Verongelukte Boeing was 19
jaar bij Pan Am in dienst
'Kerstfeest broos ritueel'
even._
UITBLAZEN
Socia
SAJV
Grote vliegtuigongelukken sinds 1980
Beg rij
•••.bodi
Gallipaop
'n goliath?
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 23 DECEMBER 1988
-DESTEM-
KRIBBEKIND HEEFT ZICH GENESTELD IN WESTERSE CULTUUR
PESTEN
DESTl
EERDER deze maand
leidden twee gezeg
den waarin de mul
der voorkomt tot een kort
beschouwinkje over de re
putatie van dit ambacht.
Die uitdrukkingen luidden
(in gewoon Nederlands nu
even): dat zullen we God en
de mulder maar laten scheiden
en als het er met het kwaad van
de mulder zo voorstaat als met
mijn meel, dan zal hij de genade
Gods hard nodig hebben. Mijn
conclusie was dat het in het al
gemeen met 'het kwaad van de
mulder* wel moet zijn meege
vallen. Een lezer uit Clinge
denkt daar blijkbaar anders
over en stuurde me nog vier ge
zegden waarin de mulder er
niet al te best vanaf komt. Hier
heeft u ze:
Een begijnenpater, een vis
serskater en een molenaars
haan: als deze drie van honger
sterven zal de wereld vergaan.
Een woekeraar, een mole
naar, een wisselaar en een tolle
naar zijn de vier Evangelisten
van Lucifer.
honderd bakkers, honderd
molenaars en honderd kleerma
kers: driehonderd dieven.
Waar vindt men een mole
naarshaan die nooit een gesto
len graantje gepikt heeft?
Het wordt tijd, dunkt mij,
dat een echte (ex-)molenaar op
staat en zich met de discussie
bemoeit.
Dezelfde lezer komt in zijn
brief ook nog even terug op
aarzak of haarzak. Dat is het
Zuidnederlandse equivalent
van aaszak en 'aaszak doen' is
vals spelen bij het kaarten. In
Clinge wordt van eurezakken
gesproken, maar amper twee
kilometer verder, in 'd'n Hei
kant' van St. Jansteen gebruikt
men voor vals spelen een heel
ander woord, namelijk salleu-
ren. Uit Koewacht meldt
M.Th. Matthijs het gebruik van
het ene zowel als het andere
woord, waarbij hij saleuren met
één '1' spelt. Zo op het oog zou
'saleuren' uit het Frans kunnen
komen. In Nederlandse woor
denboeken vind ik niets dat er
enigszins op lijkt.
In het Frans heb je het
werkwoord saler Een van de
betekenissen hiervan is:
(iemand) afzetten. Dan heb je
nog saloper, met salopard, sa-
lope en saloperie als zelfstandige
naamwoorden. Al die woorden
hebben met viezigheid te ma
ken, met vuilpoezen en smeer
lappen of met verknoeien en
bederven (saloper). Onder salo
perie vind ik echter ook nog:
gemenigheid, een gemene
streek. Toch lijkt het me alle
maal wat ver gezocht. Mis
schien weet een Zeeuwsvlaamse
lezer waar sal(l)euren vandaan
komt.
Volgens Omer de Wilde uit
Clinge is gallipaap een scheld
woord voor een rooms-katho-
lieke Waal. Galli- is dan, even
als Wallonië (en trouwens ook
Wales), afgeleid van Gallië.
Deze benadering komt enigs
zins overeen met de redenering
die ik in de vorige aflevering
volgde en die tot de (voorzichti
ge) veronderstelling leidde dat
WIM KOCK
T5
gallipaop oorspronkelijk een
scheldwoord voor een rooms-
katholieke Fransman kan zijn
geweest. Fransen en Frankrijk
worden in de literatuur immers
ook Galliërs of Gallen respec
tievelijk Gallië genoemd. Zo ci
teert Van Dale de dichter Sta
ring: wees Gal noch Brit- wees
Nederlander.
