DÉ STEM
Bangladesh
had al
een concert
NEDERLANDSE
MOSLIMS
NIET ANDERS
BEJEGEND
'Geen terroristen'
Meer interesse
Geen bedevaart
Over één kam
iepman
lardmacht
OUD NIEUWS
door Dirk Vellenga
ZATERDAGIQ
18 MEI 1991 O
Effecten
Golfoorlog
zijn gering
land zijn wij, moslims, echt blij met
onze situatie in Nederland", zegt de
Ummon-secretaris.
Maar is het dan niet zo, dat de Golfoor
log de moslims ook in Nederland wan
trouwen en achterdocht bracht. Werden
ze niet bejegend als een potentieel ge
vaar, een mogelijke vijfde kolonne? En
dus gemeden of anderszins onaardig te
gemoet getreden? Nee, stelt zowel Bel
haj als Spalburg, dit beeld is in zijn alge
meenheid onjuist. Het is meer het idee
en de vrees geweest dat de Golfoorlog
wel eens zo zou kunnen uitpakken op
de binnenlandse verhoudingen dan dat
het werkelijkheid is geworden. Wat niet
uitsluit dat moslims in individuele ge
vallen, op straat, op het werk of in het
café, wel eens wat naar hun hoofd ge
slingerd hebben gekregen. En ook be
kladding van en inbraak in moskeeën
zijn incidenten geweest.
Het verzoek van de Turkse en Marok
kaanse gemeenschap aan de gemeente
Rotterdam aan het begin van de Golf
oorlog om alle scholen te vragen dit on
derwerp in de lessen te mijden, was vol
gens Ibrahim Spalburg meer uit voor
zorg gedaan. Vooral in de Marok
kaanse gemeenschap is de angst groot
geweest, erkent de Ummon-secretaris.
„Wij zeiden onder elkaar: stel dat die
oorlog langer gaat duren en stel dat ook
Nederland soldaten gaat sturen. Wan-
nepr dan ook gesneuvelde Nederlan
ders naar huis gebracht worden, dan
gaat het er voor ons, moslims, hier
slecht uitzien. Maar gelukkig is het niet
zover gekomen. De oorlog heeft ons
geen schade gebracht".
Het meest opgelucht is secretaris Belhaj
Door Jan Bouwmans
Secretaris A. Belhaj van de Unie van
Marokkaanse Moslimorganisaties in
Nederland (Ummon) kent het voor
beeld van de Marokkaan in Rijswijk uit
de eerste hand. Je kunt volgens hem
dan ook niet stellen, dat de Golfoorlog
tot een slechter leefklimaat voor de
moslims in Nederland heeft geleid. En
al meent Ibrahim Spalburg van de
Stichting Platform Islamitische Organi
saties Rotterdam (Spior), dat de Golf
oorlog de toenadering tussen moslims
en Nederlanders geen goed heeft ge
daan, toch kan ook volgens hem niet
gesproken worden van een algemene
verslechtering van de situatie voorde3>
moslimgemeenschap.
Wat heeft de Golfoorlog de moslims in
Nederland gebracht? Worden ze anders
bejegend dan vóór die oorlog? Is het
sociale klimaat voor hen minder goed
geworden? Voelen ze zich minder vei
lig? Houden ze zich voor alle zekerheid
maar flink gedeisd? Of zijn er misschien
wel positieve effecten waar te nemen?
Vragen die kunnen rijzen nu de Golf
oorlog al weer wat begint te vervagen.
Vragen waarop echter nog maar een
voorlopig antwoord mogelijk is, bena
drukken woordvoerders van de ver
schillende moslimgemeenschappen.
Directeur Abdulwahid van Bommel
van het Moslim Informatiecentrum in
Den Haag heeft de indruk dat de Golf
oorlog aan de ene kant al bestaande te
genstellingen in zulke stadswijken als
Crooswijk (Rotterdam), Schildersbuurt
(Den Haag) en de Pijp (Amsterdam)
heeft verscherpt. Ook lijkt de plaatse
lijke politiek zich hier en daar wat te
rughoudender op te stellen ten aanzien
van ontwikkelingen waarbij de moslim
gemeenschap zich publieker gaat mani
festeren. Hij noemt het voorbeeld van
Leerdam waar de gemeenteraad toch
maar afzag van een vergunning om elke
vrijdag de gebedsoproep vanaf de mina
ret van de plaatselijke moskee te laten
weerklinken, hoewel burgemeester en
wethouders er voor waren.
