DE STEM
VERONI
Heerl
LA GRANJA, EEN
OPEN GEVANGENIS
IN BOLIVIA,
IS HET NIET PLUIS
A afIPm..Mmmzaterdagir
yy - 18 november 198910
Fe woont in Bolivia, in Santa Cruz,
een stad met een drukkend klimaat aan de voet van de
Andes. Haar man Peter is er dierenarts. Elke week
gaat ie op ronde door el campo, het buitengebied
waar de indiaanse boeren wonen. In 'el campo' ligt
ook La Granja, een open gevangenis voor kort ge
straften. De autoriteiten beschouwen het als een op
voedingsgesticht. Een harde opvoeding. Vraag het de
schedels met kogelgaten aan de oever van de rivier.
Lang hebben ze moeten' zwijgen, want elk jaar
spoelde de rivier het-kerkhof schoon en werden de
heropgevoede doden afgelost. In Santa Cruz wisten
de mensen dat het niet pluis was bij La Granja. Een
parlementslid onderzocht de zaak en waarschuwde
Amnesty International en schakelde ook Peter de die
renarts uit Prinsenbeek in. Peter werkt in 'de campo'
en weet van La Granja.
Boomtown
De grootvader
Graven geopend
Druk
HILVERSUM - Ik raa
tot 01.25 uur vrij te ho
the Ripper.
Door Paul de Schipper
Ze hebben er Argentijnse antropologen
voor ingeschakeld. Die hebben voor dui
zend doden de man ervaring. Zij hebben
de kadavers onderzocht die opgegraven
zijn na de Vuile Oorlog in Argentinië.
Nu zijn ze de specialisten van het Zuida-
merikaanse continent.
„Toen we daar kwamen wonen hoor
den we dat er een granja was, een boer
derij die als gevangenis dienst deed. In
Nederland zou je spreken van een open
inrichting voor kort gestraften. De men
sen in Santa Cruz vertelden ons dat je
vooral moest zorgen, dat je daar niet te
recht kwam. Dat je je bij een verkeers
overtreding niet moet laten uitlokken
door een guardia die zegt: 'Pas op, ik
kan je in La Granja laten stoppen en
daar kom je niet zo maar uit".
Alma van Meel (34) is de vrouw van
dierenarts Peter. Ze heeft het verhaal van
La Granja vaak gehoord, óp straat en
van vrienden. Ze weet van de geruchten
die spreken van marteling, terreur en dat
er doden vielen.
Boeren, bij wie hij vee komt inenten
en aan wie hij voorlichting geeft, hebben
het er vaak met Peter over gehad. Deze
maand zijn de vermiste mensen van La
Granja boven de grond gekomen en Pe
ter^) heeft aan zijn vrouw Alma ge
vraagd: „Vertel Nederland wat er ge
beurt in Bolivia". En zo is Alma van
Meel nu thuis in Prinsenbeek met haar
vier maanden oude kind en een map fo
to's van doorboorde schedels. Ze vertelt
de geschiedenis van de boerderij van de
dood; van moord en andere 'onregelma
tigheden' in La Granja.
Binnen de organisatie van Peter van
Meel, de Centro de Investigacion y Pro
motion Campesinado (Cipca), is er vaak
over gesproken. Cipca, opgericht door de
Jezuïeten, is een centrum dat actief is on
der kansarmen in Bolivia. Het wordt
vanuit Nederland gesteund door Novib,
Cebemo en het Ministerie van Ontwik
kelingssamenwerking. Peter werkt al
sinds december '85 in Bolivia. Sinds julie
'87 wonen hij en Alma in Santa Cruz.
Santa Cruz is een boomtown. "Vijftien
jaar geleden was het een verloren dorpje
in de rimboe. Een paar duizend mensen,
meer niet. Nu wonen er een paar hon
derdduizend, hoeveel precies weet nie
mand. Nieuw gevonden oüe en cocaïne
handel hebben van een stad een bussi-
ness-centrum gemaakt, een stad zonder
hart met veel karakterloze nieuwbouw.
La Granja, de gevangenis, ügt vijfen
veertig kilometer buiten de stad aan de
Pirai-rivier, vlakbij de watervallen van
los Espejos (de Spiegels). Die waterval
len zijn voor de bewoners van Santa
Cruz een veelbezochte pleisterplaats tij
dens zondagse uitstapjes.
De gevangenis van La Granja heeft of
ficieel plaats voor 40 gedetineerden,
meestal zitten er 80 tot 100. De leiding is
in handen van gouverneur-kolonel Ca-
macho.
Officieel staat La Granja te boek als
'een rehabilitatie-instituut voor jong-ge-
detineerden', een soort reclassering.