Twee briefschrijvers zetten
me echter op een heel ander
spoor. Eerstens is er mevrouw
Buiks uit Oosterhout. Zij
schrijft dat gallipaap - vroeger
althans - niet zozeer een
scheldwoord was als wel een
populaire benaming voor
iemand die lang en slank was.
J.C. Mommerseveneens uit
Oosterhout, maar oorspronke
lijk uit Tilburg afkomstig,
schrijft dat in de voormalige
wolstad, die ook graag een ste
delijk knooppunt was gewor
den, niet van gallipaop, maar
van göllipaop wordt gesproken.
Zo - met een 'o' dus - staat het
ook in de uitgave van april
1985 van 'Tilburgs Dialect'.
Hier wordt als betekenis 'suf
ferd' opgegeven, maar daarmee
is Mommers het niet helemaal
eens. Hij verbindt aan het
woord liever een 'aandoenlijke
onhandigheid'.
Hoe het ook zij: de lange,
slanke mens over wie mevrouw
Buiks het heeft en de o-klank in
de Tilburgse gollipaop brachten
mij op het idee om in de Van
Dale eens bij 'goliath' te gaan
kijken. Een goliath is een reus,
een reusachtig grote mens, zo
genoemd naar de Filistijnse
reus Goliath uit de bijbel. Maar
een goliath is volgens Van Dale
óók 'een ruwe gast, een onge
likte beer'. 'Hij is een echte go
liath', geeft het woordenboek
als voorbeeld en bedoelt dan
niet te zeggen: 'hij is een echte
reus', maar: 'hij is een ongelikte
beer'. Zou na alle gezoek nu
blijken dat galli- of gollipaop
gewoon een verbastering is van
goliath?
Nu de bakker, in het van
daag weer enigszins bedenke
lijk geworden gezelschap van
de mulder, ook aan de orde is
geweest: H. Krijnen uit Breda
stuurde me enkele ouderwetse
termen voor verschillende soor
ten brood. Een kropperke,
waarschijnlijk hetzelfde als het
kropke dat ik me nog kan her
inneren; een deurgewerkt en
fraaskes. Deze laatste waren
kadetjes of puntbroodjes. Wat
voor broden precies het krop
perke en het deurgewerkt wa
ren, vermeldt de briefschrijver
niet. Er zijn ongetwijfeld wel le
zers die ons hierover nader wil
len inlichten en misschien nog
wel meer van die ouderwetse
broodsoorten kennen.
Reacties svp naar: Even Uit
blazen, Postbus 3229, 4800 MB
Breda.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllIjllllllllllllllllllllln:
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand f 25,50; per kwartaal 73,50 of per jaar 285,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, 7,50 per jaar.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/mvrijd. 1,30; zat. 1,50.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Tientallen huizen in het Schotse dorpje Lockerbie vlogen in brand door in het rond
vliegende zwaar brandbare kerosine van de ontplofte Jumbo-Jet. - fotoap
DE BOEING 747 van Pan
Am die woensdagavond
neerstortte in Schotland
werd bijna negentien jaar
geleden in dienst genomen
en naderde de leeftijd dat
dergelijke toestellen extra
onderhoud nodig hebben.
Dit heeft een woordvoer
der van de vliegtuigfabri
kant Boeing in Seattle
meegedeeld.
De verongelukte Boeing 747-
100 was het vijftiende toestel
van het type dat werd ge
bouwd en werd in februari
1970 overgedragen aan Pan
Am. Boeing-functionarissen
schatten dat het toestel in de
afgelopen twee decennia rond
72.000 vlieguren heeft ge
maakt en ongeveer 16.500
starts en landingen. „Dat
aantal landingen wordt als
veel beschouwd", verklaarde
woordvoerder Jack Gamble
van Boeing. „Het economi
sche leven van de 747 is ont
worpen voor 20.000 (starts en
landingen) en 60.000 vlieguren
in ruwweg 20 jaar. Vanaf dat
moment vereist het meer en
meer onderhoud en wordt het
vliegtuig duurder voor de
luchtvaartmaatschappij
De structuur en samen
hang van vliegtuigen heeft te
lijden en verzwakt naarmate
het aantal starts en landingen
oploopt, omdat wijzigingen in
de cabinedruk metaalmoe
heid met zich mee brengen.
