BOB VAN LAERHOYEN EN 'DE STENEN WACHTER'
Het Zuid-Amerika in ieder mens
'Bevrijding bracht nog geen vrijheid'
Tweede bundel Bontebal:
gretigheid naar leed
Hortus als broeikas
voor natuur en mens
Novelle Hans Keiler over
Santiago de Compostella
Twee prima boeken in
Afrikaanse Bibliotheek
HERONTDEKKING WERK VAN ANDRIES KAAS
DE STEM DONDERDAG 16 AUGUSTUS 1990
BOB van Laerhoven uit Beerse (buurt Turnhout)
bewijst met zijn nieuwe roman 'De stenen wach
ter' zijn positieve ontwikkeling als auteur.
Raamwerk
Gevangene
Priester
Doorleefd
Jeugd
Doodsverachting
Brabant
NOVELLE PETER VAN ZONNEVELD
Zoon
Filmer
Incest
)E STEM GIDS 2
NEDERLAND 1
I 23.00 Journaal (NOS).
NEDERLAND 2
NEDERLAND 3
VERONIQUE
\Suske en Wiske: „De
lambone
R1
Door Henk Egbers
Dit tumultueuze boek over het politieke geweld in Zuid-
Amerika is met grote spankracht geschreven en houdt je
als lezer geboeid.
Aanvankelijk vroeg ik me af,
waarom schrijft een Vlaming
een roman over dit gebied en
deze problematiek Een docu
mentaire kan ik me beter voor
stellen. Niets is moeilijker dan
je fictie, als buitenstaander in
deze wereld, in goede banen te
leiden en niet op hol te slaan.
Maar één van de centrale figu
ren in deze roman blijkt een
Belgische priester te zijn, die
naar Zuid-Amerika is 'ge
vlucht' tengevolge van zeer
persoonlijke problematieken.
Deze worden verweven met po
litieke activiteiten, geladen
door menselijke drama's. Het
psychologische proces van deze
René Lafarge wordt heel ge
loofwaardig getekend.
Het politieke kader is opgehan
gen aan allerlei verschijnselen
van geweld, martelingen,
kongsies, bedrog etc., zoals
iedere krantelezer die kent Het
gaat hier echter niet primair
om een politiek standpunt,
maar om een typisch raam
werk waarbinnen een aantal
figuren zich laat kennen en...
om een spannend verhaal; een
symbolisch verhaal. 'Parian'
heet het land, gelegen bij het
Andesgebergte, dat model staat
voor de revolutionaire situatie
in heel Zuid-Amerika, met het
dubbelspel van Noord-Ame-
rika op de achtergrond.
Alejandro Juron zat tien jaar
als politiek gevangene vast. Hij
maakte deel uit van een groep
genoemd naar de hoogste berg
in de Andes, De Stenen Wach
ter. Hij was gitarist van de
zanger Victor, die is gedood.
Hij bewonderde Victor, maar
was ook jaloers op hem. Zelf
gemarteld door kapitein Astiz
verried hij Victor onder de
druk van de pijn. De vrijgela
ten Alejandro komt terecht bij
Beatriz Candalti, dochter van
een vader die bij de junta hoog
staat aangeschreven. Zij zal
zich moeizaam ontwikkelen tot
een dappere verzetsvrouw.
Haar leven met mannen is zo
mogelijk nog gecompliceerder.
Ze was getrouwd met Manuel,
leider van een fascistische
groep, die zich wreekt. Met Re
né, de priester die haar echt
scheiding hielp realiseren, ont
staat een binding. En die met
Alejandro is ook niet van pro
blemen ontbloot. Joao is een
mythisch-strijder kunstenaar
die in een door de VS gespon
sord kunstdorp de schone
schijn helpt ophouden. Car-
Het wordt op den duur tame
lijk gecompliceerd, zowel in
psychologische- als materiële
zin. Van Laerhoven heeft een
goed gevoel voor dramatiek,
maar moet in het tweede deel
alle zeilen bijzetten om de
touwtjes in handen te houden
van de door hemzelf opgeroe
pen fantomen. Toch lukt hem
dat na een kleine inzinking (af
gemeten naar mijn persoonlijk
betrokkenheid bij het lezen van
de 352 pagina's) heel behoorlijk.
