UITBLAZEN!
ft£
'De wereld heeft een politieagent nodig'
Ziekmakend gebouw prikkelt te weinig
Buren plaatsen Poolse strijdkrachten tussen twee vuren
kosten
11.00
;e
'STAATSS
Dialoog no<
Berucht
weekend
ONDERZOEKER SCHAT SCHADE OP 2 MILJARD PER JAAR
KOPZORGEN DOOR DUITSE EENHEID EN SOVJET-NATIONALITEITENVRAAGSTUK
DE STEM C
DE STEM ACHTERGROND WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1990
DE STEM
gESTEM BIN!
DEN HAAG - Staa
zondheid) luistert b
ziektekostenverzek
veel te weinig naa
trokken organisatie
T5
WIM KOCK
GEEN kranten, geen
televisienieuws, geen
Golf-crisis in het
hele weekeinde. Pas maan
dag werden we opeens
weer nieuwsgierig. Of er al
geschoten werd. In de
krantestalletjes aan de tot
in het hart van de stad rei
kende haven van Dieppe repten
geen van de krantekoppen over
schieten. De desondanks ge
kochte krant bleef ongelezen
omdat het hanteren van het in
strumentarium, waarmee je in
Frankrijk de fruits de mer te lijf
gaat, alle aandacht opeiste.
Toch hebben we in de loop van
het weekend wel een paar keer
aan de jongens in de woestijn
gedacht. Dat kwam door de
hitte. Heel veel tijd spendeer
den we in de auto. Vijftienhon
derd kilometer. Niet over auto
snelwegen, maar kronkelend,
klimmend en dalend over se
cundaire wegen. Blower op ma
ximum, ramen tochtend open.
Eerst door het door de droogte
al lang niet meer groene Zuid-
Engeland, daarna de door de
zon gebleekte landschappen
van Normandië, noord van Fa-
laise.
Alleen aan de door buiten
landers en de meeste Fransen
veronachtzaamde witte kliffen-
kust van het Normandië boven
de Seine, het spectaculairst
rond Etretat en Yport, woei nu
en dan wat koelte aan van zee,
maar de lucht was er zo vochtig
dat je kleren er klam van wer
den. Een liter per uur, zoals
naar verluidt de militaire dok
ters de woestijnsoldaten voor
schrijven, hadden we niet no
dig, maar als ik u zeg dat ik af
en toe zelfs cola gedronken heb,
dan begrijpt u wel dat er ge
dronken moest worden voor
lijfsbehoud. Nooit meer, sinds
de zomer van 1976, was het me
zo overduidelijk hoe geniaal het
is geweest van de Britse brou
wers de meestal te grote pint uit
te roepen tot de standaard-in
houdsmaat voor bier. Stel je
voor: zo'n grote pot waaruit je
de ergste dorst lest om daarna
nog volop over te houden voor
een reeks bedachtzamer geno
ten slokken.
Een gewaarschuwd mens
gaat niet in het laatste weekend
van augustus naar Engeland.
Het is een berucht weekend,
verlengd met de maandag, het
drukste bank holiday-weekend
van het jaar. De laatste grote
golf keert terug van vakantie.
Zij die al eerder zijn geweest
tuigen hun auto's op voor de
laatste zomertrip naar kust of
country. Organisatoren die den
ken dat ze meer geduld hebben
dan de concurrentie houden in
dat weekend hun festivals,
markten en toernooien. Het is
een massaal afscheid van de zo
mer, gevierd in de langste files
van het jaar. Een gewaar
schuwde automobilist, die op
zaterdag van Canterbury naar
Portsmouth moet, zoekt dus
een slimme route, kustweg en
autosnelwegen mijdend.
