DE STEM DS. HANS VISSER: 'DIE LUXE WEER AFPIKKEN, DAT IS TOCH VERARMING?' 'Armoede is een relatief begrip' 'Ik krijg stress van dat eeuwige tekort aan geld' DE GRAAF KAN ZICH DE WOEDE WEL VOORSTELLEN estaat er armoede in Nederland? Nee, zegt het kabinet. Ja, zeggen kerken, sociale diensten en een leger van echte minima. Is het ge noeg, 1.045 netto per maand voor een alleenstaan de, driehonderd gulden méér voor een één-ouder-ge- zin en bijna vijftienhonderd gulden voor een huishou den met twee partners? Ja, zegt het kabinet. Nee, zeggen de sociale diensten. Daarom géven gemeen ten miljoenen en miljoenen uit aan noodhulp. Er zijn in ons land achthonderdduizend huishoudens die rond moeten komen van het sociale minimum. Mensen, die hun koopkracht in de jaren '80 met zo'n tien procent hebben zien dalen. Mensen die geen geld meer heb ben om lekker en gezond te eten. Mensen met schul den. Mensen die in een sociaal isolement zitten. Het aantal alarmerende rapporten stapelt zich op. Flauw Niet zo sociaal Gevoelloos B 'Er is armoe in Nederland' Door Mlck Salet „Of er armoede bestaat in Neder land...?" Dominee Hans Visser (46) kijkt alsof hem wordt gevraagd of de aarde rond is. „Eigenlijk kunnen alleen struisvogels ontkennen dat er in Nederland armoe wordt geleden". Hans Visser heeft de naam van een so ciale dominee. Een Hervormde predi kant, die niet te klagen heeft over een lege kerk. Het is een opvangcentrum voor fnensen die door de eigentijdse pla gen van Egypte worden getroffen. Voor de moderne armen. Hans Visser: „Armoede is natuurlijk een rekbaar begrip. Maar ik noem het armoe, als mensen er in een paar jaar zó veel op achteruit gegaan zijn, dat ze nu nauwelijks voldoende geld hebben om goed te eten, laat staan dat ze zich rede lijk kunnen kleden. Ik noem het armoe, als mensen bang moeten zijn dat hun oude televisie of ijskast kapot gaat, om dat ze de reparatie dan niet kunnen beta len. Ja, ja, dan zijn er mensen die zeggen, dat je niet écht arm bent als je nog een televisie en een ijskast hebt. Dat vind ik zo'n onzin. In onze cultuur is het name lijk heel normaal dat mensen een televi sie hebben. In onze cultuur ben je düs arm, als je géén televisie kunt betalen. Als mensen zich vijf of tien jaar gele den wél televisie, telefoon en een abon nement op de krant konden permitteren, is het armoede, als ze dat nu niet meer kunnen betalen. Eerst hebben we al die dingen voor iedereen toegankelijk ge maakt. Nu wordt sommige mensen dat allemaal weer afgepikt. Dat is toch ver arming? Ik vind het flauw als iemand dan zegt dat mensen dertig jaar geleden óók geen televisie hadden, dus dat ze nu ook best zonder tv kunnen. Tja, vroeger wasten ze op een wasbordVroeger kostte een brood een paar centen.Je moet de si tuatie van nu niet vergelijken met vroe ger. Iedereen kan weten dat mensen die van het minimum moeten leven het niet breed hebben. Alleenstaande bejaarden die alleen een aow'tje hebben. Bijstand moeders. En dan heb ik het nog niet eens over de daklozen en de illegale buiten landers, die met eens een uitkering heb ben en die psychisch, sociaal, financieel, noem maar op, zó diep in de put zitten, dat ze blij zijn als ze één warme maaltijd per dag krijgen. Natuurlijk hebben daklozen, die al hun geld aan drank of drugs uitgeven, daar zelf ook schuld aan. Ik zeg niet dat ze geen foute of domme dingen gedaan hebben. Maar ik neem ze wel in verdedi ging. Omdat ik weet dat niet iedereen even slim en weerbaar is. Omdat ik weet, dat niet iedereen er tegen kan om zijn werk, zijn vrouw, zijn toekomst te verlie zen. Bovendien, armoede kweekt armoede. Als je in een kansarm milieu geboren wordt, héb ie nu eenmaal minder kans op een goede scholing, loop je dus een groter risico om permanent werkloos te worden en loop je dus het gevaar om langdurig te moeten leven van een ar moedige uitkering. Om die mensen aan de onderkant van de samenleving te helpen is er ooit de Alge mene Bijstandswet gekomen. Sociale ze kerheid. Prachtig. Maar wat is er ge beurd? Er is bezuinigd en bezuinigd. De sociale zekerheid is niet zo sociaal en niet zo zeker meer. Dat vind ik