UITBLAZEN
Fractievorming zaak van lange adem
Uiteindelijke oplossing in verpleeg-conflict nog ver te zoeken
VS hebben geen haast met akkoord over strategische kernwapens
'Be
L0URDE!
even..u
POLITIEÏ
SGP hekel
CDA overi
zondagsri
BESTEM'
Droge
zomers
DE STEM ACHTERGROND DINSDAG 20 JUN11989
_DE STEM-
EUROPESE PARTIJEN BEGINNEN NU ONDERHANDELINGEN
VOORSTEL KABINET BRENGT VAKBONDEN VOOR GEZONDHEIDSZORG IN LASTIG PARKET
UTRECHT (ANP)
Tweede Kamer hd
gereageerd op het
minister Van Aard
flict.
Waakhon<
ZOMERS, zou je on
derhand denken, ge
ven alleen maar pro
blemen. Hangt er geen
smog dan wordt het wel te
droog. Of je loopt de kans
huidkanker te krijgen. Een
paar weken geleden reden
mijn vrouw en ik op een
prachtige, maar wat heiige dag
door Snowdonia National Park
in Wales, van Beddgelert naar
het wegenknooppunt bij
- schrik niet - Maentwrog. Zo
als we dat in de zomervakanties
van de jaren '70 deden, sneden
we een stukje af door de smalle
weg langs Rhyd te nemen. Je
rijdt dan na het oversteken van
een stenige hoogte onder de
spoorlijn van de Ffestiniog
Railway door. Waar de steen
woestenij overgaat in een weel
derig beschaduwd dal stond
vijftien jaar geleden een jonge
aanplant van dennen. Een aan
tal van die dennen staan er nu
nog. Oud in de dood. De schors
is er al afgevallen. Lichtgrijs
verbleekte skeletten. 'Wat zou
daarmee gebeurd zijn?' vroeg
mijn vrouw.
'Weet je dat dan niet meer?'
antwoordde ik. 'Ze zijn ver
brand in de zomer van '76. Een
peuk uit een open portier
raampje waarschijnlijk.' 'Oh',
zei mijn vrouw op een toon van
'hoe zou jij dat nou nog zo pre
cies kunnen weten.' Maar die
zomer van 1976 staat in mijn
geheugen gegrift. Twee redenen
zijn daarvoor. De eerste is dat
ik dat jaar, rond Pinksteren,
een nieuw gazon inzaaide, dat
op een enkel buitje na tot diep
in oktober uitsluitend op lei
dingwater groeide. De belang
rijkste geheugensteun echter is
dat ik me die zomer het overha
len te stoppen met roken en
van mijn ervaringen daarmee
dagelijks verslag te doen in
deze rubriek, parallel met een
vijfdaagse tv-cursus tegen het
roken.
Die zomer kookten in Zuid
Engeland de asfaltwegen bijna
letterlijk. Toen ik twee jaar la
ter mijn auto inruilde, zei de
verkoper nog iets over de teer
spatjes op de lak. Dagelijks
moesten de wegwerkers erop
uit om steenslag over het smel
tende asfalt te strooien. Hoewel
de eindeloze droogte en de op
eenvolgende hittegolven heel
West-Europa in hun greep hiel
den, schreven de Engelse kran
ten tot mijn ergernis dagelijks
over de British heatwave. Eer
lijk gezegd wès het daar ook er
ger dan hier. Die zomer werd
het altijd groene Engeland
grijs-bruin en niet zelden zwart,
daar waar berm- en bosbrand-
jes hadden gewoed, zoals in het
dennenbosje bij Rhyd. Een
veenbrand in de heuvels, niet
ver van de boerderij in Wales
waar wij die zomer logeerden,
duurde onze hele vakantie lang.
Talloze pubs zaten regelmatig
zonder bier. Niet omdat, de
brouwerijen er niet genoeg van
konden brouwen, maar omdat
het distributiesysteem faalde.
Lege fusten, kratten en flessen
kwamen niet snel genoeg terug
naar de brouwerijen om weer
gevuld en verzonden te worden.
