Alternatief voor ontwikkelingshulp
Toon Hermans laat Breda en Roosendaal waehten
VIERDELIGE TV-SERIE BU DE KRO VAN NOVIB EN BELBO
Tilburg in het teken
van het Mimefestival
Lokaal 01 breidt uit
Hardware: Wat is een beeld?
Ati Dijckmeester brengt
middagmagazine van NCRV
DONDERDAG 31 AUGUSTUS 1989
De KRO start maandag (4 september) met een
vierdelige documentaire-serie, 'Op Eigen Kracht'
geheten, over Derde Wereldlanden die hun eigen
lot willen bepalen.
DE STEM Gl
NEDERLAND
NEDERLAND
NEDERLAND
BELGIE NED
DUITSLAND
20.30
Suske en W
Hambone
„Natuurlijk moeten CDA en VVD samen
doorgaan en dan met Wiegel in de
ploeg."
Peter Poet, wlelerbaas
DE STEM
T2Z
Toon Hermans. - fotoanp
Van onze kunstredactie
De voorstellingen die Toon Hermans op 26 en
27 september in De Kring in Roosendaal zou
geven, kunnen hoogstwaarschijnlijk niet door
gaan. Zijn impressario Wouter van Liempt
heeft laten weten, dat de cabaretier nog niet
klaar is met de bewerking van zijn recente so
loshow. Hij voelt er daarom niet voor om al in
september op te treden.
In Breda was op 27 september ook een voorstelling
van Toon aangekondigd, die in ieder geval niet door
gaan, aangezien hier sprake was van een onterechte
toezegging door de agent van de artiest. De Neder
landse schouwburgen zitten allemaal te springen om
voorstellingen van Toon Hermans, omdat er zeer
veel vraag van het publiek naar is. De 72-jarige ar
tiest is echter wat zuiniger op zichzelf en zijn pro
gramma geworden.
De directie van De Kring hoopt Toon alsnog op
een andere datum, later in het jaar, te kunnen pro
grammeren. Toon's nieuwe soloshow was in het vo
rige seizoen een groot succes. De maestro bleek toen
nog niets van zijn magische toneelpersoonlijkheid
verloren te hebben, terwijl ook het programma sterk
was. Alleen het voorprogramma met zoon Maurice
Hermans en Gemma van Eek, die Amerikaanse
songs brachten, stak wat schril af tegen de show van
de populaire cabaretier.
Door Jan Koesen
Initiatief hiertoe is genomen door NOVIB/Gast aan tafel
die de films ziet als een bijdrage tot de discussie over de
kwaliteit van de ontwikkelingssamenwerking.
Die kwaliteit is niet geweldig.
Vaak worden er dure prestige
objecten neergezet waar de be
volking weinig aan heeft. De
films, geregisseerd door regis
seur Steven de Winter, schet
sen alternatieven. De bevol
king kan beter op eigen kracht
haar situatie verbeteren en niet
alles overlaten aan de geldver-
schaffers van het westen en
hun eigen, kortzichtige en dik
wijls corrupte regeringen.
De Winter en zijn ploeg reis
den naar Maleisië, Zaïre, Ke
nya en Bolivia. 'Op Eigen
Kracht' is een vervolg op de
tiendelige serie 'De Multinatio
nals', eveneens van het duo
Belbo (produktie) en de NO
VIB.
In de eerste aflevering (4 sep
tember) zien we de strijd die
bewoners van kampong Tan-
jong Tokong voeren tegen hun
eigen overheid die een kolos
sale flat heeft neergezet, waar
de dorpsbewoners niet willen
wonen. Dat ding staat daar als
een torenhoog betonnen monu
ment. Het oogt progressief,
maar de bevolking heeft er
niets aan. Je kunt moeilijk je
winkel en je familie stoppen op
een tweekamerflatje, dertien
hoog. Het gebouw staat dan ook
leeg.
In deze eerste film heeft Ste
ven de Winter veel informatie
in het algemeen gepropt. In de
overige drie films is hij veel
dichter op de huid van de be
volking gaan zitten. De ope
ningsfilm is kaleidoscopisch te
noemen.
