Prijspakke
LIB
LEG
BLIJVI
r
r
r
BERT
VAN VELZEN
Angsten
Respect
Samenwerking
Plantsoenen
Evenwicht
ood?
de vensterbank wist
zeventig het gebruik]
tien jaar later is spr,
discussie over het
het om cocaïne en h
tiële notabelen die w
de kraan blijft lopen
tine wél in ongelimi
lijntje coke onmidde
CU
WEE
We vervullen als gekken
- FOTO DE STEM/DO DE BOER
Henk Jans, een milieu-arts
staan nu echter voor problemen die veel
meer diffuus zijn. Het gaat om matig ge
concentreerde vervuiling waarvan het ef
fect, zo het al bekend is, moeilijk of nau
welijks te meten is. Maar die wel degelijk
grote onrust veroorzaakt onder grote
groepen. Ik denk dat de milieu-arts
vooral daar een taak heeft. Signaleren,
inventariseren en de overheid van advies
dienen over maatregelen".
„We moeten", vindt Henk Jans, „veel
meer aandacht gaan besteden aan de
psycho-sociale effecten van vervuiling.
Het gaat om de beleving van de mensen.
Zolang de effecten op termijn nog zo on
bekend zijn, maken ze zich terecht onge
rust. De zinsnede 'Geen direct gevaar
voor de volksgezondheid', die vooral lo
kale bestuurders in de mond bestorven
lijkt, is buitengewoon hooghartig. De
zorg voor de kwaliteit van ons milieu is
natuurlijk van direct belang, maar nog
veel meer van belang voor de toekomst'-'.
Daar komt volgens Henk Jans nog bij
dat de psycho-sociale factoren inmiddels
erkend worden als belangrijk voor het
welbevinden van de mensen. „We zullen
hoe dan ook rekening moeten houden
met de psychische gevolgen van de be
dreigingen die van een verontreinigd mi
lieu uitgaan. Zelfs al hebben die veront
reinigingen naar de huidige maatstaven
gemeten geen fysiologische betekenis".
Zeg dat eens in verstaanbaar Neder
lands? „Ook al menen we dat er geen di
rect gevaar is voor de gezondheid,, dat er
geen lichamelijke klachten kunnen zijn
als gevolg van het milieu, dan nog moe
ten we rekening houden met de angsten
en de geestelijke effecten die we onmis
kenbaar bij mensen herkennen. Die
angst op zich is een reden voor bezorgd
heid".
Hoe wil de milieu-arts Henk Jans de
weg vinden in dat gifbos dat door de bo
men nauwelijks nog te zien is? „Ik zal de
straat op moeten", zegt hij. „Dit is geen
papieren baan. Ik moet erheen, contac
ten leggen met groepen van mensen die
lijden of menen te lijden onder alle mo
gelijke vormen van verontreiniging.
Daar ga ik het huis voor uit. Individue-
len nodig ik uit om het verhaal hier te
komen vertellen".
Is dat het ombuds-aspect van de job?
„Zeker. Ik moet kennis vertalen naar de
lokale situatie. Zowel naar de gedupeer
den als naar de overheid. Maar ik zal me
zeker vaak bezig houden met de groepen
die in het verdomhoekje zitten. Zoals de
geïnvalideerden, de zwangere vrouwen
en de kinderen". Geïnvalideerden? „Bij
voorbeeld de grote groep van cara-pa-
tienten die het al moeilijk genoeg heeft,
maar die het bij vervuiling van de lucht
nog veel moeilijker krijgt. Ik heb ook al
lang ontdekt dat de mensen" heel angstig
zijn. Vooral voor de gevolgen van het
milieu voor de gezondheid van het nage
slacht. Het lijkt me bijna vanzelfspre
kend dat die angst meer voorkomt bij
vrouwen dan bij mannen".
