OK 19.95 NOS brengt acht keer Pinter eens van eg wilt INVESTEERDERS EN MODETRENDS ZORGEN VOOR VEILINGRECORDS Rotterdam krijgt in maart stadstelevisie is tijd voor nismaking n verder Tien duurste schilderijen Mediaraad: meer greep houden op tv-reclame 19-HULST - RANGE ROVER jeheel Z. - Vlaanderen, intoor en winkel. elatielijn entrum Europa 140 jaar ting LCH 076-657680 VEILINGRECORDS WORDEN bijna wekelijks verbroken. Picasso's en Van Goghs gaan voor tientallen miljoenen onder de hamer. Ook de be zittingen van beroemde kunstenaars en popido len brengen gigantische prijzen op, bijvoorbeeld van Andy Warhol en Elton John. Herontdekt Japan Anoniem Brouwerijen Afkomst Andy Warhol ZATERDAG 31 DECEMBER 1988 Schepper van Lucy Show overleden VIJF NEDERLANDSE EENAKTERS EN DRIE BRITSE PRODUKTIES 'A 't Terreur Vergelijken Martelingen A162 (Jl^ MmS(L'y CASIONS '58 ,..'61 n '85 n '82 ,..'84 ..'87 .'.'84 bruikte onderdelen RANGE ROVER OVER DA - 076-714888 R-1015 '-cijftpi set anderen de gelegenheid u egio-medewerkster vertelt u latiekring van circa 6000 part- ijblijvend: 076-211698 laeter01640-57339 01100-14123 01650-55398 in Gils04167-79000 Nederl. grootste relatieburo lannen: 06-320.322.54 ouwen: 06-320.322.55 t u misschien wel de stem van >0 ct. p/m). srlands grootste relatieburo. Raad van Toezicht. nsen bij het zoeken naar een iskundig en zonder winstoog- lensen vonden elkaar via het nd: 030-200630 relatiebemiddeling 1, 3732 GN De Bilt omgeving: b Raad van Toezicht „Als je op de televisie een das draagt en over boeken praat, ben je meteen een intel lectueel Adriaan van Dis, tv-presentator DE STEM 'Irissen' nu al meer waard Door Els Reijn De prijzen voor met name moderne kunst rijzen de pan uit. Beleggers tonen steeds meer belangstelling voor kunst als investering en de veilinghuizen varen er wel Kunst geniet een enorme popu lariteit, niet alleen bij de hor bezoekers, die door de mu sea en veilinghallen trekken maar ook bij beleggers, die op grote veilingen miljoenen neer tellen voor één enkel kunst werk. Van de top tien van de duur ste schilderijen ter wereld wer den er acht in de afgelopen achttien maanden geveild. Wat opvalt aan deze top tien is dat alleen op nummer negen en tien oude kunst (van vóór 1850) staat. De rest stamt uit de ne gentiende en twintigste eeuw. In de top tien staat één le vende kunstenaar: de Ameri kaanse schilder Jasper Johns. Helaas voor Johns heeft hij zelf niets aan de veiling van het schilderij 'Valse start', dat 33 miljoen gulden opbracht, ver diend. Wel heeft zijn manager, de New Yorkse kunsthandelaar Leo Castelli, de prijzen van Johns' werk ondertussen met 20 procent verhoogd. In november van dit jaar verscheen een nieuwe ster aan de veilinghemel: Pablo Picasso. Twee van zijn schilderijen brachten kort na elkaar re- cordprijzen op. Op 16 november werd het schilderij 'Moeder schap' geveild voor 48 miljoen gulden. Nog geen twee weken later bracht 'Harlekijn en de jonge acrobaat' 70 miljoen gul den in het laatje en was daar mee het duurste twintigste eeuwse schilderij. De grote recordhouder is nog steeds Vincent van Gogh met 'De Irissen' en 'De Zonnebloe men'. Aan de prijsontwikkeling van de schilderijen van Van Gogh is de algemene tendens op de kunstmarkt af te lezen. In 1979 schatte men op een an tiekbeurs in Heeze twee her ontdekte Van Goghs, het olie verfschilderij 'De Wever' en de tekening 'Oude man', op res pectievelijk 375.000 geilden en 150.000 gulden. Zes jaar later verwachtte men voor het olie verfschilderij 'Paysage Soleil Levant, St. Remy', ook van Van Gogh, vijftien