Aan de andere kant stelt Van Bommel
een duidelijke toename vast van be
langstelling voor en de behoefte aan
meer en gedegen informatie over de is
lam. Met name in bepaalde kerkelijke
milieus treedt die informatiebehoefte
aan de dag. Zelf heeft hij tegenwoordig
bijna dagelijks ergens in het land een
spreekbeurt te vervullen.
Als voorbeeld voor verscherpte tegen
stellingen in de bekende grotestadswij
ken wijst Van Bommel op het felle ver
zet, dat in de Haagse Spoorwijk gerezen
'S tegen de bouw van een nieuwe mos
kee in die wijk op een plaats waar aan
vankelijk een kerk zou komen te staan.
Ummon-secretaris Belhaj, die in de
Spoorwijk woont, weet echter nog niet
zo zeker of dat direct verband houdt
met de Golfoorlog. Het kan zijns in
ziens even goed een actie zijn die de
entrum-Democraten van Janmaat op
touw hebben gezet. Dat verzet zou dan
ook georganiseerd zijn zonder een
Golfoorlog.
Onafhankelijk van Belhaj geeft Spior-
medewerker Spalburg als zijn ervaring
nat wijkorganisaties bepaald niet altijd
representatief zijn voor wat er in de
wijk leeft. Volgens Belhaj is er tij
hens de Golfoorlog in de Haagse
poorwijk in elk geval niks bijzonders
gebeurd. Ook in de Schilderwijk, waar
'J de voorzitter is van de moskee, heb-
en. moslims geen aparte problemen
ondervonden.
"'n vergelijking met Frankrijk of Duits
Bangladesh zou een van de wel
varendste delta's van de hele
wereld kunnen zijn. De rivieren
Ganges en Brahmaputra worden gevoed
door smeltwater van de Himalaya en
moessonregens en leggen jaarlijks een
laag vruchtbare aarde over de akkers. Er
zit veel vis in de rivierarmen en de Golf
van Bengalen.
Het lot heeft altijd andere bedoelingen
met dit land gehad. In twee eeuwen kreeg
de delta bijna 60 grote orkanen over zich
heen. Van de meeste natuurrampen heeft
het Westen geen weet gehad. Bangladesh
en zijn drama's kwamen in 1971 pas echt
in de belangstelling, vooral door de be
moeienissen van George Harrison van de
pas ontbonden Beatles.
Het was eigenlijk toeval, George Harrison
was gegrepen door oosterse meditatie en
de toverkracht van Indiase muziek. „In
diase muziek maakt dat God doorkomt op
een bijzondere, spirituele manier", zei hij,
zittend naast zijn muzikale goeroe, de si-
tar-speler Ravi Shankar. Harrison leerde
van Shankar hoe je met de 25 snaren van
de sitar om moest gaan, maar ook hoorde
hij hoe zwaar het Bengaalse delta-volk
was getroffen. Ravi Shankar was zelf een
Bengali, maar dan eentje die in India
woonde.
Het eerste nieuws van de verschrikkelijke
cycloon van 13 november 1970 bereikte
de kranten in Europa nauwelijks. Toch
waren er naar schatting een half miljoen
sayn een schurk is of niet, heeft hier
naar Marokkaans beleven niks mee te
maken".
Ummon-secretaris Belhaj later onaf
hankelijk van Spalburg: „Wij, moslims
in Europa, kijken niet naar de politiek.
Wij kijken naar de volken. De Irakezen
zijn een Arabisch volk. Dat volk krijgt
de klappen, maar die mensen hebben
toch niets gedaan. Zo kijken wij er te
genaan. Wij kijken niet wat Saddam
doet of koning Fahd. Nee, met Saddam
hebben we niks te maken".
Belhaj scheidt duidelijk de machtheb
bers van het volk en dat machthebbers
niet deugen, nooit gedeugd hebben, is
vóór hem te vanzelfsprekend om het
uitdrukkelijk ter sprake te brengen.
Precies daar zit de communicatiestoor
nis met de westerse beleving die het
volk verantwoordelijk houdt voor wat
de machthebbers uitspoken.
Voor de Marokkaanse moslims in Ne
derland heeft de Golfoorlog wel een an
der effect gehad. Belhaj bevestigt dat de
belangstelling voor de grote bedevaart
naar Mekka, die dit jaar in juni valt,
vrijwel tot nul is gedaald. Normaal gaan
er elk jaar toch meer dan duizend naar
Mekka. Het komt erop neer dat ze het
vertrouwen in Saudie-Arabië en het
respect voor de Saudische autoriteiten
hebben verloren. Maar ook het respect
voor de andere Golfstaten die zich al
leen maar blijven wentelen in eigen
rijkdom terwijl de islam toch duidelijk
solidariteit met arme broeders leert.
