Tom Clancy: elk jaar 'n bestseller
K
Is
Filmische roman gaat dwars door de historie
Chaim Potok over joden en de atoombom
Ego-documenten van
schrijfsters uit de VS
JNITRAVEL
VAN TECHNO-THRILLERS VIA SPIONAGEROMANS NAAR PSYCHO-THRILLERS
Persoonlijk verslag
van moeizame
verwerking dood zusje
mofije Tours
ERGIDS 89
IONESIË
iRAMMA '89
_AieJ DE STEM BOEKENGIDS ZATERDAG 31 DECEMBER 1988
iRAMMA '89 IS UIT!
u
IL TOURS.
itenrijk
sigarije
kenland
l
emarken
me diapresentatie in:
UWTRAVEL
sië Tours '89
t&WENDELBV
THE LOVE LINE
De eerste
de Beste
06-320.320.61
'MOONTIGER' VAN PENELOPE LIVELY COMPLEX MAAR HELDER
:rverhuur
Onderzeeboot
Jeruzalem
Familiedrama
Vakmanschap
Jeugd
NIEUWE ROMAN RENATE DORRESTEIN
G2
H24
zoi
jn v
CANTIE SUPERSTUNT!!
net ROYAL CLASS (toeslag 50,-),
hotel Belverdère***,
innen- en buitenzwembad,
es, keuzemenu, volp. 319,-.
LORET DE MAR.
Dex**,volp. 259,-.
!24, 013-427777, 05735-3512.
zomerprogramma '89 aan.
n van 9-22 uur, ook 's zondags.
v.a. ƒ595,-. Pracht langl. safari va
1.10 p. Joy-Tours lid SGR. 070-6339J
mgen.l
3-reisbi
IiREIS GRIEKENLAND 1260 -)
-rtr. 24-3-'89. Ook excl. 14-dgs. re'izei
Kontakt 04490-18346/076-658821
te reis naar Indonesië, Thailand,
.nkaof Hong Kong begint met
reiding, met kijken en vergelijken
3is Java, Bali, Bangkok voor f 3985,-
niet voor niets de grootste
jcialist met de meeste ervaring.
'2-01-89; Leiden, op 13-01-89;
01-89; Amsterdam, op 17-01-89;
19-01-89; Tilburg, op 21-01-89;
-01-89; Den Helder, op 26-01-89;
01-89; Leeuwarden, op 31-01-89;
-02-89; Zwolle, op 10-02-89;
02-89; Nijmegen, op 14-02-89;
nchem, op 16-02-89.
ANVR-reisbureau om het
ivel reisprogramma.
|8 CA DEN HAAG. Tel. 070-469699.
IVR - SGR - IATA - RCH
t van de échte Indonesiëspecialisten
1 pagina's kleurige informatie over
RZORGDE rondreizen, inklusief alle
rsies en Nederlandse reisleiding.
29- en 32-daagse rondreizen naar
ra, Java, Bali en Sulawesi, evt. in
Bangkok of Hongkong/Peking.
IRONDREIS vanaf 3850,-
ima met eveneens alles inklusief
li, Nepal, Thailand en Sri Lanka.
DIAPRESENTATIES INDONESIË
diapresentaties in Heemstede,
jt land met onze diashow en wel in:
nhem 8 1Amsterdam 14/1,
'Maastricht 22/1Heerlen 10/2.
|Bef ons even: 023-339151
aan bi] uw ANVR-reisburo of bij
Indonesiëspecialisten
2101 HD Heemstede
Lid ANVR/Gar.fonds/IATA
poor Marjan Mes
EEN avontuurlijk en intel
lectueel vrouwenleven te
kent zich af in de schitte
rende roman 'Moontiger'
van de Engelse schrijfster
Penelope Lively. Een even
complex als helder en toe
gankelijk boek, dat vorig
jaar werd bekroond met de
Booker Prize en dat thans
in Nederlandse vertaling
(van Dorien Veldhuizen) is
verschenen.