het slechte van De Koning en De Graaf. Die twee zijn zó kil. Zó koud. Ja, ik wéét wel dat die twee dat niet op eigen houtje doen. Ik wéét dat ze ge steund worden door CDA en VVD. Maar dat maakt de beslissingen er toch niet minder kil door? Ik vind het een te kortkoming van de democratie, dat zulke belangrijke besluiten kunnen worden doorgedrukt door zo'n kleine meerder heid in de Tweede Kamer. Daardoor hebben CDA en WD veel mensen van de politiek vervreemd. Dat verwijt ik de PvdA trouwens ook. Om óóit maar eens met het CDA te kunnen regeren, is de PvdA steeds meer gaan schuiven en is daardoor met meer be trouwbaar voor de mensen aan de onder kant van de samenleving. Veel werklo zen, bejaarden, mensen in de bijstand, laat de politiek nu blauwblauw. 'Laat ze maar lullen in Den Haag, Voor ons doen ze toch niks'. Die mensen raken verbit terd. Worden apathisch. - J VfX9KS dfib es cri RjBfll Er zijn gelukkig nog een paar mensen m actiegroepen, die protesteren tegen het beleid van Lubbers. Die mensen hebben nog hoop. Die mensen hebben nog ver wachtingen. Als het kabinet niet naar die mensen, de laatste van de actievoerders, wil luisteren, laten ook dié de hoop va ren. En dót is gevaarlijk voor de democra tie. Dan onstaat er een grote groep men sen, die zich niks meer aantrekt van Den Haag. Een aparte samenleving met eigen wetten en eigen normen. Als het kabinet zo verder gaat, dan vróógt men gewoon om rotzooi. Om een verdere groei van de criminaliteit. Maar ik geloof dat ze dat in Den Haag niet willen zien. Men heeft daar de verla ging van het financieringstekort heilig verklaard. Nu snap ik ook wel dat een gezonde economie belangrijk is: het geld komt niet uit de hemel vallen. Maar als je de economie gaat verafgoden en ver geet sociaal te zijn, dan zit je op de ver keerde weg. De tweedeling in de samenleving is al zó ver, dat de bovenkant, met wie het economisch goed gaat, niet meer ziet, of wil zien, hoe slecht de meflsen aan de on derkant het hebben. Als je ze vertelt wat er werkelijk aan de hand is in Neder land, kijken ze je verbaasd aan: 'Hoezo armoe? We hebben hier toch het beste sociale stelsel van de wereld. We horen tot de rijkste landen van de wereld. Waar klagen die mensen dan over?' Ja, als je de situatie in Nederland gaat vergelijken met de situatie in Bangladesh en Soedan, dan is er hier natuurlijk nóóit sprake van armoe. Maar dat is een on eerlijke vergelijking. In onze cultuur is de definitie van armoede anders dan in Afrika. En natuurlijk zijn niet alle mensen met een bijstandsuitkering arm. Natuur lijk zijn er mensen die het wel redden met een minimum-uitkering. Mensen, die de hele stad aflopen op zoek naar koopjes en aanbiedingen. Die van een paar goedkope lapjes stof de mooiste lderen maken. Die wel eens wat toege stopt krijgen van een familielid. Die iets bijverdienen. En natuurlijk zijn er ook bejaarden die tevreden zijn met hun AOW. Maar in de praktijk blijkt, dat de meeste mensen in de financiële proble men raken, als ze langdurig van een mi nimum-uitkering moeten leven. Dat is gewoon een feit. o f er armoede in Nederland bestaatStaatsse cretaris Louw de Graaf probeert zijn ontkennende antwoord zo aardig mogelijk in te pakken. Door Mlck Salet „Armoe is een relatief begrip. Het hangt er van af waarmee je het vergelijkt. Als je het internationaal bekijkt, dan is er m Nederland zeker geen sprake van armoe. Als je naar de Nederlandse verhoudin gen kijkt, kan ik me voorstellen dat veel mensen die van een sociaal minimum moeten leven dat als armoedig beschou wen. Maar om dat écht armoede te noe men, dat gaat mij te ver. Door de Algemene Bijstandswet kan iedere Nederlander beschikken over de noodzakelijke middelen om in het be staan te voorzien. Ik kan me voorstellen dat iemand die gewend is aan een beter inkomen zo'n bijstandsuitkering als ar moedig ervóórt, maar dat wil niet zeggen dat het niet toereikend is om van te le ven. De gemeenten zeggen misschien wel dat de vloer van het sociaal minimum te laag is en omhoog moet. Maar dan vraag ik: wie help je daar mee? Het lijkt leuk voor de mensen die nu van een mini