'Snel regels onderzoek erfelijkheid'
Huurlingenleider Schramme overleden
even._
UITBLAZEN
"Jaar van
de vrede
DE STEM Cf
De moeizame
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 24 DECEMBER 1988
InESTEM BINNEj
WIM KOCK
-DESTEM-
ONDERZOEK GENEN: KOFFIEDIKKIJKEN IN MEDISCHE TOEKOMST
Zwakzinnigen
zorg, 'n zorg
PAPIER
VOOR UW PEN
Priester
wijdingen
Koppige
vrouwen
WERKEN IN DE
Theologie stude
een goed voorn
I
DIT is mijn laatste co
lumn van 1988. Vol
gende week blijf ik
thuis. Voor het traditio
nele opruimen van de boe
kenkast en de paperassen-
winkel zal deze keer geen
tijd zijn. De carnavals
krant moet nog worden
volgeschreven en in elkaar ge
zet. Op 2 januari al moeten ko-
Eij en advertenties bij de druk-
er zijn.
Vandaag eindigt de donker-
jste week van hét jaar. Van nu
af zal het elke dag weer een
beetje langer licht zijn. Eerst
nog bijna onmerkbaar, allengs
duidelijker. Het duurt nog wel
even eer het lente wordt en wie
weet wat de winter voor ons
nog klaar heeft liggen in zijn
arsenalen achter de Oeral of de
Atlantische horizon. Decem-
berweer. De blik naar buiten
ontmoet slechts grijze somber
heid, glimmend asfalt, dof ge
worden gras, kale bomen. De
auto's rijden met lichten aan,
met zwiepende ruitewissers en
trekken nevels van stuifwater
achter zich aan. Op zo'n don
kere dag is het gauw gezegd:
„1988, een jaar van niks."
Iemand zei dat, vanmiddag aan
tafel. Het zal meer een uiting
van zijn door het sombere uit
zicht beïnvloede stemming zijn
geweest dan een weloverwogen
mening.
Er is natuurlijk in de wereld
nog genoeg om over te treuren
en te klagen, om gevreesd te
worden en zich zorgen over te
maken. Maar om 1988 uit te
roepen tot een 'jaar van niks',
dat gaat wel wat ver. Integen
deel: 1988 heeft alle kans het
predikaat 'historisch jaar' te
verwerven, „het jaar", zoals
Newsweek schrijft, „waarin de
vrede uitbrak." Wat het inter
nationale politieke toneel in
1988 te zien heeft gegeven is
dan ook niet weinig als je het
op een rijtje ziet staan.
De koude oorlog lijkt nu
wel definitief afgelopen te zijn.
Daarop wijzen niet alleen de
woorden en gedragingen van de
leiders der supermachten
-Reagan in Moskou en Gor-
batsjov in New York- maar
bijvoorbeeld ook het vrijwel
onopgemerkt gebleven feit dat
vorige maand de Russen in
eigen land ophielden met het
storen van westerse radio-uit
zendingen. De voormalige 'pro-
paganda-zender' Voice of Ame
rica heeft tegenwoordig zelfs
een kantoor in Moskou.
Eerder in het jaar begon het
Rode Leger zich terug te trek
ken uit Afghanistan. De Viet-
namezen volgden dit voorbeeld
in Kampuchea. Iraq en Iran
hielden eindelijk op elkaar te
beschieten met raketten en gif
gassen. Op de valreep bereikten
Zuid-Afrika, Angola en Cuba
een akkoord over Namibië, zo
dat we mogen hopen dat het
vechten ook daar gestaakt
wordt. Een belangrijke door
braak ook in het Midden-Oos
ten, al is het wel even wennen
aan een Arafat met een olijftak
in de hand. In Israël, waar de
oude garde bleef zitten, kunnen
ze er nog helemaal niet aan
wennen, maar beweging is er.
Soms komen voorspellingen
uit. Of het nu toeval is of niet:
het einde van de koude oorlog
is zo'n uitgekomen voorspel
ling. De ontspanning tussen
oost en west werd door ge
leerde koffiedikkijkers al in het
begin van de jaren zeventig
voorspeld. Ze gaven er ook het
scenario bij. In de jaren '80, zo
voorspelden zij, zouden de
spanningen tussen de twee
machtsblokken eerst nog oplo
pen tot riskante niveaus. Een
paar trefwoorden zijn vol
doende om de juistheid van
ook dat deel van de voorspel
ling te illustreren: Polen, Af
ghanistan, de Golf-oorlog.