Het kost me enige moeite
mijn reisgenoot ervan te over-
tuigen dat we het beste de 5
A 272 kunnen nemen. Dat is
een secundaire weg die in de
buurt van Heathfield begint, s
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
recht onder Tunbridge Wells,
en zonder voortdurend te bui
gen en te lonken naar Londen
of de kust, zoals de meeste an
dere wegen doen, resoluut en in
een betrekkelijk rechte lijn van
oost naar west loopt, helemaal
tot Winchester. Het is onze
oude vakantieroute uit de jaren
'70, toen de autosnelweg M 25
nog niet bestond.
Er blijkt niet veel aan de
weg veranderd te zijn, hoog
stens hier en daar een nieuwe
bypass en gelukkig een viaduct
over de vijftien jaar geleden op
zaterdagen al moeilijk over te
steken A 23 van Londen naar
Brighton. Een beetje teleurge
steld merk ik dat de weg geen
zoete herinneringen oproept,
maar het is er niet druk en daar
was het om begonnen. Reisge
noot, die er geen sentimentele
binding mee heeft, wil van de
weg af om mij, diep in de Sus
sex Downs een ontroerend
mooi dorp te laten zien: Am-
berley. Maar dan zijn we al niet
ver meer van Portsmouth en
heeft de A 272 aan de verwach
tingen voldaan.
Het met riet gedekte Am-
berley met zijn zes bed break-
fast-huizen, zijn village shopz'n
pottenbakkerij en kasteelruïne,
wil graag worden opgenomen
in de toeristische vaart der vol
ken, maar het is klein en de
plaatselijke VW is arm.
Daarom hebben de kinderen
van Amberley's First School
fratis een gidsje gemaakt, dat
eurig gestencild, gevouwen en
geniet voor 75 pennies te koop
hgt op de bar van de Black
Horse Inn. We kopen er beiden
een, plus een Ploughman's
Lunch en een pint bier. Ook on
der de parasol in de tuin is het
benauwd en de wespen vliegen
ons om de oren, maar we stel
len vergenoegd vast dat het le
ven ook in een hittegolf zijn
aangename kanten kent.
De auto heeft in de slag
schaduw van het Zwarte Paard
kunnen staan en dat valt dus
mee. Een uur later rijden we in
Portsmouth een blakerend ha
venterrein op, waar een zee van
blikkerend autoblik de hitte
naar alle kanten weerkaatst.
Roestige containers versperren
het uitzicht op het grootste deel
van het gevaarte dat even ver
derop grommend aanlegt en
waarvoor al die verhitte men
sen met hun ovenhete auto's
gekomen zijn. Dat gevaarte is
ook het doel van onze reis. Het
zal ons, naar we vertrouwen
veilig, naar Cherbourg brengen.
Het is een nieuw fenomeen op
de wereldzeeën, een supersnel
autoveerschip met twee extra
rompen. Een catamaran dus, de
SeaCat. Morgen vertel ik u
daar meer over.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteur.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
«076-236911 Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: «076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, «01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14,01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, «01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, «01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9,01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5,01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand 26,10; per kwartaal 75,25 of per jaar 292,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. J 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, 7,50 per jaar.
Voor pósttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,35; zat. 1,60.
Service-afdeling abonnementen:076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
Door Jeane Kirkpatrick
DE auteur is de voormalige
Amerikaanse vertegen
woordigster bij de Ver
enigde Naties. Zij was ten
tijde van president Reagan
de vertolker van de 'spier-
ballen'-politiek van de con
servatieve republikeinse re
gering.
ZAL er oorlog komen?
Misschien. De inzet is nu
erg hoog: de golfstaten en
htm olie; het vermogen
van de Arabieren zichzelf
te verdedigen; de capaci
teit van de Amerikaanse
regering haar macht op
doeltreffende wijze aan te
wenden; de capaciteit van
de Europeanen om in hun
eigen belang te handelen;
het vermogen van de Ver
enigde Naties om naast
praten ook te handelen; en,
natuurlijk, het overleven
van Saddam Husayn en
zijn weerzinwekkende re
gering.
