RRSRSD5
llRMJl
MAANDBLAD
IELGEN WUZEN GROOTSE PLANNEN VAN VAN SPAEND0NCK AF
Schoon bureau
MET EEN EIGENTIJDS AKSENT
ROLLUIKEN
INENZONWERING
fflj] STEM EXTRA DINSDAG 27 DECEMBER 1988
ensen u een voorspoedig
1989
GEMEENTE
HONTENISSE
ix Sunlux
eren Middelburg
1-4825 01180-37563
- MAAK NU
SUPER-VOORDELIG
E KENNIS!
Exclusief
In botsing
Negatief advies
Verhaal apart
'Boven'
Kleintjes
Ooievaars
MEDISCHE
RUBRIEK
Gekmakend
Engel m/v
^Cj4ten&zari£ifé6ecle*i
Waterkers
Sneker smikkels
Tibetaanse
korrels
po/U&THeee
COKS
VAN EYSDEN
T48
A70
de voorraad strekt OP=OP
<urkspeciaalzaak:
Middelburg - Tel. 01180-38363
"Touch of
•Class" brengt
I het goede van
jï meerdere
i? generaties
kwaliteits
meubelen
samen in één
kollektie puur
woonkomfort
van grote
klasse.
WONEN
RG 26 - VOGELWAARDE - TEL. 01147-1212
ester en wethouders van Hontenisse ma
nd dat de nieuwjaarsreceptie zal worden
n op dinsdag 3 januari 1989 van 19.00 tot
in Hotel van Leuven, Hof te Zandeplein
osterzande. Een ieder is van harte wei-
Burgemeester en wethouders
van Hontenisse.
De burgemeester, Mr. A.A.L.G.M. Kessen
De secretaris,
B.A. de Schepper
STE EN DE VOORDELIGSTE
lubbelwandig aluminium of p.v.c.
'is advies, meten en monteren, 3 jr.
garantie)
iduktie- en handelsonderneming
el en voordelig naar wens en op maat
amelgordijnen - plisségordijnen
iminium jalouzieèn - rolgordijnen
aar is MusicMaker een begrip in de
ireld. Een zeer informatief blad voor iedereen
als amateur of professional - met muziek
It.
iker is nu vernieuwd.
en verbeterde vormgeving, meer kleurgebruik
uwe indeling, is het blad overzichtelijker,
plezieriger leesbaar geworden,
er dan ooit de onmisbare informatiebron
ïuzikant.
eerle: geen golf-hotel
U kunt op twee prima manieren kennis
maken met MusicMaker.
HM!BIII3lT3SlHnaar kiosk of
boekhandel lopen en voor 7,50 het
nieuwste nummer kopen.
ÏNu bellen met
Mogelijkheid 2:
06-0224222
I U kunt u dan opgeven voor een
proefabonnement en ontvangt
NUMMERS
VOOR MAAR
lEER MUZIEK UITJE INSTRUMENT
lij de steenfabriek gaat
linksaf. Dan ziet ge een
:l kasteel. Dat iest". De
impbediende heeft niet te
:l gezegd als we hem de
jg vragen naar de wo-
g van de heer Van
endonck. Een even
•oot als fraai landhuis,
boerderijeen dienst-
oning en een immense
iardenstal, aan de rand
ian het bos. Daar, in het
gische Meerle, vlak
jver de grens bij Rijsber-
gen wil de Nederlander A.
an Spaendonck een com-
iex realiseren voor de ge
fortuneerde zakenman.
Een hotel van wereldklasse
met een golfbaan met 27
voor de deur. De Bel
gische milieubeweging
staat op de achterste be
ten, 'want in het bos van
Van Spaendonck blijft
geen boom en geen vogel
meer over'. Ook het ge
meentebestuur van Hoog
straten staat volstrekt af
wijzend tegenover de plan
ten. „A-sociaal en strijdig
met het gewestplan", zegt
waarnemend burgemees
ter Sprangers.
Door Kees den Exter
Een even groot als fraai landhuis, een boerderij, een dienstwoning en een immense paardenstal, aan de rand van het bos. Daar, in het Belgische Meerle,
wil Van Spaendonck een complex realiseren voor de gefortuneerde zakenman. - foto's de stem/dick de boer
SIEERLE - 'Heerle's Hof' heet
het landhuis dat de familie
Van Spaendonck drie j aar ge
leden kocht en bouwkundig
renoveren. Dat de bevol
king van Meerle 'Heerle's
aanduidt als 'Het Kas
teel' laat zich rechtvaardigen
door de ligging van het land-
kuis temidden van landerijen
en bossen, de omvang van het
huis, het wijdse uitzicht van
uit alle vertrekken. De naast
gelegen, ietwat vervallen
boerderij, de dienstwoning,
riante paardenstal met
tien fraaie military
paarden versterken het beeld.