WIM KOCK
T5
In september was ik terug in
Engeland en het was alleen
maar erger geworden. Drink
waterreservoirs stonden droog.
Er mocht niet meer gesproeid
worden. Auto's wassen mocht
alleen met afvalwater. De
waard van de Eight Bells in
Corfe Castle verzamelde er het
water van de spoelbak voor. In
zijn café hing tegen de muur
een noodkreet van de graaf-
schapsraad: 'Zuinig met water.
Ons bestaan staat op het spel.'
In Londen werd een nieuw mi
nisterie in het leven geroepen:
een ministerie voor de water
voorziening.
In Nederland was het alle
maal wat minder erg, zoals ge
woonlijk. De meeste mensen
hier genoten van de ongewoon
lange, warme zomer. Alleen de
boeren hadden reden tot klagen
en deden dat dan ook. Onze
nationale waterhuishouding be
hoorde tot de beste van de we
reld, maar desondanks moest
ook hier gewaarschuwd worden
tegen verspilling van water. De
vervuiling van het water kwam
die zomer ook plotseling in een
schril licht te staan. Door de
Grote Droogte werden we ons
meer bewust van de problemen
die de watervoorziening be
dreigden. Dat dachten we ten
minste. „Diepgaand en langdu
rig zal de invloed zijn die van
de Grote Droogte uitgaat op de
manier waarop we met ons
drinkwater omspringen",
schreef ik die zomer in deze ru
briek. Achteraf geloof ik niet
dat ik persoonlijk na '76 anders
met water ben omgesprongen
dan ervoor. Ik hoor zelfs niet
tot degenen die nog een tijd
lang, uit zuinigheidsoverwegin
gen, een baksteen in hun water
closet hadden liggen.
Ook met de sporen die de
droogte, naar ik toen veronder
stelde op gezag van deskundi
gen, 'nog lange tijd zou nalaten
in het landschap' is het geloof
ik wel meegevallen. Storm of
droogte, als het dode hout ver
wijderd is zie je niets meer van
het geleden verlies.
We zitten al weer in de
tweede helft van juni en statis
tisch kan de zomer van '89 niet
meer kapot. Maar de grote va
kantie moet nog beginnen en
dan willen we ook goed weer.
Ik hoop ook dat iedereen dat
krijgt. Tegelijk hoop ik dat het
niet weer zo'n zomer wordt als
die van '76, toen alles stoffig,
dor en dof werd, behalve m'n
overvloedig besproeide nieuwe
gazon. Die regenloze zomer,
toen ik stopte met roken, wat ik
maar drie maanden volhield.
Van mij mag het wel weer eens
regenen. Terwille van de varia
tie en de verfrissing van het
groen.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllimiiuilllllllllllllllllllllllllllllllllllir.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans hoofdredacteur.
H. yermeulen - adjunct-hoofdredacteur.
Hoofdkantoor: Spinveld SS, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendslraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, S 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand f 25,50; per kwartaal 73,50 of per jaar 285,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, 7,50 per jaar.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/mvrijd. 1,30; zat. 1,50.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur ©076-236394/236911.)
R^nbrpIfltiPQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
Door Frans Boogaard
DE DERDE rechtstreekse
verkiezingen voor het
Europees Parlement zijn
achter de rug, maar het zal
nog zeker tot 25 juli duren
voor de precieze krachts
verhoudingen bekend zijn.
Congsies, coalitievorming en
de bekende gelegenheidsaf
spraken gaan daaraan vooraf.
Maar wel staat vast dat het
socialistische blok in het
Europees Parlement zijn
machtspositie verder heeft
versterkt, vooral dankzij een
afgetekende winst van La
bour in Engeland.
De in totaal negen fracties
die het Europees Parlement
telt zijn nu al druk aan het
onderhandelen geslagen om
hun onderlinge posities beter
af te bakenen. In het parle
ment moeten fractieleiders
worden benoemd, commissie
voorzitters, ondervoorzitters
voor het parlement en ook de
voorzitter.
