L DE STEM WEEKEND! LHUIS KI 'Geen mens is mij wat schuldig' Een stokoude etnische minderheid MEISJE! STRUYK GROEP NEDERLANDS- INDISCHE RECHTER IN CALIFORNIË "EXPOSITIE WERPT LICHT OP CHINEZEN IN NEDERLAND I? 06-320-323-14 tKEN. BEL VANDAAG Exotisch Jappenkamp Gezwel Erfenis Laatbloeier Shipping Master Armoede Restaurants Roodharige barbaren ZATERDAG 27 OKTOBER 19901 isering van de alcoholfabriek in ,'t behulp van [d. ben wij binnen onze et (preventieve) he zorg voor de lucht-, iheden in de centrale 4 btandig opereert, heeft ikwaardige opleiding, in stoomopwekking rde collega's met veel I van karakter en kan d pakket moderne een aantrekkelijke Ijnen van dit blad richten inische dienst, Postbus wenden voor nadere tlfzijl, is een van de hoi, alsmede alcohol voor st de belangrijke afzet in pport naar de diverse E.G. e, afkomstig van de alcoholbereiding worden i dochteronderneming van chappij. De Strnyk Groep bestaat uit een achtta bedrijven die zich hebben toegel op de produktie en verkoop van i breed pakket betonprodukten voor ót grond-, weg- en waterbouwsector. Eer) groothandel In bouwmaterialen eg, sanitair completeert de Strnyk Groep. j Struyk Handel levert een compleet pakket ruw- en afbouwmaterialen aait aannemers actief in de woning- en utk liteitsbouw, alsmede een evenzo breed pakket sanitair aan installateurs, detail listen en doe-het-zelf bouwmarkten. STRUYK Holding B.V. Koningsdijk 69 (wijk 5) 4905 AN Oosterhout N.B.) zoals ïb ge- het is |je exa- 5t. IS VERKOPEN OOK UW PASSIE De ooze in elk geval wel, daarom wensen wij voor ons uniek pobliclteitsproject VEBTEGENWOORDIfiEBS aan le werven, voor verkoop advertentie ruimte in eigen regio. Vlotte sleet, goede begeleiding, uniek pro- dukt, motiverend salarispakket en een rum»: wagen na proefperiode OK Schrijf of bel naar nane C graphics bv Stephensonweg 14 - 4207 HB Gorinchem Postbus 709 - 4200 AS Gorinchem Tel. 01830-24068 sn car dan Ije door Wat er allemaal kan gebeuren tijdens de bijles! (50 c.p.m.) 18 jr. jccoun- 'ostbus jjattentie is RA nondiaal 00 landen. Draai eerst 06-320, en dan: PARTY-LINE PAHTY-UNE DATING .330.000 PARTY-LINE BOXEN. 330.10 HOMO HARRY'S GAY DATING. 330.99 HARRY'S GAY BOX 330.11 H0M0B0X 325.50 MEELUISTEREN 330.22 GAY COLLEGE 321.06 HOMOSCHOOL 321.12 SEXDATING VERSIERCENTRALE 320.11 SEXDATING NL 330.06 SEXGIDS DATING 320.04 PORNOLIJNEN AUTOMATIEK 320.11 SEX0F00N 320.01 MASSEUSE. 322.00 SEX-ADRESSEN 322.02 SEXDEBUUT 323.03 POLITIEBUREAU 323.15 SEXH0TEL 323.16 SEX-EXCURS1E. v 323.17 SEX0F00N SPECIAL 323.65 COMMUNE SEX 325.53 VERBODEN SEX 325.70 P0RN0F1LMSEX 328.30 CANDY CONTACT 330.53 BURENSEX. 330.80 C0RA& WILLEM 320.03 LESBIFOON 321.00 VROUWEN SPELEN 321.18 VROUWEN BELLEN 321.25 DIANA DE KONING 321.50 SLOTER-PLASSEX 321.77 TELESERVICE 50 CPM eihard voor zich zelf; menselijk voor degenen die vóór haar staan. Viervoudig gehan dicapt (vrouw, gekleurd, buiten landse van huis uit én slechts in het bezit van één onderbeen) zette zij door. Een vrouw met karakter die zich wist te ontworstelen aan bittere armoe en een uitzichtsloze situatie in Indonesië en Nederland. Vorig jaar werd ze benoemd tot rechter in het 'Supreme Court of Justice', het hooggerechtshof van Californië. Joyce Kennard, geboren Luther, verruilde in 1967 de Nederlandse nationaliteit voor de Amerikaanse. Door Hans Bos „Dit is het land waar ik geslaagd ben. Dat was me elders nooit gelukt. Als je maar wilt, kan in Amerika nog steeds heel veel. Kijk, Holland is een deel van mijn erfenis, mijn verleden. Nergens ter