Aan het woord in de eerste af
levering is onder meer de pre
mier van Maleisië die laconiek
opmerkt dat hij het ook niet
kan helpen dat er zoveel hard
hout gekapt moet worden,
want zijn land móét tóch er
gens dë centen vandaan halen.
We zien ook een Japanse mul-
Multinationals, zoals het Japanse Matshushita, leggen aan de bewoners van Maleisië hun
levens- en werkwijzen op. Dat betekent 's morgens luisteren naar een preek en een stichtend
lied, waarna ze de fabriek inmarcheren. - foto kho
tinational die de Japanse vorm
van leven en werken opdringt
aan de Maleisiërs. Dus staat
het personeel keurig in het ge
lid en wordt er braaf geluisterd
naar de zeven principes van het
Japanse arbeidsethos, waarna
een Japans lied wordt gezon
gen. De premier haalt zijn
schouders op over zoveel ver
bastering van zijn eigen cul
tuur. De Japanners brengen
geld binnen en dat is het be
langrijkste.
In de tweede aflevering tre
den 'De mannen van Ndolera'
aan. In dit Afrikaanse dorpje,
verstoken van voorzieningen,
hebben de boeren besloten het
lot in eigen hand te nemen.
Men is zelf begonnen met het
verbeteren van de basis en men
heeft bewust een eigen koers
ingeslagen.
In deel drie zijn de mannen van
een Afrikaans dorp naar de
hoofdstad getrokken op zoek
naar baantjes die er niet zijn.
De vrouwen blijven achter. Zij
organiseren zich om het leven
draaglijker te maken en kwe
ken hiertoe zelf bomen en plan
ten, waarbij ze tegelijk aan hun
emancipatie werken.
Deel vier beschrijft de kin
deren van een Boliviaanse stad
die zwerven, auto's wassen,
werken in restaurants en der
gelijke. Hun ouders hebben het
platteland ontvlucht. De over
heid zit zo diep in de schulden
dat niets meer mogelijk is. De
boeren gaan aan een andere
toekomst werken.
Regisseur Steven de Winter
heeft eerder documentaires ge
maakt in Derde Wereldlanden.
Met deze nieuwe serie is hij
voortgegaan op de door hem
gekozen weg. Het zijn zorgvul
dig gemaakte films die met in
tegriteit zijn opgenomen. De
wijze waarop wij ontwikke
lingshulp bedrijven, deugt niet,
werkt zelfs averechts, is de mo
raal van de serie.
Ati Dijckmeester en Klaas Drupsteen, vaste gasten op
de zaterdagmiddag. - - fotoi»
Van onze rtv-redactie
De NCRV zendt vanaf zaterdag elke week tussen vijf
en kwart voor zes op Nederland 1 het nieuwe, licht in-
ws formatieve programma 'Passage' uit. Het wordt ge-
presenteerd door Klaas Drupsteen en Ati Dijckmees-
iïjijli ter, die tot voor kort werkzaam was bij de VARA.
'Passage' richt zich volgens de NCRV op actualiteit en zaken
ijljljj die zich op het rand van het nieuws afspelen.
Er wordt ook
:W: aandacht besteed aan consumentenvoorlichting, kunst en
:M cultuur en amusement. Klazien Rotstein is aangetrokken om
■jij:;:; het weer te presenteren.
g:§ Ati Dijckmeester werkte ooit korte tijd bij de NCRV,
maar behoorde veel langer tot de bekende VARA-gezichten.
Voor die omroep presenteerde ze onder meer 'Koning Klant'
en 'Achter het nieuws'. Klaas Drupsteen is sinds september
igiji; 1988 actief voor de NCRV-radio, in programma's als 'De ver-
jijijij: dieping' en 'Water en vuur'.
Van onze kunstredactie
Tilburg staat het komende
weekeinde (2 en 3 september) in
het teken van de mime, de
vooral woordloze bewegings
kunst met haar beeldende ef
fecten. Het mime-festival 'Wa
ter en Vuur' is georganiseerd
door Theaterwerkplaats De
Muze en wordt gehouden op en
rondom de binnenplaats van
Carré, het voormalige St. Elisa-
beth-ziekenhuis aan de Jan
van Beverwijkstraat.