Mijn persoonlijke ervaringen
in Zuid-Amerika zijn van be
trekkelijke aard, maar ik krijg
het gevoel dat de sferen die hij
tekent in de verschillende mi
lieus (universiteit, armenwijk,
bergbevolking etc.) doorleefd
zijn. Heel sterk is zijn tekening
van René Laforge, die als
priester in Charleroi emtioneel
en theologisch vastliep en toen
zijn leven in dienst ging stellen
van de onderdrukte bevolking
van Zuid-Amerika, maar tot de
bevinding komt daarmee zijn
persoonlijke problemen allen
maar uit de weg gegaan te zijn
en niet verwerkt te hebben.
Bob van Laerhoven
mencita is een dochter van Vic
tor, die na de dood van haar
ouders opgevoed en gehersen
spoeld wordt door de beulen
van de junta.
- FOTOFOCOSET
Geleidelijk aan bouwt Bob van
Laerhoven deze personen uit,
terwijl ze verstrikt raken in de
complicaties van verzet en ver
volging, van liefde en verraad.
De aanzet tot die scheefgroei in
zijn bestaan ligt in het milieu
van zijn jeugd. Jarenlang
schrijft hij brieven aan zijn
overleden broer Gui, bergt ze
op in zijn bureau en identifi
ceert zich zó sterk met hem dat
hij met hem ten onder gaat;
niet als gedoodverfd Marxis
tisch priester, maar als een
emotioneel gekwetst mens.
Bob van Laerhoven zoekt
enerverende problemen voor
zijn boeken. Zijn debuut in '85
was een roman over masturba
tie. Daar is zeer uiteenlopend
op gereageerd. Na de boeken
Salto Mortale (toneel), Scher
men en Feria, verscheen in '88
de roman 'Het lange afscheid',
waarop de reacties alweer zeer
divers waren. Toch kun je niet
meer om hem heen.
„Die waas van doodsverach
ting die er over de Latijnse cul
tuur hangt, fascineert me. Met
een brede zwier zullen ze pro
beren de dood in te gaan De
Stenen Wachter is wat dat be
treft een wreed carnaval", zegt
hij in een interview in De Tijd.
En ook wijst hij erop dat hij
omgekeerd te werk gaat in ver
gelijking met zijn streekgeno--
ten Walter van den Broeck en
Leo Pleysier. Vertrekkend uit
den vreemde komt hij toch te
recht in de eigen omgeving. De
verschillen blijken niet groot,
meent hij.
In 'De Stenen Wachter' is het
de Belgische priester die deze
verbindingslijnen vooral zicht
baar legt Maar in alle mensen
die erin optreden zie je een ge
vecht dat ook voor hier heel
herkenbaar blijft, ook al zijn de
omstandigheden anders. Ik
moet denken aan een soort psy-
cho-etnische nivellering, die
ons goed van pas komt De Ste
nen Wachter is een krachtig
geschreven epos van de mense
lijke onmacht; zo contradicto-
risch als het leven zelf. Een
boeiend boek.
Bob van Laerhoven: 'De stenen
wachter'. Uitg. Dedalus, prijs 34,90.
Door Henk Egbers
VOOR Adriaan Bontebal
is het leven één grote han
dicap. Daarvan getuigt
hijzelf met een manke
poot aan iedereen die
maar horen wil in stad en
land, in zalen en in boe
ken. Na 'Een Goot met
Uitzicht' is nu zijn tweede
bundel met korte stukjes
zwarte humor uit: 'De
Ark'. Voor uitgesproken
liefhebbers.
