|TV-avond voor kankerbestrijding
Op zoek naar 'perfecte ruimten'
psHHi; Hongaren nog te druk met overleven'
'COMBINATIE VAN GEVOEL EN INFORMATIE MOET DE TRUC DOEN'
D'Ancona: concentratie is
grootste media-bedreiging
T PARKET
LST
10-10310
imaand
reide merken
ères - Oriënt -
.annier - Casio
I Van onze verslaggever
Beheersbaar
I Heeft dat voortdurend vragen om
Igeld wel zin? Volgens Blijham wel.
Ifflj ontkent bovendien dat de kijkers
■ten onrechte zou worden voorgehou-
Iden dat zij door royaal de beurs te
I trekken de ziekte beheersbaar kun-
lnen maken. „Het geld is hard nodig
Overheid
Taboe
Luidsprekers
MARINUS ROEZEM EXPOSEERT IN BEYERD BREDA
Nestvorm
Liftkoker
SCHILDER LASZLÓ BOD LEEST OVER ZIJN LAND IN BREDA
I Hongaren moesten iets doen
K® te overleven. We hebben
I a j at?te a zevenhon-
IvüoL jaar altijd moeten
InT om overleven."
Decadent
Vooruitstrevend
Poesta
rustiek, klassiek
gepaste parket
f 67.50P
57.00 p"11
65.95 p
36.50p
Renoveren/
nieuwbouw
;dag gesloten.
)0 tot 17.00 uur.
■tapijten en gordijnen
Schitterende zaak, met
b is ingericht, wij nodigen
ezellig zitten is met gratis
I thuis
„In het buitenland krijg ik aardiger
recensiesZe vinden me minder
bedreigend."
Anja Meulenbelt, schrijfster
DE STEM
DINSDAG 17 OKTOBER 1989
T2
iDeMaastrichtse oncoloog (kan-
Ikerspecialist) prof. dr. Geert
|Blijham maakt donderdag (19
Ioktober) zijn debuut als tv-pre-
Isentator. Samen met Ria Bremer
|en acteur Peter Faber presen-
I teert Blijham dan het avondvul-
llend programma 'OverLeven'
I over kanker. Dat gebeurt ter ge-
I legenheid van het 40-jarig be-
I staan van de kankerbestrijding
I in Nederland.
iProf. Blijham, nauw betrokken bij
I het Koningin Wilhelminafonds, zal de
I nodige medische informatie voor het
I programma aandragen. „Een heel
I nieuwe ervaring," zo heeft de hoogle-
1 raar van het Academisch Ziekenhuis
inmiddels ondervonden.
Eén op de vier Nederlanders sterft
aan kanker. Iedereen heeft in zijn of
I haar directe omgeving met de ziekte
I te maken. Dat komt donderdag alle-
Imaal aan de orde op Nederland 2 tus-
120.30 en 24.00 uur met als belang-
I rijkste doel: het inzamelen van geld.
Blijham realiseert zich dat bij dit
I soort inzamelingsacties altijd voor
I een belangrijk deel op sentimenten
j de kijkers wordt gewerkt. „Daar
I zit inderdaad een spanningsveld.
iMaar zo lang je de nodige zakelijke
I informatie toevoegt heb ik daar tot op
I zekere hoogte geen moeite mee. De
I combinatie van gevoel en informatie
I moet de truc doen."
voor allerlei projecten. Die worden
niet alleen opgezet om kanker zelf te
bestrijden, maar bijvoorbeeld ook om
het lijden draaglijker te maken. Of
om onderzoek te doen naar een mid
del waardoor je haar niet meer uit
valt bij chemotherapie."
„Het Wilhelminafonds krijgt ontel
bare aanvragen om dit soort projec
ten te financieren. Het fonds heeft een
bepaald systeem ontwikkeld waarbij
over de hele wereld gekeken wordt of
een experiment soms al plaatsvindt.
Vervolgens worden cijfers gegeven.
Wie de meeste punten haalt, krijgt
het eerst geld."
