Schoon milieu nieuwste consumptie -artikel'
KAPITAAL NIEUWS VOOR 65-PLUSSERS
Doden
Bush zt
KTUU-FILOSOFE BULHOF: ECONOMIE LOST MILIEUPROBLEEM NIET OP
Onafhankelijke beroepsinstantie
in alle bisdommen nog onzeker
KLOZ
SENAATS
VRAAG DE STANDAARDPAKKETPOLIS TIJDIG AAN
BIJ U W ZIEKTEKOSTENVERZEKERAAR!
DE STEM GEESTELIJK LEVEN ZATERDAG 25 FEBRUAR11989
UTRECHT - Als de wijd verbreide, diepgaande
zorg over het milieu alleen maar wordt ingege
ven door het besef, dat milieuschade een econo
mische factor van gewicht is geworden en dat
milieubehoud een investering in de toekomst is,
schieten we er bitter weinig mee op.
Laat
Galileï
Nieuwe taal
ÏS :'m.
a .*wr;
- -iji
4/
Oosten
Verarming
Aantal studenten
theologie in 10
jaar 18% gedaald
DE STEM BI
BREDA EN ROERMOND KRIJGEN GESCHILLENBUREAU
Als u 65 jaar of ouder bent, en een particu
liere ziektekostenverzekering hebt, kunt u uw
huidige polis desgewenst omzetten in een stan
daardpakketpolis. Uw verzekeraar is verplicht
u op die polis te verzekeren als u daarom vraagt
Deze polis kent een ruim vergoedingen
pakket De premie bedraagt f181,- per volwas
sene per maand.
Als u de standaardpakketpolis wenst af te
sluiten, dient u daarom te vragen bij uw ver
zekeraar of uw assurantie-tussenpersoon: vóór
1 mei 1989 als u 1 januari jongsdeden al 65 jaar
of ouder was, of uiterlijk binnen 4 maanden
nadat u 65 jaar geworden bent
Voor nadere schriftelijke en mondelinge
informatie over de standaardpakketpolis en de
daaraan verbonden regelingen kunt u terecht bij
uw verzekeringsmaatschappij, uw assurantie
tussenpersoon, of het KLOZ. (Veel verzekerings
maatschappijen hebben overigens besloten al
hun verzekerden van 65 jaar en ouder recht
streeks te benaderen over dit onderwerp).
'TER DOOD
WASHINGTON (AF
kaanse president Gec
forse tegenslag te ver
siecommissie uit de S
van John Tower tot r
krachtigen.
Langste eind
Zuiver geweten
T48
Door Jan Bouwmans
Sterker, dan komen we van
de regen in de drup terecht.
Want wordt een schoon milieu
alleen maar als economische
noodzaak gezien-en dat ge
vaar is in onze hedendaagse
cultuur levensgroot aanwezig -
-dan blijven menselijke be
hoeften centraal staan, dan
blijven de aarde en de ruimte
louter en alleen door mensen
ten eigen bate te exploiteren
gebieden. Een schoon milieu
dreigt dan zelfs het nieuwste
consumptie-artikel te worden,
waarmee het gaat zoals met de
meeste consumptiegoederen:
de kapitaalkrachtigsten profi
teren er het meest van.
Alleen een fundamenteel
nieuwe relatie van de mensen
tot de natuur is een duurzame
investering in de toekomst; een
nieuwe relatie waarvan respect
het wezenskenmerk is. Juist
omdat in onze cultuuur het
economisch belang zo sterk do
mineert, moet een op respect
gebaseerde omgang met de na
tuur nog geleerd worden. Kan
juist het geloof hiertoe inspire
ren „Dat we in deze iets van
het christelijk geloof te ver
wachten hebben, spreekt aller
minst vanzelf. Het ontbreekt
zelfs niet aan stemmen die de
christelijke traditie mede
schuldig achten aan de huidige
vertroebelde relatie tussen
mens en milieu", aldus dr. Ilse
Bulhof, universitair docente fi
losofie aan de Katholieke
Theologische Universiteit
Utrecht (KTUU).
