7 O M E R E DtTTE
iendijke
Felix Meurders Konsumentenman
F
1*D
IPS
if*
if*
Jean Nelissen in de bezemwagen
D
Golfoorlog vernietigt moerascultuur
L
jspakket naar
van Gent
ACHTER DE
Wfk
Wilfred
Thesiger
De Hoeras-
Arabieren
Liever de
guillotine
Even piekeren
ZATERDAG q| J)E STEM
15 JUL11989 A X-,ATX
ZATERDAG IQ
15 JUL119891 O
it die naar Bergen op Zoom
ykt in Goes zijn geweest. Een
i staan even verderop op het
lllen. De grote fietsenstalling,
ramen bijna allemaal inge-
ngdeur voorgoed ontwricht,
Van de forensen van Krab-
pleisterd gebouw herinnert
romantiek in het begin van
en sliertje sjiek, een bepaald
letuur dat je in andere gebou-
jt aantreft. Spoorwegstations
oneren, ook al komt het ont-
ition Krabbendijke uit een la
erstaat en zijn er in den lande
jortgelijke stations neergezet,
faterstaatsstations', de archi-
lloos gebleven. Station Krab-
[rd 121 jaar geleden (1 juli
pd als een Station der Vijfde
look al het kleinste type in Ne-
Jiar niet zonder karakter. Dat
,an deze wachtkamer, die niet
en hoog plafond, een houten
rondom. Voor de nu dichtge
bouw met geglazuurde bakste
en hebben zich eens reizigers
tvuur gewarmd. Later kwam er
jang een kolenkachel, weer wat
ishaard. De afdruk van de po-
>g in de vloer. De lambrizering
is gebalkerd.
Ie voorstellen dat het hier eens
ïtg. Toen de notabelen uit Ber-
jm en Roosendaal hier uit de
hotief traden om in de nabijge-
Ve-polder te gaan jagen, bijvoor- I
is het een zwijneboel. Afgeklo-
outen üggen onder de grijsge-
.en banken, twee dikke lage ta-
zeren poten vandalenbestendig
;r geklonken, dragen lege friet-
andere zooi. De klok is uit de
it, het snoer bengelt doelloos te-
Sid. Wat is een wachtkamer zon-
Een groot reclamebord aan de
t sigaretten aan: 'Go where the
Die raad opvolgen is direct de
hier vandaan pakken,
te tussenpozen doet een voorbij-
htercitytrein de ramen van de
er rinkelen. Een kuch hier, galmt
na. De troosteloosheid van deze
■is enorm.
wil het gebouw verhuren en heeft
;nte Reimerswaal gevraagd een
te zoeken. De slopershamer gaat
et meteen tegenaan. Wonen kun
:t, met al het Intercity-lawaai.
Leidt een NS-woordvoerder, als
Izo is het prima te gebruiken, er is
ruimte zat. Zo kan Krabbendij-
Station der Vijfde Klasse van de
dsche Spoorwegen, deze eeuw
E eli:
elix Meurders is er
duidelijk over: „Nee, nee, nee. Ik
word niet de opvolger van Frits
Bom, omdat Frits uniek is in meer
dan een opzicht. Ik breng straks
een soort van magazine, dat in het
verlengde ligt van TV Magazine dat
ik samen met Annette van Trigt heb
gedaan. Er komen konsumentenza-
ken in. Bij Frits kwamen ook indivi
duele problemen aan de orde. Wij
maken geen etalage van kommer
en kwel. We beginnen op 1 oktober,
elke twee weken, 35 minuten lang."
Door Jan Koesen
Felix Meurders is al jaren bezig met een
evolutie die loopt van DJ tot journalist. In
1946 werd hij in Maastricht geboren. Na
de HBS studeerde hij enkele jaren sociale
geografie aan de Katholieke Universiteit
van Nijmegen waar hij voorzichtig rook
aan de opstand tegen de Autoriteit. Hij
was zo gefascineerd door radio dat hij de
studie eraan gaf en met de microfoon een
blijvende relatie aanging. Hij werd een dis
kjockey met toppers als 'De daverende 30'
(later 'De Nationale Hitparade'), 'De
Meurders Methode' en 'Zoekplaatje'.