Er zijn talrijke manieren van
leuk doen: van Freek tot
Toon Hermans, van Deelder
tot Seth Gaaikema, van Piet
Grijs tot Henk van der Meij-
den. Iedere grapjes heeft zijn
eigen publiek. De teksten die
Bontebal veelal op zichzelf
schrijft zijn inhoudelijk aan
mij niet erg besteed, maar ik
kan me voorstellen dat ande
ren deze 'te gek' vinden.
Bontebal schrijft in een
van zijn stukjes dat critici
zijn vorige boek, 'Een Goot
met Uitzicht' niet goed begre
pen hebben. „Zij denken dat
ik bedoel: de wereld waarin
wij leven is één grote goot,
maar er is nog hoop. In wer
kelijkheid wil ik ermee zeg
gen: door het leven dat ik leid
zal ik ooit wel in de goot te
recht komen. Maar dan ver
lang ik wel een mooi plek
je..."
Zijn verhalen zijn meestal
opgehangen aan het leven dat
hij leidt, althans op papier.
Veelal houdt dat verband met
zijn optreden. Hij laat zich
bijvoorbeeld door de politie
opvangen, als hij in een Bra
bantse schouwburg een voor
dracht heeft. „Veel succes
met uw voordracht, meneer
Bontebal. Niet om het een of
ander, maar u bent veel te
gespannen, dat is nergens
voor nodig. We eten geen
mensen meer op hier in Bra
bant. We zullen u na afloop
ook terugrijden naar het sta
tion." De Middelburgse
Stadsdoelen, de Antwerpse
vogeltjesmarkt, een kroeg in
Lage Zwaluwe, supermark
ten e.d. zijn omgevingen,
waarin hij zijn ongein, snedig
geformuleerd, laat plaatsvin
den.
Bontebal als de absurde
mislukkeling steekt de draak
met zichzelf;, maakt er in de
novelle 'Hanah' een dada-
complex van. Maar tussen de
regels door laat hij de klok
ken van zijn voor- en afkeu
ren luiden. 'Personeelsadver
tenties in weekblad De Tijd
schreeuwen om theologisch
geschoolde academici ter be
manning van een her op te
richten inquisitie. In de zij
beuken worden guillotine en
wurgpaal in de olie gezet en
de Heilige Stoel krijgt voor
noodgevallen een kracht
stroomaansluiting op alle
kerncentrales binnen een
straal van twintigduizend ki
lometer....
Een parlementaire sub
commissie buigt zich over de
haalbaarheid van een verbod
op het ritueel slachten, omdat
men vreest dat onverhoeds
het Lam Gods onder het mes
zou komen. En christen-de
mocratische politici komen
met een wetsontwerp tot het
belasten van het carpe diem
en het dolce far niente, want:
wie niet van een tranendal
wil horen, dient het te voelen
in de portemonnee'....
Het tranendal van Bonte
bal biedt verpozing tegen een
redelijke vergoeding. Ook het
leed is te koop. Daarvan is er
genoeg in de wereld en Bon
tebal maakt daarvan gretig
gebruik.
Adriaan Bontebal: 'De Ark'. Uitg.
In de Knipscheer, prijs 23,50.
Door Henk Egbers
DE overgang van oorlogs
tijd - i.c. kampleven - naar
vredestijd, van een extreem
verschoppelingenbëstaan
naar het burgerleven, is
door Andries Kaas heel
treffend beschreven in de
twee novellen 'De bocht in
de weg' en 'Thuiskomst'. De
(her)ontdekking van het
werk van de psychiater dr.
Andries Kaas (1908-1976) is
waardevol.
Hoe gek het ook mag klinken,
maar mensen die het aan den
lijve hebben ervaren zullen het
herkennen, het was in menig
opzicht moeilijk om na de oor
log weer te wennen aan vre
destijd. Ik herinner me zelf hoe
je als kind de spanning van de
oorlogstijd miste en het be
staan maar saai vond; hoe je
gewend aan het in de kelder
slapen niet meer naar boven
wilde in je 'gewone' bed; hoe
volwassenen zo gewend waren
aan het 'organisieren' (stelen
van Duitse goederen) dat het
jaren duurde eer het mijn en
dijn weer een beetje op een
normale manier werd onder
scheiden.