wereld is iemand is mij wat schuldig; zelf ben ik ook niets schuldig, met uitzondering van dit land. Ik wil hier mijn werk doen, zo goed als ik kan". Joyce Kennard-Luther, de enige vrouw in het hooggerechtshof van de staat Cal- fornië, komt met een uitnodigend gebaar achter haar bureau vandaan. Het eigen lijke onderkomen van het Supreme Court of Justice in San Francisco is na de aardbeving in oktober vorig jaar bouwkundig afgekeurd. Joyce Kennard huist nu in een klein kamertje in een na burig gebouw dat zo vol is gestouwd met archiefstukken dat er nog tè weinig ruimte overblijft om bij de volgende aardbeving onder de tafel te duiken. 'Judge Kennard' is een opmerkelijke vrouw. Ze heeft slechts één onderbeen, zo is mij verteld. Dat verhaal moet op een misvatting berusten, want zelfs in enkele oogopslagen valt niets afwijkends te bespeuren. Het is het zoveelste bewijs dat Joyce Kennard beschikt over een ij zeren wil en een onverwoestbaar gestel. Haar kunstbeen blijkt zó perfect gecon strueerd dat alleen zeer nauwkeurige en langdurige observatie aan het licht kan brengen dat deze Amerikaanse wel dege lijk een been mist. Joyce Kennard geldt voor de Ameri kaanse media als 'niet te benaderen'. Af spraken moeten minimaal een half jaar tèvoren bij de secretaresse worden gede poneerd. „Ik ben niet geïnteresseerd in verhalen over mezelf en blijft dus bij de media uit de buurt. Daarnaast probeer ik me ver te houden van de politiek. Mijn werk is het enige dat telt", zo verklaart Joyce met grote stelligheid in perfect Ne derlands. In het begin moet ze naar de juiste woorden zoeken, gaandeweg gaat het praten rapper en komen steeds meer Nederlandse herinneringen boven. Ver der praat ze met haar handen. Joyce is sinds de dood van haar moeder in 1968 nooit meer in Nederland geweest. Daar gunt Joyce zich geen tijd voor. Ze werkt dagelijks 14 uur en heeft al vier jaar geen vakantie meer gehad. Joyce Kennard, vorig jaar benoemd door de Californische gouverneur George Deukmejian, is de enige vrouw in het ze ven rechters tellende Supreme Court en de tweede vrouw in de geschiedenis van dit prestigieuze college. Joyce wordt doorgaans beschreven als plichtsge trouw, uitzonderlijk, ijverig, creatief in haar veroordelingen, exotisch, raadsel achtig en ongrijpbaar. Na haar benoe ming schrijft ene tante Rita in het Ame rikaanse 'clubblad' De Indo: „Wie heeft ooit gedacht dat een Indo ons zal be rechten? Inderdaad, laat dit goede voor beeld van een eerlijke, hardwerkende Indo ons inspireren tot grotere werk zaamheid, vastberadenheid en hoop". In Amerika is verder niet veel bekend over 'judge Kennard', behalve dat ze opstaat en naar bed gaat met haar juridische za ken. Door haar relatief jeugdige leeftijd kan ze het in de Amerikaanse juridische wereld nog ver brengen. Op Joyce's bu reau staat een houtgesneden bordje met haar naam. Eronder de vermelding 'Keju Besar': maleis voor wat ze in Amerika een 'big cheese' noemen: een zeer be langrijke autoriteit. Joyce Kennard: een aantrekkelijke vrouw, smaakvol gekleed in een zwart wit mantelpakje. Een beetje Nelie Smit- Kroes, maar dan in een Oosterse uitgave. Dat komt door grootmoeder, die van Chinese komaf was. In 1941 wordt Joyce geboren in het Javaanse Bandoeng. Joy ce's Nederlandse vader (naam: Maarten Luther) overlijdt één jaar na de ge boorte; moeder en kind raken geïnter neerd in een Jappenkamp. Drie jaar later, verzwakt door ziekte en ondervoeding, moet het tweetal het op eigen kracht zien te redden. Om haar in middels 