Naast een jaar van de vrede,
was 1988 ook een jaar van ram
pen. De aardbeving in Armenië
ligt nog vers in het geheugen.
Er waren ook de rampzalige
overstromingen in Bangladesh,
de honger in Afrika en de or
kaan Gilbert. In Europa zat
vooral Groot-Brittannië in de
hoek waar de klappen vielen:
het booreiland Piper Alpha, de
brand in het ondergrondse sta
tion King's Cross, een trein
ramp en deze week nog de
Boeing 747 op Lockerbie.
1988 is ook het jaar van de
meer algemene bewustwording
wat betreft de sluipende af
braak van het milieu. Zure re
gen, het gat in de ozonlaag, de
vervuilde zeeën en oceanen.
Midden-Amerika kreeg als ge
volg van een langdurige
droogte een voorproefje van
wat het broeikas-effect vermag.
Aan de Noordzeekusten stierf
bijna de hele zeehonden-popu
latie. In equatoriale streken,
vooral in Brazilië, worden nog
steeds regenwouden platge
brand om bouwland te winnen.
Het dichtbevolkte Nederland
heeft extra last van allerlei vor
men van vervuiling en heeft er
alle belang bij dat het milieu
probleem nu internationaal, tot
in de Sovet Unie toe, wordt on
derkend en aangepakt.
Met het lot van de mens
heid, ten slotte, is het op veel te
veel plaatsen slecht gesteld.
Honger, vervolging, epide
mieën, marteling en verjaging.
De wereld telt naar schatting
veertien miljoen vluchtelingen.
Meer dan genoeg ellende en
gevaar om somber over te zijn
of, voor wie dat nog doen, om
voor te bidden. Maar toch
gloort er aan het eind van 1988
licht. Waar oorlogen beëindigd
worden, kunnen vluchtelingen
terug naar huis. Als de grote le
gers van de wereld inkrimpen,
komen er misschien geld, ener
gie, intellect en capaciteit vrij
voor de zuivering van het mi
lieu en om te werken aan de
verbetering van het lot van ver
schoppelingen, waar ook ter
wereld.
Wie weet wordt een beetje
optimisme, aan het eind van
1988, nog eens gerechtvaar
digd.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiHT.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand 25,50; per kwartaal 73,50 of per jaar 285,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, 7,50 per jaar.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,30; zat. 1,50.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1T14111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Rinze Brandsma
ER MOETEN snel regels
komen op het gebied van
erfelijkheidsonderzoek. De
overheid moet daarbij het
voortouw nemen. Want het
onderzoek naar erfelijk
heid, dat aandoeningen en
mogelijk fatale ziektes kan
voorspellen, heeft enorme,
diep-ingrijpende maat
schappelijke gevolgen.
Dat is de kern van het klem
mend beroep dat de Weten
schappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid op de rege
ring doet. Prof. dr. W. Albeda,
voorzitter van de Raad: „De
samenleving is hard aan re
gelgeving toe, er zijn al zoveel
zaken die spelen rondom erfe
lijkheidsonderzoek." Zo wil
dr. Albeda bijvoorbeeld meer
snelheid met nauwere regels
rondom sollicitaties, „nu nog
wordt het helemaal overgela
ten aan de ethiek van de (keu-
ringsjarts."
In juni van dit jaar organi
seerde de Wetenschappelijke
Raad een besloten rondetafel
conferentie over 'de maat
schappelijke gevolgen van er
felijkheidsonderzoek'. Don
derdag maakte de Raad de
discussies, aanbevelingen,
angsten, eisen en conclusies
van die conferentie van toon-
aangevende deskundigen in
boekvorm openbaar. Aan de
conferentie namen vertegen
woordigers deel, die goed wa
ren voor een zeer brede af
spiegeling van de maatschap
pij: vakbeweging, patiënten
organisaties, Gezondheids
raad, ethici, artsen en specia
listen, de verzekeringswereld,
ministerie van WVC, erfelijk
heidsdeskundigen, politici,
medisch juristen, geestelijke
stromingen.
