"T VRIJE VAN SLUIS' BEHEERST HET POLDERWATER den voor Breskens it bouwt roningen' JK NIEUWS I OPTIMISTISCH: PC KERKDIENSTEN PASTORIEDIENSTEN DE STEM VAN ZEELAND 4 ZATERDAG 31 DECEMBER 1988 Eede Sluis Zaamslag Vrouw (35) in Breda aangerand OOSTBURG - Hij her innert zich vrijwel al les. Slechts één keer moet Jaap Boekhout in de boekenkast duiken om een jaartal op te diepen. 22 Jaar werken aan het waterbeheer- singsplan in West- Zeeuwsch-Vlaanderen zitten 'in zijn hoofd'. Overkoepelend Plan Vier Bijzonder Subsidies Gedicht I PLATTELANDSVROUWEN - De plaatselijke afdeling van de Nederlandse Bond voor Plattelandsvrouwen houdt een nieuwjaarsbijeenkomst in 's-Lands Welvaren op woensdg 4 januari om 10.00 uur. TONEEL - Onder regie van Bram Heijboer brengen 'De Toneelliefhebbers' uit Eede 14 en 21 januari het blijspel 'Het Komitee' op de planken in de Hof van Eede. OUDEJAARSDIENST - In de parochiekerk van Sint-Jan den Doper te Sluis wordt za terdagavond om 19.00 uur een oudejaarsdienst gehouden met medewerking van het West-Zeeuwsch-Vlaams Gregoriaans koor. Dit koor brengt wisselende gezangen van 1 januari en het oude lof lied 'Te Deum laudamus'. DW - Het clubkampioen schap bij de kaartvereniging DW (Door Vriendschap Ver kregen) is dit jaar gewonnen door Nico Knol. Hij scoorde in totaal 513 punten. 2.C. van Doorn 500,3. M. de Vos 496. De uitslag van de in december gehouden kaartwedstrijd was als volgt: 1. M. de Vos, 2. C. van Doorn, 3. Hermien Gel derland. ïomenteel, nu al de grond in ?n, geen grond meer voorra- Ide woningen. der is sprake geweest van be bouwing (woonwagencentrum, kantoor bouwvereniging). Aankoopproblemen zijn er niet, het is al van de gemeente. Door dit terrein in te richten voor vrijstaande woningen ontstaat er in Breskens op dit f gebied weer even lucht. De commissie ruimtelijke ordening, die vrijdagmorgen om 09.00 bijeenkomt, wordt ge raagd wat zij hiervan vindt Sociale woningbouw kan in Oostburg in 1989 plaatsvinden in Oostburg (tien woningen aan de Noordwal) en Breskens (zes woningen aan de Weijk- manlaan). Een procedure is no dig om de aanvraag voor de bouw vóór 1 juni 1989 bij de di rectie Volkshuisvesting moet zijn ingediend. Ook hierover wordt vrijdag advies gevraagd gemeenten geven een duide- g naar duurdere koopwonin- I steeds meer vrije-sectorwo- iton gebouwd. Het tekort dat brdt dus snel weer goedge- 1 woning, maar gaan in één keer ?over naar een twee-onder-een- I kap of vrijstaand huis". (Dat de bestaande bouw in die i categorie tien procent in waarde zou zijn gestegen, gaat niet overal op, nuanceert Van Opstal. „Er is wel sprake van een bepaalde prijsstijging, maar die varieert Soms is dat vijf procent, soms vijftien pro cent. De mensen moeten echt niet verwachten dat hun huis nu opeens zoveel waard wordt Ik zeg altijd maar zo: de onroe- rend-goedmarkt is de hoek- van-de-straat-markt. Wat hier geldt, geldt niet overal. Ja, ik denk inderdaad dat er zelfs tussen Breda, Roosendaal of Etten-Leur weer verschillen zitten". Van onze verslaggever BREDA - Een 35-jarige Bredase is donderdag om streeks 20.00 uur aangerand in de directe omgeving van een flatgebouw aan de Stoutenburgstraat in Breda. De vrouw had net het winkel centrum De Burcht verlaten toen zij van achter bij de keel werd gepakt. Een man van een jaar of twintig drukte haar te gen de grond en randde haar aan. Na haar hevig verzet en geschreeuw maakte de dader zich uit de voeten. De man heeft donkerblond, kortgeknipt haar, een normaal postuur en is 1.75 a 1.80 meter lang. De politie vraagt getuigen contact op te nemen met de af deling zedendelicten. 