Voor 'Langs de Lijn' versloeg hij voetbal
wedstrijden en van mei 1982 tot juli 1987
presenteerde hij samen met Koos Poste-
man dit programma op de zondagmiddag.
Jan Nagel benaderde Meurders in 1974
met de vraag of hij wilde medewerken aan
de 'Rooie Haan'. Felix ontpopte zich daar
als een hard interviewer van politici, vak
bondsleden en anderen die het nieuws be
volken. In 1986 stopte hij definitief met de
disk-jockerij.
Een rustig plekje om te praten, heeft hij
bedisseld. Dat wordt het dak van het VA-
RA-gebouw, door de zon verschroeid.
Geen echt spontane prater, niet de vlotte-
rik bekend van radio en TV.
Felix Meurders.
FOTO T STICHT
„Radio 3 is voor mij hoe dan ook een afge
sloten periode. Er zijn maar een paar DJ's
in Nederland die vakmensen zijn. Er zijn
een heleboel plaatjesdraaiers die het ni
veau van een zender als Radio 3 omlaag
halen. Als je wat zegt, moet je iets zinnigs
melden, anders kun je beter je kop hou
den."
De verslagen over de radio van de Waters
noodramp van 1953 maakten een onuit
wisbare indruk op hem. „Het was een kou
de, gure winter. We woonden destijd met
het hele gezin in een klein kamertje om de
stookkosten te beperken. En we zaten alle
maal rond de radio gekluisterd, naar de
rampverslagen te luisteren. De radio is nog
steeds mijn eerste liefde. Daarom vind ik
het zo jammer dat de radio nu in het ver
domhoekje is geraakt. Het meeste geld
gaat naar de televisie, omdat dat het me
dium is waarmee het best geconcurreerd
kan worden. Dus besteden we veel minder
aan die goeie, ouwe radio. Onbewust is ge
kozen voor een sterfhuisconstructie."
Iets anders, heb jij al een aanbod gekregen
van Joop van den Ende of van Véronique?
vraag ik. Die brengt een ironisch lachje op
zijn kaken. Nee, Felix is niet benaderd en
hij zit er ook niet om te springen. Felix
houdt van diversiteit in de media, maar de
ideologische verschillen wordt helaas
steeds kleiner. „Een paar jaar geleden was
het onbestaanbaar dat Jan Rietman van de
NCRV naar de VARA zou gaan. Hans
Emans is weliswaar van de VARA naar
Veronica gegaan, maar hij blijft toch echt
wel Hans Emans. Ik zelf ben honkvast. Ik
werk met veel plezier voor de VARA en
word er door niemand belemmerd."
De opkomst van TV-10 en Véronique
moet door Hilversum opgevangen worden
door meer samenwerking. „Ondanks alle
pogingen van de VARA om meer samen te
doen met KRO en NCRV is dat er nooit
echt van gekomen. Nu worden we door de
commerciële televisie gedwongen daar
meer gestalte aan te geven. In zoverre ben
ik wel blij met die nieuwe zenders."
De 'Rooie Haan' was een forum, een
spreekgestoelte waar iedere politicus die
iets wilde zijn, maar al te graag in ver
scheen. „Den Uyl speelde natuurlijk bij
ons altijd een thuiswedstrijd. Wiegel, dat
was een echte bespeler van het publiek en
Van Dam ook, niet te vergeten. Ik weet
nog dat Den Uyl altijd probeerde om van
tevoren het draaiboek van de 'Rooie Haan'
te pakken te krijgen. Wij werden gewaar
schuwd: 'Verstop je draaiboek, anders
grist Joop het weg'. Ook die journalistiek
is langzamerhand geëvolueerd. We begon
nen ouderwets aan de hand van een strak
draaiboek, en er was toezicht van de VA-
RA-leiding, maar gaandeweg zijn we toch
snel losser geworden, vooral na de komst
van Henk van Hoorn. De interviewer nam
toen ook meer de vrijheid."
elgado gaat even
pïesen. Ja, waarom niet? Als je no
dig moetriep Mart Smeets
dinsdag in de Tour-reportage. Toen
de Spanjaard zich weer bij het lei
dende tweetal voegde, stelde Jean
Nelissen: „Delgado is inmiddels
klaar met toileteren."
Door Dirk Vellenga
Dat is het verschil tussen de twee meest
beluisterde tv-verslaggevers van dit mo
ment. Smeets wil feitelijk en zakelijk zijn.