In Nederland is onderzoek
van de genen, de dragers van
de erfelijke eigenschappen in
de mens, nog geen dagelijkse
praktijk. Elders, zoals in de
VS, zijn de ontwikkelingen al
verder en werken artsen al
mee aan dit onderzoek bij
keuringen. Eerste pogingen in
die richting in ons land, zoals
bij Philips, zijn teruggedraaid
of in de kiem gesmoord. Ons
land loopt, samen met de
Bondsrepubliek Duitsland,
voorop in de internationale
discussie.
Een discussie, heviger en
moeilijker nog dan die
Prof. W. Albeda - fotoanp
rondom het testen op aids,
waarbij de medische ethiek
voorop staat, met grote finan
ciële belangen voor bedrijfs
leven en verzekeraars, maar
juist ook diep ingrijpend in de
privacy en de medische toe
komst van de mensen zelf.
Want onderzoek naar je erfe
lijk materiaal - genen - kan
aandoeningen voorspellen:
wie zal wanneer getroffen
worden door wat voor ziekte,
soms zelfs hoeveel tijd van le
ven óf lijden heb je nog?
Dat onderzoek heeft heel
nuttige kanten. Je zou op tijd
kunnen ingrijpen door een
passende behandeling, medi
cijnen of een aangepaste leef
wijze. Het kan ook heel ge
ruststellend werken, als on
derzoek géén afwijkingen/
aandoeningen aangeeft.
Maar wie opgezadeld wordt
met de vaststelling van een
ziekte, die later in je leven zal
optreden, zal mogelijk last
krijgen met het vinden van
werk of het afsluiten van ver
zekeringen, als bij keuringen
ook het 'screenen' van je ge
nen geëist wordt. Verzeke
ringsmaatschappijen spelen
al hardop met die gedachte.
Met erfelijkheidsonderzoek
zijn nu suikerziekte, hart- en
vaatziekten, toevallen en een
hele reeks zeldzame aandoe
ningen te voorspellen. Dat
worden er met het jaar meer.
Verzekeringsmaatschap
pijen willen hun risico's zo
nauwkeurig mogelijk in
schatten. Werkgevers hebben
er, bij aanstelling, belang bij
te weten hoe gezond de sollici
tant is én blijft. Het bij de
Wetenschappelijke Raad ge
schetste gevaar: zo ontstaat
een groep op de arbeidsmarkt
die nooit werk zal vinden. Een
kansloze groep die zo zwak
staat, dat een scherpe tweede
ling in de samenleving het ge
volg is.
Daar komt bij, dat lang niet
iedereen wil weten wat zijn
toekomst brengt. De Leidse
hoogleraar ethiek dr. Heieen
Dupuis in haar inleiding:
„Weten maakt wel wijzer,
maar lang niet altijd gelukki
ger." En vakbondsbestuurder
drs.Karin Adelmund: „Kennis
is macht, maar kennis is soms
ook vermeerdering van ver
driet."
De verontrusting en be
zwaren zijn groot, binnen en
buiten de gezondheidszorg.
Erfelij kheidsdeskundigen
vragen om grote terughou
dendheid. Er is de roep om tij
dige voorlichting aan de be
volking, zoals bij aids. De We
tenschappelijke Raad ver
langt van de overheid dat zij
ingrijpt.
Voorzitter prof.dr.W.Albe-
da: „De overheid mag zich
niet aan de problematiek ont
trekken, zij moet regelgever i
zijn en uiteindelijk de 'natio
nale verzekeringsmaatschap,
pij'. Want als we de maat-
schappelijke gevolgen van er
felijkheidsonderzoek aan cfe
markt over zouden laten, zal
iedereen zijn eigen risico
moeten dragen en de risico's
dus per definitie afgewenteld
worden op de zwakste schou
ders. Dat is onaanvaardbaar."
Regelgeving moet er snel I
komen, zo viel steeds op de
conferentie te horen, want de
technisch-medische ontwik-
keling gaat zo snel, dat de
overheid een reëel gevaar
loopt, achteraf te moeten in-1
grijpen.