miljoen gulden. Het schilderij 'De Zonnebloe men' bracht in 1987 het record bedrag van 77 miljoen gulden op en was daarmee het duurste schilderij te wereld. Dit record werd gebroken met het doek 'De Irissen' van Van Gogh dat voor 108 miljoen gulden geveild werd. Auke van der Werff, expert van moderne kunst bij Sothe by's Mak Van Waaij in Am sterdam, beschrijft de ontwik keling als volgt: „In 1980-81 be gonnen de prijzen te stijgen, maar vooral de laatste vier jaar is alles veel duurder ge worden. Met alles bedoel ik de moderne kunst, die bestaat uit drie categorieën. Ten eerste de Impressionisten, dan volgt de 'moderne kunst', alle stromin gen na het Impressionisme en als laatste de na-oorlogse kunst. De Tweede Wereldoor log is een keerpunt te noemen. De traditionele negentiende eeuwse kunst stijgt nagenoeg niet in prijs. Sinds de grote be langstelling begin jaren '70 staat de negentiende eeuwse fijnschilderkunst al jaren op een laag pitje." Marianne Wheeler van Chris tie's in Londen wijt deze prijs stijging aan de belangstelling vanuit Japan voor impressio nistische kunst: „Sinds de ver-, koop van Van Goghs 'Zonne bloemen' in 1987 zijn de prijzen huizenhoog gestegen." In no vember bracht de veiling van impressionistische kunst bij Christie's in Londen 199 mil joen gulden op: een Europees record. Auke van der Werff legt de oorzaak voor de hoge prijzen bij de westerse en Japanse rijkdom. Geld moet rollen. Maar daarmee is niet ver klaard waarom nou net Van Goghs en Picasso's zulke enorme bedragen opbrengen. Van der Werff: „Van Gogh en Picasso waren mensen met een heel eigen gezicht, die belang rijke punten in de kunstge schiedenis markeren. En het heeft ook een beetje te maken met mode." De vraag is of de enorme prijzen nog ergens op slaan. Van der Werff zegt over de miljoenenopbrengsten van de Van Goghs: „De schilderijen van Van Gogh zijn altijd al ge wild geweest. En ja, die prijzen. Op het moment dat het ge beurt, is het realistisch. Maar of er ooit weer zoveel voor een schilderij betaald zal worden is onduidelijk. Dat hangt af van de tegenbieder. In de toplaag wordt het steeds moeilijker om te peilen hoeveel een schilderij - FOTOAP 1. Vincent van Gogh: De Irissen, f 108 miljoen 2. Vincent van Gogh: De Zonnebioenen, 77 miljoen 3. Pablo Picasso: Harlekijn en jonge acrobaat, 70 mil joen 4. Claude Monet: Dans la prairie, 51 miljoen 5. Pablo Picasso: Moederschap, 48 miljoen 6. Vincent van Gogh: De brug bij Trinquetaille, 40 mil joen 7. Jasper Johns: Valse start, 33 miljoen 8. Pablo Picasso: De vogelkooi, 30 miljoen 9. Henry de Lyon: De evangelieën, 29.3 miljoen 10. Andrea Mantegna; De aanbidding door de magiërs, 29.1 miljoen De veiling van Van Gogh's 'Zonnenbloemen' bij Christie's in Londen: de opbrengst was drie keer zo hoog als de prijs van het duurste schilderij op dat moment. - fotoap waard is. Op de 'gewone' markt is wel goed te schatten, wat de opbrengst van een kunstobject zal zijn. Dat komt vaak uit." In geval van 'De Irissen' hoeft de huidige eigenaar, de Austra lische zakenman Alan Bond, zich niet druk te maken. Voor zijn wereldberoemde aankoop schijnt van verschillende kan ten al veel meer geboden te zijn dan de 108 miljoen gulden, die hij er zelf voor betaalde. Tot voor kort was onbekend wie 'De Irissen' gekocht had. De kopers van miljoenendoe ken blijven wel vaker anoniem. Ridderikhof: „In principe geeft een veilinghuis nooit automa tisch namen. Er wordt wel ge vraagd of de naam van de ko per bekend gemaakt mag wor den. Kopers zijn meestal wat huiverig voor veel publiciteit." En