De KTUU hield gisteren haar
traditionele jaarlijkse acade
mische zitting. Mevr. Bulhof
sprak daar de gebruikelijke
academische rede uit, die ze on
der de titel 'Solidair met de na
tuur' gewijd had aan de heden
daagse milieuproblematiek. Ze
vroeg zich met name af
waarom de kerken zo laat zijn
geweest met hun belangstelling
voor het milieu. Dit in tegen
stelling tot de zalmen van vrede
(kerkelijke organen hiervoor te
over) en gerechtigheid (waar
door emancipatietheologieën
als bevrijdingstheologie en fe
ministische theologie tot ont
wikkeling zijn gekomen). Er
pleit volgens haar beslist veel
voor de stelling, dat het huidige
milieubederf mede is voorbe
reid door opvattingen van het
christelijke geloof als zou voor
God uitsluitend en alleen de
mens tellen en in de relatie
God-mens de rest van al het
geschapene van geen belang
zijn. Zeker, in de christelijke
traditie was er ook een stro
ming voor wie kosmos en na
tuur grote religieuze betekenis
had: God laat zich ook in de
kosmos en in de natuur kennen.
Maar deze stroming heeft het
altijd moeilijker gehad. „Het
christelijke geloofsverleden is
niet vlekkeloos als het gaat om
de relatie tussen mens en mi
lieu",aldus Bulhof.
Er is echter meer gebeurd.
Met Galieo Galileï is er iets
fundamenteel mis gegaan tus
sen levensbeschouwing en (na
tuurwetenschappen. waarvan
de gevolgen heden ten dage in
alle scherpte voelbaar zijn.
Beide hebben elkaar toen de
rug toegekeerd, waarna de ker
ken verzaakt hebben aan hun
opdracht om over de natuur na
te denken. In onze westerse
cultuur is het bestuderen van
de natuur het exclusieve ter
rein en het alleenrecht gewor
den van de natuurwetenschap
pen, die wereld en milieu uit
eindelijk hebben gedegradeerd
tot louter gebruiksvoorwerp.
Die geestelijke verarming van
het wereldbeeld is de kern van
het hedendaagse milieupro
bleem. Precies daarop zijn
nieuwe spirituele bewegingen
als New Age en Holisme een
reactie.
Op dit punt aangeland spit Ilse
Bulhof diepgaand uit wat er
tussen Galileo Galileï en de
kerk, maar met name ook Lu
ther, precies is misgegaan.
Voor Galileï bestonden er twee
openbaringsboeken: het boek
van het woord (bijbel) en het
boek van de natuur (schep
ping). De natuur spreekt Gods
taal, maar veel letterlijker dan
de bijbel dat doet. De natuur is
ook de gehoorzame uitvoerd-
ster van Gods bevelen: de na
tuurwetten die onverbiddelijk
en onveranderlijk zijn en vol
komen onverschillig staan te
genover de mensen. Het open-
baringsboek der natuur is ge
schreven in de taal van de wis
kunde, de letters ervan vormen
driehoeken en circels eri andere
figuren. Dit boek en deze taal
ofwel de wiskundige natuur
openbaart haar Maker, maar
heeft over het geloof of het heil
van de mensen verder niets te
zeggen. Met andere woorden:
volgens Galileï heeft de natuur
voor de mensen geen bood
schap, zij staat buiten de heils
geschiedenis. En hoewel de na
tuur veel dichter bij de Schep
per staat dan de bijbel omdat
Hij in en door de schepselen het
meest direct spreekt, en dus
meer Van God zou moeten
openbaren dan de bijbel, is dat
volgens Galileï juist niet het
geval vanwege de wiskundige
structuur van de natuur. Met
Galileï houdt de solidariteit
tussen mens en natuur, die het
wereldbeeld van de middeleeu
wen en de oudheid schraagde,
op te bestaan. Natuur is niet
meer dan wat bewijswaar,
zichtbaar, aantoonbaar te ma
ken, dus beheersbaar is. Daar
mee is de natuur van het
Woord uitgesloten. Mens en
natuur raken van elkaar ver
vreemd.