10-jarige dochter een betere toe- Joyce Kennard: „in Amerika kun Je desnoods een laatbloeier zijn, net als ik". - foto hans bos komst te bieden, vertrekken de Luthers in 1951 naar Nieuw Guinea. In die tijd maakt de Indonesische overheid het mensen met een Nederlands paspoort steeds moeilijker hun brood te verdie nen. Op Nieuw Guinea leven moeder en dochter in een hut. Moeder is typiste bij de aardoüemaatschappij Sorong. De badkamer is in de open lucht, drinkwa ter komt uit een regenton. Het staat in schril contrast met de behandeling van werknemers die uit Europa op Nieuw Guinea zijn komen werken. Zij wonen in de betere wijken, kopen in Hollandse winkels en sturen hun kinderen naar goede scholen. Joyce moet het doen met de 'inboorlingen-school', al klinkt dat negatiever dan ze in feite bedoeld. Als ze dertien is, houdt voor haar het on derwijs op en stuurt haar moeder Joyce naar Hollandia, de hoofdstad van Nieuw Guinea. Een jaar later wordt het besluit genomen naar Nederland te vertrekken. Moeder wil voor haar dochter, die op school dan al een geweldige achterstand heeft, de beste opleiding, hbs of lyceum, maar bever nog het gymnasium. Ondanks deze bedenkelijke jeugdherin neringen weigert Joyce kritiek te leveren op het toenmalige beleid van de Neder landse overheid. Ze heeft haar armoe dige jeugd nooit ervaren als 'ongelukkig'. Integendeel, Joyce heeft altijd het gevoel gehad door liefde omgeven te zijn. Haar jeugd bracht haar wél snel tot het besef dat, als ze iets in het leven wilde berei ken, ze dat dan op eigen kracht zou moe ten doen. Moeder en dochter komen terecht op één kamer in Den Haag. Moeder heeft een bed, Joyce slaapt op twee tegen elk aar geschoven stoelen. Het eten wordt óp de kamer klaargemaakt. Het ergste vindt Joyce dat geen van die oude Haagse huizen van een badkamer is voorzien, een ramp voor mensen uit In- dië, die zich nu noodgedwongen moeten begeven naar openbare badhuizen. Op het Maerlant-lyceum in Den Haag krijgt Joyce een kans. Na een paar maanden slaat het noodlot toe. Een ge zwel dient zich aan, onder de knie. De medici stellen in eerste instantie een ver keerde diagnose. Enkele maanden later moet moeder Luther voor haar dochter kiezen tussen amputatie van een been en een zekere dood. Joyce Kennard: „Dat was het eind van een droom. Geen uni versitaire studie meer, maar een tolken- opleiding Engels en Duits,- aangevuld met handelscorrespondentie". De naar de 'bedenkers' genoemde Pasto- lp ..(fiiémfY'yt f re-Walter Act maakt het tussen 1958 en 1962 mogelijk dat ongeveer 23.000 Indi sche Nederlanders naar de Verenigde Staten emigreren. Het merendeel vestigt zich, met name vanwege het klimaat, in Californië. Moeder Luther stimuleert Joyce in 1960 haar geluk aan de andere kant van de oceaan te beproeven. Joyce: „Ze dacht dat ik daar meer kans zou hebben. Zelf bleef ze in Nederland; als ik het daar niet kon bolwerken, had ik' altijd iets om op terug te vallen. 20 jaar oud, gehandicapt én slechts gebrekkig opgeleid: ik dacht dat ik nooit een baan zou vinden". Joyce solliciteert in Los Angeles naar een archieffunctie, maar wordt aangeno men als secretaresse. Het lukt haar he laas niet voldoende te sparen om haar moeder over te laten komen. Dan slaat het noodlot voor de tweede keer toe. Joyce's moeder krijgt in 1968 longkan ker. Joyce moet onbetaald verlof nemen om haar op te zoeken. Na twee maanden gaat ze terug. Een dag na haar vertrek overlijdt moeder Luther. Na haar dood blijkt dat haar moeder zich jaren lang veel heeft