Suver Nuver, Gebroeders Flint
en Mimegroep Oceaan zijn de
bekendste van de optredende
groepen. Voor de kinderen zijn
er speciale voorstellingen, zoals
De Drang met het stuk 'Flep en
Oet' en Hakim uit Sesam
straat'. Behalve in een grote
tent en in de open lucht worden
ze ook gegeven in de Muze-stu-
dio's en Zaal 16.
Tijdens het festival kan wor
den deelgenomen aan work
shops en zijn er ook lezingen en
videopresentaties van het Ne
derlands Mime Centrum. Zo
juist is het nieuwe jaarboek
van het Nederlands Mime Cen
trum verschenen, waarin ook
in Tilburg deelnemende groe
pen met hun nieuwe program
ma's en adressen staan ver
meld.
John Maters, beelden en
René Bogaerts, beelden.
Lokaal 01; Kloosterlaan
138, Breda. Open: vrijdag,
zaterdag en zondag 14.00-
18.00 uur. Maters tot en
met 3 september; Bogaerts
tot en met 17 september.
Aan de Kloosterlaan heb
ben zich organisatorische
veranderingen voltrokken.
Zoals bekend exploiteerde
Lokaal 01 op de benedenetage
een werkatelier en op de bo-
venetage was gevestigd gale
rie Stalker. Onlangs ver
stuurde Stalker een af-
scheidskaart met een hon
derdtal namen van kunste
naars die sedert 1987 onder
auspiciën van deze stichting
exoseerden. Interne verdeeld
heid over het te volgen beleid
betekende, na tweerenhalf
jaar, het einde.
Stalker was evenals Lokaal
01 een broedplaats voor beel
dende kunst; voor het oog van
de buitenstaander een stati
sche poot aan het 'bewegings
theater' Lokaal 01. Stalker
hield je goed op de hoogte
waarmee kunstenaars, met
name de regio, zich bezighiel
den. Toch functioneerde deze
galerie meer als een ontmoe
tingsplaats voor kunstenaars
onderling dan als een plat
form voor kunstenaar en pu
bliek. Hetzelfde geldt eigen
lijk ook nog steeds wel voor
Lokaal 01.
Lokaal 01 heeft nu de leeg
staande ruimte van Stalker
overgenomen om daar soort
gelijke activiteiten te gaan
ondernemen. Lokaal 01 heeft
overigens al enige tijd zijn
activiteiten van kunstlabora
torium op gebied van de beel
dende kunst uitgebreid in de
richting van de muziek en
doet daarmee ook aan pu-
blieksverbreding. De nieuwe
bovenruimte biedt nog meer
mogelijkheden.
De beide tentoonstellingen
van dit moment liggen min of
meer in elkanders verlengde;
in die zin, dat beide beeldhou
wers geen beelden houwen,
maar objecten maken uit af-
valmateriaal. Wel hebben ze
ieder hun eigen filosofietjes
daarbij.
Nu is dit geen nieuw ver
schijnsel. Heel wat kunst in
deze dagen pakt - vaak uit
een soort veiligheid - terug
naar stromingen uit de vijfti
ger en zestiger jaren. Bij
junkkunst zal veiligheid ech
ter niet de drijfveer zijn,
want meestal is het onver-
koopbaar. De kunstenaar is
veeleer gedreven door een be
paald idealisme, door een idee
dat hem te pakken heeft.
Junkkunst is wel 'stadskunst'
genoemd; er wordt gewerkt
met afval dat zich met name
in steden ophoopt. De dadaïs
ten verwerkten al overtollige
materialen uit het dagelijkse
leven (Kurt Schwitters, Hans
Arp) en in de jaren zestig ont
stond een art of assemblage,
werd junk gebruikt in happe
ning en environment. Kun
stenaars als Arman, Cham-
Objecten van John Maters in Lokaal 01.
berlain, Dubuffet, Spoeri, Ol
denburg e.d. werkten ermee.
'Wooden Hearts' is de titel
die John Maters meegeeft aan
de houten objecten die hij ge
durende drie weken bouwde
in Lokaal 01. Verwijzend
naar Elvis Presley denk je
aan nostalgie en ook als ik zie
hoe hij voor zijn 'sculpturen'
gebruikt hout van lambrize-
ringen, kasten, deuren etc.
vertimmerd komt er iets van
weemoed naar boven. Maar
die gedachte wijst John Ma
ters af. „Het gaat om een be
stendiging", zegt hij, wijzend
op zijn uitnodigingskaart die
aan de ene zijde de bekende
houtnerf toont en aan de an
dere zijde dezelfde nerf nog
laat herkennen via een fax-
afdruk.