'Jullie maken sneden in het gelaat van de polder'. De duiker bij Het Verlaat, die nog opgeknapt moet worden Gigantische klus geklaard HET karwei is geklaard. In de polders van West- Zeeuwsch-Vlaanderen is de waterstand tot op de millimeter te regelen. Het waterschap 't Vrije van Sluis werkte 22 jaar aan het waterbeheersings- plan. Zes september 1966 begon 't Vrije van Sluis in de Clarapolder aan het immense project. Onlangs legde het waterschap de laatste hand aan het kar wei. Dat gebeurde bij het buurtschap Pyramide, langs de weg tussen IJ- zendijke en Philippine. Om de waterhuishouding in West-Zeeuwsch- Vlaanderen in 'goede ka nalen' te leiden moest er uiteindelijk 45.000.000 gulden op tafel gelegd worden. Ing. Jaap Boek hout, hoofd technische zaken, was er vanaf het begin bijEen verhaal over sluisjes, slootjes, ju weeltjes van duikers en 'sneden in het gelaat van de polder'. Door Romain van Damme Zoals die ene zin, uitge sproken door een boer die het als bestuurder van het waterschap maar niks vond, al die nieuwe water wegen door de polders. Hij stemde tegen het plan. „Want, jullie maken sne den in het gelaat van de polder". De streekkaarten liggen op ta fel. Fel gekleurd, vol met cij fers en lijnljes. En Jaap Boek hout vertelt. „Voor de oorlog telde dit gebied 76 poldertjes. Iedere polder had zijn eigen be stuur, een eigen waterschap. In die dagen zonder technische dienst overigens. Sinds 1100, 1200 werd de ene polder na de andere ingedijkt. Dat had tot gevolg dat iedere polder volko men afhankelijk was van de voorliggende polders. Dat was van enorm belang voor de wa terhuishouding. Als er in een polder iets mis was, hadden de andere polders daar ook last van". Dat ging van kwaad tot erger. „Het werd zo erg dat de polders onder de Linie een samenwer kingsverband aangingen. Een uitwateringswaterschap naar Cadzand toe, daar lag een uit wateringssluis. Daarna volg den vele studies. In mei 1941 werd het waterschap 't Vrije van Sluis opgericht". Niet alle polders kwamen meteen onder de vleugels van het overkoepelend waterschap terecht. De calamiteuzenpol- ders Hoofdplaatpolder, Tho- maespolder, Oud en Jong Bres- Hoofd technische zaken van het waterschap ing. Jaap Boekhout: 'Werken aan een schoner milieu in de polder, dat staat nu voorop' foto's de stem cor j. de boer kenspolder, Addornispolder, Tienhonderdpolder, Zwarte polder en de internationale polders Kleine Boompolder, Greveningepolder, Robbemo- reel, gouverneur en Crayen- spolder vielen buiten de boot. „Calamiteuzenpolders waren polders die zichzelf financieel niet konden bedruipen", legt Jaap Boekhout uit. „Die wer den geholpen door de provincie. In de internationale polders za ten West-Zeeuws-Vlaamse polders en Belgische bestuur ders. Grensoverschrijdende polders. Rond 1967 kwamen de calamiteuzenpolders bij 't Vrije van Sluis. Toen verviel die wet. Tegenwoordig zijn er een aan tal gebieden in België die op ons aansluiten. Dat is bij het tractaat van 1843 geregeld. Dat gaat trouwens om betrekkelijk kleine gebieden". 