Maar, aldus Gamble, er is
geen reden aan te nemen dat
het toestel niet meer lucht
waardig was.
„Het betekent niet dat aan
het eind van de 20 jaar of an
derzins het toestel geen
waarde meer heeft. Het bete
kent dat als je het op de juiste
wijze onderhoudt - en je moet
eigenlijk nog iets meer doen -
het na verloop van tijd iets
duurder wordt de samenhang
van het toestel te bewaren.
Als je alles doet wat je moet
doen, zou het vliegtuig altijd
betrouwbaar moeten zijn,
maar het kost dan meer", zei
hij.
De onderhoudsstaten voor
de vliegtuigen worden door
de luchtvaartmaatschappij
bijgehouden, zo verklaarde
Gamble. Hij had geen gege
vens over specifiek onder
houdswerk aan het veronge
lukte toestel.
Boeing heeft Pan Am in to
taal 208 vliegtuigen verkocht,
waaronder 45 van de ver
scheidene types 747. De afge
lopen 20 jaar heeft de fabri
kant over de hele wereld 710
Boeings 747,"jumbo-jet' ver
kocht, waarvan er 18 verloren
gingen door verscheidene
oorzaken, variërend van on
gelukken tot terroristische
aanslagen. Maar het verloren
gaan van een jumbo-jet bete
kent bijna altijd een grote
luchtvaartramp omdat de
toestellen zijn ontworpen om
meer passagiers te vervoeren.
Gamble zei dat de vloot 747's
over de hele wereld in totaal
4,9 miljoen starts heeft ge
maakt en zo ongeveer 893
miljoen passagiers heeft ver
voerd.
Augustus 1980 - Als de pas opgestegen
Lockheed L-1011 Tristar van de Saudiarabi-
sche luchtvaartmaatschappij brandend
neerstort, komen 301 mensen om het leven.
December 1981 - Een DC-9 van de Joego
slavische maatschappij Inex-Adria vliegt bij
een dagtocht van Corsica nabij de luchtha
ven van Ajaccio tegen een berg. Het ongeluk
kost alle 174 inzittenden het leven.
September 1983 - Een Boeing 747 van de
Koreaanse luchtvaartmaatschappij Korean
Airlines wordt neergeschoten door een Sov-
jetrussisch gevechtsvliegtuig na door het
Russische luchtruim gevlogen te zijn. Alle
269 passagiers en bemanningsleden komen
hierbij om het leven.
Augustus 1985 - Alle 137 inzittenden ko
men om het leven als een Tristar van Delta
Airlines bij Dallas (Texas, VS) neerstort op
de landingsbaan.
Juni 1985 - Een Boeing 747 van Air India
stort ten zuidwesten van Ierland in de At-
lant ische Oceaan. Door de explosie komen
alle inzittenden om het leven.
Augustus 1985 - Een Boeing 747 van de Ja
panse JAL verongelukt als deze tegen een
berg ite pletter slaat. Van de 524 inzittenden
vinden 520 mensen de dood.
December 1985 - Een door het Ameri
kaanse leger gecharterde DC-8 stort kort na
vertrek: neer. De inzittende soldaten zouden
naar huis gaan om kerst te vieren. Er waren
geen overlevenden.
Augus tus 1986 - Een Mexicaanse DC-9 en
een komT ten zuiden van het vliegveld van
Los Angeles met een ander toestel in botsing;
82 mensent vinden de dood.
Mei 1987 - Een Iljoesjin-62 van Sovjetma
kelij van de Poolse luchtvaartmaatschappij
LOT, op weg van Polen naar New York stort
bij vertrek van het vliegveld van Warschau
neer in een bos. Dit kost aan 183 mensen het
leven.
Juli 1987 Een Boeing 377 uit het jaar 1940,
die volbloed-renpaarden naar de Verenigde
Staten verv oert, stort neer op een snelweg.