mum-uitkering rond moeten komen. Maar op de lange duur berokken je ze er Louw de Graaf: „Ik kan me vooretel len dat Iemand een bijstandsuitkering als armoedig ervéért, maar dat wil niet zeggen dat het niet toereikend Ie". - FOTO ANP meer schade mee. k Want wat gebeurt er als je de mini mum-uitkering verhoogt? Dan moet óók het minimumloon omhoog. Dan moet óók de AOW omhoog. Dat is allemaal aan elkaar gekoppeld. Als je het sociaal minimum zou verho gen, dan zouden de collectieve lasten en net minimumloon óók stijgen. En dat is juist wat we nu niet willen. Sinds we in 1982 met het kabinet Lubbers zijn be gonnen, proberen we de collectieve las ten juist te beheersen. Ik zeg niet dat de werkloosheid voldoende afneemt, maar de vernietiging van werkgelegenheid is in iedere geval tot staan gebracht. Uit onderzoek van de Erasmus-uni versiteit blijkt dat werkloosheid één van de belangrijkste oorzaken is van het ar moedeprobleem. Als je er iets aan wilt doen, dan moet je er dus voor zorgen dat er meer werk komt. Dus moet je er voor zorgen dat de economie groeit en dat je de collectieve lasten beheerst". Tja, hoe reageert een langdurig werk loze op dat verhaal? Die vertel je toch eigenlijk om nü maar op een houtje te blijven bijten in de hoop dat er later meer werk komt? Louw de Graaf: „Ik kan me dat soort reacties wel indenken. Ik snap best dat iemand in zo'n concrete situatie niet te vreden is met - het perspectief dat ik schets. Ik kan iemand die zijn baan kwijt is geraakt, nou eenmaal niet direct aan nieuw werk helpen. Maar toch denk ik dat je het de meeste mensen duidelijk kunt maken dat het niet verstandig zou zijn om de minimum-uitkeringen op te krikken. Nogmaals, dat zou een stijging van het minimumloon en alle andere in komens én een stijging van de collectieve lasten tot gevolg hebben en dóór verbe ter je de werkgelegenheid niet mee. Ik denk trouwens ook dat de Neder landers minder solidair zijn dat sommige mensen zeggen. Dat blijkt toch uit de omvang vón het zwarte circuit en de be lastingontduiking? Veel mensen probe ren hun lasten af te wentelen en dan tref je automatisch de zwaksten in de samen leving". Hij vindt het hypocriet als mensen zich boos maken over de armoede, maar tegelijkertijd proberen zo min mogelijk belasting te betalen? Louw de Graaf: „Ik gebruik mijn eigen aanduidingen. Maar ik zeg dat als iedereen zou betalen wat er betaald moet worden, we heel wat minder problemen zouden hebben". Vindt hij soms dat er te veel geklaagd wordt over armoede? Louw de Graaf: „Ik wil niet zeggen dat er te veel geklaagd wordt. Het is goed dat er gesproken wordt over de problemen van de mensen aan de onder kant van de samenleving. Maar er zal al tijd een onderkant zijn. Er is altijd een groep die het minste verdient, die de laagste uitkering krijgt. En een gedeelte van die groep zal zich altijd tekort ge daan voelen. Dat zal altijd zo blijven". Onlangs stond het in de krant: de EG geeft Nederland dit jaar voor zeven mil joen gulden aan boter en vlees om, via het Leger des Heils, uit te laten delen aan arme mensen. Schaamt hij zich, als mede-verantwoordelijke voor net sociale beleid in ons land, niet als hij zoiets leest? Louw de Graaf: „Ik ben niet zo en thousiast over die maatregel van de EG. Maar schamen? Ik zou me schamen als we in een land zouden leven waar men sen naar de gaarkeuken zouden moeten omdat ze anders mets te eten zouden krijgen. En dót is niet het geval". Riekt de noodhulp van gemeentelijke sociale diensten nog niet naar de armen zorg? Louw de Graaf: „Daar ruik ik de geur van de gaarkeukens niet". Zou hij zich schamen om, ontslagen en in de bijstand, met een kortingskaart van de sociale dienst goedkoop naar de schouwburg te gaan? Louw de Graaf: „Nee. Dat is toch on geveer hetzelfde als met een 65-plus- kaart? Daar laat je ook duidelijk zien dat je korting krijgt omdat je ouder dan 65 bent. Dat is niet iets om je voor te scha men. De meeste 65-plussers hebben nu eenmaal wat minder geld uit te geven. Ik vind het met negatief. De bijstand is een recht. Niet iets om je voor te scha men. Als de gemeente wat extra's voor je doet, is