Volgens Blijham ging de aandacht
in het verleden nogal eenzijdig uit
naar allerlei nieuwe behandelmetho
des. „De laatste tijd wordt wat meer
gekeken naar mogelijkheden de kwa
liteit van het leven met kanker te ver
beteren."
Ligt hier eigenlijk niet een belang
rijke taak voor de overheid?
Blijham: „Inderdaad. Maar de
overheid heeft de geldkraan voor de
helft dichtgedraaid. Er wordt echt
veel te veel overgelaten aan het parti
culier initiatief. Wij kunnen maar de
helft van alle projecten financieren.
De laatste jaren wordt in Nederland
veel meer kankeronderzoek gedaan
dan vroeger. Het gebied is enorm in
beweging.
Mijn vak bijvoorbeeld, oncoloog,
bestond vijftien jaar geleden nog niet.
Ik moest naar Amerika om het een
beetje te leren. Nu is oncologie een be
langrijk onderdeel van de interne ge
neeskunde. We denken dat we de pa
tiënten inmiddels ook meer te bieden
hebben. We kunnen mensen beter
maken waar dat vroeger niet lukte.
Of helpen de ziekte beter te verdra
gen. Allerlei technieken zijn beter ge
worden. Dat soort dingen moet een
beetje overkomen tijdens de uitzen
ding. De kijkers moeten positief gaan
denken."
Blijham is blij dat het taboe rond
kanker er een beetje af is. „Nog niet
zo lang geleden mocht je dat woord
niet noemen. Toen sprak iedereen
over 'die gevreesde ziekte'. Natuurlijk
schrik je je te pletter als je hoort dat
je kanker hebt. Maar er mag nu ten
minste over gepraat worden. Veel
mensen denken dat ik een hopeloos
vak heb. Voor een deel is dat wel
waar omdat het nog vaak mis gaat.
Maar het omgekeerde is even waar.
Als je mensen die helemaal in de put
zitten, zo kunt behandelen dat ze of
wel tijdelijk ofwel definitief normaal
kunnen functioneren dan is dat extra
dankbaar."
Blijham verwacht dat 'OverLeven'
een boeiend programma gaat worden,
waar hij zelf ook enige programmati
sche inbreng in heeft gehad. „Kanker
is voor veel mensen één begrip. Dat
geldt niet voor mij. Ik zie kanker als
een verzameling van patiënten die al
lemaal verschillende soorten kanker
hebben die nogal van elkaar verschil
len. Dat kwam naar mijn gevoel te
weinig aan bod."
Uiteraard is er donderdagavond
ook amusement. Onder de artiesten
die hun medewerking verlenen aan
het Avro-programma bevinden zich
Hildegard Knef, Willeke Alberti, The
Nylons en Paul van Vliet.
Acht Nederlandse kunstenaars
hebben de wijzerplaat van een hor
loge naar hun eigen smaak beschil
derd. Het zijn Kees Verkade, Jan Cre-
mer, Corneille, Jacqueline de Jong,
Aat Veldhoen, Lucebert, Jan Sierhuis
en Hans Verhoef. In de uitzending
worden de horloges geveild door Jan
Pieter Glerum. Kijkers kunnen een
bod uitbrengen.
Ria Bremer, prof.dr. Geert Blijham en Peter Faber (vlnr).
het presentatieteam dat voor de Avro een avondvullend programma over
kanker brengt. - fotoanp
Hedy d'Ancona: onpopulair nieuws wordt geweerd.
- fotoanp
AMSTERDAM (ANP) -
Niet de commercie in de
omroep, maar concentra
tie van een groot aantal
typen media in één hand
vormen de grootste be
dreiging voor een pluri
form mediabestel. Dat is
wat in Europa onze aan
dacht vereist. Die stelling
poneerde het socialisti
sche Europarlementslid
H. d'Ancona gisteren in
Amsterdam op een con
gres over de media in de
jaren negentig.