De heer des huizes, van zijn
yak financieel adviseur, heeft
ook wel iets van een kasteel-
Als we hem telefonisch
benaderen zegt de dienstbode
dat 'meneer uit rijden is'. Als
we een uur later in zij n werk
kamer zitten draagt hij nog
een rijbroek en een lekkere
slobbertrui, met gaten. Als hij
zich verkleed heeft voor de
is hij weer de financieel
adviseur: sportief, maar toch
gedestingeerd: country-style.
De brochure laat geen mis
verstand bestaan over de
plannen van Van Spaen
donck. Heerle's Hof moet een
exclusief hotel worden, een
»rd dat bezoekers, leden van
de golf- en countryclub be
schouwen als hun tweede
huis in plaats van een wille
keurige stek om te overnach
ten, te eten en te drinken. Een
accommodatie die zijn gelijke
wet vindt in Nederland en
Delgië. Kwaliteit op ieder ge-
hjed, gegarandeerde exclusi
viteit, dat is hetgeen de heer
van Spaendonck nastreeft.
Hij zegt: „Wat ik wil zie je
in Engeland op tal van plaat
sen. Oude kastelen en land
huizen die, zo veel als moge
lijk in hun oude stijl, een
nieuwe functie hebben gekre
gen. Daar kunnen zakenmen
sen meer dan alleen over
nachten en eten. Ze ontmoe
ten er mensen van gelijk ni
veau in een omgeving waarin
ze zich thuis voelen. Markt
onderzoek van de KLM heeft
uitgewezen dat 27 procent
van de reizigers in de busi
ness alléén meer wil betalen
voor zo'n dure stoel om men
sen van gelijk niveau te ont
moeten. Hen gaat "het niet om
meer beenruimte of om de
keuzemogelijkheden bij de
maaltijden".
De andere pijler onder de
plannen van Van Spaendonck
is de gigantische vlucht die de
golf sport momenteel neemt:
„In Engeland liggen net zo
veel banen als op het Euro
pese vasteland. Tóch stijgt
ook daar het aantal banen
momenteel explosief. 'Golf is
booming' staat daar in kran
tekoppen. Het aantal golfers
zal de komende vijf jaar met
zeventig procent toenemen,
maar nu al heeft negentig
procent van de bestaande
golfclubs een lange wacht
lijst. De sport verlies zijn eli
taire karakter, net als hockey
en tennis tien jaar geleden.
Steeds meer banen zullen een
openbaar karakter krijgen.
Juist daardoor neemt ook de
behoefte aan luxueuze, exclu
sieve golfclubs toe. Daar spe
len wij op in met professio
nele golfcourses die dankzij
een geavanceerd drainage
systeem een groot deel van
het jaar bespeelbaar zijn".
Hoewel het gaat om 27 ho
les is de golfbaan eigenlijk
maar bijzaak in de plannen
van de heer Van Spaendonck.
Het gaat om het hotel. In het
landhuis komen op de begane
grond de receptie, zwembad,
sauna en ruimten om te lezen,
te biljarten, te ontbijten. Op
de verdieping en de zolder
van het huls zijn vier ruime
kamers, respectievelijk twee
appartementen gepland. In de
stallen komen 25 kamers. In
de boerderij komt het restau
rant met een capaciteit van 85
couverts en de dienstwoning
wordt uitgebreid tot clubhuis.
De gast zal in de filosofie van
Van Spaendonck alle comfort
en luxe aantreffen: secreta
resses en tolken, communica-
tie-ap paratuur, een basisbe
veiliging die tot ieder gewenst
niveau uit te breiden is.
Iedere denkbare voorziening,
ook al wordt-ie maar een
keer per jaar gebruikt, aldus
de heer Van Spaendonck.
Op de weg vol goede voorne
mens is Van Spaendonck in
tussen frontaal in botsing ge
komen met het gemeentebe
stuur van Hoogstraten en met
de milieubeweging in de
Noorderkempen. Hij geeft de
indruk vooral verbaasd te
zijn over de tegenwerpingen
en de tegenwerking: „De na
tuurliefhebbers maken zich
ongerust. Zou ik ook doen.