Vandaar dat er rond de boerderij een
rijk-geïrrigeerd agrarisch project van 5
hectare gaande wordt gehouden. Ook
zijn e'r een steenfabriek en veestallen
voor koeien, varkens en kippen.
Javier Vasquez, de advocaat die voor
Cipca werkt, houdt al lang een dossier
bij over La Granja. Toch heeft hij de ge
ruchten nooit echt kunnen controleren.
Wel heeft hij er dikwijls over gesproken,
Qok met zijn Hollandse vriénden Peter
en Alma.
Controleren van de geruchten is pas
kunnen gebeuren met de komst van een
nieuwe regering in Bolivia. Jaime Paz, de
progressieve president heeft een coalitie
van links en rechts weten te smeden, een
onmogelijke coalitie die echter nog
'steeds functioneert.
Bemoedigd door een lente in de poli
tiek is het nieuwe linkse kamerlid Rafo
Puente op onderzoek uitgegaan in de
zaak'van La Granja.
Beschermd door een klein legertje
journalisten is hij op vrijdag 6 oktober in
La Granja gearriveerd, vergezeld van Ja-
vier Vasquez, de advocaat. Eerder heeft
hij de zaak al in het parlement aan de
orde gesteld.
Puente ontmoet in La Granja kolonel
Camacho, de man die zich 'de grootva
der' van de gevangenen noemt. Het ge
zelschap hoort hoe 'de grootvader' zijn
'huis' beschrijft als een soort kleuterklas.
Op zichzelf niet verwonderlijk, want er
lopen kinder-gevangenen bij van 13, 14
jaar.
De kolonel: „De ouders brengen hun
kinderen zelfs hier omdat ze problemen
hebben met het slechte gedrag van hun
Een doorboorde schedel, gevonden op de clandestiene begraafplaats van La Granja.
De boerderij van de dood
Onderzoekers openen graven op het kerkhof.
zoon die aan de coca verslaafd is. Som
mige ouders zijn radeloos van onmacht".
Hij vertelt hoe 80 procent van 'zijn
jongens' drugs gebruiken in alle variaties
tot en met het snuiven van thinner en
benzine. Anderen behoren tot de catego
rie 'onaangepaste elementen'.
Rafo Puente zal later die dag met een
jongen spreken van vijftien jaar die al
twee zonen heeft. „Die is per vergissing
hier terecht gekomen", aldus de kolonel.
Dan is er de jongen van zestien die doof
stom is en een longaandoening heeft.
Kennelijk ook een vergissing, want nog
diezelfde dag, direct na het niet welkome
bezoek, wordt hij vrijgelaten.
Terwijl een paar Boliviaanse journalis
ten over het terrein wandelen worden ze
aangesproken door een van zenuwen tril
lende gevangene.
Een gesprek tussen de journalisten en
de gevangene: „Ik wil praten". „Wat wil
je zeggen?"
„Het is niet zoals jullie het zien. Ze mis
handelen ons".
„Wat gebeurt er?"-
„Kijk naar m'n handen". De handpal
men zitten vol gestold bloed.
„Waarom ben je hier?"
„Voor drugs".
Een andere gevangene komt dichter
bij.
Nog een dialoog: „Ik wil ook iets vertel
len".
„Wat wil je zeggen?"
„Vanochtend ben ik geslagen. Ze hebben
me buiten het paviljoen gebracht en m'n
billen kapot geslagen. Zal ik m'n broek
laten zakken? .„Nee, dat hoeft niet".
„Ze hebben mé met de dood bedreigd als
ik het jullie zou vertellen".
De gesprek wordt abrupt afgebroken.
Vroeger dan anders komt het sein voor
het middageten. Het is niet veel. Dat kan
ook niet van vier kilo vlees per maand
voor tachtig man, aangevuld met wat
rijst.
Rafo Puente en zijn gezelschap onder
zoeken het terrein, ook het stuk bij de ri
vier dat is aangewezen als clandestiene
begraafplaats. Het maakt 'grootvader-
kolonel' zichtbaar nerveus.
Die middag hoort Puentes van gevan
genen meer over de reclasseringsmetho-
den van grootvader Camacho. De gevan
genen hebben er hun eigen Papillon-
taaltje voor. Ze praten over 'rubberen' en
bedoelen: het met een rubberen zweep
slaan van de gevangenen. En over het
opzettelijk verbrijzelen van tanden met
een zweep. En dan kermen ze nog het
'kietelen'. Dat is het slaan met de zweep
op de voeten.
In zijn verslag van het bezoek schrijft
advocaat Vasquez: „Er zijn drie manie
ren om vrij te komen uit La Granja: ont
snappen, een jaar dwangarbeid volma
ken of sterven".