Saddam is een gevaarlijk man
met een onbegrensde lust
naar macht, die zoals geble
ken is geweld geenszins
schuwt. In zijn oorlogen tegen
zijn eigen volk, tegen Iran en
tegen Kuwayt heeft hij laten
zien dat hij geen onderscheid
maakt tussen legale en ille
gale wapens, militaire en bur
gerdoelen, kinderen en vol
wassenen, Iraniërs, Kurden,
Joden en Arabieren. Het zal
iedereen waarschijnlijk nu
duidelijk zijn dat alle staten
binnen zijn bereik een poten
tieel doelwit zijn.
Hoewel hij sterk is en gesle
pen, heeft hij herhaaldelijk de
fout gemaakt de weerstand
tegen zijn agressie ernstig te
onderschatten. De vernieti
ging van zijn kernreactor in
1981, de lange oorlog met Iran
en de enorme internationale
oppositie waarmee hij nu ge
confronteerd wordt waren elk
een verrassing.
Waarschijnlijk geloofde Sad
dam net als heel wat wester
lingen dat de monarchieën in
de Golf te timide en decadent
Amerikaanse militairen die in Westduitsland gelegerd zijn maken zich klaar om naar
de Perzische Golf te gaan. - foto ap
waren om weerstand te bie
den aan intimidatie, en dat de
rest van de Arabische wereld
te verdeeld was om zich te
verenigen omwille van Ku
wayt Misschien gelooft hij
diep in zijn hart dat zijn ver
langen om leider te zijn van
de 'Arabische natie' al reali
teit is. Hij heeft het in alle op
zichten fout.
Om te voorkomen dat Sad
dam zijn tegenstanders ook
deze keer weer onderschat,
laat George Bush telkens met
veel tamtam weten hoe groot
de Amerikaanse krijgsmacht
is die zich in de Golf verza
meld heeft en hoe goed die is
opgeleid. De reactie van zijn
regering op de Iraakse invasie
van Kuwayt was even in
drukwekkend althans voor
mij als onverwacht. „De pre
sident heeft geen ander oog
merk, geen ander politiek doel
dan een ernstig gewapend
conflict af te wenden..."
schreef één van de scherpste
kroniekschrijvers van Wash
ington, Fred Barnes, in The
New Republic.
Het was vanaf zijn eerste re
actie op de invasie al duidelijk
dat George Bush die sympa
thie heeft voor veel Arabische
heersers en regimes Saddam
Husayn haatte. Net als het ge
val was bij de Amerikaanse
interventie in Panama,
maakte Bush het Golfconflict
al snel tot een persoonskwes
tie en noemde Saddam een
leugenaar en een bullebak.
In beide gevallen was de per
sonificatie van het conflict
zeer toepasselijk. In Saddams
Irak zijn, net als in het Pa
nama van Noriega, de grillen
van de leider bepalend voor
de politiek van het land. En in
beide gevallen stimuleerden
Bush sterke persoonlijke ge
voelens de Amerikaanse rege
ring en verhoogden zij het
drama. De Amerikaanse me
dia voegden daar het hunne
aan toe met beelden van 'High
Noon' en vragen als: 'Kan
Bush Saddam met zijn ogen
laten knipperen?'
De inzet is echter duidelijk
veel groter dan knipperende
ogen, zoals Bush, Saddam en
de rest van de wereld begrij
pen. Kan oorlog nu vermeden
worden? Misschien. Moet oor
log nu vermeden worden? Ja.
De invasie van Kuwayt was
zo duidelijk een daad van
agressie, zo brutaal, dat het
ondenkbaar is die te accepte
ren de andere Golfstaten be
grijpen maar al te goed hoe
kwestbaar ze zijn.
Een lange blokkade zal moe-
lijk vol te houden zijn omdat
de beloningen voor succes
volle ontduiking ervan zo
groot zijn. Een blokkade ver
eist eindeloos geduld en een
niet aflatende samenwerking.