Maar zo snel vallen
niet te verwachten. De pro-1
blematiek is zo moeilijk,
breed en ingrijpend, dat iri
opdracht van het ministerie
van WVC verscheidene insti
tuten, wetenschappers, minis
teries, verenigingen, Gezond
heidsraad en andere betrok
kenen duchtig zullen gaan
studeren op een nadere stand
puntbepaling. Van de Ge-
zondheidsraad is een advies
niet eerder dan medio volgend
jaar te verwachten. Want, hoe
diepgaand en veelomvattend
ook, de conferentie van de
Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid was
slechts een eerste 'terreinver-1
kenning'.
Door Paul de Schipper
DE KONGOLESE provin
cie Maniema 1963: een
dronkenmanstafereel in de
bar van het huurlingen
kamp Yumbi. Huurlingen
leider Jean-Paul
Schramme staat tussen de
tafeltjes met geheven pis
tool. In de loop kijkt Mau
rice Quintin. Hij is naar
Schramme gekomen om
hem te vragen of hij een
opstand wil ontketenen te
gen zijn baas, de nieuwe
machthebber Mobutu.
„Ben je niet bang dat ik je
neerschiet", vraagt de Belgi
sche huurlingen-kolonel.
Quintin grijnst, denkt dat de
kolonel bluft en neemt nog
een slok van z'n whisky.
Schramme haalt de trekker
over. Op een afstand van een
meter schiet hij de bood
schapper van Mobutu's oppo
nent Tsjombe een kogel in de
borst.
De Belgische huurling Ro
ger Rodrique is getuige van
het voorval. Later zal hij ver
tellen: „Ik moest Quintin met
een tweede kogel afmaken en
hem in de rivier droppen. Z'n
papieren heb ik aan
Schramme gegeven en die
vroeg me om er nooit iets over
te vertellen". Jean Schramme
zal het ook nooit meer vertel
len. Hij is dood.
De spraakmakende huur
lingenleider uit het begin van
de jaren '60 stierf deze week
in Brazilië. Daar leidde hij de
laatste jaren een vrij kom
merloos bestaan als koffie
planter. Alleen omdat z'n
vrouw een overlijdensadver
tentie in de kranten liet plaat
sen weten we nu dat veel van
wat destijds in Belgisch Kon
go, nu Zaïre, is gebeurd voor
altijd ongeweten zal blijven.
En Schramme wist veel,
vooral over de minder fraaie
rol die Belgische toppolitici en
bedrijven hebben gespeeld bij
de moeizame geboorte van
Zaïre.
Onze zuiderburen exploi
teerden Kongo sinds 1884.
Kort daarvoor was het land
verkend door de ontdekkings
reiziger Stanley, in opdracht
van de op koloniën beluste
koning Leopold II. De exploi
tatie van de inheemse bevol
king in de Kongo Vrijstaat
door België, lees Leopold
11(1885-1908), was even wreed,
zo niet wreder, als de Hol
landse uitbuiting van de Ja
vanen die door Multatuli in
z'n Max Havelaar is aange
klaagd.
De Belgen haalden er koper
en andere mineralen. Op 4
september 1959 kwamen na
tionalistische intellectuelen in
opstand, geinspireerd door de
onafhankelijksdrift die toen
de Afrikaanse gewesten be
roerde. Het is het begin van
een staatkundige warboel die
zes jaar zal duren. Pas op 24
september 1965, als Mobutu
definitief de macht grijpt,
komt er een einde aan de
grootste chaos. In de tussen
liggende jaren is Kongo het
toneel van soms barbaarse
wreedheden.
President Patrice Lu
mumba wordt vanuit de ko
perprovincie Katanga verdre
ven door Moise Tsjombe. Lu-,
mumba moet z'n eigen bril-
leglazen opeten en wordt met
een hakmes afgemaakt. Mui
tende Kongolose troepen ver
krachten en vermoorden Bel
gische kolonialen. De Ver
enigde Naties proberen te in-
Jean Schramme -fotoanp
terveniëren. VN-secretaris
Dag Hammerskjöld vliegt te
gen een berg.
