DESTEM
Voedselallergie komt maar heel weinig voor
Vis op spinazie-
KBW
Parijse mode in zorgen:
Amerikanen komen riet
Telefoon op de fiets
BEN ZUIDHOF WIL VLEESLOZE DAG TERUG
Lakeis
5uske en Wiske: „Het
ïambone
Kerken
Gif
Thuis
Overdreven
Volwassenen
MEDISCHE
RUBRIEK
Boekje
AAN TAFEL
MODE
Ms je belooft stil te lun at ik je blinddoek
Tr i
bister nu heel aandaihlit. De moeder van
wslanxe is ernstit xiek 7d kan (ene-
«P maar de behandeling is van tante
[burjn kost heel veelfeld.
CONSUMENT
Door Mick Salet
De vleesloze vrijdag. Katholieken die
het Agnus Dei nog zonder haperen
mee weten te zingen, herinneren het
zich nog allemaal. Op vrijdag hoorde er
in een goed katholiek gezin geen vlees op tafel te
komen. Geen worst bij de zuurkool. Geen spek in
de pannekoeken. Geen balletjes in de soep. Nee.
Vrijdag was onthoudingsdag. Vis mocht wel. En
dus werd het vis.
Er waren wel moeders die stiekem een kliekje
vleesjus over de aardappels goten, maar van mijn
heer pastoor mocht het eigenlijk niet...
Nu trekken de meeste mensen zich niets meer
aan van die kerkelijke keukentip. Vrijdag visdag?
Het zal ze worst wezen. Onthoudingsdagen? Die
worden vergeten.
Maar Ben Zuidhof (57) wil de traditie in ere her
stellen. Vrijdag moet weer een vleesloze dag wor
den.
Waarom wil die Ben Zuidhof dat?
Omdat hij roomser dan de paus is?
Nee, Ben Zuidhof is Nederlands Hervormd.
Omdat hij visverkoper of vegetariër is?
Nee, de ex-drogist uit Lelystad handelt in vlees
noch vis en mag graag een smakelijk sudderlapje
eten.
Waarom dan wel?
„Omdat het goed is voor het milieu, goed voor de
dieren en goed voor de mensen. Daarom pleit ik
voor het invoeren van een vleesloze vrijdag. Een
Groene Vrijdag. Een dag dat er geen vlees op ta
fel komt, maar de warme maaltijd uit een visscho
tel, iets met ei of iets plantaardigs bestaat".
„Waarom dat dan zo goed is? Nou, om te begin
nen lijkt het me goed voor het milieu dat mensen
één dag in de week geen vlees, geen slachtvlees,
eten. Want als mensen minder varkensvlees eten,
zijn er minder varkens nodig en wordt er minder
mest geproduceerd. Door minder slachtvlees te
eten, doe je dus iets aan het mestoverschot".
„Het is misschien keihard voor de vissen, maar
het is ook goed voor de dieren. Want als je kijkt
naar het leed dat je dieren aandoet, dan lijkt het
me beter een vis dan een stuk vlees van een kist-
kalf te eten. Zo'n kistkalf heeft geen plezierig le
ven, terwijl zo'n vis nog vrij rond kan zwemmen
voor die op je bord terecht komt. Dieren zijn le
vende wezens en geen wegwerpartikelen. Dat
maakt je als consument nog eens duidelijk door
één dag in de week geen slachtvlees te eten".
„En in de derde plaats is het ook voor de mens
niet slecht om op vrijdag eens geen vlees, maar
vis of iets plantaardigs te eten."
Plan voor Groene Vrijdag
Ben Zuidhof is met zijn plannetje voor de groene
vrijdag naar de Raad van Kerken gestapt.
„Dat leek me een goed idee om het kerkelijk ge
bruik van de vleesloze vrijdag weer onder de aan
dacht te brengen. Niet dat ik wil dat er van de
kansel wordt geroepen dat de mensen op vrijdag
geen vlees meer mogen eten - zo'n boodschap
blijft misschien maar veertien dagen hangen -,
maar ik denk wel dat de kerken er voor kunnen
zorgen dat het onderwerp meer aandacht in de
samenleving krijgt".