't Vrije van Sluis kreeg zijn technische en administratieve dienst. De 'waterschappers' hadden snel in de gaten dat het met de afwatering zo niet lan ger kon. De oorlog gooide ech ter roet in het eten. „Het was een chaos in de polders. Veel vernielde bruggen en duikers. Er moest veel hersteld worden. Dat duurde een paar jaar". In 1948 werd er een inge nieursbureau in de arm geno men. „Een totaal nieuw water- beheersingsplan kwam op pa pier te staan. Maar het Rijk keurde dat plan af. In '53 be leefden we de watersnood ramp. In dit gebied hadden we daar weinig last van. Alleen bij Breskens een beetje. Maar wel werd er toen weer gezegd, kun nen we niet een nieuw plan ontwerpen. Dat gebeurde. Maar voor de tweede keer zei het Rijk nee. Het paste niet in de plannen die het Rijk wilde. Want je had na de ramp ook te maken met de Deltawet". In '57 kwam ir. L. Uildriks bij 't Vrije van Sluis. „Die man was de grote voortrekker. Hij heeft veel gedaan om het plan er uiteindelijk door te krijgen. De cultuur-technische dienst, de provincie en het Rijk ont wierpen in gezamenlijk overleg een plan voor een betere wa terbeheersing. In 1961 kwam er een concept op tafel. Met vier tegenstemmen werd dat aange nomen". Acht lozingspunten waren er. De nieuwe zeesluis bij Cad zand; het dieselgemaal 'Het Melkmeisje' bij de Zwarte Pol der; een oud sluisje bij Nieuwe- sluis; de zeesluis bij hotel Valk in Breskens; oude zeesluisjes bij Nummer Een en het ha ventje van Hoofdplaat; het ge maal bij de Elizabethpolder; een klein sluisje bij de Angeli- napolder dat in verbinding stond met het toenmalige Braakman. In het nieuwe plan werd ge sproken over slechts vier lo zingspunten. „Dat had onder andere te maken met de Delta- bussines", legt Jaap Boekhout uit. „De nieuwe Deltawet Daarin werd gesproken over vier lozingspunten. Een bij Cadzand, een bij Nieuwesluis, een bij Nummer Een en een in de omgeving van Hoofdplaat. Dat bracht nogal wat teweeg. Je moest oude waterwegen verlaten en nieuwe kanalen aanleggen. Door goede land bouwgrond. Je moest bijvoor beeld het kanaal naar 'Het Melkmeisje' laten liggen en een nieuw kanaal naar Cadzand graven. Voor sommige boeren was dat niet zo leuk". Desondanks werd het con cept dus aangenomen. Over de plaatsen van de vier nieuwe af- wateringspunten werd men het snel eens. Bij Cadzand, Nieu wesluis, Nummer Een en bij Nol 7 (Hoofdplaat). „Vier jaar lang zijn we bezig geweest met het maken van berekeningen. Je moest met ontzettend veel zaken rekening houden. Bij voorbeeld dat de ene polder wat hoger ligt dan de andere. Alle sloofjes die water ver werkten van een gebied dat groter was dan 25 hectare, heb ben we berekend". Hij vergelijkt het met het men selijk lichaam. „Je hebt een hoofdader en allerlei kleine adertjes. Ja, dat was een gigan tisch karwei. We hebben onge veer 1200 kilometer berekend. De Heidemij hielp ons. Nee, computers waren er toen nog niet. Wel maakten we gebruik van de formule van Manning. Dat was het handvat". Het gemaal in Cadzand was er al. Een bijzonder gemaal overigens. „Het gaat om een sluis en een gemaal. Dat is zeer bijzonder. Met een gemaal kun je desnoods 24 uur pompen. Met een zeesluis kun je per etmaal twee keer drie en een half uur spuiea Het gemaal in Cadzand kan per minuut twee keer 500 kubieke