Nelissen houdt van verhullende roman
tiek, die hij verpakt in monotone cliché
taal. Dit jaar botst het af en toe tussen die
twee. De vaste kijkers zullen het wel ge
merkt hebben.
Er' wordt behoorlijk gehakketakt. Nelissen
constateert in de eerste bergetappe: „Nee,
de Ronde is nog niet afgelopen." Smeets:
„Nee, hij is pas begonnen." Nelissen weidt
uit over drinkflessen zonder dop die door
de toeschouwers aangeboden worden aan
te renners. „Daar kan doping in zitten".
Smeets onmiddellijk: „Dat vind ik wel
zo'n fabeltje!"
Als Nelissen lange zinnen besteedt aan
manieren om de beenspieren te versterken,
breekt Smeets hem af met: „Gewoon do
ping dus!" We rijden weer een stuk verder
en dan merkt Nelissen op dat de renners in
de schroeiende hitte met bloot hoofd rij
den, maar dat vluchter Perini een pet op
heeft. „Wat is daar op tegen?", vraagt
Mart Smeets.
"I nes
Smeets geïrriteerd. „Niks", zegt Nelissen.
„Maar dat is om zijn kalende kruin tegen
de zon te beschermen."
De achtergrond van deze regelmatig op
borrelende onenigheid is waarschijnlijk de
mededeling van Kees Jansma, de nieuwe
chef van Studio Sport, dat hij gaat bekij
ken of het vaste team Smeets-Nelissen wel
goed functioneert. Jean en Mart zitten al
jaren in de Tour en de kritiek van de kij
kers in het land groeit per Ronde.
Twee man op de reportage-post bij de
eindstreep, waar ze commentaar mogen le
veren bij beelden die de Franse tv maakt,
dat is duideüjk eentje te veel. Als het mis
tig is in de Pyreneeën zitten ze daar de tijd
vol te kletsen, terwijl ze uit de koers zelf
geen enkele informatie hebben.
Kennelijk probeert niemand de nodige
verbindingen te leggen. In plaats daarvan
krijgen we vooral uit de mond van Nelis
sen afgezaagde verhalen te horen over dat
de Pyreneeën anders zijn dan de Alpen,
dat een renner vooral niet moet forceren
en dat Alcala bij de Indianen in het oer
woud heeft geleefd.
Aan één commentator hebben we genoeg
en ik denk dat dat Mart Smeets moet zijn.
Zijn drang naar show en lolhgheid heeft
hij leren beheersen en hij heeft zijn kennis
over het wielervak behoorlijk bijgespij
kerd. Dat dan je taal in Vlaamse richting
wordt omgebogen en je ongemerkt woor
den als 'stoempen', 'afzink' en 'de forcing
voeren' gebruikt, dat mag in deze dagen.
In de drie weken van de Tour de France is
het zelfs mogelijk dat wielrenners door het
ijs zakken.
Alles is beter dan Nelissen die het spoor in
de Nederlandse taal soms helemaal bijster
raakt en bij het zien van een afstappende
renner zelfs sprak over een 'culinaire stop'.
Nee, Jean kan in de bezemwagen. Hij is er
aan voor de moeite. Mart,Smeets mag blij
ven, maar we houden de man van 'cha-
peau' en 'frisse morgen' scherp in de gaten.
De Tour is de enige hoop voor de thuisblij
vers, die het verder moeten doen met de
gebruikelijke herhalingen (de AVRO had
er maandag maar liefst vier) en program
ma's met spelletjes en muziekjes uit onze
pretplekken. Frank Masmeijer in Pony
park Slagharen, Linda de Mol in de
Beekse Bergen, Peter Teekamp in Walibi,
Hanneke Kappen in Zandvoort, Veronica
op de surfplank.
'Costa Hollanda' van de VARA zoekt de
vakantievierders in eigen land op. Het
wordt gemaakt door David Hiemstra en
Hans Rutten, die voorheen werkten onder
de vuist van Konsumentenman Frits Bom.
Ze snellen nu van attractie naar atractie
als een team zonder leider. Geen onthul
lende prijsvergelijkingen, geen vakantie
leed, geen slachtoffers van meedogenloze
reisgiganten.