Hoewel hij nog 'achterstallige zaken'
heeft in te halen, waarmee hij bijvoor
beeld de bodemverontreiniging in Etten-
Leur bedoelt en een onderzoek naar
loodvergiftiging van kinderen in
Zeeuwsch-Vlaanderen, wil hij toch
vooral ook dagelijks en direct open staan
voor incidentele klachten. „Daarbij is
het soms heel moeilijk een beeld te krij
gen op grond van de informatie die je
van mensen krijgt. Je moet daarbij ook
heel goed kunnen relativeren. Je moet
soms door emoties heen kunnen prikken.
Maar zonder het respect te verhezen
voor de mensen die met al dan niet ver
meende milieuklachten komen".
Henk Jans heeft een voorbeeld uit de
praktijk. „Een huisarts stuurde mij een.
vrouw die twintig uur per week in een
bloemenkas werkt. Ze plukt daar bloe
men die behoorlijk zwaar met chemische
bestrijdingsmiddelen worden bespoten.
Veelvuldig lichamelijk contact met die
rommel is dus onontkoombaar. Die pa
tiënte had diverse klachten. Ze was bij
voorbeeld de laatste tijd altijd erg moe 's
middags. De huisarts vertrouwde het
niet maar oordeelde zichzelf niet vol
doende competent. Dus verwees hij haar
naar mij. Ik kon haar gelukkig vrij snel
helpen".
Zou het zo eigenlijk niet altijd moeten?
Hij lacht. „Ik hoop het niet. Het moet
natuurlijk niet zo zijn dat elke huisarts
alle patiënten naar mij verwijst waarmee
hij niet direct raad weet. Als hij serieus
vermoedt dat er wellicht milieufactoren
in het spel zijn, dan moet hij dat natuur
lijk onmiddellijk wél doen. Dan wil ik er
bij betrokken worden".
Is een behoorlijke samenwerking tus
sen de milieu-arts en de huisartsen in
zijn ressort niet onontbeerlijk? „Dat is
het. Ik hoop dan ook dat we tot "een
soort van samenwerkingsverband kun
nen komen. Ik zal de huisartsen zeker
nog benaderen. We kunnen op die ma
nier natuurlijk ook tot een soort van
kennis-overdracht komen. Dan bereiken
we misschien dat de huisartsen in de toe
komst de gevolgen van het milieu voor
de gezondheid eerder herkennen en ver
volgens een adekwate diagnose kunnen
stellen".
Er ligt volgens de Bredase milieu-arts
Henk Jans een belangrijke anticipatie-
taak bij de medische milieukundigen. In
de preventieve sfeer kan er volgens hem
al veel gebeuren. „Ook in jullie krant
hebben enige tijd geleden nogal veront
rustende verhalen gestaan over de ver
vuiling die ons land vanuit België bin
nenkomt in beken en waterlopen. Dan is
de meest voor de hand liggende vraag: is
de vis in die waterlopen nog wel geschikt
voor consumptie? Een beetje visser zet
zijn vangst weer terug. Maar daar mogen
we natuurlijk niet van uitgaan. Daarom
heb ik samen met het Hoogheemraad
schap en het het RIVM (Rijksinstutuut
voor de Miliehygiene) een onderzoek ge
last".
Hij heeft nog zo'n voorbeeld. „Men
sen worden ongerust als de gemeente
lijke plantsoenendienst in hun directe
woonomgeving actief zien met bestrij
dingsmiddelen. Of als ze korrels op het
gras zien strooien. Ze vragen zich terecht
af of hun spelende kinderen in dat open
baar groen gevaar lopen".
Werkt de overheid dan nog steeds met
chemische bestrijdingsmiddelen? „Nou
en of', zegt Jans. „In het jaar '83 hebben
we na een nationale discussie op dat ge
bied weliswaar een geweldige daling in
het gebruik gezien. Maar daarna heeft de
toepassing van chemische bestrijdings
middelen, ook door de lokale overheden,
zich toch gestabiliseerd. Maar dan pra-1
ten we nog steeds over behoorlijk
hoeveelheden. En dat betekent dus dit II
er nog wel degelijk gezondheidsrisico's
zijn".