Maar ik ben zelf een groot
natuurliefhebber. Vanuit die
achtergrond wil ik het gebied
ook aanpakken. Agalev heeft
volstrekt negatief gereageerd,
zonder te weten waarover
men sprak. Ze hadden het
over 80 hectare, wat niet
klopt, waar zou worden ont-
bost, wat ook niet klopt. Op
grond van verkeerde infor
matie van Agalev zijn omwo
nenden op de achterste benen
gaan staan. De wildste verha
len deden de ronden. In een
grote straal zouden geen gier-
karren meer mogen uitrijden.
We hebben de omwonenden
uitgenodigd en geïnformeerd,
de ongerustheid naar mijn
idee weggenomen".
De gemeente Hoogstraten
heeft recent het plan, voor
zien van een negatief advies,
doorgestuurd naar de Admi
nistratie voor Ruimtelijke
Ordening en Leefmilieu. De
verwachting is dat plan niet
zal worden afgewerkt op het
buitendienstkantoor van
ARO in Antwerpen, maar op
het hoofdkantoor in Brussel.
ARO moet voor 16 januari
reageren.
In Hoogstraten is opgericht
het Anti-Golf-Comité,
waarin politieke groeperin
gen en milieugroepen verte
genwoordigd zijn. Voorzitter
van het comité is Jef Leest-
mans, die tevens voorzitter is
van de natuurclub De Wiele
waal. De verwijten van Van
Spaendonck weerlegt hij„Ik
hoefde niet naar Agalev te
rennen met de plannen, want
ik ben zelf lid van Agalev. Ik
geloof niet zo veel van de
goede bedoelingen van de
heer Van Spaendonck. Hij
spreekt ook de rapporten te
gen die hij zelf heeft laten
maken. Het bos is niet slecht.
In het rapport staat dat
slechts twee of drie hectaren
bosbouwkundig gezien in
slechte staat verkeren. Maar
uitgerekend die paar hecta
ren zijn ecologisch gezien
weer buitengewoon interes
sant, zo blijkt weer uit een
ecologische rapportage. Bij
dié rapportage kun je zo ook
je kanttekeningen maken:
De heer A. van Spaendonck op het bordes van zijn land
huis: „Agalev heeft volstrekt negatief gereageerd, zonder te
weten waarover men sprak".
opgesteld in de maand juli,
wat niet de beste tijd is, en in
een tijdsbestek van tien da
gen. Wel erg kort voor een
ecologische studie".
Het plan van Van Spaen
donck, om via aanplant an
dere broedvogels te lokken
vindt ook al geen genade in de
ogen van Leestmans: „Dat
worden vogels die in ieder
tuintje zitten. Maar met het
versnipperen van het bos ver-
jaagt hij wel buizerd, havik,
sperwer en wespendief. Dat
zijn vogels die een groot terri
torium nodig hebben. Kijk,
dat meneer Van Spaendonck
rekening wil houden met de
natuur, dat wil ik nog wel ge
loven. Dat ie echter de natuur
een handje wil helpen geloof
ik pertinent niet. De plannen
richten zich bovendien op de
rijken der aarde. Daar heeft
toch geen enkele inwoner van
Hoogstraten wat aan?"
Het standpunt van de ge
meente Hoogstraten is een
verhaal apart. Op 9 oktober
zijn in België gemeenteraads
verkiezingen gehouden. Die
verliepen zo teleurstellend
voor de gekozen burgemees
ter Alfons Jansen dat hij is
opgestapt. Dat vertrek was de
genadeklap voor wat waar
nemend burgemeester Spran
gers nu aanduidt als 'een coa
litie, gebaseerd op een kwak
kelmeerderheid waarmee
geen echte politiek meer te
bedrijven is'.
Desalniettemin kwam dat
college, in de overbruggings
periode naar 1 januari, wan
neer een nieuw college van
burgemeester en schepenen
aantreedt, met een negatief
advies over de plannen voor
de golfbaan.