Er wordt in 'Costa Hollanda' gesproken
met ondernemers, die argeloze toeristen
wijs maken dat ze moeten parachute-sprin
gen, deltavliegen, parasailen, langwande-
len en surviven. „Wij bieden een pakket
om lekker sportief bezig te zijn", zegt zo'n
man. „Dit is een stuk uitdaging die ze aan
gaan", brabbelt een ander.
Carl Huibrechts maakt wat grapjes en hij
presenteert een fotowedstrijd met zonne
bril en het haar achterover. De Belg heeft
kennelijk de behoefte in vermomming lol
lig te zijn. Dat kan hem straks van pas ko
men als hij bij de KRO de nieuwe Henny
Huisman wordt.
De ellende van zwetende, blote lijven die
zich verdringen voor de camera, daar heeft
de thuisblijver recht op. Wij willen niet de
mooie verkooppraatjes van recreatie-ma
nagers, maar wensen vakantie-martelingen
te vernemen uit de mond van lelijk ge
wonde landgenoten.
Jean Nelissen.
Bruijne uit Sas van Gent is de win-
;eworden van het Stem-verrassings-
van de afgelopen week. Met hofl-
- anderen wist hij de sleutelwoorden
ledon en Tour de France te vind®-
ijgt zijn prijs zo spoedig mogehr
szorgd.
leze week kunt u weer meeding®
o'n Stem-verrassingspakket. Al wa
te doen, is de puzzel correct opl®"
«juiste oplossing levert twee sleute-
en op. Zet die sleutelwoorden °P
riefkaart en stuur die voor woensdag
De Stem Puzzel-redactie, pos»"1
4800 MB in Breda.
ïiefhebbers hadden
het boek al jaren op de plank, maar
dan de onvertaalde versie. Een vol
kerenmoord was er voor nodig om
ook de Nederlandse vertaling op de
markt te krijgen.
Do or Cees Maas
'The Marsh-Arabs' van de beroemde ont
dekkingsreiziger Wilfred Thesiger werd
uitgebracht in 1964. Het is een reisverhaal,
geschreven door een man die wars van elke
luxe met tussenpozen van 1951 tot 1958,
onder de meest zware omstandigheden
tussen de mensen leefde waar hij van hield.
Thesiger is eens betiteld als 'de laatste van
de grote Victoriaanse reizigers, een halve
eeuw te laat geboren'. 'The Marsh-Arabs'
is een van de weinige werkelijk klassieke
reisboeken van de twintigste eeuw. Het
gaat over de bevolking van de moerassen
van Irak, daar waar de Eufraat en de Ti-
gris samenvloeien. De Arabieren die The-
stgers gastheer waren, leefden in uitge
strekte moerassen op eilanden, soms drij
vende aangelegde eilanden, in indrukwek
kende rieten huizen.
in dat ontoegankelijke gebied waren ze ja
renlang onbereikbaar voor de bedilzucht
van de Irakese overheid, maar de Golfoor
log tussen Irak en Iran heeft ze de das om
gedaan. De gruwelen in het woongebied
van sommige stammen, de in die oorlog zo
bekend geworden rivier Shatt al Arab, zijn
or de oorzaak van dat Thesigers boek on
bedoeld een monument is geworden voor
een totaal verdwenen cultuur.
Dat gegeven maakt het reisverslag van een
kwart
eeuw geleden actueel en heeft geleid
tot de vertaling 'De Moeras-Arabieren',
ten grafschrift, maar schitterend en met
vaart geschreven, dat wel. De Moeras-Ara
twen hadden zich wat dat betreft geen
Were necroloog kunnen wensen dan The-
srger. Want zijn boek getuigt van respect
en veel begrip voor mensen die in andere
eten van Irak als paria's en sukkels wer
en beschouwd en die leefden in een voch-
'8 gebied vol ongedierte en met heel wei
nig eten.
öe reiziger is eigenlijk meer op zoek naar
primitieve leefomstandigheden in een on-
®"eP'e beschaving om zichzelf te bevredi-
8 n, dan naar materiaal voor een boek.
omschrijft hij zijn drang tot reizen zo;
on S T6' ^nBe'sen van mijn generatie en
patlü v?e'^e 'k een instinctieve sym-
deren. Het was moeiüjk voor mij me thuis
te voelen bij mensen die hun eigen ge
woonten hadden afgezworen en probeer
den zich aan te passen bij de westerse be
schaving."