Maar dit alles was natuur
lijk niets vergeleken met men
sen die concentratiekampen
hadden overleefd. De ellende
daarvan duurt voort tot in onze
dagen. Toch is het frappant hoe
ook bij hen de bevrijding niet
direct aanleiding was tot grote
euforie. Kaas spreekt uit eigen
ervaring als hij in deze beide
novellen juist die eerste mo
menten onder woorden brengt
„Die waanzin is tenminste
voorbij, en nu word je bang
voor de toekomst, omdat je het
alledaagse leven niet meer
aandurft Omdat je niet meer
drie maal per dag aan tafel wilt
t i pi# *t§|g||pll mm
.•.v>'v'-wvXv>x*Xv>X'Xv:':-:wv>"viy>wjfo:-x*WRfc»y//yy.y-/ss/yyy//.ysjVty.
- - -
K
•y &y
Andries Kaas
aanzitten en een servet gebrui
ken. Omdat je.
In een nawoord beschrijft
Vic van de Reijt wie deze dr. A.
Kaas was. Hij was indertijd o.a.
psychiater in Arnhem. Had
sterke literaire en kunstzinnige
belangstelling. Hij promo
veerde bv op 'Een vergelijkend
onderzoek naar de beeldende
kunst van gezonden en geestes
zieken'. Ook had hij een goed
contact met Willem Elschot, die
hem, tevergeefs, probeerde te
introduceren binnen de offi
ciële literaire wereld, omdat hij
hem goed vond. Dat gold zijn
Thuiskomst' met name; de no
velle die hij in 1950 schreef.
FOTO NIJGHi VAN OITMAR
In 1948 publiceerde hij onder
het pseudoniem A. Madou 'De
bocht van de weg', dat onopge
merkt bleef. En in 1968 schreef
hij het boek: 'Buchenwald;
conclusies na twintig jaar'; een
'publikatie die door zijn open
hartigheid in kleine kring
faam verworven heeft'. Zijn
eerste echtgenote Meis Alberda
liet in 1980 - vier jaar na zijn
dood - het boekje 'Herinnerin
gen blijven' verschijnen.
Daarin wordt 'een liefdevol,
maar ook ontluisterend portret
geschetst van een man wie de
pijnlijke ervaringen in Bu
chenwald en daarna ingrij
pende gevolgen hebben gehad'.
In 'De bocht in de weg'
schrijft Kaas over een Neder
landse arts die een concentra
tiekamp overleeft en de bevrij
ding meemaakt. 'Zeker, sedert
een week zijn we nu bevrijd,
maar die bevrijding bracht ons
nog geen vrijheid'. Hij en zijn
medekampgenoten realiseren
zich nu pas echt hoe ze veran
derd zijn. 'Man, ik ril als ik aan
Holland denk'. Ze hebben de
aansluiting verloren. 'De vol
gende dag komt de jobstijding
die ik heimelijk allang ge
vreesd heb: ik moet weg'. De
arts zet zich in voor de medi
sche zorg van de kampbewo
ners en wordt later door de
Amerikanen officieel als zoda
nig aangesteld. Zijn gevoelsle
ven is echter ontregeld; emo
tioneel contact met medemen
sen verloopt moeizaam.
De novelle 'Thuiskomst' ligt
in het verlengde daarvan.
Thuisgekomen uit het kamp
ervaren beiden, man en vrouw,
vervreemding. Hun historie
liep sedert enkele jaren niet
meer parallel. 'Ze werd steeds
vijandiger tegenover dat stuk
van mijn leven dat haar
vreemd was'. Zelfs een vrien
din, die aanvankelijk begrip
lijkt op te brengen, boezemt
hem angst in onder de voet ge
lopen te worden. De psychiater
is aan het woord in de slotcon
clusie: „Ik denk dat ik de oorlog
niet de schuld mag geven van
mijn mislukking. De aanleg tot
vlucht - de metgezel van mijn
jeugd - is door die oorlog alleen
maar versterkt"
Andries Kaas verstond de
kunst om zeer ingrijpende pro
cessen in eenvoudig Neder
lands naar de oppervlakte te
halen. De beide novellen zijn
met een grote helderheid ge
componeerd. Aangrijpend.