Jans heeft daarom onderzoek
naar de huidige stand van zaken. Hij I
heeft het gebruik van gif in
groen in zijn gebied in kaart gebracht. I
De resultaten zijn van dien aard dat vol- f
gens hem een wijde versp
tigd is. „Ik hoop dat het lukt via bijvi
beeld de Vereniging van Nederlandse I
Gemeenten of via de Inspecties voor d
Volksgezondheid en de Milieuhygiëne. I
De milieubeweging heeft zoiets al wdl
eens eerder gedaan. Maar in mijn onder-1
zoek zijn toch weer de meest actuele f I
gevens verwerkt".
Er liggen voor de medische milieukundi'
gen, aenkt Jans, tot in lengte van
nog bergen werk. „Wij leven hier al
West-Europa met zijn allen op een klutjtl
bij elkaar.'We hebben een ongelooflijk I
zware aanslag gepleegd op het ecolog- f
sche evenwicht. We moeten die dichtbe;
volkte populatie nu eenmaal aan i
helpen. En aan energie. Maar dat I
verstrekkende gevolgen. We vervuilen als I
gekken. Weetje dat de Nederlandse vee-1
stapel de bevolking ruim overstijgt? Wl
hebben vier miljoen koeien, negen mil l
joen varkens en minstens veertien ri l
joen kippen". I
Dat kunnen twaalf milieu-artsen tocbl
niet meer terugdraaien? „Dat niet. Mail
het is wel onze taak om de politiek ervas I
te overtuigen dat er maatregelen moewl
worden genomen. BeleidsbeïnvloedingiI
een van de taken van de milieu-arts".
„Een concreet voorbeeld? Neem W|
de suikerfabriek hier in Breda. Er is p
directe schade voor de gezondheid, i
thans niet voor zover we nu kunnen W
gaan. Maar de zoete weeë stank
door de Bredanaars wel als bijzonder oi l
aangenaam ervaren. Welnu, dan is b(ll
onze taak om de overheid ervan te over-1
tuigen dat we allemaal offers moet'jl
brengen, zodat zo'n stankverbreider11
verplaatst wordt, óf dat maatregel'1!
worden genomen om de stank te reduK' I
ren"
ing was,
len. Den
lerentuin
verhaal,
ntgebro-
zich in
rse wild
niet van
steld en
en inci-
er voor
i. Noch-
afstam-
meling van Koning Nobel, drie
jaar weg. Uiteindelijk keerde de
leeuw, die zich eenzaam was
gaan voelen, naar de dierentuin
terug. Zijn oppasser ontving
hem met open armen en vroeg
hem hoe hij in die schrale dui
nen in hemelsnaam aan de kost
was gekomen. De leeuw ant
woordde dat hij er goed van
had kunnen leven. Hij had
iedere dag een ambtenaar ge
kaapt en daar hadden ze in de
Haagse bureaucratie niets van
gemerkt.
Nou. Veel bijzonders is het
niet, maar toen moesten we er
behoorlijk om lachen, mis
schien wel omdat we veel had-
.den meegemaakt. Alleen oom
Charles lachte niet, want die
was iets bij Binnenlandse Za
ken en hij was onkreukbaar en
gegoten in de ernst van de be
grafenisondernemer. Hij had
geleidelijkaan geleerd zijn aan
geboren luiheid en traagheid
van geest voor te stellen als een
deugdzame vorm van omzich
tige bedachtzaamheid. Hij liet
overal gras over groeien.
Toen dachten we dat hij, ge
vangen in een chronisch pro
bleem, altijd diep zat na te den
ken, maar later werd het duide
lijk dat hij in een niet aflatende
staat van versuffing verkeerde.