Thesiger zelf moet niets hebben van die
moderne beschaving. „Ik haatte auto's,
vliegtuigen, radio en televisie, eigenüjk al
les van onze beschaving de afgelopen vijf
tig jaar, en was altijd blij als ik, in Irak of
elders, een rokerige hut kon delen met een
herder, zijn gezin en zijn vee. In een derge
lijk huishouden was alles vreemd en an
ders, hun onafhankelijkheid stelde mij op
mijn gemak en ik werd gefascineerd door
voor het traditionele leven van an-
het gevoel van continuïteit met het verle
den. Ik benijdde hun tevredenheid, die in
de wereld van heden zeldzaam was, en hun
vaardigeheid in allerlei opzichten, die ik,
hoe eenvoudig het er ook uitzag, nooit kon
hopen te bereiken."
Hij bezit alle eigenschappen die van een
trekker een goed reisschrijver maken.
Evenals auteurs van de modernere mees
terwerken in de reisliteratuur, zoals de in
China aan een onbekende beenmergziekte
overleden Bruce Chatwin en de nog le
vende Paul Theroux, is hij niet bang, heeft
het bloed van een journalist, een antropo
loog én een socioloog, is grenzeloos
nieuwsgierig, kan uitstekend observeren en
luisteren en weet dat allemaal in heldere
taal op schrift te zetten.
Het boek 'De Moeras-Arabieren' verhaalt
over de economie van de moerassen die ge
baseerd is op kudden waterbuffels, vissen
en jagen. Thesiger reisde van dorp naar
dorp, optredend als een soort medicijn
man. Hij besneed de jongens, de beste ma
nier om het vertrouwen van de bevolking
te overwinnen, probeerde zich de fenome
nale rietvlechtkunst van de Madan-stam
eigen te maken en sliep temidden van gei
ten in drijvende hutten.
Veel is regelrecht avontuur wat Thesiger
beleeft en de lezer wordt meegesleept in
een totaal andere wereld, waar eigen wet
ten zijn en eigen normen gelden. Halfver-
wege het boek stokt de vaart wat als de zo
veelste jacht op waterwild wordt beschre
ven. Maar de afstandelijke droge humor
van de schrijver maakt veel goed.
Oog voor detail, vooral voor de wapens
van de Arabieren, want Thesiger is wapen-
gek en voor de ranke boten, de tarada, de
boot der sheiks. Een sierlijk model dat
door de oplopende boeg en kiel gelijkenis
toont met de machtige eskimokayaks. The
siger is zo blij als een kind op de dag dat
hij een ëchte tarada de zijne kan noemen.
Hij verhaalt er alinea na alinea over. En
veel, overigens schitterende, zwart-wit fo
to's tonen die boten en hun gebruikstoe-
passing.
De Moerasarabieren is een veel te late,
maar uitstekende vertaling van een tijdloze
klassieker. Een aanrader voor hen die ken
nis willen maken met één van de laatste
culturen op de wereld die nog niet aange
tast waren door de westerse cola-cultuur.
Voor liefhebbers van ruig reizen, het echte
reizen.
Wilfred Thesiger; 'De Moerasarabieren'. Uitg. Ar
beiderspers, prijs 39,90.
Net op tijd voor de
viering van de Qua-
torze Juillet en de
'Week van de Eeuw' zijn mijn
buren teruggekeerd naar hun
geliefde vaderstad Parijs. Ber
nard, Claudine en Audrey heb
ben plechtig beloofd voor me
op jacht te gaan naar zes bord
jes van ontbijtformaat, waarop,
wat roekeloos geschilderd,
schavot en guillotine staan af
gebeeld met de aantekening, in
gekromde regels: 'la mort de
Louis XVI - 21 Janvier 1793'.
Bij die ontbijtbordjes passen
zes paarse, goudgelijnde koffie
koppen die, in adembenemende
lelijkheid, herinneren aan de
inauguratie van president Ri
chard Nixon en vice-president
Spiro Agnew, die beiden in on
eer hun ambt voortijdig moes
ten verlaten. Met een kaasguil
lotine, hellebaardvorkjes en ba
jonetmesjes is er een boeiende
tafelschikking mee te maken.