De Turkse belangstelling voor Mekka
is gelijk aan die van andere jaren. „Tur
ken", zegt Spalburg, „hebben veel meer
zelfrespect. Die zijn trots op hun land.
Zij kunnen daarom ook veel meer klap
pen incasseren. Ze voeden hun zelfres
pect steeds, ook naar hun kinderen
toe". Dat bracht de Turkse moslim T.
Demirhan, beleidsmedewerker van het
CNV, er in elk geval toe zich publieke
lijk boos te maken over de berichtge
ving over hoe slecht de Turken de
Koerdische vluchtelingen wel niet be
handelen. „Mensen die beweren dat
Turken niet gastvrij zijn, vreet ik op.
Want het is gewoon niet waar. Turkse
mensen trekken zich het lot van de
vluchtelingen wel degelijk aan. Maar
vereenzelvig het Turkse volk niet met
functionarissen of militairen die niet
deugen".
Demirhans ervaring tijdens de Golfoor
log was dat hem door zijn Nederlandse
omgeving niet werd toegestaan genuan
ceerd over de situatie te denken en
emotioneel bij het lot van de aangeval
len moslimbroeders betrokken te zijn.
Hij moest ook telkens ondervinden als
moslim over één kam geschoren te wor
den met Khomeiny. Zijn conclusie was
dat het collectieve historische geheugen
van zowel moslims als christenen over
elkaar aan revisie toe is, want er zit fou
tieve informatie in opgeslagen.
Dat revisieproces lijkt de Golfoorlog
goed op gang gebracht te hebben.
Spiormedewerker Spalburg constateert
in elk geval dat er vanuit de kerken
nogal wat ontwikkelingen inzake de is
lam op gang zijn gekomen, dat men zich
in het onderwijs veel ernstiger met de
islam bezig gaat houden, maar ook in
de gezondheidszorg. De Golfoorlog
heeft voor het eerst ook contact tot
stand gebracht tussen moslims en de
joodse gemeenschap. De moslims van
hun kant nemen nog een afwachtende
houding aan. De kloof is nog groot.
ZATERDAG I r\
18 ME11991
n een flat in Rijswijk
woont een Marokkaan als enige
moslim te midden van Nederlan
ders. Tot aan de Golfoorlog had
den hij en zijn medeflatbewoners
nooit contacten gehad. Hij werd
eigenlijk niet eens gegroet. Maar
toen de Golfoorlog was uitgebro
ken, begonnen ze hem te groeten
en contact te maken. Voor deze
moslim het duidelijke signaal dat
hij er niet op werd aangekeken.
vant die wilde alle directeuren
^ld uit. Maar het idee dat ze zich
moesten gedragen, viel slecht
It er openlijk verzet was bij fa-
lirecteuren. Maar als je iets niet
Is dat toch ook verzet? Het
in elk geval een hele tijd eer
knisaties werden geaccepteerd,
pommige bedrijven ligt dat nog
Itholieke Staatspartij pakte de
uit de encycliek snel op. Katho-
orman dr. Schaepman was een
s Rome-aanhanger. „Daar zou
liet verbazing naar kijken", zegt
bmp. Schaepman, hij was een
|bewonderaar van Leo XIII.
nan is ook in Rome begraven;
lichten verraden zijn ruime sym-
koor Leo XIII.
je roep om sociaal gedrag kreeg
|litiek gehoor, al moeten we ons
arstellen dat dat ging zoals nu.
tan pleitte tegelijkertijd voor
atschappelijke beweging die zich
haakte voor het sociale aspect,
pet algemeen kiesrecht bestond
t, dus moest je buiten de politiek
jisen organiseren."
pmp vindt - „Maar ik heb na
jaar makkelijk praten" - dat
lolieke beweging vanaf het begin
adruk op de rol van de overheid
peten leggen. Hij geeft toe dat de
pken nooit een vaste lijn kozen
[opvattingen over de rol van de
id. Een echte katholieke sociale
Jstaat dan ook niet, meent Steen-
j„Wel een paar goede uitgangs-
solidariteit, verzoening, gerech
ten het subsidiariteitsbeginsel na-
isidiariteitsbeginsel houdt grof-
het komt uit een latere ency-
luadragesimo Anno- dat be-
fming plaats moet vinden op het
ïogelijke niveau. De socialisten
het principe de functionele de-
psatie, Anti-revolutionairen heb-
over de soevereiniteit in eigen
>e uitwerking van dat principe
evolgen hebben voor de rol van
rheid. Voor sociaal-democraten
een grote, voor liberale een ge
il. En katholieken zwabberden
ssenin.