ontzegd. De er fenis omvat 5000. Met de moed der wanhoop gaat de toen 27-jarige Joyce te rug naar Californië. Ze neemt een baan voor halve dagen. Ze moet en zal het vierjarige Pasadena City College in drie jaar doen. Voor meer is geen geld. Na het eerste semester staat Joyce 'against all odds' op de erelijst. Ze krijgt, een beurs voor een studie Duits aan de uni versiteit van Zuid-Californië en studeert in driejaar magna cum laude af. De vraag is alleen: wat moet je in gods naam met Duits in een Amerikaanse staat die bij wijze van spreken op zijn kop staat door allerlei studentenprotest. Wat is de sociale relevantie van je werk,' luidt in die tijd de standaardvraag? Haar werkgever, een advokaat, adviseert een rechtenstudie. In 1974 studeerde ze af en krijgt meteen een prijs voor de beste scriptie van het jaar. „Ik ben nooit naar de diploma-uitreiking gegaan. Om te beginnen moest ik wer ken, ik had geen rooie cent meer. Boven dien had ik niemand om de vreugde mee te delen. Ik gaf geen snars om de eer", zegt Joyce nu. Ze wordt in arren moede plaatsvervangend officier van justitie en houdt zich ruim vier jaar met louter cri minele zaken bezig. Een vrouw met capaciteiten heeft ook in Californië een streepje voor. Vanaf 1986 schiet de ster van Joyce Kennard, inmid dels getrouwd, als een komeet omhoog. Van het kantongerecht in 1986 en het 'superior court' in 1987 via het 'hof voor hoger beroep' in 1988 tot het hoogge rechtshof in het afgelopen jaar. Ze is de tweede vrouw in de 140 jarige geschiede nis van dit eerbiedwaardige, maar door gaans niet te benaderen college. Joyce heeft bij het Supreme Court vijf advoca ten onder zich. „Of mijn handicap een rol heeft ge speeld? Ach, ik heb voor mijn carrière nooit iets anders hoeven doen dan zeer hard werken. Ook als je tot een minder heid behoort, moet je op je capaciteiten worden beoordeeld. De een is nu een maal beter dan de ander. Dat neemt niet weg dat ik nooit heb gedacht dat ik het zo ver zou schoppen. Ik ben Amerika dankbaar voor de gewel dige kans die ik heb gekregen. Ik heb geen moment spijt gehad van mijn emi gratie. Het is een privilege om hier te zijn. Amerika gaf me de kans om succes te bereiken tegen alle berekeningen in. Nederland is een deel van mijn erfenis, van mijn leven. Maar Amerika is het land waar je desnoods een laatbloeier kunt zijn, net als ik. Mijn ervaringen hebben er wél toe bijge dragen dat ik me niet druk meer maak over de toekomst. Ik leef bij de dag en maak nooit plannen ver vooruit. Je weet toch nooit wat het leven met je voor heeft. Ik doe gewoon mijn best, elke dag opnieuw, te maken wat ervan te maken valt". n 1911 kwamen de eer- i ste Chinezen in Nederland. Ze vor men een stokoude etnische minder heid die door haar gesloten karak ter vrijwel niet in de Nederlandse maatschappij is opgegaan. In het Amsterdams Historisch Museum begon deze week een tentoonstel ling over het dagelijks leven van deze groep door de jaren heen. Door Harry Havekes 'Breng vijf kilo suiker met wat water aan de kook, totdat een dikke suikerstroop ontstaat. Voeg dan 25 kilo gepelde pin da's toe en een flinke scheut azijn. Stort de massa op een plaat (of tafelblad) en laat deze stollen. De koek kan dan in blokjes gesneden worden', it is het recept voor 300 pindakoekjes, de lekkernij waarmee Chinezen in Neder land de straat opgingen tijdens de crisis van de jaren dertig. Het was de eerste kennismaking van het Nederlandse pu bliek met de gastarbeiders. Het 'Lied van, de pindaman' van Willy Derby werd een