De hoofdpersoon, de 76-jarige
I Claudia Hampton, is net als de
I schrijfster historica en auteur.
Zij heeft bestsellers over o.a.
Tito, Napoleon en de Spaanse
vernietiging van de Azteken op
haar naam staan. Vanuit een
ziekenhuisbed blikt de aan
darmkanker lijdende Claudia
terug op haar enerverende le
ven en op degenen, die haar het
meest na stonden.
Als een film met beeldende
details en in een niet-chronolo-
gische volgorde van heden en
verleden, die aan flash-backs
doen denken, ontrolt zich dat
leven. 'Net een film zoals u het
vertelt', zegt ook de zuster die
Claudia op haar sterfbed ver
pleegt. Het lijkt ook niet toe
vallig dat haar boek over de
geschiedenis van Mexico wordt
verfilmd.
Het is trouwens een voor
Claudia minder belangwek
kende triomf in haar carrière.
Wat haar tijdens haar herinne
ringen het meest obsedeert,
zijn de persoonlijke drama's;
haar eigen menselijk tekort,
vooral jegens dochter Lisa voor
wie zij nooit een moeder, al
thans geen conventionele moe
der kon zijn. Voor mij zijn die
observaties over en weer van
moeder en dochter jegens elk
aar de mooiste uit het boek.
Van het begin af waren zij
vreemden voor elkaar, maar
tijdens het ziekbed - dat af
standelijk, summier en licht
ironisch wordt beschreven -
zijn zij zich bewust van hun
wederzijdse liefde, zonder daar
overigens veel van te kunnen
laten blijken.
Alles in Claudia's herinne
ring concentreert zich evenwel
op de meest opwindende en
schrijnende periode uit haar -
bewust ongehuwd gebleven -
bestaan; toen zij in 1942 oor
logscorrespondente was in Cai
ro, waar zij haar enige grote
hartstocht beleefde, met een
Britse tankcommandant. Voor
haar omgeving heeft zij deze
liefde altijd geheim gehouden,
met name voor haar dochter
(die meent dat haar moeder
nooit heeft liefgehad) en voor
de man van wie zij deze doch
ter kreeg en met wie zij levens
lang een vrijblijvende relatie
onderhield.
Subliem wordt de smerig
heid van de woestijnoorlog in
Egypte (tegen de Duitse tanks
van Rommel) gekarakteri
seerd, maar ook exotiek en luxe
van het mondaine Cairo. Daar
aan refereert ook de titel,
'Moontiger'; de wierook die
Claudia en haar minnaar naast
hun bed branden ter verdrij
ving van de insecten.
Behalve deze door de oorlog
gedode minnaar was broer
Gordon Claudia's andere grote
liefde. Een bijna incestueuze
verhouding had zij in haar
jeugd met deze broer, die van
hetzelfde intellectuele en ge
voelsmatige kaliber is als zij
zelf. De 'geschiedenis' - de
grote en kleine gebeurtenissen
in de wereld en een mensenle
ven - en een burgerlijke echt
genote dreef hen uit elkaar,
zonder evenwel hun buitenge
wone band te verbreken.
Het opvallend bijzondere
aan deze roman is de manier
waarop Lively haar hoofdper
soon weet te integreren in de
grote geschiedenis van vele
eeuwen. Als historica en
schrijfster is Claudia zich
voortdurend bewust van het
feit dat zij deel is van 'alles'.
Dat zij maar een korreltje is in
die grote geschiedenis, vol on
beschrijfelijke gruwelen en fu
tiele persoonlijke drama's.
Waarom zij er overschreer:
„Het vergroot me, bevrijdt me
uit de gevangenis van mijn er
varing; het galmt ook mee met
die ervaring". Als zodanig her
innert Penelope Lively aan
Virginia Woolf, hoewel die veel
minder realistisch, herkenbaar
en psychologisch was. In ons
land is wellicht alleen Harry
Mulisch met deze Britse auteur
te vergelijken.
Penelope Lively: 'Moontiger'. Uitg.