Binnen de socialistische
fractie circuleerde al een paar
weken een gedurfd scenario.
Volgens dat scenario zouden
de socialisten het voorzitter
schap voor de eerste twee en
een half jaar aan de christen
democraten laten, per 1 ja
nuari 1993 zouden zij het
overnemen. De interne markt
is dan wellicht niet voltooid.
Onder leiding van een socia
listische voorzitter zou het
parlement de Europese Com
missie en de EG-ministerra-
den flink achter de vodden
kunnen zitten, aldus eer in
leggend voor de volgende
Euroverkiezingen.
Eventueel zou zelfs voor het
J. Delors - foto ar
eerst in de geschiedenis van
de EG de Europese Commis
sie, dan niet meer onder lei
ding van de Franse socialist
Delors, naar huis kunnen
worden gestuurd.
De officiële kandidaatstel
ling van de Belgische oud-
premier Tindemans, die van
de socialistische planning
blijkbaar lucht had gekregen,
doorkruiste vorige week dit
scenario. De Westduitse
christen-democraat Egon
Klepsch, zelf officieus kandi
daat, zocht daarop contact
met zijn landgenoot Rudi
Arndt, scheidend voorzitter
van de socialistische Euro
fractie. Klepsch bood Arndt
steun aan voor een onmiddel
lijke kandidatuur van de
Spaanse socialist Baron Cres-
po. Arndt ging daarmee na
ruggespraak akkoord.
„Wij wisten niet of we van
de Regenboogfractie steun
zouden krijgen voor de kandi
datuur van Crespo. Door dit
aanbod hadden wij de Groe
nen niet meer nodig. En tege
lijk hielpen wij de Westduitse
christen-democraten van het
probleem-Tindemans af," al
dus een goed-geïnformeerd
socialist. Daarmee is feitelijk
ook de tweede Parlements
voorzitter al bekend: Tinde
mans kan na een mislukte
gooi naar het voorzitterschap
een tweede poging vergeten.
Bovendien zal dan het
aureool van Europese erva
ring dat hem nu na acht jaar
ministerschap op Buiten
landse Zaken nog omgeeft,
veel minder tot de verbeel
ding spreken. De weg voor
Klepsch is daarmee vrij.
Nu het voorzitterschap van
het nieuwe parlement aldus al
ver geregeld lijkt, kunnen de
Europese fracties zich volle
dig aan de verdere onderhan
delingen wijden. Daaronder
valt het op handen zijnde ak
koord tussen de socialisten en
christen-democraten, die sa
men (zie elders deze krant)
voor de komende vijf jaar een
beperkte coalitie willen aan
gaan op de onderwerpen mi
lieu, sociaal beleid en Euro
pese eenwording. Maar tege
lijk moeten kleinere splinters
in het nieuwe Europees Parle
ment nog onderhandelen over
Leo Tindemans - fotoap
toetreding tot één van de gro
tere politieke stromingen. Dat
geldt op Europees vlak voor
de Groenen, Europees Rechts,
de Spaanse conservatieven en
voor nog een reeks kleinere
fracties.
Op basis van de vrijwel
volledige uitslag gisteravond
liggen de papieren nu als
volgt: de Europese socialisten
bezetten in het nieuwe parle
ment 181 zetels (was 166), op
grote afstand gevolgd door de
christen-democraten, die don
derdag en zondag 107 zetels
hebben behaald (was 112). De
kans is evenwel groot dat de
Spaanse conservatieven aan
sluiting zoeken bij de Euro
pese Volkspartij, waardoor de
christen-democraten alsnog
op 122 zetels zouden komen,
tie Europese democraten
(Deense, Spaanse en Britse
conservatieven) komen samen
op 49 zetels (was 66), maar
houden er na het vertrek van
de Spaanse conservatieven
maar 34 over. De communisti
sche fractie gaat van 48 naar
41 terug en onthoudt daarmee
links een meerderheid.