dat iets anders als de bedeling". „Of er armoe bestaat in Neder land. Rinus, Rob en Wim kijken elkaar even aan en antwoorden dan achter elkaar. Rinus: „Ja." Wim: „Ja." Rob: „En nog eens ja." Rinus: „Het is pure armoe om rond te moeten komen van een zak- en kleedgeld van tweehonderdvierenvijf tig gulden in de maand." Rob: „Tenzij je natuurlijk de hele dag op een stoel voor het raam zit, nooit een boek of krant leest en tien jaar lang dezelfde broek draagt. Dan lukt het je misschien ook nog wel om te sparen." Rinus van 't Hof (48), Rob Copal (27) en Wim Janssen (29) wonen in een beschermde woonvorm. Een soort vertrekhal van de geestelijke gezond heidszorg. De bewoners kunnen al wel zonder dagelijkse hulp van psychiater en pillen, maar zijn nog niet sterk ge noeg om weer helemaal zelfstandig in de maatschappij mee te draaien. Rinus, Rob en Wim krijgen iedere maand iets meer dan tweehonderdvijf tig gulden zak- en kleedgeld. Dat is natuurlijk niet ólles. Ze hebben kost, inwoning en verzorging. Daar leveren ze hun uitkering voor m. Het zakgeld is bedoeld om een normaal leventje te kunnen leiden buiten de muren van de geestelijke gezondheidszorg. Wim: „En dat lukt je niet van dat geld." Rob: „Als ik door de stad loop, langs al die etalages, dan krijg ik er bijna depressies van. Al die dingen die ik wel zou willen kopen, maar waar ik geen geld voor heb." Wim: „En je wilt ook niet altijd tweedehands kleding kopen, hè." Rob: „Dus moetje prioriteiten stel len. Als ik nu een goede broek koop, kan ik de rest van de maand 's avonds de deur niet meer uit." Wim: „Waar ik dat zak- en kleed geld aan uitgeef? Aan kleding. Aan een cursus tekenen. Aan shag Rinus: „Dan zijn er vast mensen die zeggen dat je dan maar moet stoppen met roken." Wim: „Dat kón ik gewoon niet. Het lijkt me vreselijk om te moeten stop pen met roken. Rinus: „Dat hoéft ook niet. Ik be doel dat er mensen zijn die zullen zeg gen dat je bést rond zou kunnen ko men van die tweehonderdvijftig gul den als je maar zou stoppen met ro ken. Alsof dat roken zo n verspilling is. Af en toe een sigaretje, af en toe een pilsje, dat is ongeveer het enige ver zetje datje nog hebt." Rob: „Nog even verder met dat zakgeld..Je moet er je reisgeld van bétalen, de telefoon, de contributie voor een voetbalclub of zo, je verzeke ring, kijk- en luistergeld, de medicijnk naak, enzovoorts, enzovoorts." Rinus: „Neem nou iets gewoons als een bezoek aan iemand van je familie die jarig is. Dat kost je reisgeld, de trein of de bus, en een cadeautje. Het is niet leuk om met lege handen te ko men, dus koop je al gauw iets dat je eigenlijk niet kunt betalen. Na een veijaardag moet je dus op andere din gen gaan bezuinigen." Rob: „Of moet je geld lenen. Ik moest laten saneren bij de tandarts. Vijfhonderd gulden. Waar moest ik dat van betalen? Ik had niks meer. Dat werd dus geld lenen bij de kre dietbank. Dat moet je natuurlijk ook niet te vaak doen." Wim: „Want als je dan weer zelf standig wordt, begin je gelijk met schulden.", Rob: „Het is de bedoeling datje uit die beschermde woonvorm komt. Dat je uit het kringetje van de psychiatrie komt. Maar hoe kan dat als je nauwe lijks geld hebt?" Rinus: „Dat zakgeld is er om, even een duur woord, te resocialiseren. Maar hoe dan? Als ik met iemand iets ga drinken, moet ik hopen dat mij iets wordt aangeboden. Dat is vervelend. Je voelt je zo snel een bedelaar die zijn hand op moet houden." Rob: „Het lukt je best om één maand van tweehonderdvijftig gulden rond te komen. Twee maanden lukt ook nog wel. Maar een jaar of langer? Dat kan met. Dat is geen normaal le ven meer te noemen. Het is gewoon stress-verwekkend om altijd maar rond te lopen met het idee datje geld tekort hebt." Rinus: „Ik ben er principieel tegen dat sommige gemeenten speciale hulp gaan geven aan de armen. Een waar debon voor een gratis kopje? Een kor tingskaart voor de schouwburg? Het lijkt wel op de ouderwetse armenzorg. Ik ben daar principieel op tegen- maar als ze het me zouden aanbie den, dan pak ik het wel aan. Je moét wel. hè." V

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1989 | | pagina 35