De Prom, prijs 27,50.
ingen, hotels, auto- bus- en vliegreizel
^-reisbureau of bij GéGé 085-435Q5nl
(GEN TE HUUR IN DENEMARKEVI
Feriehus Bookingburo Holland.
- 9681 AC Midwolda.
3 VERHUUR '89
Bouwj. '89. Benzine/diesel,2.
tot 6 pers. uitv., alle comfortl
Bel of schrijf voor tarief ofl
folder. Sittard, 04490-22424 F
Nusterweg 88a. Montfori'
04744-2345. Zandstraat 58 L
[JR EN VRIJHEID AUTOpI
Door Wim Koek
ALS het om thrillers gaat
is de Amerikaan Tom
Clancy de top-auteur van
de jaren '80. Vijf jaar gele
den was hij nog een onbe
kende scharrelaar, onte
vreden met zijn bestaan en
beroep; een paar weken
geleden, na in vier jaar
even zoveel bestsellers te
hebben geschreven, sierde
zijn portret de 'cover' van
het internationale nieuws-
magazine Newsweek.
Clancy wordt de vader van de
techno-thriller genoemd, een
betrekkelijk nieuw genre
waarin de technologie een be
langrijke rol speelt en als het
goed is sterk bijdraagt aan de
spanning van het verhaal.
Om te kunnen beschrijven
hoe sonars onderzeeboten
vangen en vliegtuigen, op
lange afstand van hun doelen,
raketten lanceren; hoe deze
raketten, 'zelfdenkend' hun
doelen opzoeken en vernieti
gen, daarvoor moet je veel
van dat spul afweten.
Wil je het dan voor de le
zende leek, die geen instructie
wenst maar spanning, ook
nog genietbaar houden, dan
moet je een geboren verteller
zijn. Clancy bleek dat te zijn
toen hij zijn eerste boek, 'De
Jacht op de Red October' uit
bracht. Dat was in de kortste
keren een onverbiddellijke
bestseller. Het is ook zijn
beste boek, ook nog na de ver
schijning van zijn vierde:
'Kardinaal van het Kremlin',
dat weer wel een stuk beter is
dan nummer drie: 'Ongelijke
Strijd'. Dat boek had nogal
wat last van de ongeloof
waardigheid van de hoofd
personen.
De held in 'Kardinaal' is
weer de oud-marinier Jack
Ryan. In het kort komt het
verhaal erop neer dat een
topspion in Moskou ontmas
kerd dreigt te worden en het
land uitgehaald moet worden.
Dit tegen de achtergrond van
Star Wars-ontwikkelingen
aan beide zijden. Clancy heeft
zich in 'Kardinaal' wat inge
houden wat betreft de
techno-kant en zich wat meer
ingespannen reliëf te geven
aan zijn personages, die in
zijn andere boeken nog wat te
veel van bordkarton waren.
Hij is daar, zeker wat Ryan
betreft, wel redelijk in ge
slaagd. Een spannend verhaal
met weer uitstekend beschre
ven actie.
Concurrentie kan Tom
Clancy verwachten van de
nog vrijwel onbekende Mark
Joseph, wiens 'Jacht op de
Potemkin' wel niet uit de
schaduw van Clancy's 'Red
October' zal kunnen ontsnap
pen. Dat is jammer voor Jo
seph, want ook dit onderwa-
terverhaal is buitengewoon
spannend en goed geschre
ven. Daarbij zijn de persona
ges herkenbaarder dan ze bij
Clancy meestal zijn.
Joseph heeft zich laten in
spireren door de mysterieuze
verdwijning van de Ameri
kaanse atoom-onderzeeboot
'Scorpion' in 1968. Zijn roman
is het verhaal van hoe het ge
beurd zou kunnen zijn: een
uit de hand gelopen weder
zijdse jacht van Amerikaanse
en Russische onderzeeboten.
Spannend en niet te moeilijk
voor mensen die nog nooit op
een onderzeeboot zijn ge
weest.