schlager. Zelf worden de Chinezen niet graag aan deze tijd herinnerd. Over tijden van ar moede en tegenslag praten ze niet graag. De 'pindamannen' gingen de straat op met hun koekjes omdat ze niet voor een uitkering in aanmerking kwamen. Zo'n twintig jaar eerder waren ze als stoker of kolentremmer op stoomschepen in dienst genomen door scheepvaartmaat schappijen om een staking van zeelieden te breken. Op de tentoonstelling is de ruimte voor de scheepsketels nagebouwd waar de stokers bij temperaturen van rond de 50 graden Celsius werkten. Ze werden na een reis niet teruggebracht naar China maar gewoon in Nederland gedumpt. In Rotterdam ontstond zo het grootste re servoir Chinese zeelieden van Europa. De meeste van hen kwamen uit Hong Kong of China. Ze spraken vaak geen woord Nederlands en waren geheel afhankelijk van de (Chi nese) 'shipping master', de man die per soneel wierf voor de reder. De 'shipping master' was vaak ook 'boarding master', Eensionhouder. Bij hem huurden de zee eden een kamertje als ze aan wal ver bleven en op een nieuw contract wacht ten. Hun levensomstandigheden waren verre van ideaal zoals uit een politierapport over een inval in een pension blijkt: „In een tussenetage achter de winkel van on geveer 2,5 bij 3,5 meter werden zes sla pende Chinezen aangetroffen, in weinig hygiënische omstandigheden. Op de eer ste verdieping bevonden zich nog acht man. De tweede etage werd bewoond door Low Sing (boarding en shipping master) zelf en de derde diende als on derkomen voor nog eens zeven Chine- zen Tijdens de inrichting van de tentoonstel ling in het museum is de laatste Chinees in een boarding house overleden. De in houd van zijn kamer is overgebracht naar het museum. Zijn bezittingen zijn in de expositie opgenomen. „Het is diep triest als je zijn kamertje be kijkt", zegt conservator Marijke Broek- huijsen. „Een bed, een koffer, wat foto's en een paar kranten. Dat is alles. Die man heeft altijd met het idee geleefd ooit nog eens naar China terug te gaan, een wens die destijds bij alle zeelieden leefde. Daarom is hij altijd op dit kamertje blij ven wonen, totdat hij dit jaar overleed". De komst van het motorschip maakte de Chinese zeelui in een klap werkloos. Ze kregen geen uitkering maar hadden wel torenhoge schulden bij hun huisbaas. Het venten van pindakoekjes bood tijde lijk uitkomst. De boarding masters bouwden restaurantjes in hun pensions. Deze zouden uiteindelijk uitgroeien^tot de 2.000 Chinees-Indische restaurants die Nederland nu rijk is. Toch was de armoede groot. De Rotter damse predikanten Dols en Pieron be gonnen met acties om de gestrande zee lui te helpen. De uit Nederlands-Indië afkomstige Chinese medische student Oey Kang Soey hield imzamelingen voor een verwarmd lokaal voor de pindaven- ters. Er kwam zelfs een comité dat geld inzamelde voor de terugreis naar China. Dit idee werd later overgenomen door de Rotterdamse politiecommissaris Eintho- ven die een deportatieplan opstelde voor zieke en oude Chinezen. Mede door de oorlog is er van dit plan weinig terecht gekomen. De tweede groep Chinezen kwam na de tweede wereldoorlog ons land binnen. Ze waren afkomstig uit Nederlands-In dië dat onafhankelijk werd. De nieuwe regering aldaar stelde zich niet vriende lijk op tegen niet-Indische bevolkings groepen. De groep had in eigen land een goede maatschappelijke status gehad. Velen hadden aan de universiteit, soms in Nederland, gestudeerd en waren tand- a3 a, I „-auwüh Het restaurant Kong Hing aan de Binnen Bantammerstraat