Hierbij komien 38 mensen, van wie de mees
ten automobilisten en mensen in kantoorge
bouwen, om het leven.
Augustus 1987 - Een MD-80 van de maat
schappij Northwest Airlines stort kort na
vertrek vanuit Detroit (VS) neer. 156 mensen
vinden de dood.
Augustus 11987 - Vlak voor de landing op
het toeristische eiland Phuket, Thailand,
stort een Thaise Boeing 737 in zee. Dit onge
luk kost aan alle inzittenden het leven.
Oktober 1987 - Alle inzittenden komen om
het leven als een Burmaanse F27 kort voor
landing in Pagan neerstort.
November 1D87 - Een DC-9 van de lucht
vaartmaatschappij Continental Airlines
breekt in drieën als het toestel probeert op te
stijgen tijdens een hevige sneeuwstorm in
Denver (VS). 26 van de 81 inzittenden overle
ven het ongeluk niet.
November 1987 - Een Zuidafrikaanse
Boeing 747 stort neer in de Indische Oceaan,
waarbij alle 160 passagiers en bemannings
leden om het leven komen.
November 1987 - Eten Zuidkoreaans vlieg
tuig met 115 mensen aan boord verdwijnt in
de Baai van Bengalen.
Januari 1988 - Bij de stad Chongqing in het
zuidwesten van China ontploft een Chinees
verkeersvliegtuig, een Iljoesjin-18, van Sov
jetmakelij. Alle passagiers en bemanningsle
den aan boord van het toestel van de Chinese
luchtvaartmaatschappij CAAC vinden de
dood.
Maart 1988 - Een Boeing 727 van de Colom
biaanse vliegtuigmaatschappij Avianca, met
136 mensen aan boord, verongelukt enkele
minuten na vertrek van het vliegveld van
Cucuta aan de grens met Venezuela.
April 1988 - Door een ontploffing in de
lucht ontstaat een enorm gat in een Boeing
737 die een noodlanding moet maken op Ha-
wai. Van de 95 mensen aan boord zijn er 59
gewond.
Mei 1988-Tijdens een binnenlandse vlucht
in Noorwegen slaat een toestel, een Havil-
land Canada Dash Seven, in Noorwegen te
gen een bergketen te pletter. Niemand van
de 36 inzittenden overleeft het ongeluk.
Juli 1988 - Eten Iraanse Airbus A-300 met
290 mensen aan boord wordt boven de Golf
neergeschoten door de Amerikaanse mili
taire kruiser Vincennes, die het vliegtuig
aanziet voor een vijandig Iraans gevechts
vliegtuig.
Augustus 1988 - Aan boord van een YAK-
40 toestel van Sovjetmakelij breekt kort na
vertrek uit Sofia brand uit, wat aan 25 men
sen het leven kost.
September 1988 - Eten Vietnamees vlieg
tuig dat volgens ooggetuigen geraakt wordt
door de bliksem, stort kort voor de landing in
Bangkok neer. 75 mensen, waaronder enkele
diplomaten, komen hierbij om het leven.
Oktober 1988 - Vlak na start in China, in
de noordelijke provincie Shanxi, stort een II-
joesjin-14 van Sovjetmakelij, met 46 mensen
aan boord neer op het dak van een hotel.
Vier personen overleven het ongeluk.
Oktober 1988 - Eten Boeing 707 van Uganda
Airlines probeert voor de derde maal in
dichte mist op het vliegveld van Rome te
landen, maar mist de landingsbaan, waarop
het toestel in brand vliegt. 31 mensen vinden
de dood.
December 1988 - Eten Boeing 747 van de
Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Pan
Am stort neer op het stadje Lockerbie in
Schotland. Hierbij komen 258 inzittenden om
het levenJRTR)
Door Jan Bouwmans
HET RAAKT ingeburgerd
om december kortweg de
feestmaand te noemen.