Die Amerikaanse koppen ho
ren er bij, want Amerika had
zijn revolutie al dertien jaar
achter de rug toen de Fransen
er nog aan moesten beginnen.
Het opmerkelijkste symbool
van de Franse revolutie is de
guillotine; de Amerikanen be
schikken slechts over een on
schuldige Liberty Bell, die met
een flinke barst in Philadelphia
staat.
Twee eeuwen geleden waren
de Fransen verzot op 'het repu
blikeinse scheermes' en in een
enthousiaste verhandeling van
een Engelse prof lees ik dat ten
tijde van de Terreur, toen de
moordmachine op volle toeren
werkte, keurige Franse burgers
hun koffie dronken uit kopjes
waarop het moment stond afge
schilderd dat de beul Sanson
het hoofd van Louis XVI
toonde aan het volk. Men ge
bruikte aardige uitdrukkingen
voor mensen die aan 'monsieur
de Paris' en zijn valbijl werden
uitgeleverd. Deze armzaligen,
zo zei men, 'moesten in de
mand niezen'.
Er bestond een enorm res
pect voor het toestel, dat de
minzame dokter Joseph Ignace
Guillotin had ontwikkeld' uit
oude, onder meer Schotse, val
bijlsystemen. Het werd voor de
Franse staat - die er 83 nodig
had, voor elk departement
een- in licentie vervaardigd
door de Duitse pianobouwer
Tobias Schmidt. Louis XVI
was een groot voorstander van
de guillotine, die in de winter
van 1793 meer dan achtduizend
slachtoffers maakte. In 1784
stond de guillotine enige tijd op
de Place du Tróne-Renversé,
alwaar binnen een periode van
zes weken 1306 mensen werden
onthoofd.
In juni van dat jaar rolden er
61 hoofden in drie kwartier en
eerder, in de stad Lyon, had de
beul 32 man binnen 25 minuten
onthoofd. Het officieuze record
guillotine-sprint betreft waar
schijnlijk een groep van twaalf
personen die binnen 5 minuten
werden onthoofd. De Fransen
waren er apetrots op!
Het wekt dan ook verwonde
ring dat de Amerikanen, ge
hecht als zij zijn aan de dood
straf, zelfs voor minderjarigen
en zwakken van geest, nooit
voor de guillotine hebben geko
zen. De guillotine doet geen
pijn. In de bloedige dagen van
de Franse revolutie deed het
verhaal de ronde dat Charlotte
Cordey, de moordenares van
Marat, van een beulsknecht een
klap in het gezicht had gekre
gen toen haar hoofd aan het
volk werd getoond, en dat zij
als gevolg daarvan had ge
bloosd. Humane dokters regel
den met veroordeelden dat zij
hen zouden roepen als hun
hoofd gevallen was en dat zij
dan moesten knipogen als zij
de boodschap hadden verstaan.
Die experimenten faalden zon
der uitzondering. De elektri
sche stoel is veel wreder, eigen
lijk een monster in vergelijking
met de milde machine van
Guillotin. Tobias Schmidt, geef
eens een demonstratie voor
Bush!
HORIZONTAAL: 4. Schokkend als een knappe
waternimf (11); 7. Nog steeds niet gesloopt (12); 9.
Die beestjes kletsen maar wat (5); 10. Het zal he
lemaal bezet raken (8); 11. Huisjesmelker van
Ome Jan (11); 13. Dat komt ervan als men de flip
perkast oplicht (4); 14. Die schade krijg je op je
brood (9); 16. Overeenkomstige bergplaatsen (12);
19. Op de allereerste plaats in Gelderland (6); 20.
Zijn nodig om wat aan te tonen (7).
VERTIKAAL: 1. Op deze manier is een inbraak
niet smerig (13); 2. Onaangename stoelen (6); 3. Op
zichzelf een afbeelding die gedraaid wórdt (9); 4.
Haastige foto (11); 5. Onder een voertuig terug (3);
6. Het zit erin voor de jeugd (8); 8. Het onderuit
gaan in kwestie (5); 10. Het eerste kledingstuk
van een godin (5); 12. Worden aangetrokken tot
kaarten (6); 15. Knaagdier zonder emoties (7); 17.
De handel die per schip binnenkwam (6); 18. Ake
lige meisjes komen erin te zitten (6).
De oplossing staat in De Stem van maandag