In dit op hol geslagen land
opereren de huurlingen van
Jean Schramme. Schramme is
een van oorsprong uit Brugge
afkomstige zakenman. Hij
heeft zich in 1947 in de Kongo
gevestigd als planter. De oor
log verwoest z'n landgoed en
Schramme sluit zich aan bij
Moise Tsjombe. Diens troepen
in de afgescheiden koperpro
vincie Katanga hebben de
steun van de Belgische mijn-
bouwmaatschappij en.
Schramme's legertje wordt
gevormd door Europese avon
turiers en een aantal van de
beruchte Katangese gendar
men. Als VN-troepen met
steun van de VS in 1963 een
eind maken aan de Katangese
afscheiding vlucht Schramme
naar Angola.
Tsjombe vestigt zich na zijn
korte premierschap als bal
ling in Spanje. Met steun van,
nog steeds, de Belgische indu
strie en met Schramme's
huurlingen probeert Tsjombe
om Mobutu te verjagen.
In 1967 wordt Schramme na
een zoveelste bush-oorlog,
heer en meester in de hem
vertrouwde provincie Ma
niema in oost-Zaïre. Onder
Amerikaanse druk moeten de
Europese belangengroepen
hun steun aan Schramme
beeindigen. Zij bedienen zich
van Maurice Quintin als con
tactman.
Quintin zou, namens
Tsjombe, aan kolonel
Schramme het bevel hebben
gegeven om de troepen van
Mobutu rechtsstreeks aan te
vallen. Schramme wil dat
niet. Bovendien wantrouwt
hij Tsjombe's boodschapper.
Als heerser in zijn eigen ge
bied hangt hij een beetje tus
sen de partijen van Tsjombe
en Mobutu in. Bovendien
voorziet hij een bloedbad. Tij
dens een woordenwisseling
met Schramme drinkt Quin
tin zijn laatste whisky. Zijn
lijk wordt in de Yowarivier
gesmeten. Om de moord af te
dekken overlegt Schramme
met Bob Denard, een collega
huurling. Ze besluiten om, als
afleidingsmanoeuvre, toch
maar definitief tegen Mobutu
te kiezen. In juli '67 vallen de
huurlingen een kazerne van
Ondermeer naar aanleiding
van publicaties in uw krant
omtrent gebeurtenissen en
ontwikkelingen in de zorg
voor geestelijk gehandicap
ten, hierbij een reactie. Na
langere tijd werkzaam te
zijn geweest in een intra
murale instelling, in een
therapeutische setting ge
richt op behandeling en be
geleiding van geestelijk ge
handicapten met gedrags
moeilijkheden, meen ik het
volgende te mogen vaststel
len. De problematiek rond
de werkdruk bij bege
leidsters, met daarnaast
het probleemgedrag bij
geestelijk gehandicapten in
de (grootschalige) intra
murale zwakzinnigenzorg is
niet écht iets van de laatste
tijd. Natuurlijk zal het voor
eenieder duidelijk zijn, en
het kan niet genoeg bena
drukt worden, dat ten ge
volge van de bezuinigingen,
(Méér doen met dezelfde
middelen), de kans op een
falende zorg steeds groter
wordt. Daarnaast kan niet
ontkend worden dat er al
tijd mensen zullen zijn, (al
of niet met een geestelijke
handicap), waar de samen
leving geen raad mee weet.
Tóch lijkt het zinnig om, in
het kader van probleem-ge
drag bij geestelijk gehandi
capten, juist binnen de in-
tra-murale organisatie
vormen ook eens te kijken
naar de wijze waarop tege
moet gekomen wordt aan
een belangrijke opvoedkun
dige voorwaarde, n.1.: De
zorg voor een toegesneden
consistente begeleidings-
vorm middels een zo groot
mogelijke continuïteit in di-
rect-begeleidende personen.