Een bijzonder boek is 'Do
mein van de beul' door Jona
than Keilerman. Voor een
thriller is het wei dik (632 pa
gina's) en is er ook wat te
weinig aan de hand. Er
zwerft een lustmoordenaar
door Jeruzalem en inspecteur
Daniël Sharavi moet hem
vangen. Een mager gegeven
voor zo'n dikke pil, maar het
boek biedt dan ook veel meer
dan alleen dit misdaadver
haal.
Het geeft ook een veelkleu
rig *<- bzzti
van de multi-raciaie samen
leving in Jeruzalem en om
streken. Soms blijft de lezer
in het gezelschap van de gelo
vige inspecteur wel wat al te
lang in gebed verzonken,
maar als het boek uitgelezen
is, houdt hij er wél het gevoel
aan over zelf even in Israël te
zijn geweest.
Een beetje raar boek is Het
Franciscus Komplot door
Deo.n Koontz
FOTO LUIT1NGH
Dean R. Koontz. Twee on
waarschijnlijke honden bren
gen twee, lichtelijk wereld
vreemde mensen, een man en
een vrouw, bij elkaar. Voor
wie zich daar overheen weet
te zetten, blijft een verhaal
over dat af en toe wel span
ning te bieden heeft, maar
ook nogal wat gemoraliseer
van de koude grond over ge
netische manipulatie.
De honden namelijk zijn
ontsnapt uit een geheim labo
ratorium. De ene hond ont
popt zich langzaam - het
tempo wordt vooral geremd
door ongeloof en onbegrip
van de man bij wie het beest
is komen aanlopen - tot een
lief, welwillend en super-in
telligent wezen dat met men
sen kan communiceren. De
andere hond is ook intelli
gent, maar niet welwillend.
Het is een afzichtelijk en ver
scheurend monster met maar
één doel: de goede hond ver
nietigen. Bij vlagen goed ge
schreven, maar een geloof
waardige thriller is het niet.
Ruth Rendell bevestigt in
'Terugzien in Duisternis'
haar kwaliteit als schrijfster
van psycho-thrillers. Het
gaat hier om een knap gecon
strueerd familiedrama dat
eigenlijk uitstijgt boven het
gebruikelijke thriller-niveau.
Het verhaal speelt in en rond
de tweede wereldoorlog, die
overigens slechts als maat
schappelijke achtergrond
dient. Op die manier is 'Te
rugzien' behalve een soms
tergend spannende psycholo
gische roman tevens een vrij
gedetailleerd doch uitstekend
beschreven tijdsbeeld van
Engeland en de Engelse bur
gers in oorlog.
Over het balsemen van lij
ken kan men alles te weten
komen door Elmore Leonards
'Tuig' te lezen. Van Leonard
wordt gezegd dat hij met elk
boek beter wordt. Hij volgt de
harde Amerikaanse traditie,
maar is vrij origineel in het
kiezen van karakters en loka-
ties. Ditmaal een begrafenis
onderneming bijvoorbeeld.
De hoofdpersonen zijn een
ex-gedetineerde, een uitge
treden non en een oud-poli
tieman. Zij verenigen hun
niet geringe vermogens in een
poging het geld in handen te
krijgen van een inzamelings
actie voor de contra's in Nica
ragua. Een spannend verhaal,
zeker voor liefhebbers van
het genre.
Een bekwaam geschreven
spionageroman is 'Steekspel
in Moskou'. De Sovjet-Unie
zou met opzet een atoom-ex
plosie hebben veroorzaakt om
de effecten ervan op mens en
milieu te kunnen bestuderen.
Een Duitser beweert over be
wijzen te beschikken en het
gaat er dus om deze getuige
door het IJzeren Gordijn naar
buiten te loodsen. Het is niet
de sterkste intrige uit Allbeu-
ry's boekenkast, maar dank
zij zijn vakmanschap is het
toch een thriller geworden die
de liefhebbers van het En
gelse spionage-genre maar
niet over moeten slaan.