veel publiciteit krijgen de belangrijke schilderijen, die bij Christie's en Sotheby's geveild worden. Vóór de veiling in Londen of New York reizen schilderijen vaak de hele we reld rond. Naar het schilderij 'De brug bij Trinquetaille' van Van Gogh kwamen bij Chris tie's in Amsterdam honderden mensen kijken. Voor de zeker heid stonden er twee potige be wakers naast het doek. Na de kijkdag in Amsterdam was het schilderij nog te zien in Zurich en Geneve, voor het in New York geveild werd voor onge veer 40 milj oen gulden. Een spectaculaire aankoop op een internationale veiling lijkt voor de bekendheid van een be drijf effectiever dan een recla mecampagne. De Japanse ver- zekerings maatschappij Yasuda is met de aankoop van Van Gogh's 'Zonnebloemen' in één klap bekend geworden over de hele wereld. Nu gaat het zelfde op voor de brouwerijen van Alan Bond. De spectaculaire verkopen werpen ook voor de veilinghui zen hun vruchten af. Christie's zag de omzet van het herfstsei- zoen'88 (716 miljoen dollar) met 61 procent stijgen ten opzichte de opbrengst in hetzelfde sei zoen het jaar daarvoor (427 miljoen dollar). Toch moeten ook de grote veilinghuizen het hebben van de reguliere veilingen. Diane Ridderikhof van Sotheby's Mak van Waaij in Amsterdam: „De spectaculaire verkopen zijn eenmalig. De omzet stijgt wel, maar het beleid wordt er niet op afgestemd. Je hoopt ieder seizoen dat er topstukken bij zitten, maar je kunt er niet op rekenen." Volgens Van Aalst, antiquair in Breda en specialist van het Hollands renaissance interieur, wordt de prijs van kunst mede beïnvloed door onderzoek dat naar objecten gedaan wordt: „Je moet onderzoeken of een stuk echt is. Of het, zoals de Fransen zeggen, 'd'époque' is, van de tijd zelf. Met theorie al leen kom je er dan niet. Je moet het vak in de praktijk leren. Kunsthistorici zijn meer met het historisch kader bezig, die zien niet of iets authentiek is." Voor alles is van het grootste belang dat een schilderij echt is. Toen veilinghuis Loth Gij- selman voorjaar 1988 bij twee Mondriaans de twijfel aan authenticiteit vermeldde, werd de minimum prijs van de op 30.000 gulden geschatte doeken niet gehaald. De schilderijen zij n toen niet verkocht. Ook de afkomst van een schil derij is belangrijk voor de prijs, die men bereid is te betalen. Mario Crijns, antiquair in Bre da, is expert op gebied van me chanisch antiek (uurwerken, speeldozen, barometers) en be zoekt veel veilingen: „Bij vei ling van een beroemde collectie liggen de prijzen van de afzon derlijke stukken sowieso hoger door de naam van de collectie." In New York veilde Chris tie's in het herfstseizoen de col lectie impressionistische en moderne kunst van de verza melaar Goetz, diein totaal 170 miljoen gulden opbracht, een record voor de collectie van één persoon. De duurste schilderijen wor den door zowel bedrijven als particuliere personen gekocht. De prestige van een kunstcol lectie is groot. Van der Werff: „Het heeft te maken met een vorm van 'kijk mij eens' en met macht: 'dat kan ik kopen'. Ver zamelen werkt statusverho gend, het is een vorm van intel lectueel bezig zijn. Als je verza melt, word je gestimuleerd in 'het weten', kennis vergaren over je bezittingen. De ene ver zamelaar beïnvloedt de andere en vice versa. Zo wil iedereen bijvoorbeeld een Van Gogh of een Picasso hebben. Maar ook op gebied van hedendaagse kunst steken verzamelaars elk aar de loef af, met werk van jonge kunstenaars. En zo beïn vloeden de verzamelaars weer de musea, die hun aankoopbe leid vaak laten bepalen door het klimaat, dat