Met andere woorden, geef
die hulp/begeleiding die no-
dig is/gevraagd wordt, op
een methodische wijze, -
maar vooral - laat deze
hulp/begeleiding uitvoeren
door dezelfde personen. Ook
al zou de grootschalige
zwakzinnigenzorg haar or
ganisaties zó inrichten dat
méér aan deze voorwaarde
zou worden voldaan, en zij
dus de opzet van 'secundai
re' diensten en investerin
gen in de éérste plaats af
hankelijk zou maken/hou
den van de (ortho-agogi-
sche) behoeften van de ge
handicapte bewoners mét
hun direct-begeleidenden,
(natuurlijk ook de ouders),
dan zou dit zeker niet bete
kenen dat er minder geld
nodig zou zijn. In tegendeel,
gezien de groeiende wacht
lijsten en de vergrijzing óók
bij geestelijk gehandicap
ten Wel zou deze primaire
dienstbaarheid mogelijk te
vens de werkdruk bij bege-
leid(st)ers kunnen vermin
deren, met alle positieve ge
volgen voor de bewoners
van dien. Kijk in dit ver
band eens naar het 'particu
lier initiatief' van vooral
ouders van geestelijk ge
handicapten, dat in de 60-er
jaren als reactie op de
grootschalige intra-murale
24-uurszorg is ontstaan.
(Oorspronkelijk) Kleinscha
lige voorzieningen gericht
op, niet méér zorg geven dan
nodig is en zo dicht mogelijk
bij huis, hierbij gebruik ma
kend van de voor iedereen
geldende maatschappelijke
diensten, met de mogelijk
heid van een stabiele perso
neelsbezetting en bestuurd
en gesteund door vertegen
woordigers uit de plaatse
lijk bevolking, naast de be
trokken ouders zelf. Voor
zieningen met een eigen
verantwoordelijkheid rond
doelstellingen, (o.m. 'inte
gratie in de samenleving'),
kwaliteitseisen, (financiële)
middelen en personeelsbe
leid, op basis van landelijk
geldende erkenningsnor
men, voorschriften en regel
geving, en gecontroleerd
door overheid en verzeke
raars, (men was het be
drijfsleven, met hun over
stap naar gedécentrali-
seerde unitmanagement
voor Jammer genoeg
moet echter geconstateerd
worden dat juist in dit ge
bied van de zwakzinnigen
zorg de kwaliteit achteruit
gaat ten gevolge van, min
der financiële middelen en
minder personeel versus de
vraag naar grotere variëteit
in hulpantwoorden. On
danks deze bezuinigingen
mag echter nog steeds ge
steld worden dat bedoelde
voorzieningen 'dicht bij de
mensen', samen met ar-
beids-, onderwijsvoorzie
ningen en gespecialiseerd
maatschappelijk werk
trachten een gedifferen
tieerd zorgaanbod in stand
te houden, (in samenwer
king met andere organisa
ties en groeperingen). De
schaarste zit 'm dan ook niet
zo zeer in een te geringe
verscheidenheid aan zorg-
functies, (hoewel verfijning
door middel van onderlinge
combinaties, voor zover dit
al niet reeds gebeurt, zeker
nog mogelijk is), doch komt
veel meer voort uit gebrek
aan plaatsingsmogelijkhe
den en de o.m. hiermee sa
menhangende kwaliteits
vermindering. Om deze
neergang te stoppen en om
te buigen in een opgaande
lijn, door de overheid met
klem te wijzen op haar taak
als kwaliteitsbewaker,
maar vooral ook door alle
aanwezige mogelijkheden
in de zwakzinnigenzorg uit
te nutten is een méér door
gevoerde samenwerking
dan in het verleden gebrui
kelijk was, noodzakelijk.
Ongetwijfeld zal iedereen
het hiermee wel eens zijn.
Problemen ontstaan echter
daar waar men met 'samen
werking' als doel, voorbij
gaat aan de visie, eigenheid
en identiteit én de hierop
gebaseerde werkwijze van
organisaties, danwel het in
zicht hierin mist. Vooral
daar waar overlap en con
currentie aanwezig is, of
eventueel in de toekomst
kan ontstaan, ('Commissie
Dekker'), zal op grond van
(kritisch) respect voor eik
aars werkwijze afspraken
gemaakt moeten worden,
uitgaande van de inmiddels
bijna gevleugelde zin:
'Naadloze zorg-op-maat,
dicht bij huis'. Dit ter voor
koming van verlies van fi
nanciën, investeringen en
energie. Vast te leggen, dan
wel opnieuw te bekrachti
gen afspraken rond afbake
ning van doelstellingen,
zorggebieden, (zowel inhou
delijk alswel geografisch)
en functiepakketten, zullen
zeker óók noodzakelijk zijn
voor een blijvend recht
vaardig plaatsingsbeleid en
(her)-toetsingsprocedures in
het verlengde daarvan. In
dien het inderdaad zou luk
ken tot deze afspraken te
komen, dan zou misschien
de uit inventiviteit en crea
tiviteit ontstane 'lappen de
ken' van de zwakzinnigen
zorg inzichtelijker en blij
vend gebruikersvriendelijk
benut kunnen worden,
waarbij voorkomen moet
worden dat ze haar kleur
schakering verlies in een
burocratisch overgestructu-
reerde organisatie, met een
'onbereikbaar' management
en 'n onpersoonlijk be
stuurscollege. Zou deze 'lap
pen deken' misschien in
staat zijn om iets te doen
voor de geestelijk gehandi
capten met psychische- en
gedragsmoeilijkheden Na
tuurlijk niet door hen zo
maar bij-elkaar te plaatsen
met wat meer personeel,
maar door bijvoorbeeld
hulp en advisering te geven
in het oorspronkelijk milieu.
