UITBLAZEN
5
Paus 'wint' machtsstrijd van Keulse domkapittel
Steeds meer kunstgrepen bij dieren
Coalitie Israël mist nog frisse ideeën
'RECHTEN BLIJKEN IN R.K. KERK PLICHTEN TE ZIJN'
Leve de
zondag
WANNEER BAART EEN OLIFANT ECHT EEN MUIS?
Getto's in Nee
DE STEM ACHTERGROND WOENSDAG 21 DECEMBER 1988
TB
WIMKOCK
JDESTEM.
PESTEM binne
DEN HAAG - De Eerst
zonder meer akkoord t<
handeling van de wijzi
genwet.
Twijfels
DESTEMCO
HET staat er vrij ter
loops. Onderaan een
gekaderd verhaal
over de kerstdrukte in de
winkelcentra. Bijna lees ik
er overheen, maar net
voor ik de pagina omsla,
realiseer ik me wat er
stond en lees ik nog
eens:een onlangs gehouden
enquête. Daaruit bleek dat de
zondag algemeen beschouwd
wordt als de vervelendste dag
van de week. De uitkomst van
bedoelde enquête is mij ont
gaan en hoewel ik lang genoeg
journalist ben om te beseffen
dat ook de krant de waarheid
noch de werkelijkheid in pacht
heeft, geloof ik zonder voorbe
houd dat er zo'n enquête is ge
weest en dat de uitkomst luidde
zoals zij in de krant staat.
Hoogstens kan ik twijfelen
aan het kwaliteitsgehalte van
de enquête. Misschien hebben
ze gevraagd: „wat doet u op
zondag?" en hebben de onder
vraagden in het algemeen ant
woorden gegeven die herleid
konden worden tot 'niets' of
'niet veel', waaruit de onder
zoekers vervolgens zelf de con
clusie trokken dat wij ons in
het algemeen vervelen op zon
dag. Ik mag niet zeggen dat het
zo ongeveer gegaan is, want ik
heb de vragen noch de ant
woorden noch de einduitslag
van die enquête gezien. Alleen
maar de summiere verwijzing
achteraf ernaar.
Hoe kan de zondag nu in
het algemeen ervaren worden
als de vervelendste dag van de
week? De zondag is de enige
dag waarop je niks hoeft. Zelfs
niet meer naar de kerk. De za
terdag kent vrijetijds-rituelen.
Het is een dag voor actie.
Boodschappen. Tuin. Klussen.
Autowassen. Sporten. Beunha
zen. De stad in, koffiedrinken,
krantjes kopen. En de dag is
lang genoeg om dat allemaal
nog te kunnen doen nadat je
hebt uitgeslapen om te beko
men van je vrijdagavond uit of
met vrienden. Een doe-dag, de
zaterdag.
De zondag daarentegen is
een dag waarop veel niet kan
en bijna niets hoeft. Alleen al
het gevoel dat ik absoluut niets
hoef te doen ervaar ik als een
genot. Ondanks tweeënvijftig
zondagen per jaar is het nog
een verrassend zeldzaam genot
ook. Veel te vaak gebeurt het
nog dat een verborgen stem me
toefluistert dat het wel nuttig
en vooral verstandig zou zijn,
als ik althans een of twee
uurtjes van de lange dag, alvast
aan dit of dat zou besteden.
Omdat me dat de komende da
gen goed uit zou komen of om
dat ik anders later ergens mee
vast zou kunnen lopen. Het
enige nadeel van zalig niets
doen is dat je geweten te veel
ruimte voor inspraak krijgt.
Doen wat je wilt. Eventueel
niets. Lekker thuiszitten in de
wetenschap dat anderen in de
file naar de kust staan of met
jengelende kinderen door de
Efteling dolen. Naar Het Capi-
tool kijken of, liever nog, de
bladen lezen die je zaterdag
hebt gekocht, maar waar je 's
avonds niet meer aan toekwam,
omdat je voor de televisie bent
blijven zitten of naar een ver
jaardagsfeestje moest. Koffie
gaan drinken bij oma. Vroeger
gebruikten we de winterse zon
dagen vooral om met de kinde
ren de bossen in te gaan. Tot
aan de schemering om dan,
voor we weer naar ons huis in
de rijtjeswijk reden, op een
speelveld tussen de dennen,
nog een tiental wilde konijnen
te verrassen in de lichtbundels
van de koplampen.
Dankzij de ATV kan ik een
keer of tien per jaar het zon
dagse niets-nuttigs-doen ver
lengen met een hele vrije maan
dag. Zo ook het voorbije week
end. Toen besloot ik de lange
zondagsrust pas in de vroege
morgen van dinsdag. Kwart
voor drie was het geworden
omdat ik, tegen beter weten in,
in de ban was geraakt van een
van die boodschaploze films
die je het melancholieke gevoel
geven dat er betere tijden zijn
geweest en dat je toen zelf ook
beter was. Een oude musical. In
1954, toen hij werd gemaakt,
spraken wij trouwens nog van
showfilm. In 1954 was ik net te
rug van de Antillen en volgde
ik een cursus aan de Navigatie
en Gevechts-Informatie School
te Den Helder. 1954 was ook
het jaar dat ik grotendeels in
Engeland doorbracht en het
was daar, in Portsmouth, dat ik
de film Rose Marie voor het
eerst en het laatst had gezien.