Waarnemend burgemeester
Sprangers, die lid is van het
Anti-Golf-Comité Hoogstra
ten „Wij zijn tegen. In het
gewestplan voor Vlaanderen
staat het betreffende gebied
aangeduid als een bosgebied,
een klein deel als waardevol
agrarisch gebied. In bosge
bied mag alleen gebouwd
worden ten dienste van de
bosbouw, zoals bijvoorbeeld
een schuilhut. Maar meneer
Van Spaendonck wil allerlei
grote accommodaties bou
wen. Wij conformeren ons
aan de bepalingen uit het ge
westplan. Bovendien bena
drukken wij het a-sociale van
de plannen. Van Spaendonck
richt zich op de rijken, op de
hogere regionen van de za
kenwereld en de politiek.
Onze eigen mensen zullen
daar niets aan gaan hebben".
Waarnemend burgemeester
Sprangers, die lid is van Fu-
siebelangen („licht-groen, zeg
maar milieu-minded") sluit
niet uit dat het nieuwe ge
meentebestuur, dat per 1 ja
nuari aantreedt, een heel an
dere kijk zal hebben op de
golfbaanplannen: „Na 1 ja
nuari zit er een stevige coali
tie in het zadel van CVP en
KVB, christen-democraten en
liberalen. Ik denk dat de
nieuwe KVB-burgemeester
Van Aperen heel anders te
gen deze plannen aankijkt".
'Zo de Koning het behaagt'
zal de Belgische senator Ar
nold van Aperen aantreden
als de nieuwgekozen burge
meester van Hoogstraten. De
heer Van Aperen gelooft niet
dat het nieuwe college van
burgemeester en schepenen
een ander, positief advies
over de plannen van Van
Spaendonck naar de hogere
overheden zal sturen. Hij
zegt: „Het thans zittende col
lege heeft negatief geadvi
seerd. Het woord is nu aan
boven. Wat zullen wij daar na
1 januari nog aan moeten
veranderen?"
Van Aperen, die thans nog
geen deel uitmaakt van de ge
meenteraad van Hoogstraten,
heeft zo zijn kanttekeningen
bij de snelheid waarmee zijn
voorgangers tot een negatief
oordeel zijn gekomen: „Ik
weet weinig van golf. Ik ben
meer verslingerd aan voetbal
en kruisboog. Ik denk ook
niet dat golf een sport is voor
de gewone man. Maar ik denk
wel dat men eerst eens de me
ning had moeten vragen van
de omwonenden, van de land
bouworganisaties, van de
groene groeperingen. Dan
kom je tot een betere afwe
ging van de voor- en nadelen.
Ze stonden wel heel snel
klaar met hun oordeel. Ik ge
loof ook niet dat de betref
fende bossen er zo best voor
staan. Maar allez, we zullen
zien wat boven beslist".
Door Jan Paalman
Al tijden zwerft een stapelje
knipsels over mijn bureau
"iet kattebellen die te klein
zijn voor een verhaal, maar te
aardig om weg te gooien. Die
moeten maar eens voor de
jaarwisseling de deur uit.
Deze keer dus drie ver
voor de prijs van een.
In de Volkskrant beheert
Theo Jansen een rubriek
waarin hij de lezer met
kunstige redeneersels op het
verkeerde been probeert te
zetten. In een betoog, waarin
ni] trachtte aan te tonen dat
pote mensen harder kunnen
topen dan kleinere, zag hij
zichzelf door de gang van zijn
kleuterschool lopen. „Die
Sang was vroeger heel lang.
Hoe lang zou ik zelf toen zijn
geweest? Zestig centimeter?
Hu ben ik drie keer zo lang.
De gang is dus nu drie keer zo
kort". Enzovoort.
Een aardige illustratie van
wat me al eerder opgevallen
Was: volwassenen schatten de
lengte van kinderen conse
quent te laag in. Toen Jansen
PP de kleuterschool zat was
hi] minstens vier jaar oud,
want eerder werd je niet op
Qat schooltje toegelaten. Hij
zou toen zestig centimeter
lang zijn. Maar een jongetje
van vier heeft, volgens de
groeitabellen die kinderart
sen hanteren, een gemiddelde
lengte van 1 meter 6, en liefst
97 procent van alle jongetjes
van vier is in ieder geval gro
ter dan 98 centimeter. Dus die
Jansen zat er met de schat
ting van de eigen vierjarige
lengte er minstens 60 procent
naast, een slechte score voor
een schrijver van een als in
telligent bedoelde rubriek.
En nu u. Hoe lang is een ge
middeld kind van twee ten
opzichte van een gemiddelde
volwassene? Heeft het op
tweejarige leeftijd een kwart
van zijn uiteindelijke lengte
bereikt, een derde, of is het al
op de helft? Terwijl u kunt
nadenken, even iets anders.