Van groot belang hierbij is
de vroegtijdige signalering
van het (ontstaan van) pro
bleemgedrag, met daar
naast een behandeling 'op
maat'. (Tijdelijke) Uitplaat
sing zou alleen moeten ge
beuren indien dit samen
hangt met de behandeling.
Vragen genoeg om het hoofd
over te breken en 'ns 'n keer
de gezamenlijke schouders
onder te zetten en waarbij
dan nog (even) voorbij ge
gaan wordt aan de conse
quenties van de 'naderende'
vergrijzing.
Sint-Jansteen
Frans van Lokven
Jammer dat De Stem die
anders toch bepaald niet
engdenkend is, in de krant
van maandag 19 december
onder het hoofdje 'Meer
priesterwijdingen, minder
priesters' een ontoereikend
artikel plaatst. Om een juist
beeld te krijgen van het
aantal pastores dat voor de
Nederlandse katholieke ge
meenschap beschikbaar is,
is het noodzakelijk ook de
cijfers te geven met betrek
king tot de pastoraal wer
kers en -werksters. Met on
Minister Nijpels (Milieu)
- foto de stem /johan van gl
het Zairese leger in Stanley,
stad aan. Het wordt een raid
waarbij 800 militairen, vrou
wen en kinderen omkomen.
De moord op Quintin mar-1
keert het einde van Schram
me's optreden in Zaïre. Bij I
zijn terugkeer in België wordt
hij gearresteerd, maar het
komt niet tot een vervolging,
Schramme's verklaringen
zouden wel eens te belastend
kunnen zijn voor Belg
toppolitici. Hij krijgt een uit-1
reisvisum en vertrekt naar
Brazilië om er zijn oude stiel
van planter op te pakken.
De weduwe van Quintin I
probeert in april '86 de zaak
Schramme te heropenen. De
openbare aanklager vordert
15 jaar cel, maar Schramme
blijft waar hij is.
Anno 1988 wordt I
weer geplaagd door haar ko-1
loniaal verleden. Mobutu
Seko Seko, nog steeds aan de
macht, voelt zich bel
door Martens. De Belgische
premier wil niet zomaar een
Zairese staatsschuld van 1
miljard gulden kwijtschelden. I
Eten kolderiek ogende familie-1
ruzie is het gevolg. Mobutu
heeft de 2000 Zairese studen-1
ten in België opdrachti
ven te vertrekkea De man die I
15 procent van het Zairees
staatsinkomen als privé-ver-
mogen incasseert heeft zelfs li
laten doorschemeren niet
meer in te staan voor de vei
ligheid van de nog in Zaire
wonende Belgen.
Jean Schramme heeft er I
geen weet meer van. De man
die ooit model stond voor een
van de hoofdfiguren uit 'De
honden van de oorlog' van
Frederik Forsyth, is ver
en in redelijke anonimiteit
gestorven. Dichtbij in F
zijn er heel wat lieden die nu I
een stuk rustiger kunnen sla-1
pen.
VATICAANSTAD
(AFP) - Het Vaticaari
heeft in ongewoor
scherpe bewoordinger
de vier rooms-katho«
lieke ziekenhuizen ver
oordeeld die reageer
buisbevruchting (in vi-
tro-fertilisatie) toepas
sen.