meter verzetten. Het gemaal in Nieuwesluis verzet twee keer 175 kubieke meter. Bij Nummer Een was een mooi zeesluisje, nog in goede staat maar te klein. Daar is nu een gemaal met een capaciteit van twee keer 150 kubieke meter. Bij Nol 7 ligt nu een grote zee sluis. Dat kan daar omdat het gebied in het achterland vlak ker is". In het huidige waterbeheer- singsplan spelen de vele kreken in West-Zeeuwsch-Vlaanderen een belangrijke rol. „Dat is een geluk voor ons. Elke kreek is een boezem geworden, een wa terbuffer. We kunnen in die kreken water opslaan. Toen dat allemaal klaar was, die be rekeningen, werd er 25 mei 1964 gestemd. Toen waren er drie tegenstemmers. Nee, geen vier. Een van de tegenstemmers zat toen niet meer in het bestuur. Ik weet nog wel dat er veel ge discussieerd is, soms zeer emo tioneel. Maar goed, we konden aan de bestekken beginnen". Zes september 1966 werd het eerste bestek uitgevoerd. In de Clarapolder. „Je kunt de wer ken in drie categorieën verde len. De landbouwwerken, de kleinere zijtakken. Die werken werden door de cultuur-techn- siche dienst voor 60 procent ge subsidieerd. Je had de aanleg van de kanalen en leiding als gevolg van de nieuwe lozings punten. Het Rijk subsidieerde dat voor 87 procent. En ten slotte de overige werken. Bij voorbeeld de Schoondijkse Vaart en de Gaternisse. Het Rijk nam wat die werken be trof vijftig procent voor haar rekening. De rest is opgebracht door de streek". Zestien grote bestekken wa ren er. Uitgevoerd door aanne mers uit de streek, maar ook door aannemers uit andere de len van Nederland. Ingenieurs bureau Van Hasselt en De Ko ning, nu Haskoning, en mensen van de eigen technische dienst waren betrokken bij de ont werpen. De laatste klus was bij Pyramide. Met gepaste trots zegt Jaap Boekhout dan ook: „We kunnen alles tot op de mil limeter regelen. In alle polders. 22 Jaar lang hebben we er aan gewerkt. Je moest met zoveel zaken rekening houden. Want De herstelde oude duiker (1928) bij de Doddehoek: een fraai monument in die 45 miljoen zit bijvoor beeld het geld voor grondaan kopen, voor pachtersvergoe dingen en schadevergoedin gen". „En waar bleef je met die grond. Het is leuk om een ka naal te graven, maar de grond zul je toch ergens kwijt moeten raken. Nou, laag gelegen bouwgronden hebben we aan gevuld met die grond. Oude kreekrestanten zonder natuur bescherming hebben we opge vuld". Nu, eens terugkijkend naar die 22 jaar, zegt Jaap Boekhout 'dat er te weinig stil gestaan is bij de waterstaatkundige mo numenten'. Bijna lyrisch ver telt hij over de duikers bij het Verlaat (nabij IJzendijke) en bij de Doddehoek. „Prachtige oude duikers. Die bij de Dodde hoek is hersteld. Een fraai mo nument. Persoonlijk vind ik de duiker bij het Verlaat mooier. Dat is een juweeltje. Die moet overigens nog opgeknapt wor den. Dat kost 300.000 gulden. Maar de moeite waard. Die duikers moeten bewaard blij ven. Er is al te veel verdwenen. Zoals bij Retranchement. Een kunstwerk lag daar, het Kruis punt heette die duiker. Die is weg". Een miljoen moest er besteed worden aan landschapsaankle ding. „Ook niet zo eenvoudig. Je kunt niet zó maar wat bo men planten. Dat moest alle maal goed bekeken worden. Het bos van Erasmus is uit die pot betaald". 