Ongeveer halverwege de
maand begint al het toe
wensen van 'prettige feest
dagen', daarmee kerst en
jaarwisseling op één hoop
gooiend. Is anno 1988 in
derdaad het stadium be
reikt dat de meeste mensen
kerstmis en de jaarwisse
ling beleven als feestdagen
die er nou eenmaal bij ho
ren in onze maatschappij
en onze westerse cultuur
Wat zouden dan bijvoor
beeld mensen, die vreemd
zijn komen te staan tegen
over het christendom,
eigenlijk met kerstmis vie
ren?
Hoezeer de moderne westerse
beschaving ook afstand geno
men mag hebben van God en
godsdienst (secularisatie), de
westerse mens is volgens An-
toon Vergote nog altijd innig
met het kerstfeest verweven.
Maar juist daarom noemt
deze psycho-a nalyticus en
oud-hoogleraar godsdienst
psychologie aan de Katho
lieke Universiteit Leuven het
kerstfeest een broos ritueel.
Broos, omdat twee tegenge
stelde visies en belevingen het
kerstfeest naar zich toe willen
halen.
Vergote zegt het zo in zijn
bijdrage aan het boek 'Ge
boorteverhalen van Jezus:
feit en fictie': „Kerst voltrekt
zich in de marge tussen de an
nexatie door de idealiserende
verbeelding die van het god
delijk kind een Deus ex ma
china maakt (d.w.z.iemand
die op een beslissend moment
plotseling uit de lucht komt
vallen en aan alle verwarring
een einde maakt), en de ver
beelding die gevoelvol naar
het goddelijke geheim toe-
Vergote probeert psycholo
gisch te verklaren waarom
het kerstfeest ook heden ten
dage als geen ander feest zo
sterk tot de verbeelding
spreekt en waarom het voor
talloze mensen een-meer of
minder verdunde- religieuze
beleving is zodat de kerken
(over)vol zitten. Bewaren we
Vergote's antwoord echter
nog even, want onder de noe
mer 'feit of fictie' bieden de
kerstverhalen over de ge
boorte van Jezus van Naza
reth op zich al stof genoeg. Bij
die oorsprong zal toch aange
knoopt moeten worden om
zicht te krijgen op de heden
daagse, al dan niet religieuze,
beleving. Over die oorsprong
laten tien katholieke en pro
testantse wetenschappers in
genoemd boek hun licht schij
nen.
Met die oorsprong is het
niet zo eenvoudig gesteld. De
Katholieke Bijbelstichting
(KBS) nam onlangs een een
voudige proef. Vijftien men
sen werd gevraagd om heel
kort uit het blote hoofd na te
vertellen hoe de geboorte van
Jezus in het Nieuwe Testa
ment beschreven wordt. De
Tilburgse bijbelgeleerde Wim
Weren noemt de uitkomst
heel interessant. Iedereen
weet van een volkstelling on
der keizer Augustus, van de
tocht van Jozef en Maria van
Nazaret naar Betlehem, van
de geboorte van Jezus in de
stad van David en van de
aankondiging daarvan door
een engel aan herders in die
buurt. Men laat de geboorte
plaats vinden in een stal of
grot aan het begin van onze
jaartelling. Eten enkeling
denkt hierbij aan een Hol
landse winternacht. Meestal
laat men ook de drie koningen
in het verhaal optreden. Vast
bestanddeel vormen ook de os
en de ezel. Sommigen breiden
het verhaal uit met de poging
van koning Herodes om het
kind Jezus te doden of met de
boodschap van de engel Ga-
briël aan Maria. De precieze
relatie tussen Jozef en Maria
is niet duidelijk: voor de een
zijn ze verloofd, voor de ander
met elkaar getrouwd. Maar de
komst van het kind moet Jo
zef in verlegenheid hebben
gebracht. Eten der gevraagden
vermoedt zelfs dat de engel
bij Jozef op bezoek is geweest
om zijn geweten te sussen.
In bovenstaande opsom
ming ontbreekt de ster van
Betlehem, die de drie konin
gen de weg wees. In deze tijd
van het jaar zie je in dagbla
den en tijdschriften wel weèr
artikelen verschijnen waarin
getracht wordt deze ster als
astrologisch fenomeen in de
geschiedenis van de sterre-
kunde te achterhalen. Is het
een komeet geweest of een su
pernova of een planetensa-
menstand. Theorieën te over,
maar niet één bevredigende.