de verzame laars scheppen." Soms is het niet zozeer de col lectie die de prijs van de afzon derlijke stukken omhoog trekt alswel de eigenaar, de verza melaar zelf. De veiling van de bezittingen van Andy Warhol leidde tot een ware hysterie. Mensen betaalden honderden, duizenden guldens voor koek trommels, die nog gewoon in de winkel te koop waren. Warhol kocht alles wat los en vast zat. Veel van zijn bezittingen wa ren niet eens uitgepakt. Toch bleek het charisma van Warhol zo groot dat er ook voor onbe nulligheden veel geld betaald werd. De veiling, die tien dagen duurde, bracht vijftig miljoen gulden op. Niet iedereen koopt zoals Warhol maar raak. Collecties worden heel zorgvuldig opge bouwd. Vaak krijgt een anti quair koopopdrachten van ver zamelaars, die zelf geen tijd hebben om op pad te gaan. De Bredase antiquair Van Aalst werkt aan verschillende collec ties: „Soms onttrekt een verza melaar geld aan zijn bedrijf om stukken te kunnen kopen voor zijn collectie, die dus in feite een investering is. Dan is het belangrijk dat de aankoop waardevast is of zelfs in waarde stijgt." De kunstmarkt heeft nog nauwelijks last gehad van het inzakken van de aandelemarkt. Er wordt wel beweerd dat kunst op het moment een veili ger belegging is dan aandelen. Toch spreken zowel Crijns als Van Aalst hun twijfel uit over het investeren in kunst en antiek: „Met antiek kun je niet praten over beleggen. Je koopt het voor je plezier, iets moois om naar te kijken. Een goed stuk antiek is wel waardevast." Dore Terwindt van Christie's in Amsterdam beaamt dit: „Wij raden mensen nooit aan om zuiver te beleggen in kunst. Voor alles moet je iets mooi vinden. Er zijn wel trends. Te keningen zijn momenteel erg in opmars, dat zou een goede be legging kunnen zijn. Maar toch, je moet het in eerste instantie mooi vinden. En als je dan geld gaat uitgeven, koop dan iets goeds. Informeer, vraag advies aan experts en lees de veiling catalogi goed door." Ridderikhof van Sotheby's voegt hier nog aan toe: „Je kunt beter een topwerk van een onbekende artiest kopen dan een slecht werk van een bekende artiest." ROTTERDAM (ANP) - Rotterdam krijgt vanaf 1 maart als eerste stad in Nederland een professioneel werkende stadstelevisie. De uitzendingen van Stads Televisie Rotterdam zijn op alle werkdagen te zien aan het eind van de middag. Dat heeft de Rotterdamse lokale omroep gisteren bekend gemaakt. Dat Rotterdam in de loop van het vooijaar stadstele visie zou krijgen was al vrij wel zeker toen de gemeente raad in november besloot om de stadstelevisie voor de periode van drie jaar een bedrag van drie miljoen gul den ter beschikking te stel len voor investeringen en programmakosten. Inmiddels is echter geble ken dat een actie om geld van het Rotterdamse be drijfsleven te werven even eens succesvol is. Sedert de wervingsactie op 6 septem ber gestart is, is een bedrag van ongeveer 2,5 miljoen gulden toegezegd. Mede op basis daarvan heeft de Stads Televisie Rotterdam nu de start van de uitzendingen op 1 maart kunnen vaststellen. De programma's begin nen steeds even voor half zes 's middags. Op maandag, woensdag en vrijdag zal het programma één uur duren en op dinsdag en donderdag twintig minuten. De pro gramma's worden aan het eind van de avond herhaald. In overleg met de NOS is be sloten om het journaal van half zes in het programma van de lokale televisie op te nemen. De redactie van de stads televisie wil de uitzendingen vooral gaan vullen met Rot terdamse onderwerpen op het gebied van nieuws, sport, cultuur en economie. Ook komt er wekelijks