Oorlog is een onwenselijke
optie, niet alleen omdat dit ten
koste zal gaan van veel levens
en middelen, maar ook omdat
oorlogen zeer destabiliserend
zijn en de gevolgen ervan on
voorspelbaar zijn.
Zoals de beroemde Pruisische
strateeg Clausewitz zei: „Oor
log is het terrein van het toe
val". Tot de onvoorziene, on
gewilde gevolgen van de Eer
ste Wereldoorlog behoren de
Russische revolutie en het
Sovjet-regime, de fascistische
en Nazi-regeringen, vervol
gens de Tweede Wereldoorlog
met als onverwachte gevolgen
onder meer een verdeeld
Europa, communistische regi
mes en de koude oorlog.
Je hoeft geen pessimist te zijn
om te zien dat een grote Golf
oorlog de fragile regimes van
het Midden-Oosten ernstig
zou destabiliseren en gevaar
lijk zou zijn voor Israël, wiens
buren beter bewapend en be
ter op oorlog voorbereid zou
den zijn.
Wat moet Bush en Saudi-
Arabië, Egypte, Engeland,
Frankrijk en andere landen
dan nu doen? Nu de Ver
enigde Staten de leiding heb
ben genomen in deze mobili
satie van strijdmachten moe
ten zij niet falen het doel er
van te bereiken. Ik geloof dat
zij moeten doorgaan zoals nu:
niet alleen Irak blokkeren,
maar ook alle lekken sluiten.
Zij moeten hun militaire
macht opbouwen, de bondge
nootschappen versterken en
uitstrekken, het hoofd koel
houden en wachten.
Saddam zal verdere gelegen
heid hebben zijn morele kwa
liteiten te demonstreren in
zijn behandeling van Ku-
waytse en Westerse gijze
laars. Hij zal de gelegenheid
hebben om te breken onder de
spanning en omvergeworpn te
worden door Irakezen die ge
noeg hebben van de onder
drukking en de militaire
waagstukken.
Er zal ook tijd zijn voor de
Verenigde Staten en de vrien
den en bondgenoten om het
vermogen van de wereld voor
collectieve actie en veiligheid
in te schatten in deze eerste
crisis van de wereld na de
koude oorlog. Tot dusver was
de collectieve veiligheid geen
succes. De vijftien leden van
de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties hebben het
beter gedaan dan in het verle
den, maar niet goed genoeg
om een vastberaden agressor
het hoofd te bieden. Noch de
Navo, noch de Westeuropese
Unie is een effectief toneel ge
bleken voor de mobilisatie
van een militaire respons.
Verscheidene Navo-leden, in.
het bijzonder Turkije en En
geland, zijn actief en van hulp
geweest. Frankrijk besloot
zich, na lang weifelen, aan te
sluiten. De Arabieren hebben
meer gedaan dan bijna ieder
een had verwacht. Nu echter
de Iraakse troepen westerlin
gen met geweren bijeendrij-
ven, wordt duidelijk dat als
Bush het niet op zich genomen
had Saddam te bestrijden, alle
regeringen in de Golf in ge
vaar zouden zijn.
Kennelijk heeft de wereld
toch een politieagent nodig
wat betekent dat we allemaal
betere plaatselijke veilig
heidsmaatregelen nodig heb
ben, in de Golf en elders. Voor
het moment zijn de Verenigde
Staten opgezadeld met het lei
derschap in het Golfconflict
Hoewel ik niet geloof dat de
Verenigde Staten een speciaal
belang hebben bij de Golf,
zijn we nu diep betrokken.
Door deze betrokkenheid heb
ben we een onomkeerbaar na
tionaal belang bij de uit
komst.
(c) The Times, Londen
Door Laur Crouzen
SLOOP de airconditioning,
zorg dat de ramen weer
helder worden en open
kunnen en laat overal ra
diatoren plaatsen die re
gelbaar zijn, en breek de
zogenaamde kantoortui
nen af.