De liberale fractie lijdt
marginaal verlies (van 46
naar 44), de verenigde Euro-
democraten gaan van 30 naar
19 zetels terug. De nieuwe Re
genboogfractie telt 25 leden,
maar zal door toetreding van
de Franse Groenen uiteinde
lijk op 34 zetels komen. Voor
Europees Rechts geldt het
zelfde. De door de Fransman
Jean-Marie Le Pen geleide
fractie telt nu 15 zetels, maar
krijgt naar alle waarschijn
lijkheid nog versterking van
Dillen (Vlaams Blok) en de
Westduitse Republikaner,
wat deze fractie uiteindelijk
naar 22 zetels tilt.
De resterende 21 parlemen
tariërs, onder wie Bertens
(D66) en Van der Waal (SGP/
GPV/RPF) zijn politiek nog
dakloos. Zij kunnen zitting
nemen in de fractie van de
niet-ingeschrevenen, een
puur-technisch samenwer-
J. Bertens - fotoanp
kingsverband waarvan Van
der Waal ook de afgelopen
vijf jaar al deel uitmaakte, of,
in het geval van Bertens, aan
sluiting zoeken bij een andere
politieke fractie. Ook daar
over zal pas de volgende we
ken duidelijkheid ontstaan.
Door Thom Meens
HET KABINET is bereid extra geld uit te trekken voor
de verpleging. „Daarmee moet een oplossing bereikt
kunnen worden", zei premier Lubbers vrijdag trots toen
hij het besluit van het kabinet naar buiten bracht.
Lubbers juicht wel erg vroeg, lossing in het slepende con-
Het is nog maar de vraag of
de oplossing die het kabinet
voor ogen staat (vier procent
loonsverhoging voor ver
pleegkundigen die onregel
matig werken en twee procent
verhoging voor alle anderen
in de gezondheidszorg) voor
de betrokken vakbonden ac
ceptabel is. Het kabinet geeft
tachtig miljoen gulden voor
verhoging van de onregelma
tigheidstoeslag van verpleeg
kundigen. Zestig miljoen gul
den wordt vrijgemaakt voor
werkervaringsplaatsen voor
2.500 tot 3.500 leerlingen en
twintig miljoen voor scholing
en vorming. Een nog onbe
kend bedrag tenslotte gaat
naar personeeluitbreiding.
Om hoeveel mensen het gaat
en om hoeveel geld is ondui
delijk. Lubbers zei vrijdag
zelf al dat het nooit meer kan
zijn dan een druppel op een
gloeiende plaat.
Maar toch. Lubbers en de
zijnen vinden dat ze een op-
flict dichterbij hebben ge
bracht. „Verpleegkundigen
die onregelmatig werken,
krijgen een loonsverhoging
van vier procent. Mensen die
geen onregelmatige diensten
draaien - en dus minder
werkdruk hebben - gaan er
twee procent op vooruit", re
kende Lubbers trots voor.
Die loonsverbetering komt
voor rekening van het pen
sioenfonds PGGM. Dat ver
laagt de pensioenpremie nog
dit jaar van veertien procent
naar twaalf procent. Dat le
vert een koopkrachtverho
ging op van 1,2 procent.
Bovenop de premieverla
ging (1,2 procent loonsverho
ging) komt dan de 0,75 procent
loonsverhoging die het kabi
net van meet af aan heeft ge
boden. Dat levert een totale
loonsverhoging op van 1,95
procent voor alle 200.000 wer
kenden in de gezondheids
zorg.
Voor de verpleegkundigen
die onregelmatig werken,
heeft het kabinet dan nog een
extraatje. Zij mogen met zijn
allen tachtig miljoen gulden
verdelen. Dat leidt tot een
loonstijging van vier procent.
Daarmee blijft het kabinet
slechts één procent onder de
looneis van vijf procent die de
bonden hebben gesteld.
Tot zover heeft Lubbers ge
lijk als hij zegt dat hij een op
lossing dichterbij heeft ge
bracht. Maar er kleven nog
wel wat bezwaren aan het ka
binetsvoorstel.
Zo is de verlaging van de
pensioenpremie niet meer dan
een sigaar uit eigen doos. Die
premie is immers eerst door
de werkenden in de sector op
gebracht. Het geld is nodig om
de pensioenen in de toekomst
veilig te stellen.