Zij staafde haar vrees met
het voorbeeld van de Ver
enigde Staten, waar televi
siestations, kranten, bio
scoopketens en filmmaat
schappijen in handen zijn
van een paar mediagigan
ten, die welhaast een mono
polie hebben op de informa
tie. Onpopulair nieuws
wordt door die giganten uit
de publiciteit gehouden als
hun dat uitkomt, betoogde
d'Ancona.
Het zijn dergelijke vor
men van concentratie die
Europa en ook Nederland
moeten bestrijden door mid
del van wetgeving, meent
zij. Dat is een gevecht dat
meer waard is dan de juridi
sche schermutselingen tegen
de komst van commerciële
televisie: „Daar ben ik niet
bang voor. Integendeel, het
kan een uitdaging zijn."
In het nationale bestel zal,
om de pluriformiteit van de
omroep te garanderen, de
NOS in de visie van d'An
cona een sterke positie moe
ten krijgen. De NOS bewijst
steeds meer dat zij in staat is
cultuur te brengen en gele
dingen te representeren en
ze moet voor die taak de fi
nanciële en de materiële
ruimte krijgen, vindt d 'An-
cona.
Algemeen directeur Joop
van den Ende van TV 10
verkondigde dat commer
ciële televisie in Nederland
dringend noodzakelijk. Hij
staafde zijn beweringen met
voorbeelden uit het buiten
land: in Groot-Brittannië, in
Italië, in Frankrijk en in
België heeft de komst van
commerciële televisie ervoor
gezorgd dat de publieke om
roepen zijn wakker geschud.
Hun kwaliteit is erdoor ver
hoogd, aldus Van den Ende.
CDA-mediaspecialist drs.
M Beinema wees er nog eens
op dat commerciële televisie
zeker ook negatieve effecten
heeft, al was het maar de
prijsopdrijving die ontstaat,
als de commerciëlen zich sa
men met de publieke omroe
pen verdringen bij de aan
koop van buitenlandse teie-
visieprodukties.
'Marinus Boezem bij zijn opject op de binnenplaats van
De Beyerd in Breda. - foto de stewjohan van gurp
Door Henk Egbers
„ALS dat zou lukken.
reageert Marinus Boezem
uit Middelburg op mijn
vraag of hij nog steeds be
zig is alles 'op losse schroe
ven te zetten. In Breda's
Beyerd heeft hij op dit mo
ment een tentoonstelling
met de titel '1965 versus
1989'. Maar er is op nog
twee andere plaatsen in
deze stad iets aan de hand
met deze kunstenaar, die
Nederland in dit najaar
vertegenwoordigt op de
befaamde biënnale van
Sao Paulo in Brazilië.
1965 versus 1989. Een beetje
een professorale titel voor een
tentoonstelling met twee ob
jecten (tenslotte was hij prof
in Delft). Staat zijn werk uit
beide jaren tegenover elkaar?
Boezem is telkens en bijna in
ieder object bezig tegenstel
lingen met elkaar te confron
teren: aan- en afwezigheid,
open en dicht, links en rechts,
waarheid en leugen, licht en
donker, etcetera.
Maar deze karakteristiek is
vooral vanaf de zestiger jaren
opvallend. De serie gouaches
in De Beyerd, die hier voor het
eerste getoond worden en uit
1965 stammen, hebben met een
kentering in zijn werk in die
richting te maken. Je bent
bijna vergeten dat Marinus
Boezem als tekenaar en schil
der begon.
„Met deze gouaches zocht ik
al tekenend het ruimtelijke
op. Je kunt niet spreken van
een breuk, maar er was
sprake van een geleidelijke
overgang van het figuratieve
naar het abstracte. Ik werd
me meer bewust van de
zwaartekracht. Los komen
van het onderwerp. Referen
ties aan Cobra, Zero, Flu-
xus... onderweg naar het
conceptuele. Ja, je kunt het
zien als fundamentele teken
kunst avant la lettre."