Thomas Block weet alles
van verkeersvliegtuigen. Hij
is 20 jaar piloot geweest en
heeft inmiddels een paar
luchtvaart-thrillers op zijn
naam staan. In 'Vrije val'
loopt een vliegtuigkaping uit
de hand. De gezagvoerder
wordt zwaar gewond, de
tweede vlieger gedood. Maar
er is een oude vlam van een
der stewardessen aan boord.
Die kan ook vliegen. Echter:
hij paart een minderwaardig-
Ruth Rendell
heidscomplex aan een hart
kwaal. Het wordt erg span
nend. Dat wel. En er staat een
verbazingwekkend gedetail
leerde beschrijving in het
boek van hoe een vliegtuig
huid scheurt en wat er verder
allemaal gebeurt als er een
explosie plaatsheeft.
Tot slot Gerald Seymour.
Van hem verschenen in het
Nederlands twee titels tege
lijk. Een herdruk, 'Siberische
roulette', eerder verschenen
onder de titel 'De Aartsengel'
en 'Oog om oog', een span
nend verhaal dat in Libanon
speelt. Gerald Seymour heeft
een internationale journalis
tieke achtergrond van niveau
en dat is aan zijn met vaart
geschreven thrillers goed te
merken. In 'Oog om oog' moet
een Britse geheim agent en
een Israëlisch scherpschutter
worden naar de Bekaa-vallei
in Libanon gestuurd voor een
vergeldingsactie tegen terro
risten. Het tweetal krijgt het
uiterst moeilijk en Seymour
- FOTO HET SPECTRUM
weet dat allemaal weer mooi
te vertellen.
Tom Clancy: 'Kardinaal van
het Kremlin'. Uitg. AYVB-
uitgevers, 35,-
Mark Joseph: 'Jacht op de
Potemkin'. Uitg. Van Hol-
kema Warendorf, 27,50.
Jonathan Keilerman: 'Do
mein van de beul'. Uitg. Lui-
tingh, 29,90
Dean R. Koontz: 'Het Fran
ciscus Komplot'. Uitg. Lui-
tingh, 32,50
Ruth Rendell: Terugzien in
duisternis'. Uitg. Het Spec
trum, 34,90
Elmore Leonard: 'Tuig'. Uitg.
Van Holkema Warendorf,
ƒ24,90
Ted Allbeury: 'Steekspel in
Moskou'. Uitg. De Boekerij,
ƒ22,50
Thomas Block: 'Vrije val'.
Uitg. De Boekerij, 27,50
Gerald Seymour: 'Siberische
roulette'. Uitg. De Boekerij,
ƒ19,90
Gerald Seymour: 'Oog om
oog'. Uitg. De Boekerij,
ƒ19,90
Door Henk Egbers
CHAIM Potok is langzamerhand, door de
activiteiten van BZZTOH, in Nederland
een bekend schrijver, romancier van het
joodse leven, aan het worden. De zesde ro
man van zijn hand, die in het Nederlands
vertaald werd heet 'Het boek van het licht'.
Centraal thema daarin is het schuldgevoel
van Amerika, c.q. enkele Amerikaanse jo
den, na het gooien van de eerste atoombom
in de geschiedenis op Hiroshima.
Het boek bevat duidelijk autobiografische ele
menten. Chaim Potok (1929, New York), rabbi
zonder gemeente, filosoof en schilder, werkte
van 1955 tot 1957 als geestelijke verzorger bij het
Amerikaanse leger in Korea. Het grootste deel
van deze roman speelt in Korea. Hoofdpersoon
is Gershon Loran, die als zodanig werkzaam is.
Geschetst wordt de ontwikkeling van Gers
hon tijdens zijn studie bij de uit Jeruzalem
overgekomen prof. Keter. Op de rabbischool
worden de studenten gemanipuleerd: geen wij
ding als ze niet tekenen voor het leger! Gershon
is een uitstekend student en een dromer. Dat
eerste levert hem onder meer prijs op, die is in
gesteld door Charles Leiden, een joods natuur
kundige die een bijdrage leverde aan de ontwik
keling van de atoombom.