Handen worden ook altijd te
klein geschat. Amateurteke
naars kun je daaraan herken
nen. Die tekenen handen
bijna altijd te klein, als mui-
zepootjes bijna, terwijl een
hand het hele aangezicht kan
bedekken en bijna zo groot is
als een heel hoofd. Maar goed,
u heeft nagedacht en het
juiste antwoord is 'de helft'.
Tot nu toe heeft niemand mij
willen geloven zonder eerst
zijn eigen kroost na te meten.
In de NRC, en die haalde het
weer uit een ingezonden brief
in het wetenschappelij ke t 1
Nature van 7 april j.l., stond
een aardig grafiekje. Daarop
zie je twee lijnen razendsnel
dalen: een lijn stelt het aantal
geboorten per duizend voor in
de Bondsrepubliek, de andere
lijn het aantal aldaar broe
dende ooievaars. Niemand
wist waarom, maar nu is het
duidelijk: Duitsland heeft het
laagste geboortecijfer van
Europa omdat er te weinig
ooievaars zijn om de borelin
gen rond te brengen. Dat sug
gereerde de grafiek tenmin
ste.
U trapt natuurlijk niet in
deze opzichtig foute redene
ring, want u weet ook wel -
flauw grapje - dat kinderen
uit de boerenkool komen.
Maar even serieus. Het gra
fiekje illustreert een van de
beruchte 'pitfalls', ofwel val
kuilen van het wetenschap
pelijk onderzoek. Dat argu
ment van die ooievaars vondt
u op voorhand niet pluis,
maar wat denkt u van de vol
gende redenering?: steeds
mee vrouwen roken, steeds
meer vrouwen krijgen long
kanker, dus roken veroor
zaakt longkanker. Ik wed dat
u, als u niet gewaarschuwd
was, dit een geldige redene
ring had gevonden. Maar hij
klopt evenmin. Want voor
hetzelfde geld zou je ook kun
nen beweren dat vrouwen
emancipatie of het dragen
van inwendig maandverband
longkanker veroorzaakt,
want beide verschijnselen
zijn in de loop der jaren ook
toegenomen.
Roken is slecht, geen des
kundige die daaraan twijfelt,
maar het trekken van de
juiste conclusies uit weten
schappelijk onderzoek is heel
wat moeilijker dan je op het
eerste gezicht zou denken. In
dat verband een amusante
anecdote. Een geleerde was
jarenlang in de weer om aan
te tonen dat apen kunnen le
ren. Uiteindelijk was een aap
in staat om in een bepaalde
volgorde op een batterij
knoppen te drukken, waarna
zich dan als beloning een
kasije opende met daarin een
banaan. Op het moment dat
de geleerde op een congres de
bijval van zijn collega's in
ontvangst nam, hielden de
apen van zijn laboratorium
toevallig ook een congres met
als titel: „Kan de mens le
ren?" „Jazeker, dat kan hij",
aldus een geleerde aap: „Ik
heb mijn proef mens al zover
afgericht, dat als ik drie keer
op knop A druk en vier keer
op knop B, hij een banaan in
mijn kastje legt".
In het Nieuwsblad van het
Noorden van 29 oktober stond
boven een artikeltje de kop:
„Patiënt moet mondiger wor
den". De regio Westerkwar-
tier van de Nederlandse .Pa
tiënten Vereniging (NVP)
was deze mening toegedaan.
Wat me verbaasde was dat
patiënten niet aangemoedigd
werden om zelfstandig te
worden, of vriendelijk ver
zocht, nee ze moeten. De NVP
zal het wel niet beseft hebben,
maar hun vrome wens is per
definitie onmogelijk, en, als
ik moeilijk wil doen, zelfs een
gevaar voor de geestelijke ge
zondheid.
De psychiater Bateson
kwam ooit eens op het origi
nele idee om na te gaan wat je
zoal zou moeten meemaken
om verschijnselen van gekte
te vertonen. Dat zou volgens
hem en collega's Jackson en
Haley prompt gebeuren wan
neer iemand voortdurend en
zonder dat hij ontsnappen
kan, tegenstrijdige opdrach
ten moet opvolgen. Bijvoor
beeld. „Je laat nooit eens uit
je eigen merken dat je van
mij houdt" zegt de ene van
het stel tegen de ander. Zo'n
opmerking is een ramp. Want
de ander kan nu doen wat hij
(m/v) wil, hij zit altijd fout.