Andries Kaas: 'De bocht in de weg
Thuiskomst'. Uitg. Nijgh Van Dit-
mar, prijs 24,90.
Door Henk Egbers
Peter van Zonneveld (1948)
heeft een bijzondere binding
met de Leidse Hortus Botani
cus, die 400 jaar bestaat, en met
het tropische Indonesië, waar
van de literatuur hem op de
Leidse universiteit bezig houdt.
Deze en aanverwante gegevens
heeft hij verwerkt in de novelle
'Het geheim van de Leidse Hor
tus'.
Jeugdherinneringen van een
student worden verweven met
deze en andere botanische tui
nen. De dood van een jeugdlief
de, het Indische meisje Myra
Wessels, roept deze herinnerin
gen op. De hortus en het Mu
seum voor Volkenkunde waren
voor hem de plaatsen waar hij
met Myra fijne momenten be
leefde, al bleef ze raadselach
tig. Haar moeder komt uit Cey
lon, waar haar zuster Erna nog
woont. Ze woont aan de Zonne-
veldweg(!).
De student gaat in Amster
dam studeren, bezoekt daar de
hortus en vervolgens ook de
botanische tuin van Kew in
Engeland en de Marianne
North Gallery met 800 schilde
rijen van exotische planten.
Een van de schilderijen is een
laan met palmen op Ceylon in
Galle, de geboorteplaats van
Myra's moeder. Daarheen gaat
zijn reis om contact te zoeken
met de laatste Dutch Burghers
en de botanische tuin van Pa-
radeniya te zien Ook de bota
nische tuin van het voormalige
Buitenzorg in Indonesië wordt
nog in het verhaal opgenomen.
Myra komt telkens om de
hoek kijken om aan de wetens-
waarigheden die over al die
tuinen verteld worden een ex
tra dimensie te geven. Het lukt
Peter van Zonneveld om daar
bij het evenwicht te bewaren.
Hij merkt ook dat hij tussen de
weelderige tropenplanten
eigenlijk op zoek is naar men
sen. „En opeens begreep ik
waarom. Het evenwicht was
verstoord, de natuur was te
sterk. Marianne North was er
geslaagd iets van de tropen te
bedwingen... Zij schilderde niet
de tropen zelf, maar het ver
langen naar de tropen. Het ver
langen dat je overviel in de
Victoriakas van de Leidse Hor
tus."
Zo heeft Peter van Zonne
veld zijn dubbele liefde voor de
Tropen (mensen en natuur) op
een sympathieke manier bij
eengebracht in de novelle 'Het
geheim van de Leidse Hortus',
waarover hij tussen de regels
door interessante informatie
verwerkt.
Peter van Zonneveld: 'Het geheim
van de Leidse Hortus'. Uitg. Conser
ve, prijs 14.9Q.
Door Henk Egbers
HANS Keiler maakte in 1986 samen met Cees Nooteboom
de tv-film 'Geschiedenis van een tocht', een actueel beeld
van de aloude pelgrimsroute naar Santiago de Compostel
la. Met de novelle 'Geschiedenis van een tocht' voltooide
Keiler op een sprankelende manier dit project.
Het gaat om een derde boek in
de Santiago de Compostella-
Bibliotheek van uitgeverij
Conserve, waarin eerder ver
schenen 'Camino de Santiago',
een kunsthistorische routebe
schouwing door Mireille Ma
dou en de roman 'De weg naar
de sterren' van Jan Houdijk uit
Hoogerheide.