Hoe verhoudt zich zijn ge
luidsobject (vier luidsprekers
met een podium voor luiste
raar in het midden), nabij het
Valkenberg-park in Breda uit
1975, tot die ontwikkeling?
Boezem: „Visual Sound be
schouw ik als één van mijn
belangrijkste werken. Ik
stelde me daarbij de vraag
'wat is een sculptuur?' Ik
wilde de context van een
sculptuur verbreden. Er ge
beurde dezer dagen iets merk
waardigs met dit objèct. De
luidsprekers werken allang
niet meer. De gemeente Breda
besteedt weinig zorg aan het
onderhoud ervan. In verband
met het maken van een video
film over mijn werk waren
wij ook daar. En zie: ik ging
erop staan en het werkte!
We konden het geluid ervan
ook opnemen. Vraag me niet
hoe dat kan.
Zijn werk zit vol dualitei
ten. „Nee, daar zitten geen
maatschappelijke statements
achter. De werken worden op
gebouwd vanuit mijn eigen
binnenruimten; vanuit de
ruimten achter mijn oogleden.
Ik herinner me een portret dat
ik ooit van mezelf schilderde,
vanuit een aanzicht op mijn
kruin, langs mijn voorhoofd,
de ogen dicht, dan het cliché
matige gezicht en daaronder
overgaand in zwart In
trospectief.
Eierea Het recente werk
van Marinus Boezem wordt er
soms door gekenmerkt. Sym
bool voor een nieuw begin.
Eieren worden gelegd in nes
ten, de architectuur van de
vogels die de ruimten door
klieven. Was hij met de fos
siele plattegronden van de ka
thedralen aan het zoeken naar
rudimenten die hedendaagse
ideeën kunnen voeden, nu
lijkt hij met deze artefacten
nieuwe architectonische
kunstwerken te willen bou
wen.
Hij zegt zelf op zoek te zijn
naar 'perfecte ruimten'. Op de
binnenplaats van De Beyerd
liggen vier stalen balken in
een soort nestvorm bijeen.
Daarin bevinden zich drie, uit
pitriet gevlochten, eieren. Op
zijn atelier staat een uit pitriet
gevlochten, tamelijk hoge,
'zuil', waarop zich een eivor
mig kapiteel bevindt. Een ex
periment nog, maar in relatie
met bouwen, met het zoeken
naar nieuwe vormen in mate
rialen die heel fysiek door je
handen gaan, tast hij de
ruimte af. Een tafel in mar
mer met een gebroken blad
bevat drie eieren lijkt op
de stylering van zijn nieuwe-
geboorte-idee.
Glazen die door zwevende
tafelkleedjes van glas zakken;
een soort omgekeerd realisme
schijnt dit nieuwe werk op te
willen roepen. De titel is ont
leend aan de Titanic; het we
reldberoemde schip dat in
feestgedruif in de golven ver
dween. Voor het plein tussen
het muziektheater en -het
nieuwe stadhuis van Den
Haag ontwierp hij een fontein
met grote vijver, eveneens ge
baseerd op de Titanic. „Dat fe
nomeen intrigeert me enorm.
Dat was geen ramp, maar een
feest. Ze gingen feestend ten
onder. Ik vind dat zeer benij
denswaardig".
Ruimte licht. Boezem
trok langs (de ruïnes van) 21
cisterciënserkloosters. „Die
monniken hadden iets met het
daglicht". In de nog bestaande
kloostergangen of tussen de
vervallen bogen hield hij een
groot blad fotopapier, telkens
precies getimed, tegen het
licht. Met de gefotografeerde
documentatie, werd dat een
projekt dat in Duitsland geëx
poseerd en te boek gesteld
werd.
Emoties en licht. Daaraan
moet Marinus Boezem waar
schijnlijk gedacht hebben toen
hij in de Bredase Koepel-ge
vangenis omhoog staarde
naar het licht. In opdracht van
de Rijksgebouwendienst moet
hij daar van de liftkoker, die
tegen de ommegangen is ge
bouwd, een kunstwerk aan
brengen.