Doet hij niets, dan doet hij
niets. Zegt of doet hij iets aar
digs, dan doet hij het ook
maar omdat het hem gezegd
is en niet spontaan. Van zo'n
situatie waarin je het nooit
goed doet, daar kun je gek
van worden, aldus het psy-
chiatische trio.
Zo bekeken gaf het NvhN
de lezers een onmogelijke en
dus potentieel gekmakende
opdracht, want niemand is
mondig die op gezag van een
ander zijn mond opendoet.
Ik spaar kerstkaarten, al
jaren. Dat is voor mijzelf
een rijk bezit: albums en
dozen, waarin op alfabet van
schilder, beeldhouwer of land
van herkomst de meest innige
en ook wonderlijkste kerstaf
beeldingen zijn gerangschikt.
Wanneer ik het eens eventjes
helemaal niet zie zitten of er
gens een beetje afstand van wil
nemen, trek ik me terug met die
verzameling. Ik ga mijn nieuwe
aanwinsten opbergen, zeg ik
dan. En doe dat ook, een ge
noeglijk werkje. Maar altijd
loopt het uit op toch weer
doorbladeren en genieten van
wat me al vertrouwd is gewor
den. Zoals de fotokaarten van
kerstgroepen in kerken en ka
pellen uit de buurt; de weelde
rig geschilderde taferelen uit
zestiende en zeventiende eeuw;
het 'konijnenstalletje' uit Ver
ona en de blootvoetige Josef
waarmee Melchior Broederlam
rond 1400 een van de vele le
gendes rond de geboorte van
Christus weergaf. Zo is er veel,
- mooi, - boeiend, - zelfs intri
gerend.
Ook anderen zijn blij met mijn
albums en dozen. Nu hebben
ze een adres waar hun reli
gieuze kerstkaarten - 'zonde
om weg te gooien' - naar toe
kunnen. Kasten, mappen, prik
borden, buroladen worden
leeggehaald en de inhoud bij
mij gedeponeerd: 'Jij zoekt 't
verder wel uit, hè?'. Graag, er
zit altijd wel iets moois tussen.
Want het begrip kerstvoorstel
ling ben ik in de loop der jaren
steeds ruimer gaan nemen. Zo
eindigt het bij mij pas bij de
vlucht naar Egypte. Is dan het
vruchteloos zoeken naar onder
dak en vergeefs aankoppen bij
de herberg het begin? Inder
daad koester ik de schaarse af
beeldingen van een zwangere
Maria met bijna moedeloos
voortsjokkende Jozef naast het
trouwe ezeltje. Maar de oor
sprong van Kerstmis ligt bij de
mededeling aan Maria: 'Je zult
zwanger worden en een zoon
ter wereld brengen, en je zult
hem Jezus noemen'.
De boodschapper van dat
nieuws is een engel. Hoewel
volgens het woordenboek en in
het spraakgebruik een engel als
mannelijk persoon wordt aan
geduid, is hij op mijn kerst
kaarten altijd een vrouw. Er
zijn een paar twijfelgevallen,
waarbij iets steviger voeten on
der het geplooide gewaad, een
dikkere pols aan de ten groet
geheven hand en wat krachtiger
gelaatstrekken onder het toch
ook hier weer lange golvende
haar een man zouden kunnen
doen vermoeden. Zouden kun
nen, zeg ik voorzichtig. Want
als kunstenaars van alle eeuwen
zo algemeen het tafereel van
Maria Boodschap als een vrou
welijk onderonsje beschouwen,
op welke gronden zouden twee
of drie er dan anders over den
ken. Dit slaat ook terug op de
kerkelijke mannen. Waarom
door diezelfde vele eeuwen
heen en nóg steeds voor vrou
wen een minder-hoogwaardige
plaats, terwijl het volksgeloof
iets zo belangrijks en ingrij
pends als de aankondiging van
het mensworden van Gods
zoon onbekommerd toever
trouwt aan twee vrouwen?
Een engel van goedheid, zeg
gen we. Evenals bij de engel
van geduld denkt niemand
daarbij aan een man. En engel
achtig - toch ook een typisch
vrouwelijke karakterschets.