Enkel op die manier kunnen
in Nederland twee miljoen
mensen verlost worden van
het Sick Building Syndrome
in veertig- tot vijftigduizend
Nederlandse kantoorgebou
wen en kan ons bruto natio
naal product met twee mil
jard gulden stijgen, omdat
mensen minder ziek zijn, har
der en beter kunnen werken
en minder vlug naar huis
gaan.
Dat is de mening van de
Utrechtse hoogleraar psycho
logie prof. dr. Piet Vroon, die
in opdracht van het ministe
rie van VROM ongeveer 200
publikaties doorvlooide op
zoek naar het raadsel van het
Sick Building Syndrome, het
ziektebeeld rond het ziekma
kende gebouw.
Mensen lopen allergieën op,
zijn vaak duizelig, lijden aan
een zeurende hoofdpijn of zijn
om de haverklap snotverkou
den of grieperig en vooral
moe. Sommigen gaan zelfs
hallucineren, dingen zien die
er niet zijn en raken in de
war, weten niet waar ze zijn.
Dat zijn de voornaamste ver
schijnselen van kantoorwer
kers die aan het Zieke-Ge-
bouw-syndroom lijden.
Twee miljoen mensen alleen
al in Nederland, die elk jaar
voor twee miljard gulden zit
ten te snotteren, te lummelen
of ziek te wezen. Vooral vrou
wen hebben last van de ge-
bouwziekte, omdat ze veelal
lagere functies hebben en
doorgaans als secretaresse of
typiste elke dag aan him
werkplek vastgebakken zitten
als gevangene van' het ge
bouw voor acht lange uren.
„Een ziek gebouw maakt
machteloos en berooft de kan
toorwerker van prikkels." Dat
is volgens Piet Vroon de ver
klaring voor het feit dat zo
veel mensen absoluut beroerd
worden van hun directe
werkomgeving.
„Een mens wil zijn directe
werkomgeving beïnvloeden.
Als het te warm wordt wil hij
het raam voor frisse lucht
open zetten, als het stinkt, wil
hij weten waarom en wat het
te betekenen heeft Hij wil
ook zien wat voor weer het
buiten is en bovendien past
hij zijn ademhaling instinctief
aan bij zijn directe omgeving.
Samen met veel andere zoog
dieren is de mens een territo
rium-dier, terwijl dat recht
op een eigen gebied hem vol
ledig ontzegd wordt in een
kantoortuin, waar hij con
stant last heeft van de gelui
den van andere mensen, die
hij maar moet verdragen.
Datzelfde geldt voor de door
gaans penetrante stank in
kantoren, de grijze tinten van
meubilair en wanden, waarop
het aanbrengen van posters
meestal verboden is. Kortom:
de wijze van bouwen in Ne
derland is volstrekt strijdig
met basis-gedragswetten,
waaraan de mens als dier al
sinds zijn ontstaan als Homo
sapiens 100.000 jaar geleden
gehoorzaamt."
Wennen aan een ziek gebouw
is er volgens Piet Vroon -
naar eigen zeggen 'een een
voudig zielkundige' - ook niet
bij, omdat de menselijke ge-
dragswetten op een onveran
derlijk niveau in het zenuw
stelsel vastliggen.
Hoe beter en verfijnder de
air-conditioning is, hoe zieker
de mensen worden, is de me
ning van Vroon. Hij gelooft
absoluut niet in technisch kli-
maat-gesleutel. „Want een
mens, die pas sinds enkele
duizenden jaren van zijn be
staan in gebouwen leeft en
daar voor-tienduizenden jaren
buiten, wil geen stabiele ge
zuiverde atmosfeer. Hoe zui
verder de lucht, hoe zieker we
worden van de steeds minder
wordende kiemen. Zuivere
lucht 01 een volstrekt gecon
troleerde atmosfeer binnens
huis pleegt een aanslag op het
menselijk afweer-systeem.