'Gids ben ik, een rol uit oude
tijden, ziener van het geziene',
staat boven de inleiding van
Cees Nooteboom. Dit verhaal
stond eerder (24 december 1986)
in de Volkskrant. 'Ik was er
voor het mompelen en het aan
wijzen'. Vanuit San Francisco
kwam hij naar Spanje om
vanaf Jaca de filmende ploeg te
volgen. In zijn verhaal doet hij,
op de bekende manier verslag;
een mengeling van (kunsthis
torische notities en actuele er
varingen.
Keiler spitst zijn verhaal toe
op de route die begint in Haar
lem en via Frankrijk naar Jaca
gaat. Haarlem met zijn jeugd
herinneringen en het Jacobs-
gasthuis. „De gedaanteveran
dering die ik me in Haarlem
had voorgenomen, begint te
werken. Ik behoud mijn herin
neringen, maar zij kennen mij
niet meer. Zo word je een zwer
ver", noteert hij in Parijs.
Vézelay, Cluny, Toulouse...
Hans Keiler heeft zich goed
voorbereid, zodat hij onderweg
vaak kan refereren aan literai
re, kunsthistorische en volks-
devotionele feiten. Er ontstaat
een beeld van een verloederde
route. „Dit is het Shellstation
uit mijn Santiago-droom. Mijn
god, ik droom óók al van benzi
nepompen", merkt hij in de
buurt van Avallon op in relatie
met de functie die de schelp in
de loop der eeuwen op deze pel
grimstocht gespeeld heeft
Zijn eigen religieuze erva
ringen worden bij het zien van
een Sint-Jacobsbeeld als volgt
verwoord: „Het beeld is niet
groter dan een jongetje van een
jaar of acht maar heeft treu
rige langgerekte sla-olie-trek-
ken die je vroeger met je mond
probeerde na te doen als je het
woord 'religieus' moest uit
spreken. Op je tong leek kauw
gom te kleven die naar wierook
smaakte en as."
Hans Keiler: 'Geschiedenis van een
Tocht'. Uitg. Conserve, prijs 24,90.
Chenjerai Hove
FOTO TESSA COLVIN
Door Henk Egbers
„IK haat fictie. Fictie be
staat niet. Ik wil over de
werkelijkheid schrijven
waarvan de mensen de
onbeschaamdheid heb
ben haar fictie te noe
men. 'Beenderen' be
hoort tot de geschiede
nis", aldus Chenjerai
Hove, die onlangs in ons
land was om de Neder
landse vertaling van
'Bones' te introduceren.
Het boek verscheen, in de
vertaling van Peter Ab-
spoel, in de Afrikaanse Bi
bliotheek, onder redactie
van Jan Kees van de Werk,
die er een interview met de
auteur bijvoegde. Tegelijk
verscheen er in deze reeks,
in de vertaling van Hetty
Renes, weer een boek van
de inmiddels bekende Sem-
bène Ousmane, 'De vrucht
van de schande' (Véhi Cio-
sane ou Blanche-Genèse).
'Beenderen' is de dertig
ste titel van de Afrikaanse
Bibliotheek, langzamer
hand een monument voor
de Afrikaanse literatuur in
Nederland. Chenjerai Hove
(1956) stamt uit Zimbabwe.
Hij kreeg voor zijn roman
'Beenderen' de Noma
Award - het eerst verleend
aan Mariama Ba voor 'Een
lange brief' (ook in de Afri
kaanse Bibliotheek) - om
dat de jury van mening was
dat deze 'ambitieuze roman
geschreven is met een uit
zonderlijke taalbeheersing,
waarin de grenzen van het
menselijk lijden worden
verkend met behoud van de
wijdheid van de hoop'.
Dat is ook wat je bij het
lezen van de Nederlandse
vertaling opvalt: het fraaie
taalgebruik, geënt op een
zeer doordachte constructie
en een diepgang die puurt
uit een treffende Afri
kaanse geest. In het inter
view wijst de auteur ook op
de samenhang van de taal
met andere uitdrukkings
vormen als dans, zang en
publieke reacties (de orale
traditie). Over zichzelf zegt
hij: „Ik ben een kind van
koloniale beroeringen. Ik
ben een schrijver, gebak
ken in de oven van de be
vrijdingsoorlog."