in Amsterdam was het oudste Chinese eethuis in de hoofdstad. Het opende in 1932. in hetzelfde jaar bezocht Josephine Baker het restaurant en ze tiet zich vereeuwigen met eigenaar Ng (links van haar) en zijn familie. - foto Amsterdams historisch museum arts of dokter. Tegelijk met de komst van deze groep groeide ook het aantal restaurants. De Indiëgangers wilden nog wel eens In disch eten en dus zetten de Chinese res tauranteigenaars Indisch eten zoals nasi goreng' en babi pangang op het menu. Doordat de welvaart in de loop der jaren toenam, gingen veel Nederlanders voor het eerst buiten de deur eten. Meestal was dat bij een Chinees waar de porties goedkoop en groot waren. De laatste ja ren gaat het slecht met die restaurants. Door de crisis en de komst van andere eetgelegenheden als 'de Griek' en 'de Ita liaan' is het bezoek aan 'de Chinees' te ruggelopen. Het museum heeft de inboe del van een failliet restaurant opgekocht en op de expositie nagebouwd. „Jammer genoeg dat we geen kok hebben die hier zou kunnen koken", zegt Marijke Broek- huijsen. „Dat zou het een stuk echter ge maakt hebben. Bovendien zou je dan ook de Chinese keuken kunnen ruiken". De tentoonstelling schenkt ook aandacht aan het beeld dat Nederlanders en Chi nezen van elkaar hebben. „Nederlanders hebben een heel extreem beeld van Chi nezen", zegt conservator Broekhuijsen. „In alle gevallen zouden Chinezen een ondoorgrondelijke persoonlijkheid heb ben. Daarnaast heb je te maken met of de kille, wrede moordenaar die de ver- fijnste martelingen uitdenkt, in heroïne handelt of lid is van de triade, de Chinese mafia. Het ander uiterste is de wijze .chi nees, rechter Ti, de filosoof. Het fantasti sche systeem van Yin en Yang dat schro melijk overdreven wordt en waar overal in den lande cursussen in gegeven wor den." Het beeld dat Chinezen van Nederlan ders hebben is in de loop der tijd ook niet altijd mild geweest. Na de eerste handelscontacten in de 17e eeuw spra ken de Chinezen van 'lelijke, geslepen, misschien technisch vernunftige, maar uiterst verraderlijke roodharige barba ren'. Eén complimentje kon er wel af. Chinezen vonden dat alle barbaren in zaken blind waren, behalve de Nederlan ders die één oog hadden. Zelf hadden ze natuurlijk twee ogen. De handelscontacten verhepen erg moei zaam. De Chinezen hadden absoluut geen beangstelling voor buitenlanders terwijl in Nederland iedereen dweepte met artikelen uit China. De expositie be steedt ruim aandacht aan deze artikelen. Een 17e eeuwse schotel uit China deed het destijds zo goed, dat hij in Delft werd nagemaakt. Beide schotels zijn te zien in een speciale vitrine samen met een verzameling theepotten. „De eerste Chinese theepotten die hier geïmporteerd werden, waren geen thee potten maar wijnkannen", weet Marijke Broekhuijsen. „Zo werden diverse artike len aangepast aan de Nederlandse markt. De theekannetjes werden nage maakt in Delfts blauw. Omdat de pro duktie erg duur was hebben de Chinezen weer eèn kopie gemaakt van die Delfts blauwe kannetjes. Er werden ook vaak opdrachten vanuit Nederland naar China gestuurd voor voorwerpen die versierd moesten zijn met Chinese taferelen. Daarbij werd hier bepaald wat Chinese taferelen zijn." Hoe populair gebruiksvoorwerpen uit China nog steeds zijn wordt het best geïllu streerd door een andere theepot. „Vorig jaar gekocht bij de Bijenkorf', luidt het commentaar van de conservator. De tentoonstelling duurt tot 6 januari.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1990 | | pagina 81