Het kabinet zegt dat de
pensioenvoorziening niet in
gevaar komt. Het PGGM
heeft altijd teveel premie ge
vraagd, zegt Lubbers. Dit jaar
zou een pensioenpremie van
ruim tien procent genoeg zijn
om de pensioenvoorziening
veilig te stellen.
Lubbers heeft dat het be
stuur van het pensioenfonds -
waarin onder meer de^ grote
bonden zitting hebben - goed
ingepeperd. Aanvankelijk te
vergeefs. Van de pensioenen
blijf je af, heeft het PGGM
maanden geroepen. De om
mezwaai die nu is gemaakt,
heeft dan ook een andere re
den.
Het kabinet heeft vrijdag
besloten de overwinsten van
de pensioenfondsen in de toe
komst te belasten. Pensioen
fondsen die teveel geld oppot
ten, moeten óf de premie ver
lagen, óf de minister van fi
nanciën zijn rechtmatig be-
lastingdeel geven. Het PGGM
is een van de fondsen waar
van de reserves veel groter
zijn dan redelijkerwijs nodig
is voor de pensioenvoorzie
ning van de leden.
Een slimme zet van het ka
binet, maar weinig fraai.
En het blijft nog maar de
vraag of deze slimme zet het
einde van het conflict daad
werkelijk dichterbij brengt.
Want de vakbonden die be
halve verpleegkundigen ook
andere werkenden in de ge
zondheidszorg vertegenwoor
digen, worden door de oplos
sing van het kabinet in een
moeilijke positie gebracht. De
bonden zullen het niet kunnen
verkopen dat de 80.000 ver
pleegkundigen er tweemaal
zoveel salaris bij krijgen als de
andere werkers in de gezond
heidszorg. Het verhaal van de
onregelmatige diensten gaat
daarbij niet op. Er zijn wel
meer mensen die onregelma
tig werken.
Aan de AbvaKabo (FNV)
en het CFO (CNV) is nu de on
dankbare taak om mensen die
vier maanden lang zij aan zij
actie hebben gevoerd, uit te
leggen dat de een tweemaal
zoveel loonsverhoging krijgt
als de ander.
De WIO (de actiegroep
van verpleegkundigen en ver
zorgenden) kan wél tevreden
zijn. Die club kijkt alleen
maar naar verpleegkundigen
en verzorgers. Die hebben de
volle buit (bijna) binnen. Het
zelfde geldt voor de NMV, de
vakbond voor verpleegkundi
gen.
Maar WIO en NMV samen
hebben lang niet zoveel ver
pleegkundigen in hun achter
ban als de bonden van FNV
en CNV. Zolang die twee niet
mee willen werken aan een
CAO, staan kabinet en werk
gevers machteloos. De kans
dat de leden van deze twee
bonden de ongelijke loonsver
hoging slikken, is gering. De
meerderheid van de leden be
hoort tot het niet-verplegend
personeel. Er is geen enkele
reden voor hen om het ak
koord, zo dat er al komt, te ac
cepteren.
De vakbonden realiseren
zich dat terdege. Ze hebben
vrijdag al gezegd dat ze blij
zijn met de toezeggingen van
het kabinet, maar er in één
adem aan toegevoegd dat ze
over de besteding van de mil
joenen heel anders denken. De
bonden willen het liefst dat
het geld wordt gebruikt om de
totale loonruimte te vergro
ten. Over de verdeling van de
loonruimte kunnen werkge
vers en werknemers dan
overleggen.
Maar dat wil het kabinet
niet. Een nieuwe patstelling
ligt voor de hand. Bemidde
laar Van der Reijden heeft
voorlopig nog werk genoeg.
De actievoerders ook.
NA EEN PAUZE van ze
ven maanden hebben de
Verenigde Staten en de
Sovjetunie gisteren in Ge-
nève de onderhandelingen
over vermindering van de
kernwapens voor de lange
afstand (Start) hervat. De
Amerikaanse president
George Bush heeft aange
kondigd dat hij in grote
lijnen de onderhandelings
positie van zijn voorgan
ger Ronald Reagan zal
overnemen.