De tijd blijkt voor het uiter
lijk van Howard Keel (30 jaar
later Clayton Farlow in Dallas)
heel mild te zijn geweest. Op
zijn grijze haardos en snor na
ziet Miss Elly's minnaar er nau
welijks een dag ouder uit dan
als sergeant Mike Malone van
de roodgejaste en Koninklijke
Canadese Bereden Politie. Zelfs
die snor, toen nog zwart, was
dertig jaar geleden al precies
hetzelfde geschoren. Met Fer
nando Lamas dingt Keel, ever
greens zingend als Rose Marie
en Indian Love Callnaar de
hand van hetzelfde meisje, ge
speeld door de nog stralend
jonge Ann Blyth.
Geen van drieën heeft ooit
tot mijn filmfavorieten behoord
en de film zelf stelt ook niet
veel voor, op de liedjes na en de
prachtige beelden van de Cana
dese Rocky Mountains. Op een
Indiaans opperhoofd na is
iedereen even aardig. Het gezag
van de roodjassen is vanzelf
sprekend en de enige boef heeft
een hart van goud. Het zijn de
tijd waaruit de film stamt en de
;edachten en herinneringen die
- - - ijjjg,
van tot eën passend besluit ma-
oproept, die het bekijken er- 2
ken van een lang weekend van
zalig nietsdoen. En daarmee is-
tevens het te laat opblijven
voor een onbenullige 'show
film' wel gerechtvaardigd.
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllimiMlilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllrê
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand 25,50; per kwartaal 73,50 of per jaar 285,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, f 7,50 per jaar.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,30; zat. 1.50.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice*
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan Bouwmans
AFGELOPEN SEPTEMBER zaten verte
genwoordigers van de katholieke Justitia
et Pax-commissies uit de Westeuropese
landen in het Vaticaan weer eens om de
tafel met het hoofd van het Vaticaanse
Justitia et Pax, de Franse curiekardinaal
Etchegaray, en enkele van diens mede
werkers. Het was voor het eerst sinds vele
jaren dat functionarissen van dit Vati
caanse orgaan en van de nationale orga
nen, die werkzaam zijn op het gebied van
gerechtigheid en vrede, met elkaar spra
ken.
De situatie van de mensenrechten in de kerk
was een onderwerp dat alle delegaties nadruk
kelijk aan de orde stelden. De Oostenrijkse de
legatie sprak hierbij de duidelijkste taal aan
het adres van het Vaticaan: „De wijze waarop
nu bisschoppen benoemd worden, is een schen
ding van de mensenrechten. U kunt ons geen
kandidaten opleggen!"
De Oostenrijkers beleven nog volop de na
weeën van opgezadeld te zijn met drie onge
wenste bisschoppen in korte tijd. Maar ook met
de benoeming van kardinaal Joachim Meisner
(Oost-Berlijn) tot de nieuwe aartsbisschop van
Keulen heeft paus Johannes Paulus II van de
vrijheid der kinderen Gods weer een aardige
aanfluiting weten te maken.
De benoeming van de nieuwe man in dit be-
langrij ke Duitse aartsbisdom - waarin per j aar
meer dan 1 miljard mark omgaat; alleen aan
kerkbelasting onvangt het jaarlijks 950 mil
joen mark-heeft zich ruim veertien maanden
voorgesleept. Het spreekt daarbij boekdelen
dat gaandeweg alle details rond de felle
machtsstrijd, waarop deze benoeming uitliep,
op straat belandden. Een machtsstrijd waarin
behalve het domkapittel van Keulen ook de
presidenten van twee Duitse deelstaten een
flinke partij hebben meegeblazen: Johannes
Rau (protestant en socialist) van Nordrhein-
Westfalen en Bernhard Vogel (katholiek en
christen-democraat) van Rheinland-Pfalz. De
paus heeft de machtsstrijd gewonnen, maar de
toekomst zal leren tegen welke prijs, zoals bij
voorbeeld geschokt vertrouwen.