Die vervreemding, die wij in
onze tijd zo sterk ervaren, is
volgens Ilse Bulhof tegelijk de
keerzijde van de wiskundige
taal waarin wij alleen nog
maar over de natuur kunnen
spreken. Wil de westerse we
reld de milieucrisis fundamen
teel te boven komen, dan zal ze
zich een nieuwe taal moeten
aanleren met behulp waarvan
'egoloze'kennis van de natuur
wordt verkregen naast de na-
Nieuw respect voor de natuur levensnoodzakelijk
I-'-"'
>s*!xi S
V-
,'f<*
FOTO ARCHIEF DE STEM
tuurwetenschappelijke. Dan
kap de solidariteit tussen mens
en alle schepselen hersteld
worden, die sinds Galileï ver
broken werd. Dan kunnen we
ook weer ervaren dat wij, men
sen, verbonden zijn met alles
wat leeft op aarde. Want de
taal waarin wij onze omgang
met de natuur uitdrukken, be
paalt tegelijk de wijze waarop
wij er mee omgaan. Simpeler
gezegd: wanneer wij gewoon
zijn tegen elkaar te zeggen dat
de natuur er alleen maar is ten
dienste van ons mensen, zullen
wij de natuur ook alleen maar
plunderen omdat een andere
mogelijkheid niet eens meer tot
ons kan doordringen. Bulhof
ziet in de milieucrisis gerede
aanleiding om te gaan beseffen
dat een andere, op respect ge
baseerde relatie tot de natuur,
een menselijke relatie dus, ook
een menselijke taal vraagt. Zij
stelt de vraag of het geloof zo'n
taal niet is.
Pas indien beseft wordt dat dit
type mens, door de moderne
wetenschap en cultuur voort
gebracht, de wortel is van de
fundamentele problemen van
onze wereld-sociale onrecht
vaardigheid, vrede die niet echt
vrede is, milieucrisis en daar
mee gepaard gaande uitbuiting
van de derde wereld-kan red
ding in zicht komen. Hier ligt
de oosterse cultuur met haar
rijke meditatie-traditie ver
voor op de westerse. Meditatie
is namelijk, net zo goed als de
westerse wetenschap, een vorm
van waarnemen. Het is een
vorm van waarnemen die de
dingen zichzelf laat zijn en
blijven; die het „meer" aan de
dingen laat waarnemen, name
lijk datgene wat de weten
schappen met hun op de wis
kunde georiënteerde denken
niet kunnen zien. Bulhof: „Me
ditatie stelt in staat tot begri
ploze (egoloze) waarne
mingMeditatieve, begri
ploze waarneming staat tegen
over eigenmachtig waarnemen
van dingen, tegenover zien wat
wijzelf willen zien of waarvan
wij gedecreteerd hebben dat
het het waarlijk zichtbare en
werkelijke isDat de con
crete werkelijkheid altijd meer
is dan wat wij ervan kunnen
zien, horen, ruiken, voelen,
wordt in onze cultuur vooral
door kunstenaars beseft."
Kan het westen voor ontdek
king van de waarde van medi
tatie alleen maar bij oosterse
religies te rade gaan? Nee,
want meditatieve ervaring
heeft ook het christendom.
Maar die staat in de huidige
christelijke geloofsbeleving,
vooral in het protestantisme,
niet centraal, is geen levende
traditie. Westerse christenen
kunnen in deze het best te rade
gaan bij hun Aziatische ge
loofsgenoten, voor wie het kos
mische levensbesef dat de
openbaring ook de natuur om
vat, harmonisch is opgenomen
in hun geloofsbeleving.