Ontsnappen üjkt makkelijk, want La
Granja kent geen prikkeldraad, maar wie
ontdekt wordt krijgt zonder proces le
venslang op z'n dossier bijgeschreven.
Vasquez: „Zit je je straf uit en kom je na
een jaar vrij dan pikken ze je in Santa
Cruz zo weer van de straat, want je blijft
'een onaangepaste' zonder werk en daar
ga je weer voor een jaar. De derde moge
lijkheid wordt aangegeven door vragen
van de bewaking: „Wil je weg?". Zeg je
'nee', dan is er niks. aan de hand, zeg je
'ja', dan schieten ze je dood. Ze worden
vermoord zonder reden, gewoon wille
keur".
Hij geeft een voorbeeld: „Drugsver
slaafden die daar zitten hebben weinig
weerstand. Ze werken negenenhalf ta
per dag en krijgen slecht eten. Ze zijn
snel moe en gaan de kantjes er af lopen
en dikwijls verliezen ze hun verstand en
gaan ze lopen. Het laatste wat zo'n jon
gen hoort is een geweerschot. Dat is het
einde van z'n reclassering".
Een van de jongens die langs deze weg
'gerehabiliteerd' is, heet Erwin Parada
Vaca, een drugsverslaafde. De bewaker
José Moreno,'een van de trouwe diena
ren van 'grootvader' Camacho, schoot
hem koelbloedig neer, op de vlucht uiter
aard. Trots heeft hij het later aan de an
dere bewakers verteld. Door het verdwij
nen van Erwin Parada Vaca is de affaire
La Granja doorgedrongen tot in dé par
lementsgebouwen in La Paz.
Onder toezicht van het parlementslid
Puente zijn twintig graven geopend op
het terrein langs de rivier, honderd meter
van La Granja. Dat gebeurt onder toe
zicht van Patricia Feeney van Amnesty
International Londen, de twee Argen
tijnse antropologen Tidballe en Fonde-
brilder, lokale politie-autoriteiten en de
Amerikaanse deskundige prof. Clyde
Collins Snow, de man die o,ok de veron
derstelde resten van Mengele heeft on
derzocht en de mummi van Toetancha-
Het eerste graf bevindt zich tachtig
centimeter onder de oppervlakte. Het
stoffelijk overschot dat tevoorschijn
komt is al half vergaan, maar in de sche
del valt onmiddelijk een rond gaatje op.
Schedels met ronde gaatjes zullen er de
dagen daarna nog meer boven de aarde
komen.
Thuis in Prinsenbeek bekijkt Alma
van Meel met zichtbare weerzin de fo
to's. Het Boliviaanse Mensenrechtenco
mité heeft haar gevraagd om in Neder
land te vertellen wat er in Bolivia ge
beurt. Alma: „Mijn persoon is verdei
niet zo belangrijk. Het gaat hiep pm eén
verschrikkelijke schending van mensen-.-
rechten. Dat moet internationaal aange
klaagd worden".
Uit de eerste autopsies van de U
Granja-lijken blijkt dat de gevonden
menselijke resten afkomstig zijn van ge
vangenen die tussen 1964 en 1988 gestor
ven moeten zijn, deels doodgeschoten,
deels langs normale weg, dat wil zeggen
na marteling of door verzwakking ten
gevolge van het barbaars regime in de in
richting La Granja. Het gaat om jonge
ren van 15 tot 24 jaar.
De verantwoordelijke man voor het ge
vangeniswezen in Santa Cruz is kolonel
Fernandez. Hij verklaart het willekeurig
martelen en vermoorden van gevangenen
met het verhaal dat de politie de samen
leving moet beveiligen. Kolonel Fernan
dez op 12 oktober tegenover de Boli
viaanse krant El Dia: „Het is een struc-i
tureel probleem, een vicieuze cirkel: de
staat heeft de verplichting om de veilig
heid van haar burgers te garanderen en
heeft daarom rehabilitatie-centra inge
richt, maar de capaciteit is niet voldoen
de. Toch komt de politie onder steeds
grote druk om rust en orde te bewaken.
Die druk verklaart de reden van onregel
matigheden zoals in La Granja".
Als gevolg van de ontdekking van de
publiciteit 'onregelmatigheden' zijn on
langs 22 geïnterneerden op vrije voeten
gesteld.
„Waarom moesten de anderen ster
ven?", vraagt advocaat Vasquez zich af
„zwijgend, zonder reden. Gelukkig is het
vanaif nu mogelijk om de gevangen te la
ten spreken. De lijken die door toedoen
van de gemeenschap hier naar toe zijn
gestuurd hebben hun eigen verhaal. Niet
alleen tegen de antropologen. Ook tegen
ons zeggen ze: Wij willen spreken".