Dat is te merken aan de
sfeer van 'Beenderen'. De
titel is gebaseerd op een
uitspraak van de vrouw
Mbuys Nehanda, een van
de inspirerende geesten bij
de volksopstand van 1890,
die in 1896 de kop werd in
gedrukt. „Jullie kunnen me
ophangen, jullie kunnen
mijn hersenen en mijn
vlees verstrooien over de
aarde, maar mijn beende
ren zullen herrijzen."
In deze roman is Marita,.
moeder van een zoon-vrij
heidsstrijder, de hoofdper
soon. Ze wordt terroristen
moeder genoemd. Is op zoek
naar haar zoon. Als een on
bekende vrouw zal ze ten
onder gaan. Haar betreurde
zoon komt te laat, opgevre
ten door de oorlog. Vanuit
verschillende mensen, zoals
Jenifa, het liefje van de
zoon, en Chigasa, knecht
van de witte Manyepo,
waarvoor Marita ook
slaaft, wordt zij en het ko
loniale Zimbabwe gete
kend. De mannetjesputters
met hun macho-gedrag en
de slovende vrouwen, het
verschil tussen stad en
platteland, het bewind van
de witte mensen, kortom
alles wat het de moeite
waard maakt om in ver
schillende opzichten een
bevrijdingsoorlog te voe
ren.
Nu is dit thema natuur
lijk niet nieuw. Ik heb het
gevoel dat de helft van de
boeken uit de Afrikaanse
Bibliotheek dat thema aan
de orde stellen. Maar de
manier waarop Hove dat
doet, met name door con
structie, taalgebruik en
mentaliteit, is duidelijke
een nieuwe variant op dit
thema waardoor je geboeid
blijft lezen.
Van Sembène Ousmane
verschenen al, ik denk, een
zevental boeken in het Ne
derlands, waarvan nu drie
in de Afrikaanse Biblio
theek. Deze Senegalees is
een heel ander type schrij
ver dan Hove. En dat ligt
ook voor de hand. Een Afri
kaanse Bibliotheek is nog
veel diverser dan een Euro
pese Bibliotheek. Ousmane
is meer door de wol geverfd
en weet hoe hij zijn (ook
Europese) publiek moest
bewerken. Hij is ook een
filmer, die al heel wat
speelfilms op zijn naam
heeft staan. 'Niaye' heet de
film naar 'De vrucht van de
schande'. Of is het omge
keerd? Niaye uit 1964 staat
gedocumenteerd als zijn
derde film. Dit boek staat
genoteerd op 1965.
Ousmane heeft een uit
stekend gevoel voor drama
tiek en verstaat de kunst
om met zijn taal een groot
publiek te bereiken. „Het
verhaal dat ik jullie ga ver
tellen is zo oud als de we
reld", zo begint hij 'De
vrucht van de schande'.
Iedere Afrikaan zei tegen
hem: schrijf dit verhaal
niet! 'Maar wanneer zullen
we eens ophouden om ons
gedrag niet te accepteren
en goed te keuren vanuit
ons Menselijke Ik, maar
vanuit de kleur van de an
der'
Dit verhaal gaat over in
cest. De weerstand is be
grijpelijk Op dat moment
Ik denk dat wanneer dit
boek in de zestiger jaren
geschreven op hetzelfde
moment vanuit Afrika naar
hier vertaald was, men ge
zegd zou hebben: 'Zie je
wel!'.Inmiddels zijn we
hier ook wat wijzer gewor
den en weten we dat we op
dit punt tenminste even
waardig zijn aan Afrika.
Maar dit verhaal van
Ousmane is geplaatst bin
nen een Islamitische dorps
gemeenschap; een soort
Afrikaans Staphorst met de
koran, waar drie eeuwen
slavenhandel en nog een I
eeuw kolonisatie overheens
gegaan zijn. Wat zeggen de
mensen in het dorp? Wat
zegt de koran? De discussie
onder mannen in de
moskee is tekenend. Het ge
drag van een vrome man
staat niet ter discussie!