In een voorpagina-artikel
in de Osservatore Roman»
worden de rk ziekenhuizer
van Nijmegen, Lille ei
Leuven van 'zeer ernstig»
dwaling' beschuldigd.
Het is 'een zeer ernstig
zaak' dat deze ziekenhuizei
besloten hebben door t
gaan met de bevruchtinj
via de reageerbuis, ondank
een verbod van het Vati
caan van vorig jaar in he
document 'Donum vitae'.
volledige en onbedoeld ten-1
dentieuze berichtgeving
schaadt u het belang
een juiste opinievorming I
waarin De Stem een belang-1
rijke rol te vervullen 1
Als pastoraal werker heb ik I
het gevoel dat u op deze ma-1
nier een stuk erkenning
onthoudt aan mensen
het verdienen.
Philippine
H. Thönissen
Weer een groep van de kop
pige vrouwen in hun dwa
lingen komt op de komen®
Acht Mei-beweging mani
festatie. Ze weten heel go®
dat de priesters geen vrou
wen mogen hebben. Ze m»
ten de kerk zeker niet
schuld geven. Maar
naar hun fouten kijken.
willen niet inzien, dat ail
zelf fouten maken, daardoor
voelen zij zich miskend
geïsoleerd door hun t
maakte problemen. Maar®
koppige priesters mak®
ook fouten dat zij aan hun I
zwakheden toegeven. "I
hebben toch heel bewust e®|
beslissing genomen om
priester te zijn zon
vrouw. We moeten in
toekomst ons best mee do®
dat wij, de vrouwen, en®
priesters elkaar met rust?'
ten i.p.v. elkaar rnoeiu/l
maken door de verleid®!
Ze maken wel misbruik
de situatie. Ik snap
steeds niet, waarom
de groepen nog steeds
harden in hun dwaling®!
Het is een vervelende situ3'
tie voor de katholieken. n;l
de vrouwen en de pries'
van hun fouten willen v®
beteren, zullen zij wel mfl'|
ken, dat zij echt vrij zijn-
Rijsbergen
L.Peeters
Informatiedagen 20 ei
zie de bon elders in di
IN 1988 beëindigden Iran en
zijn troepen terug te trekken u|
Namibia de onafhankelijkheid
Cubaanse troepen naar huis
Unie vernietigden nucleaire
Gorbatsjov, zal zijn legers met;
Het merkwaardige vredesjaar
cessies van Palestijnenleider
recht van Israël erkennen en H
°P. dat de nieuwe Amerikaan
eerste jaar een formidabele v
net langdurige bloedige gesctl
weet te beslechten.
Aan de vooravond van Kerstr
risch zijn over de vredeskansi]
we ook realistisch zijn, want d
Ue conflicten die in 1988 beëir
staat tegen staat, een buitenk
oe binnenlandse zaken van e
festijnen is een ingewikkel
I eeuwenoude volkeren die het;
Ue Golfoorlog eindigde door i
..troepenverplaatsingen uit ,1
gehjk gemaakt omdat Ruslanc
economie nog zwaarder te be|
omdat de verhoudingen tusse
oen is. Het Midden-Oostencor
dimensies. Israël is niet zwak
^ets en zijn niets. Zij hebben
«ste winnen.
Daarom zal het conflict Israë
nnen worden opgelost. Een
rentie, hoe spectaculair in ter'
e vrede tussen Israël en d
^hierbij brengen. De stille cf
oigen. Als er ooit vrede koi
«,te t 9eforceerde vrede zijn.
I .orden als het resultaat van
ton-en van een wijziging van
ii is niet in een paar te bere
rentietafel.
heeft dat al jaren heel
n al zag hij in dat hij Israël i
kunnen brengen. Het hee
ïen zijn Palestijnse organi
P een pragmatische politieke'
opstand in Israëls be
vorH denken: praktische p
n ?r kunnen brengen dan se
non ?rd lsraël zich op dit md
soh e Po'itieke panelen in
schuwen. Het feit dat na de
Port inse diaioog, Likud-leid
slant Vaastl9 een regering voi
andshuwelijk aangingen, wiji
vont us op vrede in het Midd
krot; Het zou nie1 de laatste I
ang 'emafld van het type s