- foto dave mink
Hij vertelt over zijn beze
tenheid voor bos en hout; een
materiaal dat het meest
plooibaar is aan zijn idee be
treffende een beeld in een
binnenruimte. De relatie die
het leven van alledag met
deze stof heeft houdt hem be
zig. Tegen de wand staan
houten platen waarop knip
patronen zijn aangebracht
om dat gevoel over te bren
gen. Midden in de zaal
bouwde hij een grote contai
ner van hout zonder bodem
(wezenlijk).
„Daarmee wil ik de kijker
terugwerpen op zijn eigen be
staan; niet in de zin van ver
gankelijkheid maar als ëen
bestendiging van het moment
dat je er zelf bent". Zijn ob
jecten hebben een symbool
functie, waarmee een bele
vingswaarde verbonden is. Je
kijkt in de container; de bo
dem is eruit.Wat doet dat?
De kijker zal bij zichzelf te
rade moeten gaan. Je ziet een
vrije sculptuur die in de rich
ting van esthetisch vormon-
derzoek lijkt te gaan. Toch
heeft hij niet de behoefte deze
vorm in bestendiger mate
riaal te maken. John Maters
vindt hout met kenmerken
van gebruik en slijtage zelf
erg mooi. De organisatie van
vervallen delen tot iets
nieuws in genoemde zin boeit
hem.
Ook als je met René Bo
gaerts praat over zijn rij
beelden in Lokaal 01-boven is
er sprake van gebruikt mate
riaal en ordening. Maar in te
genstelling met Maters heeft
hij weinig behoefte er iets
over te zeggen. Laat de kijker
maar beproeven wat hij on
dergaat.
Hij haalt zijn materiaal uit
een dump: stenen en metalen
vormen, voorwerpen. Zijn
atelier staat er vol mee. Heel
intuïtief gaat hij ze ordenen:
recht en rond stapelen en te
gen elkaar zetten. Hij ordent
in een choas; niet uit een soort
keurigheid, want de chaos
zelf boeit hem, maar om
daarin nieuwe relaties tussen
dingen en vormen te ontdek
ken. Die ordening is niet ge
baseerd op een systeem, maar
alleen op gevoel. En daar
staan ze dan de cementen rin
gen en metalen kooien etc in
een hem boeiende ordening
en hopenlijk ook de kijker
aansprekend.
Als studieprojekten bezit
het werk van beiden interes
sante aspecten. Om duidelijk
te maken hoe processen in de
beeldende kunst verlopen zit
ten er spannende elementen
in. Hing Oldenburg zijn
schetsblaadjes uit zijn zak
agenda ook niet aan de muur?
Hij is echter op deze exposi
ties niet zo duidelijk waar
heen beide processen moeten
leiden. Kortom: wordt hier
'niet iets tot doel op zichzelf
gemaakt wat niet meer kan
zijn dan een fase?
HE
Hardware, hedendaagse
sculptuur uit eigen collectie.
Museum Boymans-van Beunin-
gen, Rotterdam. Open: dinsdag
zondag 10.00 (zo. 11.00)-17.00 uur.
Tot en met 1 oktober.
Wie het bovenstaande
over de kunstenaars in
Lokaal 01 las en niet weet
wat hij moet met beeld
houwers die geen paarden,
helden of blote dames
meer boetseren en hakken,
kan momenteel in Rotter
dam zijn verhaal halen.
Dat museum heeft syste
matisch werk aangekocht,
dat de laatste twintig ja
ren het begrip 'sculptuur'
onderuit heeft gehaald;
dat niet meer de natuur
uitbeeldt, maar academi
sche begrippen als orde
ning, structuur, zwaarte
kracht, situering, relaties
met omgeving e.d. in 'beel
den' aan de orde stelt.