„Een mens wil voortdurend
prikkels en als hij die in een te
stabiele, eenvormige atmos
feer niet krijgt, gaat hij ze zelf
maken", luidt zijn diagnose.
Over de hardleersheid van
architecten en de bouwwereld
is Vroon vooral verbaasd, om
dat al zijn onderzoeksmate
riaal vooral uit bouwkundige
tijdschriften en boeken af
komstig is. In overleg met
VROM is Vroon daarom van
plan om een brochure van
zo'n 20 pagina's te maken die
in een 'grote oplage in de
bouwwereld zijn weg moet
vinden. Voor strenge bouw
voorschriften met name wat
het contact met de buitenwe
reld betreft is het nog te vroeg
volgens Vroon.
Naar zijn mening moet eerst
worden uitgezocht hoe de ver
schillende klimaat-factoren
op elkaar inwerken. Als de
rijksoverheid er geld voor be
schikbaar stelt, wil Vroon
proefondervindelijk onder
zoek doen bijvoorbeeld naar
de effecten op het ziektever
zuim als bedrijven in hun ge
heel naar nieuwbouw verhui
zen. „In de literatuur kom je
tegen, dat na een verhuizing
het ziekteverzuim zes keer zo
hoog wordt.
Vroon: „Wat dat betreft ver
wacht ik bij de nieuwbouw
van VROM en voor al het mi
nisterie van Sociale Zaken
echte rampen. Volgens mij is
met name het nieuwe minis
terie van Sociale Zaken in
Den Haag het ziekste gebouw
in heel Nederland." Intussen
zet iemand een van de tuin
deuren open aan de achter
kant van het Academie-ge
bouw van de Utrechtse Uni
versiteit. Frisse lucht, hè hè,
heerlijk we zitten zowat bui
ten.
RADICALE veranderingen in de mach
tige buurlanden dwingen Polen er toe op
nieuw te denken over zijn defensiestrate
gie en zijn 300.000 man sterke strijd
krachten te reorganiseren, die in omvang
de tweede legermacht vormen na die van
Moskou in het door de Sovjetunie geleide
Warschau Pact.
In het westen is een verenigd Duitsland nog
maar een paar weken weg. In oostelijke rich
ting heeft de Sovjetunie veel te stellen met et
nische onrust en aandrang tot afscheiding.
Beide ontwikkelingen bergen mogelijk gevaar
in zich voor Polen, dat ongemakkelijk inge
klemd ligt tussen de twee reuzen en dat eeu
wenlang blootstond aan het gevaar van inva
sie en bezetting door die landen. Laatstelijk
gebeurde dat in de Tweede Wereldoorlog.
„We beleven een zeer gevaarlijke overgangs
periode, waarin niet alle veranderingen voor
zienbaar zijn", zegt de kort geleden aangetre
den minister van defensie Piotr Kolodziejczyk
in een vraaggesprek.
„Onze angst wordt vergroot door onze slechte
historische ervaringen met Duitsland. De on-
afhankelijkheidsdrang in de Oostzeerepublie-
ken, de Oekraïne en Witrusland vormt een vo-
strekt nieuw element in het politieke land
schap achter onze oostgrens. Hoe snel deze
processen zullen gaan, waar ze toe leiden en
wanneer is een nu moeilijk te beantwoorden
vraag".
Vice-admiraal Kolodziejczyk, een gemoede
lijke man met zilverkleurig haar die sinds juli
minister van defensie is, erfde een leger dat
over een laag moreel beschikt en zeer krap bij
kas zit.
Het leger, dat een machtig instrument was in
handen van de vroegere communistische lei
ding, geniet weinig sympathie van een volk
dat zich de noodtoestand maar al te goed her
innert, die in 1981 werd uitgeroepen als een op
niets uitgelopen poging de oppositie de kop in
te drukken die uitging van het onafhankelijke
vakverbond Solidariteit.