Er is echter minstens één be
langrijk verschil. Daar waar
Reagan streefde naar een
spoedig akkoord, heeft zijn
opvolger het Start-overleg in
middels een minder promi
nente plaats op zijn prioritei
tenlijstje toebedeeld.
Voor het eerst prijken nu de
Weense beprekingen over de
conventionele (niet-nucleaire)
strijdkrachten boven aan de
ontwapeningsagenda en 'zo
hoort het ook', zei onlangs de
Amerikaanse onderminister
van Defensie Paul Wolfowitz.
Door op de rem te gaan
staan heeft Bush het ver
wachtingspatroon rond de on
derhandelingen over de stra
tegische kernwapens in ieder
geval flink naar beneden ge
schroefd. Werd er vorig jaar
nog - wellicht tegen beter we
ten in - een verwoede poging
gedaan Reagans president
schap af te sluiten met een
Start-verdrag, nu zou Bush
naar verluidt al tevreden zijn
als de overeenkomst op tijd
klaar is voor de presidents
verkiezingen van 1992.
Sovjet-functionarissen vin
den dat te laat. Hoewel Mos
kou ook veel belang heeft bij
een snel akkoord over ver
mindering van de conventio
nele bewapening (dat biedt
immers het meeste soelaas
voor de zieltogende Sovjet
economie), ziet het Kremlin
daarin echter nog geen reden
om het maar wat rustiger aan
te doen in de Start-besprekin
gen. De Sovjetunie stelt zich
officieel nog steeds ten doel
alle kernwapens af te schaf-
fèn en wil wat dit betreft de
dynamiek die met het INF-
akkoord over de vernietiging
van de middellange-afstands-
raketten ontstond, niet verlo
ren laten gaan.
Om de vaart in de Start
onderhandelingen te houden,
moeten de onderhandelaars
een oplossing zien te vinden
voor de ruim 1.000 paragrafen
die nog open zijn blijven
staan in het circa 300 pagina's
tellende ontwerpverdrag dat
Reagan en Gorbatsjov hebben
nagelaten voor Bush.
Een van de problemen gaat
over de vraag of een Start
verdrag moet worden gekop
peld aan een akkoord over be
perking van het Amerikaanse
SDI-onderzoek naar een in de
ruimte geplaatst afweersys
teem tegen vijandelijke ra
ketten. Moskou staat op een
dergelijke koppeling en eist
dat Washington zich houdt
aan de strikte interpretatie
van het uit 1972 daterende
ABM-verdrag. Dit legt verre
gaande beperkingen op aan
het ontwikkelen van een de-
fensieschild tegen raketten.
Washington wil zich echter
het recht voorbehouden op het
nemen van uitgebreide proe
ven met onderdelen van een
anti-raketsyteem.
Toch lijkt op dit punt toe
nadering mogelijk, aangezien
in de VS steeds meer vraagte
kens worden geplaatst bij de
haalbaarheid van het vooral
door Reagan gepushte Star-
Een Tomahawk-raket onderweg van de oost- naar de
westkust van Amerika. - fotoap
wars-plan. Begin juni werd
bekend dat zelfs de Ameri
kaanse legertop meent dat de
VS niet langer het recht moe
ten opeisen een eventueel
SDI-schild in gebruik te ne
men.
Maar anderzijds zijn er in
Washington functionarissen
die menen dat men de moge
lijkheid van minder science
fictionachtige en goedkopere
SDI-varianten dient open te
houden. Al met al verwachten
westerse waarnemers niet dat
de VS op korte termijn water
bij de wijn zullen doen op dit
punt.
De twee partijen verschil
len verder van mening over
een verbod op mobiele, op
land geplaatste raketten. De
VS willen deze raketten ge
heel verbieden, tenzij er een
manier wordt gevonden om
hun aantal adequaat te con
troleren (verifiëren).