een programma-onderdeel dat verzorgd wordt door Rotter damse schoolkinderen. Voorlopig zijn er geen uit zendingen in het weekend. De lokale omroep streeft er naar om dat in de toekomst wel mogelijk te maken. DEN HAAG (ANP) - De mediaraad heeft minister Brink man (media) geadviseerd de voorgenomen wijziging op de Mediawet door te voeren, mits die op bepaalde punten wordt aangepast. De raad vindt onder meer dat de maxi mumpercentages reclamezendtijd in de wet moeten wor den vastgelegd en dat er verschillende maxima moeten ko men voor reclame op radio en televisie. meeste reclame via het eerste De Raad is het in principe eens met uitbreiding van de Ster zendtijd, maar dan moet wel de verhouding tussen de inkom sten uit de omroepbijdragen en inkomsten uit reclame even wichtig, dat wil zeggen in een verhouding van 2 op 1, blijven. Het bestel mag niet te afhanke lijk worden van de reclame-in komsten. Op korte termijn meent de raad overigens dat een grotere groei van reclame dan 6 a 7 procent geen reële afzetmoge lijkheden op de markt biedt. 'Zeer ongewenst' noemt de raad additionele fondsenwer ving door middel van sluikre clame. Er is op dit gebied een zorgwekkende ontwikkeling gaande, aldus de Mediaraad. De raad wil dat de reclame evenwichtig over de drie tele visienetten wordt verdeeld. In het wijzigingsvoorstel is dit niet opgenomen. Nu wordt de en tweede net uitgezonden. Bo vendien vindt de raad dat re clame op zondag ook mogelijk moet zijn in verband met een evenwichtige verdeling van de reclameblokken. LOS ANGELES (AP) - De vader van de lang-lopende Amerikaanse, en ook in Ne derland geliefde tv-serie 'The Lucille Ball Show' is dinsdag overleden. Na en periode van vijf jaar als produktieleider en hoofd auteur, vertrok Oppenheimer bij de Lucy-show om later re gisseur te worden van andere populaire series als 'Get Smart' en 'All In The Family'. Door Jan Koesen HILVERSUM - De NOS begint zondag met een op merkelijk offensief om het derde net naar voren te schuiven. Dan start een Pinter-cyclus, bestaande uit vijf eenakters en drie speelfilms. Na de eerste eenakter brengt de NOS voorts een lang en grondig BBC-gesprek met de fa meuze toneelschrijver die zich voor het eerst sedert vele jaren heeft laten in terviewen. De eenakters hebben destijds volle zalen getrokken en aan leiding gegeven tot officiële lauweren. Carol van Herwij nen won de Louis d'Or met zijn vertolking van fascis tisch ondervrager in 'Om 't af te leren' en Will van Kralin gen kreeg een nominatie voor haar rol van vrouw met min naar en boze echtgenoot voor de Theo d'Or in 'De Minnaar'. De NOS heeft dus kwaliteit in huis gehaald en dat is straks goed te zien. Het wordt een heel mooie cyclus. De Pinter-cyclus is een co- produktie van de NOS met de Stadsschouwburg Amster dam die de eenakters als lunchvoorstellingen een poos geleden heeft uitgebracht. Dat werd zo'n succes, dat alle opvoeringen uitverkocht wa ren en extra voorstellingen ingelast moesten worden. Ook Harold Pinter zelf was zeer enthousiast over de in terpretatie van zijn stukken door regisseuse Mette Bou- huis. Zij kreeg van de grote auteur toestemming om zijn werk om te bouwen voor de televisie, een medium waar Pinter altijd huiverig voor is geweest. De eerste eenakter 'Nacht' ('Night'; 1 januari) is maar een korte, maar daarna komt het gesprek met de schrijver dat bijna een uur duurt. In de 'Nacht' halen Marjon Brandsma en Peter Oosthoek Marjon Brandsma en Peter Oosthoek in 'Nacht', waarmee de NOS haar Pinter-cyclus start. - foto nob zittende op een trap in een schouwburg herinneringen op aan hun kennismaking. Maar dan blijkt dat zij allebei een ander beeld van het ver leden hebben. In 'Het Verjaarsdagsfeest' ('The Birthday Party; 4 ja nuari) is een Britse produktie, waarin Pinter zelf een rol in speelt. Twee mannen dringen in een pension waar Stanley woont die zich aan terreur moet laten onderwerpen. 