Hij heeft er geen spijt van, maar wel wroe
ging dat deze bom tegen Japan en niet tegen
Duitsland werd gebruikt. Gershons studenten
bestaan wordt gekarakteriseerd door het we
reldje van Einstein en Truman, die hij ontmoet.
Een wereld vol gemengde gevoelens. Dat hij een
dromer is yordt min of meer duidelijk uit zijn
Kabbala-studie en zijn relatie met Karen.
Van essentieel belang is zijn kontakt met Ar
thur Leiden; aanvankelijk studiegenoot en later
collega/vriend in Korea. Daar blijkt dat Arthur
met een gewetensconflict zit in verband met het
aandeel dat zijn vader leverde aan de atoom
bom. In Korea en Japan komt dat conflict tot
een dramatisch hoogtepunt, waarbij Gershons
Kabbala-spiritualiteit verlossende gedachten
levert. Desondanks wordt dit conflict hem toch
fataal.
Binnen dit verhaal brengt Potok, als in zijn
andere boeken, veel binnen van de joodse ge
schiedenis, spiritualiteit en politieke bewegin
gen. Soms lijken zijn boeken variaties op de
zelfde thema's. Vrij lange uiteenzettingen over
de kabbalistiek bijvoorbeeld; weliswaar in goed
geschreven dialogen, maar in relatie met de rest
van het verhaal soms wat te nadrukkelijk. Ze
ker zeer informatief. Dat zal zijn bedoeling ook
zijn van een schrijvende rabbi zonder gemeente.
Schering en inslag is ook zijn beschrijving
van de joodse orthodoxie tegenover vrijzinnige
richtingen. Jammer is dan dat het wezenlijke
thema van het boek (het gewetensconflict in
verband met de atoombom) niet zó wezenlijk
aan de orde komt; in vergelijking met genoemde
zaken althans onderbelicht blijft.
'Het boek van het licht' heeft iets van een his
torische roman. Het is uitstekend geschreven,
zodat veel lezers die met name deze periode nog
zelf meebeleefd hebben, er gespannen in zullen
lezen. „Einstein, de Amerikanen hebben in
Dresden, Hiroshima en Nagasaki laten zien dat
ze louter in tempo van uitroeien zelfs de nazi's
overtreffen.De vergelijking is uiteraard fout.
Maar de smet van die daad blijft. Misschien was
het een keuze tussen twee kwaden. Desalniette
min, ik vind dat wij allen bezoedeld zijn.De
gezichten van de mannen op het podium waren
uitdrukkingsloos. Truman zat onbeweeglijk
naar de rug van Einstein te kijken.
Vóór deze roman verscheen bij BZZTOZ van
Chaim Potok: „In den beginne"; zijn vierde ro
man. Ook hier hetzelfde procédé: een stuk
joodse geschiedenis verpakt in een verhaal dat
speelt binnen de joodse gemeenschap in New
York.
David vertelt over zijn jeugd in die stad tus
sen verschillende generaties joden. Hij hoort
over de geschiedenis van zijn ouders die uit het
Poolse Lemberg naar Amerika kwamen. „We
zijn gevlucht voor gojiem die joden haten". Zelf,
als kind ervaart hij de haat van de gojiem. Als
kind leert hij overleven als zijn ouders, maar op
zijn schaal. Zijn vader is lid van de Am Kedos-
him, een organisatie die de vervolgde joden
helpt en opvangt. Zijn vader vocht onder Pil-
sudski tegen de antisemitische Polen en de Bols
jewistisch Kozakken. David maakt mee hoe zijn
volk in Amerika een nieuw bestaan wil opbou
wen; heel primitief aanvankelijk en gediscrimi
neerd.
De tegenslagen volgen elkaar op als sommige
joden eigen mensen oplichten en velen tot gro
tere armoede vervallen. Duitsland en de tweede
wereldoorlog komen in het vizier. Achtergeble
ven families worden vernietigd. David die in
middels met zijn rabbi-studie is begonnen gaat
deel uitmaken van een vervolgd en lijdend volk.