Hoewel de Sovjetunie, dat
met de SS-24 en SS-25 over
twee moderne mobiele raket
ten beschikt, een totaal ver
bod afwijst, ligt hier het pro
bleem eigenlijk vooral in de
VS zelf. De Amerikaanse poli
tiek is verwikkeld in een dis
cussie over de wenselijkheid
van mobiele raketten, en de
uitkomst daarvan is moeilijk
te voorspellen.
Centraal in het debat staat
de zorg om de kwetsbaarheid
van de op land gestationeerde
kernraketten (ICBM's). Men is
bang dat Moskou, door de toe
genomen precisie van zijn ra
ketten te land en ter zee (on
derzeeërs), in één klap de kern
van het Amerikaanse strate
gische arsenaal kan uitscha
kelen.
Het Amerikaanse vergel
dingsvermogen, dat essentieel
is voor de nucleaire afschrik
king, zou minder kwetsbaar
kunnen worden gemaakt door
de op land geplaatste raketten
mobiel te maken. Kennelijk
niet gehinderd door het Ame
rikaans Start-voorstel voor
een verbod op mobiele raket
ten stelde Bush in april voor
de MX- en Midgetman-raket-
ten respectievelijk op spoor
wagons en vrachtautos te sta
tioneren.
In het Congres zijn de me
ningen echter verdeeld. Er
wordt gewezen op de hoge
kosten, terwijl niet iedereen
de noodzaak van twee ver
plaatsbare raketsystemen
vermag in te zien. Ook hebben
de invloedrijke voorzitters
van de defensiecommissies
van de Senaat en het Huis van
Afgevaardigden, respectieve
lijk Sam Nunn en Les Aspin,
voorgesteld dat uitsluitend
mobiele raketten met meer
dan één kernkop worden ver
boden. De Amerikanen zullen
dus wat dit probleem aangat
vooral zelf orde op zaken
moeten stellen, voor er in Ge-
nève op dit vlak zaken kun
nen worden gedaan.
Een moeilijk vraagstuk be
treft verder de vanaf opper
vlakteschepen en onderzeeërs
te lanceren kruisraketten
(SLCM's). Moskou wil een be
perking van deze systemen,
maar Washington stelt dat
deze relatief kleine wapens zo
gemakkelijk te verbergen zijn
dat een akkoord daarover
amper te controleren zal zijn.
En dan zijn er ook nog de
door vliegtuigen af te vuren
kruisraketten (ALCM's). De
vraag is hoe die geteld moeten
worden. De VS willen dat
iedere bommenwerper met
zulke wapens aan boord aan
gemerkt wordt als lanceer-
middel voor tien kruisraket
ten. De Sovjetunie staat erop
dat gekeken wordt naar hoe
veel kruisraketten zo'n vlieg
tuig maximaal kan meene
men.
Bij deze problemen gaat het
in feite om de uitwerking van
de principe-overeenkomst die
onder Reagan en Gorbatsjov
werd bereikt. Zij kwamen
overeen dat het aantal strate
gische kernwapens met 50
procent zou worden geredu
ceerd. Beide partijen mogen
ieder over niet meer dan 6.000
kernkoppen en 1.600 lanceer-
middelen (bommenwerpers
en vanaf land en vanuit on
derzeeërs af te vuren ballisti
sche raketten) beschikken.
Van de 6.000 kernladingen
mogen er niet meer dan 4.600
op ballistische raketten ge
plaatst worden. Ook moet de
Sovjetunie het aantal zware
ICBM's halveren.
Dat laatste was een cen
trale eis van de Amerikanen,
die in de Sovjetrussische SS-
18 de grootste bedreiging zien
voor hun op land gestatio
neerde arsenaal. Dus ook via
het ontwapeningsoverleg pro
beren de VS de vermeende
kwetsbaarheid van hun land-
raketten te verminderen.
De Amerikanen willen
voorkomen dat hun vergel-
dingscapciteit te veel komt te
rusten op de ballistische ra
ketten aan boord van onder
zeeërs. Men wil niet, zoals de
uitdrukking luidt, 'téveel eie
ren in één mand plaatsen'. En
zeker niet als die ook een ge
makkelijk doelwit zouden
kunnen worden voor de
nieuwe aanvalsonderzeeërs
van de Sovjetunie.