Op het ontwerp heeft
hij blauwe luchtpanelen met
witte wolken, waarin canelu-
ren zijn aangebracht, gemon
teerd. Het werk zal binnen
kort uitgevoerd worden.
Wat daarbij aan tegenstel
lingen gedacht en ervaren kan
worden laat zich raden. Na dit
gesprek met Marinus Boezem
moest ik denken aan de aarde
als gevangenis, waaruit de
kunstenaar probeert te ont
snappen.
Hij maakte eens in
een doos het reliëf van de
Mont Blanc met daarboven de
sterrenhemel aan de onder
zijde van de deksel. Als je de
deksel omlaag doet, raken de
sterren de aarde. Maar de
doos zit wel dicht. Een kunste
naar kan onze dromen levend
houdea Een vorm van (over)
leven.
1965 versus 1989; werk van
Marinus Boezem. De Beyerd Breda.
Open: dinsdag-zondag 10.00 (za/zo
13.00) tot 17.00 uur; tot 30 oktober.
Er is een facsimile-uitgave van ge
noemde gouaches uitgekomen in
samenwerking met SDU. prijs
59,90.
I "HONGARIJE is een zeer
|r, Hongaarse kunstenaar
I wii2 0, Bod. 's enkele dagen in
I J*~'and in verband met zijn
Iinu^'je k'i Sslerie Gaffelaer
I Breda. Ineke van der Kroon,
IJtnar^e van de galerie, on-
I mr.itr a' iaren contacten
Ft Hongaarse kunstenaars.
rwi0ngariie 's een van de
yosteuropese landen die de
I\bJ? maanden opvallend en
Bet lSSend in Het nieuws zijn.
dat en de Hervormingen
lk *r nu eindelijk een einde
pit aan die 'trieste geschiede-
tef16 Part'i Heeft een andere
fcM gekregen, of het ook in
laad anders wordt, zal de
int,,1 moeten uitwijzen",
RTu1 Bod voorzichtig. „Ik
Sen u i, P' maar veel men-
0v"rlhebben het te druk met
even om zich er werkelijk
druk over te maken."
In Breda spelt hij de krant,
De Stem, om op de hoogte te
blijven van de ontwikkelingen.
„Ik ben erg benieuwd wat er
over Hongarije wordt geschre
ven. Ondanks de veranderin
gen in mijn land is de bericht
geving er nogal eenzijdig. Ook
over de vluchtelingen uit Oost-
Duitsland."
Laszló Bod werd geboren in
Karcag in 1920. In 1944 vol
tooide hij zijn opleiding aan de
Academie van Beeldende Kun
sten te Budapest. „Ik denk dat
de studenten aan de Academie
nu vrijer zijn. Misschien zijn
niet alle docenten even onaf
hankelijk, maar het is voor de
studenten nu mogelijk eigen
keuzes te maken. Ze hebben
westerse moderne boeken en
tijdschriften, ze zijn op de
hoogte wat er gebeurt.
Dat was vroeger wel anders.
De jaren 1949-'53 vormen de
zwartste periode uit de ge
schiedenis van de Hongaarse
kunst. In die tijd was de cul
tuur-politiek van Rusland alle
soverheersend. Kunst moest de
Sovjet Partij dienen. 'Bour
geois' kunst werd beschouwd
als de grootste vijand van het
communisme en was dus ver
boden, het was decadent, poli
tiek gevaarlijk en maakte
mensen dom, aldus de Sovjets."
De situatie was vergelijk
baar met die in nazi-Duitsland
waar veel kunst 'entartet' werd
verklaard. Ook in Hongarije
had dit tot gevolg dat veel kun
stenaars niet meer mochten
werken, en bovendien niet
meer konden exposeren.