In die dagen kon men zich al
dus staande houden in de bu
reaucratie. In de sociëteit De
Witte hoorde men niet zelden
de opmerking 'Die Charles gaat
niet over één nacht ijs... dat is
een denkertje'.
In deze tijd kan dat natuur
lijk niet meer. Jaap van der
Scheur heeft enorm bijgedragen
aan het imago van de ambte
naar als een scherpzinnig en
doortastend mens, die weet
waar Abraham de mosterd
haalt en die zich de kaas niet
van het brood laat eten. Voor
mij ligt een cosmetisch ge
schrift met de titel 'Ambtenu',
waarbij ik moet denken aan de
ernst van het deftige ambtste
nue en het vrolijke afwerpen
daarvan, zo nu en dan, op de
blote stranden van de Méditer-
rannée. Er wordt, als ging het
om de uitvaart van de muffe
ambtelijke kantoormuis van
weleer, veel wierook uitge
zwaaid over de inventieve amb
tenaar van vandaag, die vol
gens een der geleerde scriben
ten tot 'het creatiefste deel van
de bevolking behoren'.
Maar de door Couperus ge
schilderde hoofdcommies Van
Saetzema, is die echt dood? 'Hij
was zwaar, nevelig in zijn her
senen, een sleurmensch, die
trek-os zijn gangetje ging,
lang, met dezelfden zwaren W
van Hollandsch rund do®
zware Hollandsche luchten: «1
had geheel in zich het elemen
een mindere te zijn, een on»
geschikte, op een achtergw®
te blijven en daar nauwgezet
kleinzielig -degelijkjes te blijv®
arbeiden in het kringelJJ
waarin hij was aangevangen
arbeiden', zo vegeteerde
Saetzema in 'De boeken I
kleine zielen' in de bureau»^'
sche woestijn. Er was geen b
gerige leeuw in de Haagse du' I
rand om hem uit zijn lijden I
verlossen.
V
Door Hans Bos
Hoe meer drugs de politie
hoger de prijs. Gebruikers bei
vervolgens van steeds crimineler
len om hun verslaving te financie
wijl dealers door de hogere prijs i|
rijker worden. Dat kén niet de bt
zijn.
Volgens de keiharde economis
van vraag en aanbod is er slee
mogelijkheid om verdovende rr
uit te markt te halen: volledige
ring. Daardoor daalt de prijs td
buurt van het nulpunt, wordt zij
trekkelijk voor criminele organis
hoeven gebruikers/verslaafden
autoradio's meer te stelen of
voorbijgangers te beroven.
Opvallend aan deze stellingr
vooral dat zij meer en meer te l
ren is in justitiële en politiële 1
Met uitzondering van een enkel
vreter' gelooft niemand meer in
ruchte 'stepping stone'-yheorie,
dat gebruikers van soft drugs
verslaafd overstappen op zwaard
Bezwaren gelden slechts de inti
nale afspraken en de zuigkracht
land zou ontwikkelen bij een té
strevend beleid.
maatlat
V
5
met ijver
voortgaan
mager
beroap
bel
hamel
7
naam
viskorf
zuig-
buisje
naar
1
14
bedrijver
voor
neman
beroep
zuurdeeg
slinger
plant
18
1*
schoon
maak
gerei
sn ij-
werktuig
4
trillen
T
schee ps-
stuur
Aziaat
U-
10
wieler
wedstrijd
soort
visnet
8
familielid
insekt
voor
zetsel
bodem
voeg
woord
nobel
Frans
schilder
20
1 2
Welke woorden vormen
3 4 5 6 7 8
Mevrouw Snepvangers uit Ulvenl
e wmnares geworden van het Ste
assingspakket van de afgelopen
Met honderden anderen wist hij d
«voorden Gouddelver en Varens
nden; Zij krijgt haar prijs zo s
°8ehjk thuisbezorgd.
