DE STEM
mm
CANADA
2 MILJOEN
CONSUMENTEN
ZATERDAG IH
13 JUL119911 I
NAKI JE
jsreis L/0 295,-
VNU Dagbladen
'ORDEEL
BOORDEVOL
ET DJOSER
mm.
DE BADPLAATS
m
VAKANTIEPLANNEN?
ITIES
de vakantierubriek
VNU Dagbladen
NEDSAfE
Beveiligt op maat
idonesië 27-34 dgn
DE KINDEREN
sVakantieSpecialisten
Eerst betalen
Kuuroord
Kwakzalverij
Ruïne
Deze zomer trekken
Stem-redacteuren en -fotografen
langs de kust om er wekelijks
een van de Nederlandse
badplaatsen te portretteren.
De rubriek
Reizen en Rekreatie
verschijnt elke zaterdaa
deVNU Dagbladen
Met uw advertentie in dez»
rubriek bereikt u ruim
ZOMEREDIT IF
Praag v.a. 25,- p.p.p.n.
nemen, 2 wk HP v.a. 995
1 tel: 043-639230/639231.
PRAAG en rest van TS,
CHOSLOWAKIJE kame
en app. I.P.1.04929-62518.
vakantierubriek vandi"
T.h. in WALLIS, conf.
chalet. Pr. wandelgeb li
na 24/8. Inl. 077-661543
tv.a
i ptijs bij HTC/SGR
N040-436600.
prettige aanbiedingen
m
De ruïne van het Badhotel. Het moet prachtig geweest zijn, een massieve Iogeertempei met vleugels als van paleis Soestdijk. Binnen lijkt het of iemand er met granaten heeft zitten spelen.
- FOTO DE STEM/COR J. DE BOER
iNYKAMP, behalve ponyrijden
lige dingen. Onder desk.leiding
ze Weltevreden, KerkAvezaatfi
SAILFUN-ZEILVAKANTIES
Zeilerv. niet nodig. Prijs v.i
1609,-15 dg 04162-2315
ZEILEN in de Caribbeai
Griekenland en Engelai
m/z schipper. 02158-24469
Reizen en Rekreatie
er-
48.
eft
irs.
.a.
vakantierubriek van de
VERHUUR kampeerauto!
2/6 persoons, ook autor
Nwe. wagens/lage tariever
Extra korting bij lange'
periode buiten het seizot
MOTORHOMES-INT.
Doetinchem 08340-34058^
ooi
oor
ies
en,
en
7_
-H)
aar
od.
VERTROUWEN, zeilscho
Varend vanuit MonniKej1'
dam, va 6 jaar. 02995-3250^
Internationale Zeil-
school DE LAUWER. Eer
gezellige en actieve weefr
kursus zeilen of (fun) suner
van 12-19 jr. Van 8-12,'
zeilen in Optimist.
05193-9000 voor de fij
watersportweek van
leven. Ook bungalows
water te huur.
Echt zeilen? ZEEZEILEN;
Voor info IJmuider ZeiM'
02550-35000 Fax 10889.
Beveègtngsorganeabe
Nedsafe Security B-V-
Ohoweg 11A
3442 AA Woerden
S 03480-10496
D
omburg. Jan zon
der Vrees, jutter en visser knippert
naar het zonlicht, wijst over het
duin, naar de zee. „Ze hebben m'n
fuik gejat, die badgasten, 'k Heb
nou een nieuwe, twaalf meter, de
hele winter aan gebreid". „Zelfge
maakt zegt hij, Jan kan nog geen
knoop leggen, man. Die nieuwe
fuik heeft-ie van mij gehad". De
waarheid in Domburg is soms nog
smaller dan het strand. Hotelier
Jan Maas van 'Bos en Zee' lacht
om zijn vriend Jan Louwerse: „Die
Jan toqh". Over de haat-liefde ver
houding met de toeristen zegt hij:
„Nee, geen hekel, maar ik ging wel
als jongetje ruiten ingooien bij de
Duitsers". Domburg, een vakan
tieoord met ambitie. Viersterren-
badplaats willen ze er worden, een
beetje sjiek zoals vroeger. Maar de
projectontwikkelaars zadelen de
Domburgers wellicht op met een
schuld die hoger is dan die van de
armste Afrikaanse neger. Een
Domburger: „En wat moeten we
met warrelpools waar ouwe wijven
in liggen spetteren?" Welkom in
een knus Zeeuws badplaatsje.
Door Paul de Schipper
De toppen van de duindoorn zijn ge
schoren door de westenwind. Onder het
struikgewas stikt het van de konijnen.