Naar aanleiding van
deze tentoonstelling orga
niseert het museum op za
terdag 16 september een
dag over hedendaagse
sculptuur na 1970; van
10.15 uur tot 17.00 uur. Dan
worden films van Brood-
thaers gedraaid, en spre
ken de conservatoren Piet
de Jonge en Hans Locher
over respectievelijk de
Rotterdamse collectie en
Joseph Beuys. Twee beel
dende kunstenaars, Frank
Mandersloot en Adam
Colton vertellen over htm
werk.
Het Rotterdamse Mu
seum heeft nogal wat ob
jecten uit genoemd periode
aangekocht. In vergelij
king met vroeger toen je
beelden op een sokkel
kocht en die in elke wille
keurige hoek van een mu
seum kwijt kon, beslaan
deze objecten vaak hele of
halve zalen. Gevolg is dat
zelfs een niet zo klein mu
seum als Boymans bijna
alles in depót heeft liggen.
Maar nu is de hele nieuw
bouw uitgeruimd om dat
bezit tijdelijk te tonen. Een
aantal stukken heeft wel-
iswaar onlangs nog ge
functioneerd binnen an
dere thema's, maar het
merendeel is lange tijd
niet te zien geweest.
Zo bevat de grootste
centrale zaal één werk: A
computer which will solve
every problem in the
world (1984) door Walter
de Maria gemaakt voor dit
museum en drie jaar gele
den voor het laatst ge
toond. De Maria die met
zijn landart al hele woes
tijnen nodig had heeft hier
een vloersculptuur ge
maakt van 75 roestvrij
stalen staven die in een
strikte ordening liggen te
glimmen onder felle lam
pen en telkens vanuit an
dere gezichtshoeken zijn te
observeren. Een preten
tieus object.
Over grondsculptuur
gesproken: in langdurige
bruikleen van het Van Ab-
bemuseum wordt van
Bruce Nauman 'Driven
Man, Driven Snow' (1976)
getoond; 26 gietijzeren
blokken die als een leg
puzzel op de grond liggen
aan de hand van een aan
de muur, haaks op het ob
ject, bevestigd schema.
Naumann heeft veel
vloercomposities gemaakt
in allerlei materialen om
bestaande ruimten aan te
tasten.
Met deze bruikleen is
iets aan de hand. De ge
meente Rotterdam heeft
dezer dagen met het Rijk
een overeenkomst gete
kend dat vrijstelling van
verzekeringskosten bij
bruiklenen regelt. Het is
de bedoeling zo het lenen
onderling goedkoper te
maken en achteraf geble
ken incidentele aankopen
langdurig in te voegen in
andere collecties, waar ze
beter functioneren. Direc
teur Crouwel sprak de
hoop uit dat ook de ge
meentelijke musea onder
ling tot een dergelijke re
geling komen, zodat er
veel geld vrij kan komen
voor andere activiteiten en
kunstwerken vaker beter
op hun plaats komen.
De tentoonstelling
Hardware bevat nog en
kele bruiklenen zoals Une
Echelle de Briques van
Broodthaers, Slate Circle
van Richard Long en vier
stukken van Claes Olden
burg. Joseph Beuys hoort
bij het museum zelf. Hoe
ver dat kan gaan wordt
getoond met enkele
schoolborden die Beuys
volschreef tijdens discus
sies in het museum en op
de academie in Rotterdam
en die nu met de titel 'Für
die Jugend von Rotter
dam' als reliquien aan de
muur hangen. Opvallen
der is natuurlijk zijn 'stel
lage' Grond (1981) met ko
peren platen in houten
blokken en kantoormeu
belen, die nu alle ruimte
krijgt om als persiflage op
het menselijke driftleven
zijn werk te doen.
Hardware: de materiali-
teit overheerst. De titel is
ontleend aan het eerder
genoemde werk van De
Maria. Ik hoorde dezer da
gen ohet ICON-congres
Neil Postman-zeggen dat
de musea in Amerika ka
pot gaan aan futuristische
technologische materiali-
teit. Dat loopt wel parallel
met wat in de samenleving
aan de hand is, maar in
plaats van bezinning op
dingen die gebeuren,
wordt de stupiditeit ver
heerlijkt, worden preten
ties opgepompt. Nu is het
streven van de minimal
art wel gericht geweest op
een bezinning op de basis
principes waarmee een
beeldhouwer bezig is,
maar die blijken in de
praktijk onthutsende ba
naliteiten op te leveren.