'De Butler' ('The Servant'; 11 ja nuari) is een speelfilm van Joseph Losey met onder meer Dirk Bogarde als butler die een rijke jonge man manipu leert. 'Bedrog' ('Betrayal'; 18 januari) is ook een filmversie. Het gaat over een man die een relatie heeft met de vrouw van zijn beste vriend. Niet de geringsten doen mee aan deze film. Jeremy Irons en Ben Kingsley zijn zeer aanwezig. 'Een soort Alaska' ('A kind of Alaska'; 25 januari) is weer een Nederlandse produktie. Diane Lensink, Liesbeth Coops en Jules Hamel ont moeten elkaar. Een vrouw ontwaakt uit een coma van 20 jaar. 'De Minnaar' ('The Lover'; 1 februari) schetst een vrouw (Will van Kralingen) die enkele middagen per week al jaren lang haar bi zarre minnaar (Kees Hulst) ontvangt met medeweten van haar man (Michael van Is- veldt) die daar plotseling ge noeg van krijgt. 'Exact' ('Pre cisely'; 8 februari) is een de monstratie tegen kernwapens waar feiten en harten in on min over geraken. Johan Leysen en Edwin de Vries zijn hier verenigd. Het slot van de cyclus is de schok kende prijswinnaar 'Om 't af te leren' ('One for the road'; 8 februari) waarin Carol van Herwijnen als machtig fascist drie mensen in een kamer on dervraagt. In het Pinter-interview ko men enkele fragmenten voor zodat we de Britse interpre- tatie met die van Mette Bou- huijs kunnen vergelijken, alsmede de acteursprestaties. En dan blijkt dat de Neder landse vertolkingen helemaal niet gek zijn en op sommige punten die van de Britten overtreffen. Zo zien we ook de Britse tegenvoeter van Carol van Herwijnen in actie. Heel indrukwekkend, maar Van Herwijnen doet niet voor hem onder en de sfeer van het Ne derlandse televisiebeeld is onloochenbaar Pinteriaans. Harold Pinter werd in 1930 in Londen geboren in een joods arbeidersgezin. Hij werd acteur en regisseur en begon in de zestiger jaren te schrijven. 'De Huisbewaar der' ('The Caretaker'), een van zijn eerste werken, bracht hem terstond aan de top. De sfeer van onheil en onbegrip die hij weet te creë ren heeft zelfs aanleiding ge geven tot een nieuw Engels woord, officieel opgenomen in de dictionair: Pinteresque. De schrijver geeft zich in het interview dat Anna Ford met hem heeft, bloot. Zijn grove taal is bewust gebruikt, er kent hij. Zijn vloeken moeten krenken en beledigen. De toe stand in een land kan niet se rieus genoeg genomen wor den. Verbale martelingen zijn zaken van het leven. Ter sprake komt ook even zijn nieuwste toneelstuk 'Mountain Language' waar toe hij na een reis naar Tur kije inspiratie voor kreeg. Een bergvolk wordt door een militair bewind gedwongen om de eigen taal te verlooche nen. Voortaan is die taal dood. Ook in het gezin mag hij niet gesproken worden. We zien flarden uit deze op voering van het National Theatre, met onder meer Mi chael Gambon (bekend als 'The Singing Detective'), nu als vertolker van een brute sergeant. Met de Pinter-cyclus van de NOS wil deze gezamen lijke omroep zich meer profi leren ten opzichte van de an dere netten. Erg veel kijkers zullen de werken van Pinter niet trekken, maar voor de liefhebbers en kenners van het werk van deze grote auteur heeft de NOS iets ge daan dat applaus verdient

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 21