Een oude steeneik neigt dwingend ge
kromd naar het oosten. Normaal zou
h'j dertig meter worden, nu is hij er
nauwelijks tien en toch al oud, alle op
gekropte groeikracht samengebald in
he onderstam en kaal van boven. 'De
omen in het Domburgs bos hebben
P'jn lezen we bij J.C. van Schagen, de
beroemde schrijvende zoon van dit
ceeuwse kustdorp.
Een joggende man laat een snel ver
waaiende zweetlucht achter.
„Als je helemaal doorzwemt, jongen,
"aarheen, en nóóit moe wordt, is het
ferste wat je tegenkomt een ijsberg. En
Engeland? Die kant op, maar da's niet
VeL dat zwemt oma nog wel".
Zo hebben Domburgse vaders hun
z°ons wegwijs gemaakt in de ruimte
J® zee. Van hun vader leerden ze
Uln. 's Zomers merk je daar niet zo-
Veel van. Dan overnachten er een half
miljoen toeristen, teveel om nog te den
ken aan het vangen van zandhagedis-
het'en en v'ssen- „Moeder joeg ons naar
ap strand, dan was de hele dag van ons
Domburgers zijn vergroeid met zee en
dgn 2895,- India/Nepal 30
jreis, hotels, vervoer etc.
1-126400 Lid SGR.
Sri Lanka/Thailand. RONO
REIS, vertr. 13 okt. 221
Halfpension. 3750,-
verv. naar en van Schiphc
Ned. reisl. Vraag het pi
gramma. ITC Nieuwstr.
Hoensbroek. 045-211527
ek. DeSUKSESFORMULE!
15 dagen. Avontuurlijk en tot
Rtrektocht voor ouder(s)
langs kastelen, door bosst
ag aktiviteiten op de camping
en eigen keuken voor lekke
te gekke vakantie en voor II
oed begeleide jongerenreizen
krijk/ltalië/Hongarije.
re met nog véél meer mogelijk,
ten. Lente-zomer-herfst-winter
jperzwaar. 020-6274098.
Domburgs dure nostalgie
v.a. 1545,- incl. vliegreis,
;rse vertrekdata. Folder?
I6400 Lid SGR.
sen. 's Winters is dat anders, dan zijn ze
onder elkaar.
's Zomers nemen ze geen risico. „Eerst
betalen dan pas biefstuk", zegt de ser
veerster in het strandpaviljoen.
Op het dorpsplein is de ANWB wat in
de war geraakt met de spelling. 'Westk-
appele, Oostkapelle' staat er op de
blauwe richtingaanwijzer.
„Een duin, het strand, bos, een gezellig
centrum, allemaal op een halve minuut
lopen. Je kunt je auto veertien dagen
laten staan. Die rust, dat is de kracht
van Domburg". Ronald Vonk, voorzit
ter van de Domburgse VVV vindt dat
er niet te veel friettenten moeten ko
men. „We moeten kwaliteit verkopen".
Dat ANWB-bord? „Nee, dat is me
nooit opgevallen".
Er zijn Domburgers die op maandag
boos langs het Groentje lopen, het
dorpsplein, omdat het er vol ligt met
mayonaise en visgraten.
Hotelhouder Jan Maas: „We zijn een
vakantieoord, geen begrafenisonderne
ming, je mag best een keer een stuk in
je gat hebben, maar al die baldadigheid
is niet nodig".
Hij heeft halogeenlampen op z'n hotel
gemonteerd om de autokrakers af te
weren. „Bendes uit Vlissingen en Bra
bant", weet hij van de politie.
Domburg is een lang verhaal.
Eerst waren er de Romeinen die er hun
godin Nehalennia aanbaden. Later zijn
de Vikingen gekomen. Voor de kust
ligt, weggezonken, de raadselachtige
stad Walacria. Eerder dan Middelburg
krijgt Domburg in 1223 stadsrechten.
Na de middeleeuwen kwijnt het stadje
weg.
Ver weg, in Engeland, adviseert in 1667
de arts Robert Wittier jichtlijders om
dagelijks in zee te baden. Collega's ra
den patiënten aan om zeewater te drin
ken. Richard Russell, een leerling van
Boerhaave, beroept zich op de Voorzie
nigheid. Hij zou de zee hebben voor
zien van krachten tegen ontbinding van
het lichaam.
Die theorie doet de eerste kuuroorden
ontstaan. Twee Middelburgse dames
ontdekken dat het zeewater bij Dom
burg zeer heilzaam is.
Ze kopen badkoetsen, waarmee ze be
schermd tegen visuele aanranding, kuis
kunnen poedelen. Ze baden. Zwemmen
is een te volkse aangelegenheid.