Maar ook in de christelijke
traditie van Europa zelf liggen
aanknopingspunten. Bij een
Franciscus van Assisië en een
Bonaventura, maar ook bij een
Johannes Scottus Eriugene die
leefde van 810 tot 877. Nodig is
dan wel dat allerlei weten
schappers samen weer eens na
gaan waar destijds wat betreft
het denken over de natuur
bruggen tussen filosofie, na
tuurwetenschappen en theolo
gie werden afgebroken. In die
omgeving moeten toch andere
oversteekplaatsen te vinden
zijn. Bulhof vraagt zich daarbij
Carl Friedrich von Weiszacker
- FOTO ARCHIEF DE STEM
af: „Zou naast de geloofserva
ring van Aziatische christenen
niet ook de traditie van Eriuge
ne, Franciscus van Assisi en
Bonaventura. een traditie wa-
rin de schepping als boek te le
zen of te verstaan was, zo'n
oversteekplaats kunnen zijn
Binnen het christendom wor
stelt het protestantisme, het
Nederlandse protestantisme in
het bijzonder, verreweg het
meest met een geestelijk ver
armde visie en houding ten op
zichte van de natuur. Hier
wreekt zich de eenzijdigheid
van het 'Sola scriptura' (door
het woord alleen openbaart
God zich) van de reformatie.
Vandaar dat de New Age-be-
weging onder protestanten in
Nederland zoveel weerklank
vindt. En een steeds fellere po
lemiek uitlokt vanwege de oor
sprong en invloeden van oos
terse religies.
Dr. Bulhof spit de vraag
waarom oosterse religies veel
westerlingen zo aanspreekt,
verder uit aan de hand van de
Westduitse kernfysicus Carl
Friedrich von Weiszacker, die
een van de initiatiefnemers is
van het conciliair proces waar
van het momenteel gonst in de
kerken. Hij is tot het inzicht
gekomen dat aan de natuurwe
tenschappen van de moderne
tijd fundamenteel een ver
woestende trek eigen is: „De
moderne natuurwetenschap
pen zijn naar hun aard des
tructief." De natuurweten
schappen kunnen echter niet
zonder meer verantwoordelijk
gesteld worden voor de vernie
tigende krachten die ze hebben
ontketend, dus ook niet voor de
milieucrisis. Want ze zijn on
derdeel van de moderne cul
tuur als geheel. Deze cultuur is
geheel gericht op het bemachti
gen van verkrijgbare zaken.
Bulhof: „De moderne cultuur is
gegrondvest op de autonomie
van het verstand, de rede en de
wil. Verstand en wil in de mo
derne tijd willen niet, zoals
verstand en wil in de middel
eeuwen of in de oudheid, God
of het goddelijke die oneindig
zijn en daarom nooit te verkrij
gen. De moderne wil en het
moderne verstand willen eindi
ge, verkrijgbare zaken. Dat be
tekent dat men wordt aange
spoord te willen om te krijgen.
Omdat het in het moderne wil
len om verkrijgbare, eindige
zaken gaat, zijn aan het willen
geen grenzen gesteldOor
zaak van onze problemen is een
door onze cultuur gestimuleerd
egocentristisch 'ik' en diens
mateloze begerigheid."
Van onze verslaggever
NIJMEGEN - Het aan
tal theologiestudenten
in Nederland is in tien
haar tijds met achttien
procent gedaald van
ongeveer 3600 naar
bijna 3000. Vooral het
aantal mannelijke
theologiestudenten is in
de periode 1977 -1987
sterk gedaald. De theo
logische faculteiten
worden nu voor 41 pro
cent door vrouwen be
volkt. Aan de rooms-
katholieke faculteiten
is het aantal vrouwen
zelfs tot 48 procent van
het totaal opgelopen.
Deze cijfers hanteert de
'Verkenningscommissie
Godgeleerdheid' die in mei
1987 werd ingesteld door
onderwijsminister Deet-
man. Het weekblad De Ba
zuin heeft er de hand op
weten te leggen. De ver
kenningscommissie heeft
de opdracht om de doel
matigheid te onderzoeken
van de dertien theologi
sche faculteiten en hoge
scholen die door de over
heid worden gesubsi
dieerd. Het rapport wordt
volgende maand ver
wacht.