Uiterlijk zijn ze dat zeker, die
boodschapster op de kerstkaar
ten. Sierlijk komen ze aange
zweefd, het materiaal van hun
kleding en de omvang daarvan
zo mogelijk nog rijker dan bij
Maria zelf. Engelachtig is ooit
hun oogopslag, bescheiden de
plaats die zij innemen, zonder
onderdanig te lijken. Innerlijke
kracht straïen zij uit.
Op schilderslinnen, in steen
of hout, email, glas of klei wor
den ze ons zo voorgezet - kun
stenaars hebben geen moeite
met engelen. Wèl met de vleu
gels. Het is een studie op zich
om te zien hoe daarmee gewor
steld en geknoeid is. En wordt.
De simpelste oplossing blijkt
een wapperende stola of luch
tige draperie. Zware brokaat
weet geen weg met de vreemde
uitsteeksels en menig schilder
heeft ook echt de vleugels er
maar een beetje bijgefrutseld -
later. Eentje liet ze helemaal
weg. Johann Koerbecke schil
derde (in 1457) zes kabou
terkleine engeltjes met ge
kleurde vleugels in aanbidding
rond een bloot kerstkindje,
maar die ene engel van men
senformaat die ergens achter in
de stal een bed staat op te
schudden liet hij haar vleugels
- beducht voor stof en vuil? -
gemakshalve wegstoppen onder
een grote witte jasschort. Goed
gezien van die man: ook als en
gelachtige vrouw bereik je meer
met handen uit de mouwen dan
met vleugels op je rug.
Met trots vermeldde het
hotel in Tripoli op een in
het Engels vertaald menu:
'All the watercress served
in this hotel is grown in
water passed by the
Minister of Health' zo lees
ik in 'Notes for a Life' van
Bryan Forbes. Ik ken de
woordspeling op 'to pass
water', Engels voor
urineren, maar mijn plezier
in dit soort woordgrapjes
wordt altijd bedorven door
de vraag die ik me onder
het lezen stel: is dit
vertaalbaar met behoud
van het woordgrapje? Op
•de lagere school had ik daar
nog geen last van. Toen
lachte ik luidkeels
kinderlijken
onbekommerd om het
woordgrapje na de
bijbelles: En de Heer zag de
blauwe wateren. Ik
misschien wat luider dan
mijn klasgenoten omdat
Koos Sips naast mij zat in
de zesde van de lagere aan
de Keizerstraat. Hij had
oranjekleurig hoofdhaar
dat men in Nederland rood
noemt en in Breda
toendertijd 'blauw'. Ik had
net als de Heer den blauwe
zien wateren, tegen bomen
en muren.
Mijn vaders moeder kwam
uit Sneek oftewel Snits
zoals zij zei en ze had een
fraai blikken trommeltje
vol smikkels in de Bonheur
du Jour. Als ik bij haar
kwam uithuilen met mijn
kapotte knie of elleboog
inspekteerde en hanteerde
ze eerst het zere
lichaamsdeel en legde dan
een smikkel precies op de
plek waar het pijn deed. Ze
herhaalde dan de mij
bekende regel van het spel:
je mag 'm pas in je mond
steken als het niet meer
pijn doet. Dat lukte mij
geheid binnen dertig
seconden en de pijn ('pien'
zei zij) was echt weg. De
Sneker smikkels hebben
het veld moeten ruimen
voor geneeskrachtige
stenen (oneetbaar!),
kruiden, acupunctuur en
homeopatie en dat helpt
ook al werkt het niet.
Toen de goddeloze
Chinezen Tibet inlijfden bij
him communistisch rijk
kwam er een eind aan de
bedelmonniken regering en
verschenen de eerste
ziekenhuizen. Vóór de
komst van de Chinezen was
de gemiddelde leeftijd van
het bergvolk 30 j aar,
vertelde Sir Edmund
Hilary in deel 11 van de tv-
serie 'Door de Himalaya
met Edmund Hilary'. Nu de
kloosters vervangen zijn
door ziekenhuizen is dat 45
jaar. De Tibetanen
verlangen echter allemaal
terug naar de gevluchte
opperpriester, de Dalai
Lama, want van hem
waren de korrels die alle
pijn verdreven en ziektes
genazen. De monniken
hadden die bereid uit de
gedroogde uitwerpselen
van de god-mens. Ze waren
verkrijgbaar in de
kloosters, niet goedkoop
maar ze hielpen nbeter dan
die medicijnen van die
moderne Chinese
zieknhuizen.