Nog wat verlegen koestert de zee de
bleke kuiten van de Middelburgse chi
que. Zo begint de Domburgsche Zee
badinrichting.
Het geestelijk tij zit tegen. Het Victo
riaanse tijdperk laat nauwelijks ruimte
voor wereldse uitspattingen aan de
vloedlijn.
Maar de Domburgers onderkennen het
profijt van het kuurbaden. Al in de zo
mer van 1835 verhuren ze huizen aan
badgasten.
De Middelburgse jonkheren Schorer en
Reigersberg laten in 1837 een 'badhuis'
bouwen. Ze stoten toch hun neus, het
Badpaviljoen kost handenvol geld en
trekt te weinig bezoekers. Geen won
der, de koetsen met bezoekers moeten
zich elders in Walcheren een weg banen
langs karresporen om Domburg te be
reiken.
Langzaam neemt het aantal bezoekers
toe. In 1865 wordt het Badhotel ge
opend, een statige accommodatie met
eenzelfde ongelukkige start als het
Badpaviljoen: te hoog geraamde in
komsten. Het lijkt een Domburgse
kwaal.
In 1872 als Zeeland net een spoorlijn
krijgt, bloeit de Zeeuwse badplaats op.
'Kwakzalverij', schrijft, boosaardig, het
Algemeen Handelsblad op 28 juli 1901.
Dr. Johann Georg Mezger trekt er zich
niets van aan. Vanaf het moment dat hij
in 1887 arriveert, is Domburgs' isole
ment doorbroken.
Mezger, een Duitse arts, neemt de
Europese elite mee. Hij geeft zijn pa
tiënten geen pillen, maar masseert ze.
Eigenlijk is Mezger wat we nu een fy-
sio-therapeut noemen. Hij vestigt zijn
roem als hij een kwaal bij prins Willem,
de zoon van koning Willem III, weg-
wrijft.
In Domburg bewerkt 'de knijpdokter'
koningin Elisabeth van Roemenië, ko
ningin Sophie van Zweden, de Russi
sche vorst Stroganoff (van de bekende
saus), tsarin Maria Federovna en een
eindeloze rij Duitse prinsen.
Mezger maakt geen onderscheid tussen
patiënten. „U kunt gaan", zegt hij tegen
een Duitse generaal die voor wil drin
gen in de wachtkamer. En tegen een
Domburgse landarbeider naast een
Russissche prins: „Kom jij maar eerst,
want jij moet vandaag nog werken. Hij
daar heeft tijd genoeg".
Na de adel en nieuwe kapitalisten uit
week moeizaam over hun akker. De ze
vende dag, kerkend, moeten ze vaak de
verkondiging in psalm 52 gehoord heb
ben: „De Heer is bewonderswaardig in
zijn wateren".
Met het Geerse-complex schetst Van
Schagen genadeloos de Zeeuwen en
hun zwakheden, stammend van eeuwen
her. Weerloosheid jegens de grote He
ren en boeren hebben hun karakter ge
vormd. De Geerse bezit aldus Van
Schagen de passieve weerbaarheid van
de underdog. Hij laat zich gebruiken
omdat hij zich afkomstig weet uit een
onderlaag die immer het gelag betaalt.
Dit soort Zeeuw kent een verlammend
gebrek aan zelfvertrouwen en wordt ge
kweld door overdadige zwaarmoedig
heid. Die dwingt hem in een schuurtje
ter kerke te gaan omdat de 'doomnie'
in het eigen dorp niet zwaar genoeg is.
Het is het in Zeeland nog steeds her
kenbare type dat zich zelden uitwurmt
boven zijn eeuwige dienstbaarheid.
Veel tegenstellingen zijn weggemas
seerd door de tijd. Geerse lijkt een kari
katuur, al is er nog altijd veel onder
scheid tussen het kerkse pak en het
Domburgs naaktstrand.
Honderd kleuren groen verbergen de
ruïne van het Badhotel, Het moet
prachtig geweest zijn, een massieve Io
geertempei met vleugels als van paleis
Soestdijk. Binnen lijkt het of iemand er
met granaten heeft zitten spelen. Zol
ders zijn verdwenen. Driehoog hangt
een deur vervaarlijk los. Uit de ramen
waaien gordijnen, karakteristiek beeld
voor een spookhuis. Van de Koele Me
ren des Doods is hier opgenomen en
ook meer lugubere films.
Ooit speelden gasten tennis op het ga
zon. Anderen dronken thee, paraplu's
beschermend geheven tegen de zon.
Bruin worden deugde niet. Bruin was
de kleur van de landman.
Struikgewas, onkruid en prikkeldraad
verbergen de vervallen Iogeertempei.