De gojiem! Het is tenslotte voor Davids vader
dan ook een slag als hij na zijn wijding in 1947
besluit bijbel te gaan studeren.
„Ik zal jou eens wat over de gojiem vertellen.
Die haten ons te zeer of houden te veel van ons.
Maar ze zullen ons nooit begrijpen en ze zullen
nooit gewoon doen tegen ons. Nadat we zijn af-
Door Marja Klein Obbink
DE roman 'Het perpe
tuum mobile van de lief
de' van Renate Dorre-
stein is een autobiogra
fisch relaas over de zelf
moord van haar zusje.
Haar zusje sprong op
haar twintigste van het
dak van een flatgebouw.
Dat is zeven jaar geleden en
nog steeds wordt de schrijf
ster besprongen door waar
om-vragen en schuldgevoel
over de dood van haar zeven
jaar jongere zusje. Beide
zusjes wilden schrijfster
worden; het geheim en het
talent deelden ze. Vlak na de
dood van haar zusje beleeft
Renate haar eerste succes
als schrijfster.
En dan is er de boosheid,
de woede liever gezegd, om
het verraad van haar zusje.
De feministische woede ook,
die Renate Dorrestein, re
dactrice van het maandblad
Opzij, zich eigen heeft ge
maakt. De woede om het
perpetuum mobile van de
allesoverheersende liefde,
die nog steeds als de belang
rijkste levensvervulling van
vrouwen wordt geacht. Dat
zelfde perpetuum mobile,
waaraan haar zusje ten
gronde ging.
Haar zusje raakt steeds
meer geobesedeerd door
haar lichaam en propt zich
vol met eten. Ze wordt opge
nomen in een psychiatrische
inrichting, vervolgens in een
centrum voor dagbehande
ling, doet een mislukte zelf
moordpoging met pillen -
„Dit volgestampte, gepur-
Renate Dorrestein
- FOTO CONTACT
geerde, volgestampte, ge
purgeerde, volgestampte,
gepurgeerde lichaam be
klimt op een avond, als ik er
niet ben, de trap van het al
lergoedkoopste hotelletje
dat het kan vinden.- en
belandt tenslotte op het dak
van een flatgebouw.
„De hele cultuur verplicht
ons nooit tevreden te zijn
met ons lichaam en het te
kwellen en te martelen om
het in model te krijgen en te
houden, en de verschrikke
lijkste minderwaardig
heidscomplexen te ontwik
kelen als dat niet lukt".
Hoe loodzwaar het ook al
lemaal lijkt, Renate Dorre
stein verstaat de kunst te re
lativeren door een flinke do
sis zelfspot. Bovendien bezit
ze veel gevoel voor humor.
Je verplaatst je in haar ge-
dachtenwereld, die ze je in
een verrassende en bij wijle
ontroerende stijl onthult.
Het boek lees je in één ruk
uit.
Renate Dorrestein: 'Het per
petuum mobile van de lief
de'. Uitgeverij Contact, prijs
ƒ24,90.
Chaim Potok
FOTOBZZT6H
geslacht, wil jij uitgaan naar de cultuur van de
gojiem? Wil jij de Jiddiskeit met gojiskeit ver
mengen? Voor zijn bijbelstudie moet hij in het Bloed
weer opbloeiende Duitsland zijn, waar hij ten
slotte op Bergen-Belsen pijnlijk geconfronteerd
wordt met de kloof tussen ideaal en werkelijk
heid.
Door Henk Egbers
„HET nieuwe gevaar is dat
van geëmancipeerde stereo
typen". Zin uit het boek
'Onder twee ogen', de zesde
bundel in de reeks 'verhalen
door vrouwen over vrou
wen'. Over stereotypen ge
sproken. Hannemieke
Stamperius brengt in dit
boek achttien fragmenten
uit werk van Amerikaanse
schrijfsters bijeen. Het is
haar zesde bloemlezing.
Boeken worden er momen
teel meer gemaakt dan ge
schreven.