Minister Deetman ver
bond aan zijn onderzoek
sopdracht geen bezuini-
gingsvoorwaarden. Maar
algemeen wordt aangeno
men, dat het commissie
rapport de minister in de
gelegenheid zal stellen om
eventueel bezuinigingen te
eisen. De dertien facultei
ten en hogescholen verke
ren in grote onzekerheid
aan welke maatstaven de
commissie de doelmatig
heid zal meten: studenten
aantallen, studietempo,
aantal afgestudeerden c.q.
gepromoveerden, leerplan,
en zo meer.
De daling van het aan
tal studenten theologie
heeft zich vooral vanaf
1980 voorgedaan. Aan de
faculteiten van de open
bare universiteiten van
Groningen, Leiden,
Utrecht en Amsterdam,
die hoofdzakelijk door Ne
derlands hervormde stu
denten worden bevolkt,
daalde het aantal studen
ten met 25 procent. Het
aantal studenten aan de
gereformeerde faculteiten
(VU-Amsterdam, Kampen
en Apeldoorn) daalden
met 20 procent. Hierbij;
vergeleken steekt de ge
middelde daling aan de
katholieke faculteiten van
Amsterdam, Utrecht, Nij
megen, Tilburg en Heerlen
met 7 procent gunstig af.
Maar van deze vijf kreeg
de theologische faculteit in
Nijmegen veruit de groot
ste klap te incasseren: het
aantal studenten liep daar
met 28 procent terug.
(ADVERTENTIE)
Door Jan Bouwmans
HET STAAT de zeven Nederlandse bis
dommen volstrekt vrij of ze al of niet een
eigen Diocesaan Bureau voor Geschillen in
het leven roepen.
Hoewel de bisschoppenconferentie bevoegd is
elk bisdom tot oprichting van zo'n onafhanke
lijke beroepsinstantie te verplichten, heeft ze
daar uitdrukkelijke van afgezien.
Volgens de door de bisschoppenconferentie
getroffen regeling kan een bisdommelijk ge-
schillenbureau geen bindende uitspraken doen.
Het bureau is alleen bevoegd om aanhangig ge
maakte geschillen over bestuurlijke besluiten
van bisschop of andere bevoegde diocesane per-,
sonen en instanties, te onderzoeken en op basis
daarvan een minnelijke oplossing aan partijen
voor te stellen.
Een en ander is door de bisschoppenconferen
tie vastgelegd in decreet 27 van de 'Toepassings
besluiten bij de Codex Iuris Canonici', die dezer
dagen bij alle parochies in de brievenbus vallen.
Op de instelling van een onafhankelijke be
roepsinstantie in elk bisdom is vorig jaar door
een delegatie van de Acht-Mei-Beweging
(AMB) sterk aangedrongen in het kader van de
actie 'Mensenrechten in de kerk'.
Komen de bisdommelijke overheid en de be
langhebbende partij tot overeenstemming over
de aangedragen oplossing van het geschillenbu-
reau, zijn beide ook tot uitvoering ervan ver
plicht. Komt men echter niet tot overeenstem
ming, houdt het ook op. De belanghebbende
partij kan dan een gewoon administratief be
roep tegen een gewraakt besluit instellen, maar
komt dan automatisch terecht bij de bisschop
die het besluit zelf genomen heeft of onder
wiens verantwoordelijk het genomen is.
De bisdommen blijken overigens weinig
haast met een geschillenbureau te maken. Een
telefonische rondgang gisteren wees uit dat al
leen in de bisdommen Breda en Roermond de
voorbereidingen tot oprichting van een Dioce
saan Bureau voor Geschillen redelijk gevorderd
zijn. In het bisdom Rotterdam is er in het verle
den al wel eens over gedacht en toen stond men
er niet afwijzend tegenover, maar een besluit is
er nooit over genomen. Een woordvoerder nam
echter aan dat het er in Rotterdam wel van zal
komen. In de bisdommen Utrecht, Haarlem en
Den Bosch is de situatie nog volstrekt onduide
lijk. Men heeft er daar nog nauwelijks over na
gedacht. Ook in het bisdom Groningen is de
zaak nog niet aan de orde geweest. Naar in
schatting van een woordvoerder is er in het
Groningse bisdom ook weinig behoefte aan een
geschillenbureau.