„De Raad van Kerken heeft inmiddels een werk
groep opgericht - de werkgroep Kerk en Dier -,
De visboer kan er op groene vrijdag zeer wel bij varen.
die zich bezig gaat houden met het eten van vlees
en het recht van het dier. Het gaat dus al de
goede kant op. Nu zou ik graag willen dat ook het
bedrijfsleven mee gaat werken. Bijvoorbeeld
door in kantines en bedrijfsrestaurants een vlees
loze vrijdag in te voeren. Als kerken en bedrijven
het goede voorbeeld geven, dan volgt de rest van
de samenleving langzaam maar zeker ook wel."
Hoe hard is die groene vrijdag eigenlijk nodig?
Er zijn al heel wat huishoudens waar de vleesloze
dag broodgewoon is. De een doet het woensdag.
Een ander op zaterdag. En weer een ander op
woensdag en zaterdag. Hoe noodzakelijk is het
om een vaste wekelijkse visdag voor iedereen
vast te stellen?
„Het is gewoon handig om er een vaste dag voor
te kiezen. Het is ook nodig om de mensen ervan
te overtuigen dat ze gezonder moeten eten. Als je
kijkt naar al dat ongezonde gemakvoedsel dat
Minder vlees eten betekent minder mi
lieuverontreiniging.
foto archief de stem
mensen eten, van die snelle snacks en die kant-
en-klaarmaaltijden, dan moet je toch tot de con
clusie komen dat het eten gezonder en kwalitatief
beter kan.
Ons eten zit vol gif. Als iemand uit het jaar zes-
tienhonderdzoveel het voedsel uit onze tijd zou
moeten eten, dan zou hij binnen een week dood
zijn. Vergiftigd. Wij kunnen er tegen, maar hoe
lang nog? We zitten dicht bij het gevaarlijke nul
punt. Er zijn al veel mensen die ziek worden van
het voedsel dat we dagelijks eten. Daarom is het
zo belangrijk dat er meer aandacht komt voor de
kwaliteit van het eten. En is het goed om te plei
ten voor een groene vrijdag. Op zo'n manier
maak je mensen er meer bewust van".
„Ik ben blij dat ik steun heb gekregen van de
Raad van Kerken. Ook al gaat het in de kerke
lijke benadering vooral om een stukje soberheid
en het recht van het dier, terwijl het mij in de eer
ste plaats gaat om het milieu en de kwaliteit van
de voeding."
Eet hij zelf altijd vis op vrijdag?
„Altijd? Dat is een groot woord. Ik probeer het
foto de stem/ben steffen
wel... Dat deden we vroeger thuis al. Ik ben een
geboren Oldenzaler. Nou zijn de meeste mensen
in die regio niet katholiek, maar in Oldenzaal wel
en daar was het op vrijdag dus heel gewoon om
vis te eten. Dat deden wij thuis daarom ook maar.
Geen vlees, maar vis of pannekoeken, zonder
spek. Ik kan me niet herinneren dat ik dat toen
als een gemis beschouwd heb. Maar mijn vrouw
kent dat gebruik niet en'daarom gebeurt het wel
dat ze op vrijdag vlees/op tafel zet. Nou, dan zeg
ik natuurlijk niet dat ik dat niet eet..."
En het vlees helemaal laten staan?
„Nee. Ik ben een normale jongen en ik eet ge
woon vlees. Ik ben geen vegetariër. De groene
vrijdag moet ook geen vegetarische vrijdag wor
den, maar een vleesloze vrijdag. Neem op vrijdag
eens een eitje of een stukje sojavlees. Maak op
vrijdag iets lekkers met vis".
„Vis is gezond, is geen milieubelastende voeding
en mag - in tegenstelling tot varkensvlees bijvoor
beeld - door gelovigen van alle godsdiensten ge
geten worden. Daarom hoop ik dat veel mensen
mee gaan doen. De blauwe maandag en de witte
donderdag kennen we al, nu wordt het tijd dat de
groene vrijdag een begrip wordt".
Door Jan Paalman
HOOFDPIJN, eczeem, slape
loosheid, oorsuizen, hartklop
pingen, benauwdheid, gezwol
len enkels, winderigheid, moe
heid, misselijkheid, braken,
diarree, jeuk in de mond, buik
pijn, en, speciaal bij kinderen:
ongezeggelijkheid, slechte
prestaties op school, bedplas
sen, overactiviteit. Wat hebben
al die klachten met elkaar ge
meen?