Door Jan Koesen
Doet u dit op mijn advie:
dan hebt u toestemming
snijden, mijn darmen en
stukjes te hakken en mij_
normarkt: kortom, dan mi
Ripper eind vorige eeuw
East End deed.
Jack the Ripper is de een d
beruchtste serie-moordenaa.
van de geschiedenis gewees
Zijn naam staat nog altijd i]
bloed geschreven. Zijn identi
teit is nooit bekend gemaak
Wie hij was, waarom hij zij
gruweldaden bedreef, zal ei
geheim blijven. Over dit moi
ster zijn bibliotheken volgi
schreven.
De Britse televisie heeft ee
ruim drie urende mini-se
gemaakt en die worden dc
Veronica achter elkaar uitg
zonden. Een sterke maag woru
aanbevolen. Putsen bloed wor
den over de kinderhoofdjes va:
de Londense straten gegooi
lijkschouwers zitten tot hl
oksel in de ingewanden, ma;
voor u nu bleek wordt en zeg,
'Daar kijk ik van mijn leve:
niet naar', wil ik erop wijzei
dat een en ander toch discree
in beeld wordt gebracht. Gee:
gewroet dus in lijken, maar wd
een sfeer van onheil die er nie
om liegt
Overigens kun je vaak no;
lachen ook, en dat komt vooral
door het spel van Michac
j Caine die de hoofdpersoon uit
beeldt: inspecteur Fredericl
Abberline, dronkaard, onge
zeglijk, hondsbrutaal, maar di
beste speurhond van Scotlam
Yard, belast met de leiding vai
het onderzoek naar Jack thi
Ripper.
De bijrollen (onder mee:
Jane Seymour en Ray McAnal
ly), het decor, de verlichting
het scenario, alles zit snor en j
blijft kijken. Je loopt met d
inspecteur door morsig, duiste
[Londen, waar zwarte paarden
j zwarte koetsen trekken met lu.-|
Sobere kerels op de bok en noi
luguberder heren binnen. J.
[betreedt de dompige, zompigi
dranklokalen waar het gemeei
zich verzameld heeft, waa:
j Pooiers arme hoertjes uithui
ten, waar een fles wordt gebro
[ken om een rivaal de strot mei
I boor Annelette Hamming
«Uit een wetenschappelijl
onderzoek bij de NMB ii
1 Amsterdam zuid-oost is ge
bleken dat met dezelfdt
loensen in een zelfde sa
lenstelling in een veran
leerde, aangeklede werkom
leving betere resultater
'orden behaald. Kantoor-
lidschappen zijn onper-
'mlijk, de mensen zoeker
,lar een eigen invulling
mnst kan daar een belang
de rol in spelen."
■om Molenaars (36) is eigenaai
jon de gelijknamige galerie ir
Bredase Rozenlaan. Op zijr
ii«kaartje staat dat hij aar,
'nstbemiddeling' doet Eerj
'pele weergave van het seal:
1 activiteiten dat zich af
ivel ■ac*lter de onopvallend
Molenaars werd geboren ii
in?Ue'a' studeerd
^geschiedenis en begon a
wdinatqr bij Lokaal 01
hi* hielp er kunstenaar
ia o ®xPosities. Op een goedi
j-? bereikte hem het berichta
et gemeentehuis van Ul-
vaal°Ut geld bad gekregen
«armee ze iets 'leuks' wildei
Lij «Liefst iets anders dan di
>n8 Plantenbak, ze dach
aan een beeld." Molenaar
een beeld voor hen ui'
smofi1 de keren dat hi
>]tü de- Dat was vijf jaa
inrfl.- was toen een 1de:
'meye, moest moeizaai
-*en naar wegen."
■^rgemeester
nan
De gevangenen van La Granja: Het Is niet zoals jullie het zien. Ze mishandelen ons".
Toetf a Van tiin activiteit©
kunft t Nieuwe Braban
Sen "iiug hem om voot
fcL,8?1 kuusibemiddeling op
lo7va!,Zettea "Ik heb daar*
i a] ^1 mensen leren kennen,
■erk kf 0p dat ilveau aan het
s h, „"L zit je in no time bij
oCk ygerne^ster op de kamer.
„^as. ID11 grote wens om
Wkt u 16 te beginnen, maar
»d nrv, m°eilijk dat was, ik
me heen al zoveel men-
La Granja ligt er zo op het oog Idyllisch bij. Ter plekke is het echter niet pluis.