Hoe was de situatie voor u in
die tijd
„Ik was toen directeur van
het Nationale Hongaarse Pop
pentheater, dat ik ook gesticht
heb. Daar kon ik veel schrij
vers en kunstenaars wiens
werk verboden was, helpen. Ze
schreven stukken voor het pop
pentheater en ontwierpen de
cors. Ik had in de studio die bij
het theater hoorde, schilders
werken, maar ook surrealisti
sche beeldhouwers. Alleen de
kunstenaars die sociaal-realis
tisch werkten, leefden goed.
Vaak waren dat niet de beste
kunstenaars, maar dat kon de
partij niets schelen, als hun
werk het communisme maar
verheerlijkte,"
Toen kwam de revolutie in
1956.
„Na de revolutie werd de Stali
nistische politiek milder in het
cultuurbeleid. De regering nam
wel wraak op de mensen die
aan de revolutie hadden mee
gedaan. Velen werden ver
moord of gevangen genomen.
Weer later kwam er meer vrij
heid, kunstenaars kregen de
mogelijkheid naar het westen
te gaan en men ging ook thuis
avantgardistisch werken. Nu is
Hongarije redelijk vooruitstre
vend te noemen. Werken van
de Tsjechoslowaakse schrijver
Ha vel bijvoorbeeld, worden In
Budapest opgevoerd in het
theater."
Lészló heeft door de aard
van zijn werk geen echte pro
blemen gehad. Zijn voorkeur
gaat uit naar landschappen,
stillevens en mensen, vooral op
markten. Warme kleuren en
een naar het impressionisme
neigende stijl. De laatste tien
vijftien jaar is hij heel populair
in Hongarije en verkoopt zijn
werk goed.
Hebben de mensen in Hon
garije wel geld om schilderijen
te kopen?
„In principe niet, maar er is
een goed systeem om het kopen
van kunst mogelijk te maken.
Er is een organisatie van kun
stenaars. Zij geven werk aan
de 24 galeries die er zijn, zowel
Laszló Bod: „In de winter ga ik met een groep kunstenaars
naar de poesta.- foto archief de stem
in Budapest als in de andere
grote steden. Mensen kunnen
kunst kopen bij de galeries,
met een aanbetaling van 10 of
20 en verder op afbetaling.
Het is een gecontroleerde han
del, met een jury-systeem, be
staande uit collega kunste
naars. Dit geeft een garantie
voor kwaliteit Overigens zijn
sommige dingen nog steeds
verboden: directe kritiek op re
gering of politiek en pornogra
fie."
Bod woont in Budapest. Hij
werd geboren in oost-Honga-
rije, waarmee hij nog steeds
een band voelt. „Het type men
sen en de motieven uit dat ge
bied spreken me erg aan. Het is
een totaal vlak gebied, vlakker
dan Nederland, met weinig
water, een nationaal park."
Werkt u daar het liefst
„In de winter ga ik met een
groep kunstenaars naar de
poesta, meestal met gasten. In
de zomer ga ik een maand met
een internationaal gezelschap.
Vroeger waren dat alleen gas
ten uit de socialistische landen,
zoals Roemenië, waar een Hon
gaarse minderheid leeft onder
het schrikbewind van Ceauces-
cu. Maar ook uit Litouwen."
„De derde plek waar ik veel
kom, is aan het méér van Ve-
lence. Daar vond ik twintig
jaar geleden de ruïne van een
kapel, met Romaanse funde
ringen. Die heb ik gerestau
reerd en daar werk ik in de zo
mer ook. Het is een plek die
veel Nederlanders zullen ken
nen, want vlakbij is een cam
ping. Het is er mooi en rustig en
vredig. Ik heb het plan om er
volgende zomer een kleine ga
lerie te openen, met niet-dure
schilderijen en sculpturen en
ook wat keramiek. Dan kunnen
de Nederlanders 's middags ko
men kijken."
Lésaló Bod bij galerie Gaffelaer in
Breda, t/m 29 oktober. Openingstij
den: dl. en vr. 10-12, 14-17 uur, wo.
10-12, za. 11-16 en zo. 13.30-17 uur.
.waliteit - service - garantie
minimale afname 25 m2
>nze showroom.
♦1-