Veel alternatieve genezers,
maar ook enkele 'gewone'
dokters, denken dat deze en
andere klachten steeds meer
voorkomen. Volgens hen
dringt het vervuilde milieu
meer en meer met het voedsel
ons lichaam binnen en daar
door lijden heel wat mensen
(misschien wel een op de drie)
aan voedselallergie. Maar de
medische wetenschap is niet
echt onder de indruk. Die
schat het aantal mensen dat
lijdt aan een - overigens on
schuldige - voedselallergie op
nog geen twee procent en vindt
dat allerlei vage en onbegrepen
klachten al te gemakkelijk aan
zo'n allergie wordt toegeschre
ven.
Voedselallergie bestaat, daar is
iedereen het over eens. Maar
'overgevoeligheid voor voed
sel' heeft meerdere oorzaken,
en allergie is daar slechts één
van. We worden belaagd door
horden bacteriën, virussen en
andere microbeesten, en dat
we tegen hen niet onmiddellijk
het loodje leggen komt door
onze afweer. Die kan onder
scheid maken tussen vriend en
vijand. Het herkent 'vreemd
eiwit'. Op alles wat aan
vreemds ons lichaam dreigt
binnen te klimmen, zal het on
middellijk reageren met de
produktie van speciale afweer-
stoffen en -cellen. Het afweer-
apparaat is het meest actief aan
het front: de huid, maar ook
daar waar de buitenwereld
diep in ons lichaam binnen
dringt zoals de darmen en de
longen.
Maar soms overdrijft het af-
weerapparaat. Sommige men
sen reageren zo heftig op een
voortdurende blootstelling aan
soortvreemde eiwitten dat de
afweer tegen deze zogeheten
'allergenen' erger is dan de
kwaal. Die hebben dan een al
lergie tegen bepaalde stoffen
en daarvan zul je het meeste
merken aan het 'front'. Dus -
bijvoorbeeld - door astma in
de longen, eczeem op de huid
(en nu zijn we waar we wezen
willen) en door een allergische
overreactie van de darmen op
bepaalde soorten voedsel.
Deze vormen van allergie zijn
min of meer erfelijk. Men schat
dat zo'n 20 procent van de Ne
derlandse bevolking er aanleg
voor heeft. Bij vier procent van
alle pasgeborenen uit zich dat
in een allergie tegen bepaalde
eiwitten in de koemelk.
Deze zuigelingen vertonen dan
een bont beeld van spugen,
braken, diarree, buikkrampen
of chronische bloedarmoede,
eczeem, galbulten, lusteloos
heid of juist prikkelbaarheid,
verschijnselen die als op tover
slag verdwijnen als men staakt
met het geven van koemelk.
Men adviseert deze kinderen
borstvoeding te geven, of als
dat niet kan koemelk met
'voorverteerd' eiwit. Kinderen
groeien over deze allergie
heen, al zal een klein deel, men
schat een half procent, later
chronisch allergisch worden
voor andere stoffen.
Ook volwassenen kunnen ave
rechts reageren op voedsel zo
als ei, vis, soja, pinda's, choco
lade, varkensvlees en zo ver
der. Maar die reactie hoeft, net
als bij kinderen, niet altijd al-
lergisch te zijn. Overgevoelig
heid voor voedsel kan ook ont
staan doordatsommige mensen
een bepaalde stof niet goed
kunnen verteren, of omdat de
stofwisseling er niet goed op is
ingesteld, of omdat men niet
zelden domweg de pest heeft
aan bepaald voedsel. Dit soort
overgevoeligheid noemt men
wel 'voedselintolerantie' en
heeft met allergie niets te ma
ken omdat het lichaam niet al
lergisch met antistoffen op dit
voedsel reageert.
Een bijzondere vorm van into
lerantie heeft een tijdje terug
gezorgd voor veel opwinding in
de media. Kleurstoffen en
smaakmakers in voedsel en
snoep zouden, zo meldden be
zorgde ouders, hun kroost als
op toverslag veranderen in on-
gezeggelijke, overactieve en
geïrriteerde kinderen. Tot de
helft van alle kinderen zouden
daar last van hebben. Vooral
toevoegingen van Benzoaten,
Azokleurstoffen en Salicylaten
(BAS) zouden daar de oorzaak
van zijn. Deze intolerantie
komt inderdaad voor, maar
heel veel minder dan men
denkt. Precies weten, doen we
het niet, maar allergologen
denken dat deze vorm van in
tolerantie tamelijk zeldzaam is.