«rT f*»*'
Pf»
V
Het Poolse leger is, vooral door de staat van beleg in 1981, nog altijd gehaat bij de be
volking. Anderzijds ziet men gezien de huidige historische ontwikkelingen de noodzaak
van een sterke strijdmacht in. - fotoap
Het verouderde wapentuig dient dringend
vervangen te worden. Sinds het begin van 1989
heeft het leger 902 tanks, 1.016 pantservoertui
gen, 1.015 wapens en mortieren en 34 schepen
geschrapt. Kolodziejczyk beschrijft de kosten
van nieuwe apparatuur als 'duizelingwek
kend'.
Hij zegt dat het leger nu draait op een 'overle-
vensbegroting' die een 'doodsstrijdbegroting'
wordt als de regering de militaire uitgaven in
1991 niet drastisch verhoogt.
„Bij al onze armoede moeten wij een manier
vinden om de problemen van het leger op te
lossen, al zal dat niet in een vloek en een zucht
kunnen", zei premier Tadeusz Mazowiecki vo
rige maand. „We moeten ons er volledig van
bewust zijn dat aan een grotere mate van soe
vereiniteit in enige vorm een prijskaartje
hangt".
De oplossing die Kolodziejczyk voor ogen
staat, behelst ingrijpende besnoeiing van het
aantal 'manschappen die leidt tot de vorming
van een kleiner leger dat ontdaan is van een
topzware bureaucratie en beter uitgerust is.
„Wij zien mogelijkheden om het leger met
een-derde in te krimpen tot ongeveer 200.000
man", zegt hij.
Dergelijke ingrijpende besnoeiingen zijn, zo
benadrukt de minister van defensie, afhanke
lijk van politieke gebeurtenissen en dan
vooral van het resultaat van de besprekingen
over de vermindering van conventionele be
wapening die in Wenen aan de gang zijn.
Een ander belangrijk onderwerp voor Polen is
de toekomst van het Warschau Pact, dat op
zijn laatste benen lijkt te lopen nu het lid
maatschap van de DDR bijna verleden tijd is
en Hongarije heeft aangekondigd zich volgend
jaar eenzijdig te willen terugtrekken.
Een hoge functionaris van het ministerie van
buitenlandse zaken heeft er vorige week op
gewezen dat ook Polen zich het recht voorbe
houdt het Pact te verlaten. „Het uit elkaar
vallen van het Warschau Pact, jazelfs het ver
dwijnen ervan kan niet worden uitgesloten.
Polen voelt er bitter weinig voor het Pact met
kunstmatige middelen in leven te houden", al
dus Jerzy Nowak die Polen vertegenwoordigt
bij onderhandelingen over hervorming van
het Oosteuropese bondgenootschap. „Het
Warschau Pact begint zijn onmisbaarheid te
verliezen. Polen houdt alle opties open, met in
begrip het verlaten van dit-bondgenootschap".
Maar Kolodziejczyk waarschuwt voor 'onge
rechtvaardigde haast' bij de ontmanteling van
het verbond, waarbij hij er op wijst dat Mos
kou sinds de oorlog garant heeft gestaan voor
de veiligheid van Polen. „Het Warschau Pact
heeft gedurende een overgangsperiode recht
van bestaan, maar het moet veranderen",
meent hij.
„Het is waar dat de Russische officieren (in
het verleden) de sleutelposten bezetten in het
commando van het Pact, terwijl mensen met
een andere nationaliteit hun plaatsvervanger
waren. De huidige veranderingen gaan in de
richting van de vorming van een adviserende
raad als belangrijkste orgaan van het Pact,
waarbij de leiding om het jaar of elke twee
jaar rouleert.
