt een passieve
indruk. De uitvoerige, heldere
uitleg van de wérking van ziek
tewet en wao lijkt wat langs
haar heen te gaan. Montage
werk wil ze wel, op voorwaarde
dat ze -32 uur in de week- haar
eigen tempo kan aanhouden
„Ik woon samen en moet m'a
huishouden ook nog doen"
De wao zit er voor de vrouk
niet in: ze verdient net iels
meer dan het wettelijk mini
mumloon en er zijn -op papier-
altijd wel baantjes voor haar te
vinden. Minder dan het mini
mumloon kan ze niet verdie
nen. Deels in de wao kan
ook niet. Het wordt dus öf ww
öf terugplaatsing bij de oude
werkgever in een andere baan
„Makkelijk zal het niet wor
den, gezien het hoge ziektever
zuim", zegt Hilde Artoos-
„Maar ik zal er toch op aan
dringen".
Dit is het zesde deel in de sefK
over wao en ziekteverzuim. Morgan
:het 'no-nonsense-team' van
GMD.
PEN HAAG (ANP) - Nederlandse
studenten die aan een universiteit
in het buitenland studeren kunnen
sinds ruim een week hun OV-jaar-
kaart afhalen bij 15 postkantoren in
Nederland.
gén woordvoerder van de OV Studen-
enkaart BV zei gisteren dat mede naar
aanleiding van een klacht van de Natio-
PvdA
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - De top van de PvcLAl
met de fractiespecialisten op het gel|
heid, aan alternatieven voor het wac
net. Daarbij is de door het kabinet ge
4,4 miljard in 1993 niet op voorhan
PvdA-fractievoorzitter Wölt- ren als
gens, vice-voorzitter Leijnse, se
cretaris Buurmeijer en de Ka
merleden Beijlen, Middel en
Schoots hebben gisteren op een
bijeenkomst in Utrecht daarmee
een eerste begin gemaakt. Het is
de bedoeling dat de complete
PvdA-fractie in het weekeinde
van 23_ en 24 augustus op de
hoogte "wordt gesteld van de
stand van zaken.
Scherpe kantjes
De zes PvdA'ers zijn vooral op
zoek naar alternatieven die de
scherpe kantjes kunnen afhalen
van het kabinetsplan om de
hoogte van de wao-uitkering na
een aantal jaren tot bijstandsni
veau terug te brengen. Vice-
fractievoorzitter Leijnse ver
klaarde na afloop van het be
raad dat de fractieleden werken
'langs de lijnen die Kok en Wölt-
gens hebben uitgezet'.
Wöltgens vindt dat de kabinets
plannen niet mogen gelden voor
mensen die nu al in wao zitten.
Kok op zijn beurt vindt dat in de
plannen bepaalde categorieën
arbeidsongeschikten - de PvdA-
leider denkt daarbij vooral aan
gehandicapten - buiten beschou
wing moeten worden gelaten.
Leijnse wil zich nog niet uitspre
ien tegen iedere vorm van ver-
lorting van de duur van de wao-
uitkering. „We beginnen de dis
cussie niet door dat onder alle
omstandigheden onbespreekbaar
';e noemen", aldus de vice-frac-
;ievobrzittej,7
Stapje terug
■NdA-Kamerlid Middel sprak
lerder al de stellige verwachting
lit dat die kabinetsplannen het
n hun oorspronkelijke vorm niet
zullen halen. „Het kabinet zal
een stapje terug moeten doen",
ildus Middel.
De vice-fractievoorzitter vindt
aiet dat het PvdA-alternatief op
iroorhand evenveel moet opleve-
Wöltgens
I- in conclaaf...
- fotodestem/johanvangurp
kabinet
jard op
nigen.
Leijnse
geen ex
We het
de fina:
kabinet
dat we
de besl
ken. Of
boven
wel".
De Pv
dend m
terne d
lende b i
standje
geen mi
lokatie
plaatsvi
kende e
fractie
overleg
Het pa:
komt w
te bera<
het gev
om op
extra p;
is onze
hierovei
Het wil
val par
Kok, di
kantie
raadple
niet dui
Sint op
rug kan
Gedw<
i
Het be
schrijve
worden
van de
vraagt,
raadslid
dagen t
nodigde
aar te k
De mee
tien gevi
ters hei
geen an
tijraad.
raad op
heeft.
De frac'
en moe
krijgen
bepalen
de gewe
voorkeu
woordel
ten doei
Promine
Berg, vc
Wiardi
wetensc
PvdA, v
tijraad
van de
aan doe
een te
weten.
„De par
platforn
westelij 1
nen die
Het zijn
partij
lijkheid
het land
den Berj
■R ZIJN vorsten en lakeien. Lakeien gehoc
forsten willen.
,L^ederland is het andersom. Koningin I
pat net ministerie van Buitenlandse Zaken
l aan Japan in oktober een krans te
pent voor de Nederlanders die tijdens de
apanse kampen zijn omgekomen,
eroazingwekkend. Niet alleen is dit gedr
lenu Ionele houding van het Nederlanc
nin sLechts aan de opstelling van Beatri
en '1 donkere dagen van 1940-1945 -
pri m het licht van het rumoer rond de Jap
lierizT19' De regering, die bij het bezoe
irnn een Psychologische blunder bec
unnen revancheren.
Irarnederlanclse regering, die verantwoor
LJIL a van het staatsbezoek, is slaafs. Ui
tnhh ers van ^et grootkapitaal voor het hoe
levenrS 80 Van den Broek alles wat maa
joningin Beatrix is vorstin van alle Nederla
iprQ?n* ,s, d'e geleden hebben onder c
tf uil van de koningin in het buitenla
K>rrJ 9enwo°rdigen. Dus ook die landge
da» h; e gevoelens aan Japan kunnen d(
wèi dlenfn te beseffen en de koningin daa
r