'Domburg kent van alle Zeeuwse ge
meenten de langste badplaatstraditie',
staat er in een plaatselijke VVV-folder.
Dat kun je zien aan het Badhotel.
Wat er gebeurt met het Badhotel?
Niemand weet het.
In de Domburgse raadszaal hangt een
schilderij van het Badhotel scheef aan
de spijker.
Een vergadering van de gemeenteraad,
afgelopen dinsdag. Aan de orde is de
elk-weer-voorziening Hof Domburg,
een spectaculair vakantiepark met
zwembad, een kuuroord met Eucalyp-
tusbaden, Thalasso-therapie en de Biki-
nibar.
D'66'er Boonstra spreekt over nostal
gie. Het moet een vlaag heimwee naar
het sjieke kuurverleden geweest zijn die
Domburg ertoe bracht om zich garant
te stellen voor 60 miljoen gulden.
Domburg bezit geen gelukkige hand als
het om grootschalige vakantie-projec
ten leert de geschiedenis. Hof Domburg
draait met 6 miljoen gulden aan aan
loopverliezen. Het management van
het vakantiekamp staat onder curatele:
het moet elke maand de bezoekersaan
tallen bij de raad deponeren. Ondertus
sen dreigt Domburg artikel 12 ge
meente te worden.
De kans dat het misgaat, is levensgroot.
Dan zit de Domburg met 40.000 gulden
schuld per inwoner. Dat is meer dan de
bewoners van de armste Sahellanden.
De verantwoordelijke Duitse project
ontwikkelaars, hebben het handig aan
gepakt: de winst delen met de gemeen
te, bij verlies staat Domburg garant.
Domburgers spreken van een wurgcon
tract. Hotelhouder Jan Maas hoofd
schuddend: „Warrelpools, jongen hou
toch op, waandenkbeelden. Een Duit
ser wil het strand en frische Luft atmen,
kuuroorden heeft-ie thuis genoeg".
Neef Tom Maas van pension Nehalen
nia: „Als je die nostalgische lobby zo
hoort, vragen de gasten alleen om vijf
sterrenhotels. Tom mikt op de tweever
dieners: „Geen Hamburgerhappers,
maar mensen die zich bezig weten te
houden. Voor drie weken zon, moet je
naar Tenerife. Wie zich hier op massa
toerisme richt zit klem bij slecht weer,
want dan regent het dooie oma's, alle
maal afzeggingen".
VVV-voorman Ronald Vonk: „Het zal
geen Knokke worden, maar we willen
ook geen twee sterren net als Renesse,
vier sterren da's prima voor Domburg".
Vraag aan Jan Maas, de arvaren hotel
ier van Bos en Zee: wat vind je van
Domburg nu?
Het antwoord kan niet korter: „Klote".
Aan de andere kant van duinen is de
avondhemel blauw en wolkenloos leeg.
Ver weg zakt in alle rust een bloedrode
zon in zee.
Kuuroorden, vier sterren?
„Ge hadt God en de werelt lief, toen
sprong uw bretel los", schreef van Scha
gen.
's Avonds is het mooi in Domburg.
de Brabantse textielindustrie, volgen de
kunstenaars. Hun leider is schilder Jan
Toorop. Snel ziet hij dat er in Domburg
veel mogelijke klanten verblijven.
Met hem komen Mondriaan, de dichter
Boutens en de schrijver Adriaan Ro-
land-Holst.
Nog weten de Domburgers de plek te
wijzen waar Piet Mondriaan op het
duin zat te schilderen.
In de tijd van Leune bestaat Domburg
uit een merkwaardige mengeling van
arme dorpelingen, steenrijke zomergas
ten en de kunstenaars van de Dom
burgse School.
Op een dag zet de katholiek gewor
den Toorop zich aan het uittekenen van
Pier van Jille, een dorpsfiguur. Hij
beeldt hem uit op een schilderij dat hij
de Twaalf Apostelen noemt. Als Pier
van Jille overlijdt vinden de Dombur-
gers tekeningen van blote vrouwen in
zijn bedstee. Ze kennen hem als 'een
vloekbeest', maar op het schilderij van
Toorop gaat hij als 'godsgetrouwe' de
geschiedenis in.
Achter Domburg liggen de orthodox-
christelijke dorpen, waar ze Domburg
toen Sodom noemden, omdat je er kun
stenaars zag die 'blote wuven' schilder
den en vrouwen die in badpak te water
gingen.
Deze Walcherse preciezen leefden met
de rug naar de zee. Gebukt onder wat
Van Schagen het Geerse-complex
noemde, bewogen ze zich zes dagen per