22 Jaar lang is er gewerkt aan de kwantiteit, zegt Jaap Boekhout. „Nu gaan we wer ken aan de kwaliteit. Een be tere kwaliteit van het opper vlaktewater. Minder vuil water op het oppervlaktewater, daar moeten we met zijn allen aan werken. Werken aan een scho ner milieu in de polder. Dat staat nu voorop". Daarover pratend wordt 'de kunstenaar Jaap Boekhout' wakker. Hij pakt papier en pen. En schrijft een passend slot: Kleurrijke klanken klinken tot ons door in 't diepste van de donkere nacht en smelten samen tot een intens verlangen naar een nieuw begin; Vloeien samen tot impressies van opnieuw gezonde zeeën, lucht en water, o-zon, geef ons die kans op (over)leven. P.C. KERKDIENSTEN ZATERDAG 31 DECEMBER Middelburg (Doopsgezinde kerk8: 10 u. ds. C.v.& Ploeg. Vlissingen ('t Anker): 9.15 u. ds. C.V.& Ploeg. HERVORMDE KERKDIENSTEN Aardenburg (Doopsgez. kerk): 19.30 u. ds. H. Valk. Axel: 19 u. ds. J. Maasland. Biervliet: 19.30 u. ds. Meeuse. Breskens: 19 u. ds. R Nummerdor (gezam. dienst in Geref. Kerk). Groede: 19.30 u. ds. P. de Vries. Hoek: 19 a ds. W. van Meeuwen. Hoofdplaat: 18.30 u. ds. W. Meeuse. Nieuwvliet: 19 u. dhr. v. Es. Philippine: 19 u. ds. M.v.d. Meer (dienst voor de hele comb.). Sas van Gent: dienst te Philippine. Schoondijke: 19.30 u. mevr. M. Taalman-de Ruiter. St. Kruis: 18.30 u. ds. H. Valk. Sluis: 19.30 u. ds. C. Balk. Sluiskil: 19 a dienst te Philippine. Terneuzen (Goede Herderkerk): 19 u. ds. C. de Rooij. Waterlandkerkje: 17 u. ds. P. de Vries en past. J. Pirenne (Oecum dienst). Zaamslag: 19.30 u. ds. R. de Jonge. Zuidzande: dienst te Nieuwvliet. GEREFORMEERDE KERKDIENSTEN Axel: 19.30 u. ds. E.v.d. Weide. Hoek: 19.30 u. dhr. D. de Best Terneuzen (Opstandingskerk): 19 u. ds. J. Jurjens. Zaamslag: 19 u. ds. A. de Haan. Aardenburg: 19.30 u. ds. H. Valk (Gezam. dienst in Doopgez. kerk). Breskens: 19 u. ds. Nummerdor (ge zam. dienst in Geref. Kerk). Oostburg: kand. W. Jansen (gezam dienst in Geref. Kerk). Schoondijke: 19 u. ds. M. Lorier. GEREFORMEERDE KERKEN (VRIJGEMAAKT) Axel: 19.30 u. ds. T. Bosma. Terneuzen: 19.30 u. ds. C. Mewe. Zaamslag: 19.30 u. ds. A Kruizinga. CHRISTELIJKE MEERDE KERK GEREFOR- Zaamslag: 14.30 u. ds. M. Tanis. VRIJ EVANGELISCHE GE MEENTE Nieuwvliet: 19 u. ds. L. Mietus. ZONDAG 1 JANUARI HERVORMDE KERKDIENSTEN Aardenburg: 11 u. ds. M. Lorier. Axel: 10 u. ds. J. Maasland. Breskens: 9.30 u. ds. R Nummer dor. Cadzand: dienst te Retranchement Groede: 9.30 u. ds. P. de Vries. Hoek: 10 u, ds. W.v. Meeuwen. Hontenisse: 11 u. ds. B.v.d. Wel. Hulst: 9.30 a ds. B.v.d. WeL Nieuwvliet: 10 u. dienst te Zuid zande. Philippine: 11 u. dhr. a. Senf. Retranchement: 11 u. ds. C. Balk. Sas van gent: dienst te Philippine. Schoondijke: 9.30 u. kerkeraad. St Anna ter Muiden: dienst te Re tranchement Sluis: dienst te Retranchement Sluiskil: 9.30 u. dhr. A. Senf. Terneuzen (Grote Kerk): 9 u. ds. C. Hoogendoorn. (Goede Herderkerk): 10 u. ds. M.v.d. Meer. 19 u. kand. A. Freund. (Opstandingskerk): 10.30 u. ds. C. de Rooij. (Ziekenhuis De Honte): 17.30 u. ds. W. Meeuse. Waterlandkerkje: 11 u. ds. P. de Vries. Zaamslag: 10 u. ds. R. de Jonge. Zuidzande: 10 u. dhr.v. Es. GEREFORMEERDE KERKDIENSTEN Axel: 10 u. ds. E.v.d. Weide. Hoek: 10 u. dhr. D. de Best Terneuzen (Noordstraatkerk): 10.30 u. ds. J. Juijens. Zaamslag: 10 u. ds. A. de Haan. Aardenburg: 11 u. ds. M. Lorier. Breskens: 9.30 u. dhr. Ende. Oostburg: 9.30 u. ds. M. Lorier. GEREFORMEERDE KERKEN (VRIJGEMAAKT) Axel: 10 u. ds. G. de Kimpe. 