Geen wonder wanneer het
dergelijke auteurs blijkt te
ontbreken aan elementaire
bij bel wetenschappelijke ken
nis.
Elke sterrekundige verkla
ring van de ster van Betlehem
lijdt schipbreuk omdat het
een zinloze onderneming is.
Zoals ook pogingen zullen
stranden om de geboortever
halen over Jezus op grond van
enkele frappante overeen
komsten te verklaren vanuit
de Mithras-religie welke zich
aan het eind van de eerste
eeuw vanuit Perzië op grote
schaal verbreidde in het Hel-
lenistisch-Romeinse rijk en
waarmee het christendom in
een hevige concurrentie zou
hebben gelegen. De schrijvers
van de evangelieën zijn welis
waar uitgekookte vertellers,
maar ze hebben maar één bli
krichting: niet omhoog naar
de sterrehemel als waren zij
sterrekundigen, niet naar an
dere religies in hun tijd als
waren zij godsdienstweten
schappers of moderne ge
schiedschrijvers; hun ene bli
krichting is naar het joodse
verleden, naar de schriften en
de profeten.
Waar met de geboortever
halen anno 1988 het probleem
zit, is wel duidelijk. In het
hoofd en de harten van men
sen heeft zich volgens prof.
Weren een verhaal vast gezet
dat als zodanig in het Nieuwe
Testament, de primaire bron,
niet voor komt, maar een
combinatie is van uiteenlo
pende bijbelse en buitenbij-
belse gegevens. Vooral de
vroeg-middeleeuwse volks
fantasie heeft de geboorte van
Jezus verder aangekleed in
volksvertellingen en legen
den.
Het is goed zich terdege te
realiseren dat maar twee van
de vier evangelisten een ver
haal vertellen over de ge
boorte van Jezus van Naza
reth. In het Marcusevangelie,
het oudste, en het Johannese-
vangelie wordt er met geen
woord over gerept. Maar ook
de versies van Mattheüs en
Lucas wijken aardig van elk
aar af. Zo bijvoorbeeld ten
aanzien van de tijdsaandui
ding. De herders komen al
leen voor bij Lucas. Lie drie
koningen treft men iin het
Nieuwe Testament helemaal
niet aan. De informatie dat
Jezus geboren zou ziijn in een
stal of grot, stamt niet uit het
Nieuwe Testament. Eten
kerststal zonder os en ei'.el is
ondenkbaar, maar ook zij ont
breken in het Nieuwe Testa
ment.
Maar ook ontdaan van alle
aanslibsel zijn de geboorte
verhalen niet zo eenduidig als
moderne mensen lief zou zijn.
Het voert hier te ver op aller
lei zaken in te gaan. De Til
burgse oud-hoogleraar bijt>e-
luitleg Gijs Bouwman neemt
in onderhavig boek het Lvu-
casverhaal onder de loep.
Bouwman heeft een wat af
wijkende visie. Mattheüs en
Lucas noemen beide Betlehenti
als geboorteplaats van Jezus
en dat hij opgroeit in Naza
reth. Maar toch is er een grooit
verschil. Terwijl Mattheüs
moet uitleggen hoe de familie
van Betlehem naar Nazareth
komt, is voor Lucas Nazareth
de woonplaats en moet hij
verklaren hoe het komt dat
Jezus in Betlehem geboren
wordt.
Lucas geeft als reden voor
de reis naar Bethehem dat Jo
zef zich moest laten registre
ren. De Nederlandse vertalin
gen hebben lang gesproken
over een volkstelling die kei
zer Augustus had gelast. Wie
heeft niet in zijn geheugen
hangen dat de Romeinse kei
zer gewoon wilde weten hoe
veel mensen in zijn rijk woon
den? Maar waarom zouden
de mensen alleen daarvoor
naar de stad van hun voorou
ders moeten reizen? In Bouw-
man's verklaring ging het de
keizer alleen om belasting
heffing. Jozef moet in Betle
hem, waar zijn familie woon
de, bezittingen hebben gehad.