Voordat men van een overge
voeligheid (dus allergie öf into
lerantie) kan spreken, moet
men dat eerst vaststellen. Dat
kan met een aantal niet al te
betrouwbare tests, of door 'eli
minatie en introductie'. In het
laatste geval kijkt men of de
patiënt reageert op het wegla
ten en weer toevoegen van het
verdachte bestanddeel aan het
dieet. Daar is de laatste tijd het
een en ander aan onderzocht,,
en men heeft nu sterk de in
druk dat veel overgevoeligheid
voor voedsel op suggestie be
rust. Als zowel de patiënten als
hun dokter - zo bleek uit di
vers onderzoek - niet wisten
wie precies welk voedingsbe
standdeel te eten kreeg, dan
bleken de patiënten heel vaak
nu weer wel, en dan weer geen
klachten te krijgen. Ben je echt
overgevoelig, dan komen de
nare verschijnselen ook als het
'onzichtbaar' in het voedsel zit.
Op verzoek van de Consumen
tenbond heeft de arts en schrij
ver Ivan Wolffers een boekje
geschreven over allergie en
overgevoeligheid in het alge
meen. In dit zeer aan te raden
en zeer helder geschreven
boekje besteedt hij ook uitge
breid aandacht aan wat 'voed
selallergie' wordt genoemd.
Wolffers is een luis in de pels
van de reguliere.geneeskunde,
iemand die de 'arrogantie van
de medische macht' herhaalde
lijk op de korrel neemt. Ook in
dit boekje. Maar opvallend is
dat zijn aanvankelijk welwil
lende bespreking van alterna
tieve standpunten verderop in
het boek plaats maakt voor ta
melijk grimmige kritiek. Al
leen de homeopathie komt er
redelijk vanaf. Hij kritiseert
neiging van de alternatieven
om alle vage en onbegrepen
klachten aan voedingsallergie
toe te schrijven. Daar is veel
geld aan te verdienen. „Moe?
Depressief? Prikkelbaar? U
zou eens moeten laten onder
zoeken of het geen allergie is."
Allergie en Overgevoeligheid, Ivan
Wolffers, 20
Door Marijke Prins
De combinatie van vis en spinazie is niet gé- Jllull.
bruikelijk, des te meer reden om deze eens te proberen. Fnu 0D de groei. Gast: Ramses Shaffy.
ker, zeker als van de sappigheid van de spinazie gebruik rilflrenDroararnma voor
gemaakt om de vis zijn verse malsheid te laten behouden. Vis,
een bedje.
Voor 2 3 personen
Voorbereidingstijd: 20 minuten
Oventijd: 30 minuten
400 gram gefileerde kabeljauw
250 gram spinazie
V4 theelepel venkelzaadjes fijngewreven
Vi theelepel basilicum
1 winterwortel in luciferstokjes gesneden
2 theelepels hete mosterd
1 eetlepel boter
ris 1 room
Maak de spinazie schoon en laat hem goed uitlekken; het
resultaat wordt bereikt met de stevige 'wilde' of Italiaanse i
zie die steeds meer verhandeld wordt. Deze soort is veel stevig
minder nat en voller van smaak dan de Nederlandse kasspinazi
Wel moeten de nerven en steeltjes worden verwijderd. Toch fa
bij beide soorten 250 gram gebruikt worden omdat de wilde si
minder slinkt. Roerbak de spinazie enkele minuten met
klontje boter en leg vervolgens de massa op de bodem van
vuurvaste schaal. Strooi over de groente de basilicum (fijngewrc ,vs
ven tussen de vingers) en het venkelzaad (in een vijzel fijn» 28 Goed gezond, cursus gezond leven.
jr-j-j 'm Cnnrhmnnrama.
NEDERLAND
Nipuws voor doven en slechthorend
journaal (NOS).
Op de groei. Gas
Rppstio, dierenprogramma voor de je
A different world. Afl.: The goodwill
Z oe Cosby show. Afl.: It's a boy.