15 a ds. T. Bosma. Terneuzen: 10 en 15 u. ds. A Krui zinga. Zaamslag: 9.30 a ds. A Kruizinga. 15 u. ds. C. Mewe. CHRISTELIJK GEREFOR MEERDE KERK Zaamslag: 1 Oen 15 u. leesdienst VIJ EVANGELISCHE GEMEENTE Retranchement: 10 u. ds. L. Mietus. LEGER DES HETTS Terneuzen (Donze Visserstr.): 10.30 u. dienst PASTORIEDIENSTEN Voor geestelijke bijstand in het weekeinde is onderstaande pasto rie te bereiken. OOST-ZEEUWSCH- VLAANDEREN Hulst, Hontenisse en Koewacht - Van zond. 12 u. tot maand. 24 u. Past. A. Ruijloft, Graauw, tel. 01143-272. KANAALZONE Terneuzen, Philippine, Axel, West- dorpe, Sas van Gent - Van zond. 12 u. tot dinsd. 12 u. Past Fr. Her mans, tel. 01140-19558. RK. KERKDIENSTEN OOST - ZEEUWSCH- VLAANDEREN Axel - H. Gregorius de Grote, zat 19 u. zond. 11 u. Zuiddorpe - H. Maria Hemelvaart zat 17 u. zond. 9.45 u. r-i .1 -1! Aflevering 78 WAT er nu precies scheef zat tussen de bakker en zijn vrouw op oudejaarsavond weten we niet, ze liepen elkaar wel in de weg. Cijril Peeters van Clinge zond ons eind januari 1988 een liedje zoals het gezongen wordt door Sil Weemaes-segers, in middels de tachtig gepasseerd. Op een oudejaarsavond, daar sloeg een bakker zijn wijveke met enen heten klippel zodanig op haar lijveke. De klippel die brak en de vrouw die sprak. De vrouw liep rond den oven, en de kooltjes stonden te stoven vier voeten en enen staart, is dat genen zaligen nieuwj aar waard? Op Nieuw-Namen zette de bakkek zijn offensief wat later in. Daar tekenden we op: Op enen nievej aarsavond dan sloeg de bakker zijn wijf al mee nen 'êêten klippel zodang op haar lijf. De klippel die brak, de vrouw die sprak de man liep naar den oven om petetten te stoven. De vrouw die liep hem achernaor, ik wens ou zalig nievej aar. Ook op De Kauter hoorden we deze nieuwjaarswens. Beste pit en peter. Ik wens ou 'n gelukkig jaar, lank leven, veel zegen, al wa da'k ou wensen kan volgens ziel en lichaam. De oudste inwoonster van Hengstdijk kende uit haar jeugd dit versje: Het oude jaar trok naar de plaats, Waar d'anderen zijn gebleven. 't nieuwe jaar begon vandaag, Zijn kort en broze leven. Maar hoe 't zij, 't eindigt of begint in blijdschap of verdriet. Mijn liefde voor jou, beste schat, Vergaat, verandert niet. J. Gremmen te Hulst liet ons het volgende weten: In Geschie denis van den Zeeuwschen Landbouw van P.J. Bouman staat een liedje, gezongen in Zeeuwsch-Vlaanderen onder begelei ding van de rommelpot (koenkelpot) in de vorige eeuw: Klein zieltje, klein zieltje, achter de deur. Klein zieltje, klein zieltje, waar treur je toch veur, enz. Meer vermeldt Bouman niet. Is het iemand verder bekend? R. Willemsen uit Hoofdplaat wees ons op twee 'Cadzandse' liedjes, gezongen op nieuwejaar. Kinderen gezeten op de knie van de grootouders zongen: 'n Luusje in 't vlóótje, zaot'n op een straotje; ze riepen paor om paor, mèrg'n is't nieuwe j aor. Een andere wens, met de bedoeling 'nen nievej aor' (geld, bor rel, nievejaarskoek) te krijgen was: 'k Wens je vee zeeg'n in 't nieuwe jaor en vee gezonde daog'n binnen't jaor, dajje lank mag leev'n en zaolig mag sterven en 't keuninkrijk in den 'emel mag erven. Voorspoedig 1989. Pegam

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 19