Vandaar het streven van
Washington om enerzijds via
het Start-overleg de dreiging
van de potentiële first-strike-
wapens van de Sovjetunie zo
veel mogelijk te elimineren.
Anderzijds moet de kwets
baarheid van de eigen wapens
worden verminderd. Maar
aangezien men nog niet pre
cies weet met welke middelen
deze laatste doelstelling dient
te worden verwezenlijkt, zal
de maandag beginnende ge
spreksronde van zes weken
waarschijnlijk nog niet veel
zoden aan de dijk zetten.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Het D6(
merlid Engwirda wil
staatssecretaris Eve
(Economische Zaken) o
dering over diens be
kenheid bij het ver
van een investeringsp:
aan een bedrijf in En
Evenhuis had bij een
ter van dat bedrijf een
lening voor privé-do<
den lopen.
Engwirda vindt dat Ev«
hierdoor „op zijn minst i
druk heeft gewekt dal
Van Otterloo (PvdA)
turele oplossing biedt,
dering' voor en Lansir
stel 50 procent kans.
Van Aardenne heeft v<j
steld de totale uitgaven
specialistische hulp drié
lang te bevriezen op het i|
van 1989. Onderlinge ver|
vingen moeten wel mof
zijn. Als de uitgaven het
budget toch overschrijden
den de tarieven evenredig!
ten worden verlaagd. S*
listen die de desbetrel
overeenkomst niet wilier
nen moeten een soort strl
ting krij gen van tien proc
Van Aardenne is in js
begonnen met een ben
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Het CD/
zich alleen wat aan de
dagsrust gelegen ligge
het goed uitkomt.
Dat verklaarde de Staatk
Gereformeerde Partij gL
naar aanleiding van de i
name van premier Lu,
lijsttrekker Penders en
voorzitter Van Velzen as
tv- en radio-verkiezinl
gramma op zondagavond.
De SGP herinnert erai
ze verheugd was toen de1
kopstukken niet wilden
ren toen de PvdA enkele 1
geleden op zondag haar i
zingsprogram presenteer
„Nog geen maand lalL,
het CDA volop mee as
verkiezingsspektakel. Va
waardering van een maa'
leden voor het CDA-gelj
niet meer over dan eer
klank."
(ADVERTENTIE) I
7 dagen met bezoek aan Parijs en I
Hotel vlak bij de grot; in Lourd|
pension t 595,=; bel voor prog
073-131491 Kristal Reizen Den Bo
ow ANVR-reisbureau.
DE SAMENSMELTING vê
Groen Linkse verbond isa
stejrd met de samenweri
tVPenonafhankelijken. 1
"oor klein-linkse begrippl
gerealiseerd. Ditmaal nie
die steeds als uitkomst h
Pen consequent vasthiei
jaar onderhandelen bleef I
£elfs de neergang van de
Kamerverkiezingen kon r
drug helpen. Het zette
maar eensgezindheid
bindende factor werd aiyi
^as het toverwoord dat
Groen Links. i
Het spectaculaire succes!
den van Europa dient als I
"f Nederland niet mogelijll
moment is er rijp voor. Da
ffd met ons milieu moei
Partij die zich het meest tf
randeerd op succes rekerf
waarbij komt nog dat de s
oofwaardige is Zjj hebbl
rX® Partijen - verdacht I
riTt i?eeft steeds hun volW
at de toendertijd misken!
gen gelijk binnen halen,
povendien is een sterk G!
vorH6 Nederlandse politiel
erdnngen. Regeringsveri-
Qplftniet te 2iJ'n weggelel
9eeft aan dat Groen Link
'«"-problematiek voorsta
en dat met hun beginsel!
at is zeer te prijzen, majf
u tgangspunten niet bruiH
lussen het wenselijke en I
np r?mP voor de Padij i
„P 2lcd wil gaan nemen.
at, dan blijven de ander;