Die moesten geregistreerd
worden voor de belastingaan
slag. Jozef maakte van de ge
legenheid gebruik om zijn
verloofde Maria aan zijn fa
milie voor te stellen. Lucas is
het echter nauwelijks om deze
historisch waarschijnlijk
juiste feiten te doen. De af
stamming van David en dus
de geboorte in de Davidstad
Betlehem dienen een theolo
gisch doel: het is een theologi
sche 'bewijsvoering' dat Jezus
de verwachte Messias is, want
zo stond het in de schriften.
De herberg waar voor Jozef
en Maria geen plaats was. De
voorstelling dat Betlehem
eivol was vanwege de regi
stratie is het restant van een
oud romantisch verhaal dat
niet strookt met de werkelijk
heid. Herberg is een foute
vertaling, de juiste is volgens
Bouwman 'gastenverblijf'. Ze
logeerden bij eigen familie die
een groter huis bezat, waarbij
Jozef en Maria hun intrek
hadden moeten nemen in een
bijgebouw of, nog waar
schijnlijker, waren verwezen
naar de binnenplaats waar
een voederbak voor het vee
stond. Zat het huis dan vol
Nee, stelt Bouwman op grond
van de gebruikte begrippen.
Er was wel plaats, maar niet
voor Jozef en Maria: zij wer
den niet binnen gelaten. De
reden daarvan blijft giswerk,
zegt Bouwman, maar hij geeft
de volgende verklaring: „Eén
motief ligt tamelijk voor de
hand. Jozef kwam thuis met
een verloofde die in verwach
ting was. Joodse verloofden
hadden wel recht op elkaar,
maar het gold-zeker in de
betere kringen-als hoogst
onfatsoenlijk om van dat
recht gebruik te maken. De
geboorte van het kind zou bo
vendien het huis onrein ma
ken.... Het verhaal draait om
het woord kribbe, dat drie
keer voor komt. Het verhaal
deed de ronde in het kleine
stadje. Jezus was een 'kribbe-
kind'." Voor Maria was het
een pijnlijke en smadelijke
ervaring in het huis van haar
toekomstige schoonouders,
imeent Bouwman
Bijbelverklaring is een leg
puzzel: heel veel kleine stuk
jes aan elkaar passen. Dat ge
beurt dan ook in het boek dat
feiten en fictie uit elkaar wil
halen De geschiedenis heeft
echter zijn loop gehad. In de
loop van die geschiedenis
heeft de beleving van kerst
het accent geheel verschoven
naar het (goddelijke) kind
Vooral vanaf de zeventiende
eeuw toen in Europa het kind
algemeen het voorwerp werd
van bijzondere zorg en waar
dering. In die tijd ziet men
volgens Vergote ook het pri-
vé-leven in de intimiteit van
het gezin aan belang winnen.
Die culturele wending heeft
een sterk stempel gezet op ons
kerstfeest, denkt Vergote. De
westerse cultuur heeft van
kerstmis een intiem familie
feest gemaakt. „Alwat tot de
sociale buitenwereld hoort,
wordt een tijd opgeschort:
machtsstrijd en vijandighe
den, bezitsdrang, politieke
koorts. Men beleeft en waar
deert er als het echte geluk de
geborgenheid in de liefdevolle
familie-eenheid...Het kind is
ook een bindingsteken in de
ritueel vernieuwde familie-
eenheid...Het goddelijke kind
is voor dat alles een sprekend
symbool."
Het intieme familiefeest
heeft in het Westen een uni
versele betekenis gekregen.