- Steenkamp is dat niet negatief-
itholieken stelden de leer wel
j, maar in het algemeen namen
het voortouw in sociale kwes-
éér dan protestanten, al mag ik
ere-voorzitter van het CDA niet
Hij grinnikt.
imp is een uitgesproken voor-
van een stevige functie van de
d bij het ordenen van de naat-
j. „De zwaardmacht, zoals dat in
ijke kring heet, is te weinig- R
at ruimer zien. Al dient gewaakt
len voor uitwassen, zoals we nu
en. De overlegeconomie is °P
ed, maar heeft ook zijn grenzen-
enzen zijn we voorbij. Ik he
el eens een enkele keer ruzie
et de premier." 5
amp vindt dat het overlegcircui
irkgevers en werknemers - toe
volg van de opvatting uit Qua'
mo Anno- minder remmen
erken dan nu het geval is. Maa
amp ziet daarin nu geen rol mee
egd voor katholieken, wel voo
-democraten. Voor alle PartIR
k. Hij is het roerend eens met o
van PvdA-fractieleider w°
it de politiek 'zijn primaat moe
len'. „De paus speelt geen f
ij dit soort ontwikkelingen, m'
illeen in de marge".
Vanaf maart 1971 voltrok zich een vol
gende ramp. West-Pakistan maakte met
mitrailleurs, bommen en napalm een eind
aan de opstandigheid van Bengalen en
zette sjeik Mudjibur gevangen. De Pakis
taanse soldaten gingen wreder tekeer dan
welke natuurramp dan ook: ruim een mil
joen mensen werden afgeslacht. De rivie
roevers waren bezaaid met lijken. „De
gieren in de bomen langs de Ganges zijn
te vet en te lui om nog te vliegen", schreef
deze krant.
TV-beelden deden Nederlanders in juni
1971 naar de beurs grijpen. „Bangladesh,
Bangladesh, with so many people dying
fast", rijmde George Harrison en het
werd een hit. Voor het concert voor Bang
ladesh op 1 augustus 1971 in Madison
Square Garden in New York trok hij
Leon Russell, Ringo Starr, Ravi Skankar
en Bob Dylan aan. Er waren al eerder
protestsongs geweest en heel wat popmu
sici hadden een nieuwe wereld van vrede
en geluk bezongen. Maar dit was de eerste
keer dat de popmuziek zich daadwerkelijk
met geld, hulp en politiek bemoeide.
India kreeg tien miljoen vluchtelingen te
verwerken en besloot aartsvijand Pakistan
Het idee en de vrees, dat de Golfoorlog wel eens grote invloed zou kunnen hebben op de bejegening van moslims in
Nederland, zijn niet bewaarheid geworden. - foto oe stem/cor j. de boer
nog over de afloop dat elke verdenking
ongegrond is gebleken dat moslims
„terroristen op afroep" zouden zijn.
Moslims werden met die verdenking
opgezadeld, nadat wijlen ayatollah
Khomeiny van Iran het doodvonnis uit
sprak over de schrijver Salmon Rushdie
wegens zijn boek 'De Duivelsverzen'.
Iedere rechtgeaarde moslim die de kans
had zijn vonnis uit te voeren, had vol
gens Khomeiny ook de plicht dat te
doen. Daar overheen kwam tijdens de
Golfoorlog Saddam Husayn van Irak
met zijn boodschap aan het westen: wij
zijn klaar voor de oorlog in Europa,
waar onze mensen in elk land gereed
staan toe te slaan.
„Wie waren die mensen dan wel niet?",
aldus Belhaj. „Hij doelde natuurlijk op
Arabieren en moslims. Maar iedereen
heeft het nu kunnen zien. Wij zijn geen
terroristen of op afroep beschikbaar.
Wij hebben ook vanaf het begin de Ne
derlanders duidelijk uitgelegd dat ze
niet moeten denken dat wij, omdat we
moslim zijn, terroristen zouden hel
pen. Wij wonen in Nederland en wij
hebben onze verantwoordelijkheid voor
Nederland".
De Marokkaanse gemeenschap voelt
zich nu in elk geval weer vrij om zich uit
te spreken. Dat was tijdens de Golfoor
log bepaald anders. Spior-medewerker
Spalberg, zelf behorend tot de Suri
naamse moslimgemeenschap: „In eigen
Marokkaanse kring was de Golfoorlog
hét gesprek van de dag. De hele oorlog
door. Maar naar buiten toe wilden de
Marokkanen er absoluut met niemand
over praten. Aan journalisten werd elk
commentaar geweigerd. Ook overleg
met de gemeentelijke overheid werd af
gewimpeld".