Dit is een publikatie van het Kontaktorgaan Landelijke Organisaties van Ziektekostenverzekeraars te Houten.
NEW DELHI/TEHEÏ
(ANP/RTR) - In de Inci
stad Bombay zijn gist
minstens tien mensen
dood en 40 gewond bij
testen tegen het omstri
boek 'Duivelsverzen',
de Britse schrijver Sail
Rushdie.
De politie opende het vuu,
duizenden islamieten die
Britse consulaat wilden p
branden. Ook elders in li
zijn bij protestacties doder
gewonden gevallen.
Inmiddels heeft Irans aa
vijand Iraq forse kritiek g
op het 'doodvonnis', dat
Iraanse ayatollah Khom
over Rushdie heeft uitgefci
ken. Khomeini heeft, aldus
verklaring in Bagdad, 'niet
recht een doodvonnis over
Eer
Naar verwachting zal
week het advies van de c
sie stemden 11 Democra
nen voor diens benoemin;
Aangezien de Democraten ij
Senaat 55 van de 100 zetels
zetten lijkt het lot van To
bezegeld.
Maar president Bush is n
van plan zich door de Senaat
voet dwars te laten zetten.
liet vanuit Tokyo weten dat
vasthoudt aan de benoemi
van Tower als baas van
Pentagon.
Bush kondigde aan individui
Senatoren onder druk te zuil
zetten opdat hij toch nog a<
het langste eind zal trekken.
win dit gevecht', aldus de pr;
sident. 'Ik sta vierkant acht
(ex)-Senator Tower en ik g
loof niet dat hij naar de kno,
pen gaat'.
Het is voor het eerst in
jaar dat een Senaatscommiss
zich tegen een ministersbeno
ming uitspreekt.
Met name de mens Tov
was de laatste weken in
kritische zin in het nieuv
Vriend en tegenstander zL
overtuigd van de deskundi;
heid van de man die tot 1985
jaar in de Senaat gezeten hee.
De laatste vier ervan was h
voorzitter van de commissie d
nu zijn benoeming feitelijk ge
blokkeerd heeft.
Na zijn vertrek uit de Senai
leidde hij in Genève de Amer'
kaanse delegatie bij de ontw;
peningsbesprekingen met c
Sovjetunie en zat hij ook c
commissie voor die het Irar
Contraschandaal onderzocht.
Maar zijn onstuimige privéle
ven lijkt de 63-jarige Tower d
das om te doen. Sam Nunn, ee
Democraat uit Georgia, lie
weinig in het vage: 'Met ee
zuiver geweten kan ik niet d
benoeming van iemand aan d
top van de commandorakette
goedkeuren, als zijn drankpro
WASHINGTON (ANP) - I
zoek dat de Amerikaanse pi
George Bush, dit weekeir
China brengt, is nogal nosta
In 1974 en 1975 was Peking c
plaats van het echtpaar Bush. I
indertijd de eerste diplomatie]
genwoordiger van de Verenigc
m Peking na het historische be
president Nixon in 1972 aan de
publiek bracht en waarmee hl
brak tussen de VS en China.
Bush had destijds maar wt
handen, ook al omdat de Cultu
volutie in China nog niet wa
woed. Hij was in elk geval dag
vinden op de tennisbaan.
De stad verkende hij mee;
nets, samen met zijn vrouw I
Elke zondag was het echtpaar t
in een klein gebouw dat dienst
zerk voor de buitenlandse
schap in Peking.
In zijn biografie schrijft Bus
zich ongelooflijk verveelde in
waar alleen het blauw en groei
Mao-pakken voor enige kleur zi
Als het hoofd van de Amei
diplomatieke vertegenwoordigt
hjj destijds ontvangen door de 8
Mao, die met zijn openhartig!
druk maakte op Bush.
Een probleem tussen Pek