Toch wordt de familie
ontwricht. De echtgenoot
van de man die zijn dochter 1
bevruchtte gaat er onder t
door; de zoon neemt het
recht in eigen hand en i'
jonge moeder, waarover de
wildste verhalen
wordt het dorp uitgewezen
Incest als sociaal-psycholo
gisch probleem komt niet
aan de orde. De opgelegde
moraal en de vox populi
veroordelen wel, maar hou
den de wezenlijke vragen
van tafel. Dat heeft Ous
mane treffend getekend.
Chenjerai Hove: 'Beenderen'
Uitg. In de Knipscheer, pnj' I
29,50.
Sembène Ousmane: 'De vrucM
van de schande'. Uitg. In
Knipscheer, prijs 25,-.
VARA
iino Nieuws voor doven en
■lechthorenden (NOS).
[741 De vuurtorenfamlhe (8).
Afj_; (W)onderbroek.
is04 Kindermenu. Met om:
1804 De Freggels; 18.18 De to
rnaar van Oz; 18.40 De Snor-
(900 Journaal (NOS).
19.22 Een klas apart. Serie.
19.47 Labyrinth, spelprogram-
ma.
20.18 Bergerac. Serie.
2116 Tien voor taal, taalstrijd
tussen Vlaanderen en Neder-
<2 04 De Oprah Winfrey show.
Thema: Moeders die gek wor
den van hun kinderen.
22.46 Jazz at the Smithsonian,
en
I hoogtepunten.
23.10-23.49 Impact. Herhaling
I documentaire 'De duizendpoot'.
AVRO
13.00 Nieuws voor doven
slechthorenden (NOS).
16.00 Wonderen der aarde. Afl.:
Ijstijd tot aan Rügen.
16.45 Riptide, detectiveserie.
117.35 David de kabouter. Afl.:
Roep uit Scandinavië (herh.).
18.00 Sportpanorama special,
j Met: Negen jaar Holland
Triathlon en Profronde van
Nederland.
18.25 (S) Ontdek je plekje:
Dalfsen.
18.35 Tennis, magazine van
Marcella Mesker.
19.05 Colour in the creek (4), tv-
I serie.
19.25 Pauze-tv, jongerenmaga-
zine.
20.00 (TT) Journaal (NOS).
20.27 Krimi. Afl.: Moord is
geen handel.
22.15 (TT) Moet dat nu zo?, do-
cumentaire over misbruik so
ciale voorzieningen.
22.50 The beauty queens (2),
[driedelige serie over Helena
f Rubinstein, Elisabeth Arden en
I Estée Lauder.
123.55 Journaal (NOS).
NOS
j 09.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden.
113,00 Nieuws voor doven en
slechthorenden.
118.35 Nieuws voor doven en
f slechthorenden,
f 18.45 IOS: Jong geleerd (1),
Iherh.
119.00 Sesamstraat
19.15 Studio Sport. Met CHIO
i Rotterdam.
20.00 Journaal.
(20.20 Trotzky, revolutionair of
I verrader. Filmportret.
[21.21 Schubert in Den Haag.
I Residentie Orkest speelt Sym-
I fonie in D.
I 21.54 De verhalenvertellers.
Vandaag: 'Brer Rabbit en Bull-
iHead', door Alex Bremont (Do-
Fmenica).
22.00 NOS-Laat.
22.30 Teleac: Desktop publis-
hing (cursusinformatie).
[22.45 Nieuws voor doven en
f slechthorenden.
07.00 Ontbijtnieuws.
109.00 Vu et corrigé, spel.
,n9.30 Channel E.
0.00 Italiaans programma.
J 12.00 Channel E.
112.30 Classique.
113.30 La cuisine c'est simple.
Ue vermuden meel
mojeluk publieke
plaatsen r' Ik heb
mond voorraad bu me,
ue rullen hier
L, piiknnkkcn
Js dat alles watje
je hebt, brood, Kaas
cn een leren zak
met water