De Marokkanen hielden zich stil. Dat
had een bijzondere reden. Alle moslim
gemeenschappen in Nederland veroor
deelden Iraks bezetting van Kuwayt,
maar het westerse optreden daarna
konden ze ook niet goedkeuren. Maar
anders dan de Turken voelden de Ma
rokkanen zich emotioneel veel sterker
bij de hele oorlog betrokken.
Spalburg: „Marokkanen hebben veel
meer affiniteit met de Arabische wereld
dan Turken bijvoorbeeld. Marokko is
een Arabisch land, waar Arabisch
wordt gesproken. Ik weet dat men er in
de Marokkaanse gemeenschap hier ka
pot van was dat een broederland werd
aangevallen. Tijdens de Ramadan is in
de Marokkaanse moskeeën geld ingeza
meld voor de slachtoffers in Irak. In
Rotterdam alleen al werd twee ton bij
eengebracht, terwijl de meeste Marok
kanen toch op het bestaansminimum
zitten. Er zijn grote offers gebracht".
„Bovendien is het vanuit hun gezichts
hoek zo dat de Amerikanen zeer oneer
lijk zijn geweest. Opnieuw zijn Arabie
ren en moslims het slachtoffer gewor
den van westerse geldingsdrang. Het
westen probeert met alle middelen zijn
macht in de wereld te behouden en
daarvan is het arme volk van Irak het
slachtoffer geworden. Of Saddam Hu-
mensen om het leven gekomen en 250.000
woningen weggespoeld. Een heel volk
was machteloos en niet alleen door de uit
barsting van de natuur. Bangladesh heette
nog Oost-Pakistan en hoorde bij West-Pa-
kistan, dat via 1700 kilometer Indiase
grond te bereiken was en macht en geld
voornamelijk voor zichzelf hield.
De cycloon was twee dagen eerder al
waargenomen door splinternieuwe satel
lieten, maar Radio Pakistan had geen
waarschuwing uit laten gaan. Een maand
na de ramp lieten de aangeslagen bewo
ners van de Ganges-delta hun ongenoe
gen blijken aan de regering van generaal
Yahya Khan in Karachi, de hoofstad van
de twee Pakistaanse delen. Bij de verkie
zingen kreeg sjeik Mudjibur Rahman, die
zelfbestuur voor Bengaals Pakistan eiste,
een overweldigende meerderheid.
Oost-Pakistan had een eigen taal, het
Bengali (in het westen wordt Urdu ge
sproken) en pleitte voor onafhankelijk
heid sinds de 'partition' van 1947, toen In
dia en Pakistan door de Engelsen werden
losgelaten en als twee zelfstandige staten
werden beschouwd. India had een hindoe
bevolking, Pakistan een mohammedaanse
en miljoenen mensen hadden door de
nieuwe grenzen moeten verhuizen. Voor
de Bengaalse delta was niets gedaan. Er
woonden langzamerhand meer mensen
dan in West-Pakistan, maar het werd door
Karachi als een achterbuurt beschouwd.
George
Harrison en Ravi
Shankar
probeerden in
1971 Bangladesh
met muziek te
redden. - foto aiip
een les te lezen. Op 22 november 1971
ging Indira Gandhi tot de aanval over.
Bangladesh werd in drie weken bevrijd en
Dacca werd de hoofstad van een nieuwe
natie.
Geluk heeft het land nooit gekend. Het
permanente rampgebied is vier maal zo
groot als Nederland, er wonen 115 mil
joen mensen en dat is drie keer zo veel als
in 1947. De kleine boeren hebben de
mangrove-bossen, de perfecte bodembe
schermer, weggekapt en maar heel weinig
gemerkt van de hulpacties, noch van het
geld, noch van de voedselpakketten. De
internationale steun bleef steken bij land
eigenaren, lokale bestuurders en ambte
naren.
Voor de Kurden werd zondag een pop
concert gegeven, de onbedijkte akkers
van Bangladesh blijven een speelbal van
storm en vloed. Het land is 20 jaar gele
den al aan de beurt geweest. Nog onkun
dig van de droogte en hongersnood van
1974, de overstromingen van 1987 en
1988, de orkaan van 1989 en de ramp van
1991 zong George Harrison toen tijdens
het Bangladesh-concert: 'Here comes the
sun".