48 prettig geregeld. Afl.: Ach, jullie k
I neen idee...
oi En met de clows kwamen de trane
tv-serie. Met: Sunnyi Melles.
II Hier en nu.
ptf Zo vader, zo zoon.
is In de schaduw van de Killing Fiel
Nu'-special over het Cambodjaanse v
vraagstuk.
43 Cheers, comedyserie,
nfi concept, wetenschappelijk magazine
37 journaal (NOS).
NEDERLAND 2
ion
00 Nieuws voor doven en slechthorend
30 Santa Barbara, soapserie.
,14 Ontdek je plekje: Bolsward.
i24 Studio Trappelzak.
55 Service Salon.
20 Een droom van een tuin, informati
nieren.
730 Journaal (NOS).
39 Ko de Boswachtershow.
stampt en door een zeefje over de spinazie uitgestooid; zo büjve
de harde schilletjes van het zaad achter). Leg de vis op de g
kruide groente en besmeer de moten met de hete mosterd. Stroa
rondom de vis de kleingesneden groente en giet de room
schaal uit. Dek de schaal goed af met aluminiumfolie en zet des qjJ Telerizier.
ruim een half uur in een op 200 graden vooiyerwarmde oven.B 37 Capital City, Engelse tv-serie.
de visschotel kan sla worden opgediend, puree, gekookte mais- [25 Televizier politiek,
kolfjes of rijst; als het maar licht en zuiver van smaak is. 55 Ontdek je plekje: Bolsward.
NEDERLAND 3
Door Carla Wijnstroot
Als half maart in Parijs het grote modespekta
kel weer begint en de belangrijkste createurs hun wintercollectie
voor '91-'92 tonen aan de inkopers en de pers, zal het er
kelijk stil zijn. Er bestaat zelfs grote kans dat er wordt 1
de defilé's maar in eigen huis of in een hotelzaal te' houden, 954 staatsloterij, 2de trekking,
plaats van in de dure immens grote tenten achter de hekken» 1.00 Journaal,
het Louvre. IIU
Want niet alleen de Parijse couture heeft ernstig te lijden
de Golfoorlog (bij de coutureshows bleven vooral de gereser
veerde gouden stoeltjes van de Amerikaanse Vogue opvallen
leeg en een maand geleden werd het huis Balmain wegens gr jj'
brek aan dure klandizie gesloten), ook de toonaangevend
Franse en Italiaanse prêt-a-porter van deze beroemde huizen zut
len door het wegblijven van de Amerikaanse inkopers flink d;
problemen komen. Want al zullen ze nog zo veel voorpagina's»
modereportages in glossy magazines halen, zonder rinkelend!
kassa kan niemand het lang volhouden.
De Amerikanen blijven weg uit Parijs, bang voor mogelijke ter-
1.20 Milieubericht.
1.25 De nacht na de revolutie, docume
geschiedenis van de censuur in Iran
.15 Eigenaardig, column.
S
20 Educatief extra (NOT).
RADIO 1
r heel uur nws. NCRV: 7.07 Hier en nu
30 Nws; 7,53 Woord onderweg). 8.50
roristische aanslagen. Er zal heel veel geld naar defensie moeien, iindagmorgen magazine (11.20-11.30
Hoewel er altijd nog genoeg rijke mensen zijn, die zich een™™ M'Pa?Loraal): l?ü5 Hier en n.u
is). NCRV: 12.34 Boer en tuinder. NOS:
,55 Meded. voor land- en tuinbouw
:RV: 13.10 Hier en nu. VOO: 14.05
suwsradio (17.30 Nws). 19.04 Club Vero-
KRO:
duizend dollar voor een simpel zomerjaponnetje kunnen veroor
loven. En als dat niet uit Parijs kan komen, dan zoeken we
wel op Fifth Avenue, denkt de New Yorkse society.
De Vogue-redactie weet dat overigens aardig te onderstreponMnoection22.04 Op de eerste rang. 22.50
j j 0j ekenwijsheid. NOS: 23.07 Met het oog op
door bij de reportages over de internationale 'spring-summer-» ,rgen JAVR0: 0 02 Easy listening. 2.02
lections' vooral veel Amerikaanse ontwerpers voor het voetMl ichtdienst. 5.Ó2 Van-nacht naar morgen.
r 19.7 BIT Cnnor in tho mnrninn
te halen.