De kerstboodschappen van
allerlei leiders tillen de waar
den van de familiegemeen
schap op het niveau van de
grote volkerengemeenchap:
vrede, verzoening, vertrou
wen in de toekomst. Het 'eer
aan God in de hoge' wordt
weggelaten, maar het 'vrede
op aarde onder de mensen in
wie Hij welbehagen heeft'
keert terug in de vorm van
'vrede onder de mensen die
van goede wil zijn'. Zo is het
kerstfeest, behalve een echt
christelijk geloof sgebeuren,
ook opgenomen in de westerse
cultuur en algemeen gewor
den. Maar ook in die alge
mene culturele beleving is
voor vele mensen sprake van
religieuze ervaring. Vergote:
„Door de gehele ordening van
het feest krijgen religieuze
woorden als vrede, licht, ver
zoening er kennelijk een di
rect inleefbare geladenheid.
Die woorden geven weer wat
voor de mens heilig is en dat
verheft hem naar het godde
lijke; en omgekeerd: een ze
kere goddelijke inhoud, door
die religieuze woorden opge
roepen, daalt neer in de men
selijke orde en doet zijn ver
langens uitreiken naar een
enigszins bovenaardse gebor
genheid en levensvervulling.
Die religieuze ervaring is
eigenlijk de ervaring van het
goddelijke, het heilige, maar
niet de erkenning van God, de
Heilige." Voor het overleven
van de autenthiek christelijke
betekenis van het kerstfeest is
de algemeen culturele bele
ving niet onverdeeld gunstig:
het maakt van het kestfeest
een broos ritueel.
Geboorteverbalen van Jezus: feit
en fictie. Uitgegeven door Katho
lieke Bijbelstichting en Tabor,
ƒ21,90.
DEN HAAG (A
cjale zekerheid
Europese G
voor de voorz:
komst tot het r
leid blijven
angst dat verdc
sche integratie
den in een vi
van de sociale!
gen
tot het hu
pese gemiddelt
grond.
G
SOEST (AN!
doorn, Het
willen in 19!
verzekerden
king moet n
Er komt een h
nistratie word!
I ziekenfondsen
1 Het nieuwe zie!
door de fusie een
gen van ruim 70 r
krijgen. Volgend
I definitieve beslis:!
Gisteren wercj
menwerking var$
I kenfondsen bekt
Amersfoort en O
- kenfonds en Reg
I fonds Midden-
i Utrecht (samen
kerden) gaan b<
I menwerking mof
per 1 januari
staat positief
samenwerking.
Over de fus:
j Apeldoorn, Het
chem en gouda/
I Anoz directeur F
er geen gedwon
mogen niet pla
positie van de
I werknemers kon
in gevaar. Wel k
nen worden ges
het nieuwe ziek
wil gaan doen i
I en voorlichting
kerden toe.
Een nieuw, stel
is nodig om m>
doen in dé nieuw
I financiering val
I heidszorg, aldus
j voorlopig voorzi
I nieuwe ziekenfc
I Belangrijk punt
volgens Zuidemf
I financiële budgej:
I culiere ziekte#
raars.
De Verenigin
HET BESLUIT v<|
behandeling varf
en bedenkelijk,
over de invoerinc j
persoonregistrati,
kan wel doorga;*
meerderheid kun
Het is begrijp!
waaronder de E
snel voor een be
hele Senaat haa
zich verleiden tcL
wet studieduur!
werking werd g<
niet los worden I
Het senioreni
rekening houdel
gelijkheden, eet
welwillende seld!'
voorzitter Steenl
üjke zou doen,
twaalf nog even
sen Kerst en NI
viel het besluit c
stratie te behan J
van de oppositia
Op woensdag
de commissie S§
hem de meerde!
ment van de sd
van het sofi-wetl
zou leiden. Om -?
Positie als uiters
visie nog van ee
zouden uitvoer ia
de SVR en de st
betekent dat hel
ODA en WD wel
Dat alles gel
van het kabinetl
?etie er door te
«recht de oppcl
boycot-actie. I
Maar hoe bectj
boycotactie. Ori|
egel van de vij.
zeggen, maar c
Qumenten var
*®9en. Dat he
bpende gedaan
"'et vernomen,
e ongewone a
^an die actie is,
gd in de menii
oppositie gei
Peet van een bc
ogehjk nevem
r er Piet door
vratie.