Op langere termijn zegt Kolodziejczyk een
collectief Europees veiligheidssysteem te zien
dat de plaats inneemt van de bestaande bond
genootschappen NAVO en Warschau Pact. „Ik
hoop dat deze processen die in Europa op gang
gekomen zijn, doorgaan en zich verdiepen en
uiteindelijk, al is moeilijk te voorspellen hoe
spoedig, leiden tot het punt waarop de mili
taire bondgenootschappen een stille dood ster
ven. Maar we kunnen wel zeggen wanneer dat
kan gebeuren - alleen als de militaire macht
van bepaalde bondgenootschappen vervangen
wordt door een gezamenlijk veiligheidsstelsel
in Europa". (RTR)
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Staatss
taris - Wallage (Onde
PvdA) komt tegemoe'
de bezwaren die bijzo
scholen hebben tegen
plannen voor de basi
ming in het voortgeze
derwijs.
Deze scholen, krijgen me
vloed op inhoud en ex:
van de basisvorming, diej
voering van een voor I
leerling hetzelfde vakke
Sin!
Van onze Haagse redactie
Als hij op die weg dooi
ties het overleg met de
Die beschuldiging uitte 6
Limborgh, directeur van A
Verzekeringen en bestu
van de Federatie voor O]
linge non-profit Ziekteki
verzekeringsinstellingen
gisteren in Den Haag.
„We hebben nu drie keer
leg gehad op het mini:
maar we hadden net zo
niet hoeven gaan", aldus
borgh. Hij vindt dat de
heid de nieuwe ziektekc
verzekering veel te ve<
eigen houtje wil invoeren.
De verzekeraars voelen
maal niets voor de planne
Simons. Ze vinden dat he
dige systeem door aanp;
gen efficiënter en mai
richter gemaakt kan w<
Een stelsel waarbij het ve
tussen particulier- en zi
fondsverzekerden verdwi
daarvoor niet nodig, aid
FOZ.
Volgens de verzekeraars
het plan-Simons een aant
zekerheden dat de praki
uitvoerbaarheid oni
maakt. Zo wijst Limborj
DEN HAAG - De door
(Landbouw) aangescht
mesterijen gemiddeld 1.
Dat heeft het Landbouw
nomisch Instituut (LEI) i
Landbouw-Economisch
richt over 1989 uitgerekenc
Het LEI heeft becijferd dr
basis van de huidige kostei
een gemiddelde varkensm
rij 9400 gulden per jaar zal
ten om het mest voortaai
een mestbank buiten de
regio af te zetten. Daar
dan nog eens een bedraj
1500 gulden bij voor de
lijke opslag van mest
buurt van de boerderij.
HET IN ZUID-AFRIKA lanL
ringsproces heeft de be'
woonwijken nog weinig
meenschappen in de sloi
worden - alsof de tijd heel
met de noodtoestand. Z\
met pansterwagens de woi
gen plaats.
De door de Zuidafrikaans
gel is een gevolg van de
van het ANC en de Inkathi
thu Buthelezi die de laatsl
derd mensen het leven heb
Dat het juist gevechten tui
een gedeeltelijke noodtoes
Het geeft aan hoe gecompl
is. De verdeeldheid tussen
voortgang van de vredesbe
tramisten aan beide zijden
Iwijfel door te roepen dat d
leent voor een echte demo»
De beide hoofdrolspelers
dent De Klerk en ANC-leidt
de escalatie van geweld nc
son Mandela beschuldigt
ze de Inkatha-beweging ai
gekant tegen de noodma:
sprekingen niet.
Mandela heeft voor een
blanken - in Zuid-Afrika w-
'es in het werk stellen om h|
Het optreden van Nelson I
brandschoon. Het ongem
zich vooral op het feit dat I
wordt gehouden. Ondank;
heeft Nelson Mandela tot r
spreken. Voor zijn vrijlatinc
geven bereid te zijn tot een
mannen van het ANC heb
Punt gedwongen.
Dat is uiterst onverstandig,
zwarten in Zuid-Afrika, ma
tieke monopolie tracht toe
nenbeweging moet de kan
over de toekomst van zijn I:
der wegen wanneer een d
'mg van het geweld.
*C