In een blad waar een merk als dat van het Italiaanse Gucci als
top of the bill werd beschouwd, waar Chanel op handen woiit
gedragen en waar zowel Italiaanse als Franse designers (Cenilti,
Valentino, Genny-, Montana, Yves Saint Laurent, Rive Gauche,
Dior en noem maar op) flink adverteren (ze drijven wel allemaal
een eigen boetiek aan een van de sjieke Avenues in de
den)
komt de opgewekte
mode van Isaac
Mizrahi, de elegan
te, sobere stijl van
Calvin Klein, de ge
stroomlijnde mode
van Geoffrey Beene
en de bloemenaqua-
rels in cool wool bij
Bill Blass nu uitge
breid aan bod in het
februarinummer.
Isaac Mizrahi ont
wierp een hele gar
derobe rond de
kleur geel, omdat,
zo zegt hij in een in
terview: „Ik er met
mijn moeder over
sprak en zij me de
raad gaf dit seizoen
vooral een vrolijk
getinte mode te ma
ken. Want waarom
denk je dat Ginger
Rogers en Fred As-
taire zoveel succes
hadden tijdens de
crisisjaren? Ieder
een moet af en toe
in een droomwereld
kunnen wegvluch- tekening kaTINKAHOFSTEDE
Maar niet zonder ons, moeten de Parijse createurs hebben afgf'
sproken met elkaar. En nu gaan er geruchten dat bij Dior, CM"
nel, Yves Saint Laurent en Lanvin serieuze plannen zijn gema»
om de nieuwe collecties dan maar in koffers te pakken en mee
nemen overzee. Om ze daar, in de States, alsnog te kunnen vei'
kopen. Don't call us, we call you!
53 Sportpanorama.
20 Vinger aan de pols.
00 Journaal (NOS).
25 De sleutels van Fort Boyard, spelprc
34 True colors, comedyserie.
5
00 Nieuws voor doven en slechthorend
00 Schooltelevisie: Huisje boompje
10.30 (TT) Schrijvers over de oork
Anders tv kijken: Nieuws, een kwes
(4); 11.30-12.00 Agrarisch Nederlanc
300 Nieuws voor doven en slechthoren!
iOO Schooltelevisie: Computerjournaal
English spoken, groep 8 (6).
00 Teleac: You're welcome (2); 15.30 C
(2); 16.00-16.30 Klassieke mechanic
8 20 Niéuws voor doven en slechthoreni
1,30 Sesamstraat.
1.45 Jeugdjournaal.
1.55 Het klokhuis.
9.10 Teleac: Kalligrafie (2); 19.40 Per
gement (cursusinformatie).
ca trend. KRO: 20.04 Klasse. 21.04 Jazz
2-7.00 Sugar in the morning.
RADIO 2
heel uur nws. TROS: 7.04 Maat in de
orgen (8.04-8.15 TROS Aktua). 9.04 Gou-
n uren. 12.04 Nederlandse artiestenpara-
13.04 TROS Aktua. 13.15 Zwijgen is
EO: 15.04 Met muziek het hele land
«>r. 16.04 Open huis. 16.57 Metterdaad
Ipverlening. 17.04 Ronduit radiokrant.
■04 Tijdsein. 18.25 Hallo Nederland. 18.50
grabbelton. 19.04 Van u wil ik zingen.
35 Hemelsbreed. 20.04 De besten van
sten. 20.18 Dayuma. 20.40 Ronduit ra-
21.00-7.00Zie Radiol.
RADIO 3
heel uur nws. AVRO: 6.02 Een goed
p. 9.04 Arbeidsvitaminen. 11.04 Roulet-
NOS
rich
Wat
VAR
oud
deel
Fakt
i5.r
Telefoon op de fiets. Daarvoor zorgt de Nokia Bikeman die
eenvoudig op ieder type fiets kan worden gemonteerd. Me'
handbeweging is deze telefoon weer los te koppelen en te gei"1"
ken in de auto of als portable.
V De Nokia Bikeman weegt maar 470 gram, kan aan het ft
worden bevestigd of in de jaszak worden meegenomen. Je 01
er wel ongeveer 7000 voor neertellen.