Het zijn fragmenten uit dag
boeken en egodocumenten (ge
schriften over persoonlijke er
varingen). In een inleiding
wijst Stamperius op een karak
teristiek verschil tussen dag
boek en roman. Met de auteur
van een dagboek kun je je niet
identificeren, meent ze. Bij ro
manfiguren ligt identificatie
meer voor de hand. Verder is
de auteur van een dagboek ge
vangen in haar werkelijkheid,
terwijl de auteur van een ro
man beschikt over de vrijheid
tot fantaseren.
Het zit er dan ook dik in dat
je als lezer deze bundel leest
met gevoelens van 'kennis ne
men van'. Ik zat me zelf af te
vragen of de grote afstand bij
het lezen, die ik onderging, ook
niet te maken heeft met het feit
dat het Amerikaanse vrouwen
zijn die geschreven hebben;
zelfs het emotionele krijgt vaak
een nogal rationele benadering.
'De thema's die aangesneden
worden zijn van meer alge
meen menselijk-vrouwelijke
aard.
Een aantal stukken spreken
van een sterke identificatie van
vrouwen met hun (grootmoe
der of andere familieleden. In
het openingsverhaal kan de
auteur zich met moeite losma
ken van een ongelukkige tante
die tijdens haar jonge jaren als
afschrikwekkend model boven
haar opvoeding hing. In een
ander verhaal wordt een
vrouw gehinderd door een de
pressieve grootmoeder bij haar
eigen beeldvorming. Een be
kende zwarte schrijfster wordt
geëmotioneerd door zwarte
moeders die alle zeilen moeten
bijzetten om creatief door het
leven te kunnen gaan.
Chaim Potok heeft ook met dit boek zijn reeds
genoemde kwaliteiten bewezen. Hij is in'staat
delen uit de joodse geschiedenis heel tastbaar
over te dragen.
Chaim Potok: Hei. boek van het licht*. Uitg.
BZZTOH, prijs 49,540.
Chaim Potok: In den beginne'. Uitg. BBZTOH,
prijs 49,50.
Lichamelijkheid speelt een
grote rol. Een man zal zelden of
nooit zó over zijn lichamelijk
heid (kunnen) schrijven. „Het
Rita Mae Brown
- FOTO BERT BAKKER
valt me in dat mannen echt
nooit menstrueren.ik zit ge
vangen in bloed", zo luidt een
dagboeknotitie. Een ander doet
verslag van een abortusproces,
waarna een dagboekfragment
volgt over borstvoeding. In
Afrika wordt een gesprek ge
noteerd over de besnijdenis
van vrouwen en de gevolgen.
Een andere keuze uit dagboe
kaantekeningen beslaat een
periode na een 'gemodificeerde
radicale mastectomie voor
borstkanker'.
Een indrukwekkend frag
ment beschrijft het proces van
ervaringen bij het ouder-wor-
den, waarbij een dagboek werd
aangelegd als dierbare metge
zel of ter ontmaskering. Het is
overigens een typisch Westers
verhaal. Het laatste fragment
gaat over een vrouw die met
doodsbange gevoelens veel pijn
lijdt en er eigenlijk geen raad
mee weet. Geen happy ending.
De schrijfsters van wie een
tekst werd opgenomen zijn:
Rita Mae Brown, Gail Godwin,
Kate Green, Maxine Hong
Kingston, Audre Lorde, Honor
Moore, Aurora Levins Morales,
Michele Murray, Charlotte
Painter, Holly Prado, Marge
Piercy, Frances Karlen Santa-
maria, May Sarton, Myra
Schotz, Florida Scott-Maxwell,
Naomi Thornton, Rachel de
Vries en Alice Walker. Van
iedere auteur worden spaar
zame gegevens meegeleverd.
Dagboeken worden veelal ge
bruikt om frustraties en droeve
dingen te verwerken, zodat
mededelingen over een plezie
rig leven dun gezaaid zijn in dit
boek.
Hannemiek Stamperius: 'On
der twee ogen'. Uitg. Contact.