Deze worden dan weer
met veel pretenties opge
blazen tot een nieuwe
vorm van (kwasi)monu-
mentaliteit. Terwijl de
kunstenaars die aan de
basis van deze beweging
stonden meestal niet ver
der gingen dan a=a en
b=b en a en b samen doen
dit of dat (punt), kun je nu
ontdekken dat toeschou
wers, kunstkritiek etc. er
weer allerlei dingen in
gaan zien die de concrete
objecten ver overstijgen en
zo zelf nieuwe kunstwer
ken bouwen (of afbreken).
Het museum heeft re
cent weer een aantal wer
ken aangekocht, dat het
verschijnsel sculptuur uit
genoemde jaren verder
aanvult. De twee blokken
met strip van Imi Knoebel
(met de raadselachtige
titel Papa Look at the
mountains) het negen me
ter lange veelkleurige blok
van Judd, een Perfect Ve
hicle van McCollum en een
schijnmeubel van Artsch-
wager horen daar onder
meer bij.
De Nederlanders zijn
gering vertegenwoordigd
met werk van Kemp, Vis
ser, Vroegindeweij,
Wijntjes en Ruijgrok.
V roegindeweij heef tbij -
voorbeeld een groot stuk
lood verfomfaaid tot een
kuipachtig object, dat
weer veel meer suggereert
dan de veelal geometrische
vormen van de minimal
art. Bovendien lijkt hier
de hand van de kunste
naar zelf weer aan het
werk geweest en niet de
fabriek die de abstracte
ideeën van de avant-gar-
disten uit deze periode in
materie omzette. Deze be
weging heeft veel takken
gekregen (onder anderen
de arte povera en de con
ceptual art), die ook op
deze tentoonstelling uit
botten. Er gebeurde in die
tijd in ieder geval meer
dan op dit moment.
HE
19.21
De baas
in huis?
vaaavuna Keen uc
'De baas in huis?' tei
het scherm. De VARA
deze zomer noodgedw
een rustperiode inlasse
dat de afleveringen in
rika op waren. Thans
nu weer voldoende t
nissen van Tony en A
uitzonderlijke huishou
voorraad. In het chs
gezin is nog weinig
derd. De kleine Joi
heeft problemen op
omdat hij een erebaan
waarvoor men gekozei
worden.
22.05
Vragenvuui
In samenwerking met;
en Veronica wordt var
door de AVRO een
streeks verkiezingsdel
de televisie uitgezond
'Vragenvuur' zullen di
trekkers van VVD, C
PvdA, resp. Joris Vooi
Ruud Lubbers en Wh
met elkaar discussiëre
de aanstaande Tweec
merverkiezingen.
[19.15]
Vogels
kijken
In de NOS-serie 'Vogi
ken' bezoekt Nico dt
het eiland Vlieland,
gehele Waddengebiec
dit ogenblik de trektij
begonnen. Talrijke vo
het hoge noorden stri
tijdelijk neer op w<
het zuiden. Vooral ve
lopers kiezen de slikk
het eiland als pleiste
zoals enkele soorten
lopers, de rosse grutt<
reluur, de groenpootr
de wulp.
21.40
Where the
is a will
De BRT brengt een
tv-film, waarin Wre
trick Macnee te
'Where there is a will
het verhaal van eer
rijke zakenvrouw, di
loos verliefd is op
haar werknemers.
Crow-Ffinch is een
volle advocaat, die zi,
voor een leiding
functie in haar bedr
vendien houdt hij zit
met het advocaten
van zijn vader Char
trick Macnee), met
echter niet kan opschi
Aus eigen
Kraft
'Fietsparadijs Hollam
vanavond een grote n
ARD in de docun
'Aus eigener Kraft',
gang Felk geeft in dt
een overzicht van de
denis van het rijwie
de primitieve loopfiel
met de vectorracer v
tijd. Aan de fiets is
een stuk sociale gesel
verbonden.
Ut. minheer dt presiden
I (en schitterende vondst
te verdienenJh ben er
door heb ik deze verw
\6eum eni$ in de uerelt