Voor een benoeming van een bisschop in
Keulen heeft de paus van Rome zijn handen
iets minder vrij dan elders op de wereld. Er is
namelijk nog altijd het concordaat van kracht
dat het Vaticaan in de jaren twintig heeft ge
sloten met de toenmalige staat Pruisen, waar
van beide genoemde deelstaten de wettige erf
genamen zijn. In dat concordaat zijn het Vati
caan en Pruisen wederzijdse rechten en plich
ten bij benoeming van bisschoppen overeenge-
Kardinaal Meisner
foto anp
komen. Zo hebben de beide deelstaatpresiden
ten tot op de dag van vandaag het recht om
vooraf te beoordelen of een voorgenomen be
noeming van him kant niet op politieke bezwa
ren stuit. Is dat wel het geval, dan kunnen ze
een veto uitspreken en gaat de benoeming niet
door. Dit was met met huidige benoeming van
Meisner niet zozeer aan de orde, maar wel de
poging van het Vaticaan om de voorgeschre
ven procedure aan de laars te lappen. Als het
Vaticaan zich niet aan het concordaat zou hou
den, dan achtten de beide Duitse deelstaten
zich ook niet meer aan hun (financiële) ver
plichtingen gebonden.
De opstelling van de deelstaatpresidenten
was echter vooral een steun in de rug van het
Keulse domkapittel. Want tussen dit kapittel
en de paus speelde de machtsstrijd zich feite
lijk af. Het concordaat bepaalt dat het kapittel
aan de pauskandidaten voordraagt. Met
inachtneming van deze voordracht, zo schrijft
het concordaat letterlijk voor, presenteert de
paus op zijn beurt aan het kapittel drie kandi
daten waaruit het kapittel er een kiest welke
de paus vervolgens benoemt. Maar zoals onder
deze paus gewoonte is geworden, kreeg het
Keulse kapittel drie namen uit Rome die niet
alleen niet op het lijstje van het kapittel had
den gestaan, maar voor het kapittel ook on
aanvaardbaar waren. Het kapittel wees dan
ook alle drie de pauselijke kandidaten af.
Daarmee ontstond een situatie die in het
concordaat niet was voorzien. Rome meende de
handen nu volledig vrij te hebben, maar dat
werd aan Duitse zijde bestreden. De machts
strijd was begonnen. Het kapittel meende dat
het Vaticaan drie nieuwe kandidaten behoorde
voor te leggen. De paus heeft dat pertinent ge
weigerd.
Hoe heeft de paus de strijd gewonnen In de
huidige tijd draagt niet alleen een kapittel bis
schopskandidaten voor, maar ook de Duitse
bisschoppen (in hun geheel of afzonderlijk) en
de Vaticaanse Congregatie voor de Bisschop
pen. Het is denkbaar dat op het lijstje van de
Vaticaanse instantie en van het Keulse kapit
tel, maar ook op het lijstje van de Duitse bis
schoppenconferentie en van het Keulse kapit
tel niet één keer dezelfde kandidaat heeft ge
staan. Maar het is nauwelijks voorstelbaar dat
onder al die namen er niet eentje zou zijn die
voor het Keulse kapittel aanvaardbaar was. De
conclusie ligt voor de hand dat het Vaticaan
met de presentatie aan het Keulse kapittel van
de conservatieve kardinaal Meisner (die de
paus feitelijk in Keulen wilde hebben)en de
aartsconservatieve aartsbisschop Dyba van
Augsburg en de in het Vaticaan werkzame
Duitse bisschop Paul Cordes het domkapittel
met voorbedachte rade heeft willen negeren.
Wat de term 'Met inachtneming van' in het
concondaat ook mag betekenen-en daarover
liepen de juridische opvattingen nu onder
meer uiteen-toch zeker niet een volstrekt ne
geren van het kapitteL Hetgeen gebeurd is,
hoewel de Vaticaanse persdienst tegen alle ge
bruiken in enkele weken voor de feitelijke be
noeming een verklaring uitgaf waarin gezegd
werd dat het Vaticaan altijd de bedoeling had
gehad om de meningen en de statuten van het
Keulse kapittel te respecteren en te handelen
in overeenstemming met het concordaat en het
kerkelijk wetboek. Wie daaraan mocht twijfe
len, aldus de verklaring, maakte zich aan bele
diging schuldig.
Kardinaal Meisner liet de paus bij twee be
zoeken aan het Vaticaan weten net zo lief niet
naar Keulen te gaan. De paus hield voet bij
stuk. Het kapittel kreeg geen nieuwe kandida
ten. Wel werd de tijdelijke administrator van
het bisdom Keulen naar Rome ontboden en ook
tot tweemaal toe de voorzitter van de Duitse
bisschoppenconferentie, mgr. Karl Lehman
van Mainz. De laatste werd vorige week ten
slotte met duidelijke instructies naar Keulen
gestuurd. Het kapittel, aldus het Vaticaan, had
inderdaad het recht om uit drie door de paus
voorgestelde kandidaten een te benoemen bis
schop voor te dragen. Maar dat is niet slechts
een recht, nee, het is tegelijk en veel meer nog
de plicht van het kapittel dat te doen. Het ka
pittel had derhalve met afwijzing van de drie
kandidaten zijn plicht verzaakt, had zich zelfs
schuldig gemaakt aan ongehoorzaamheid aan
de paus van Rome. Of de zestien kapittelheren
zich even fluks van hun plicht wilden kwijten.
Om het de kapittelheren daarbij „gemakke
lijker" te maken, werd tegelijk maar even de
bepaling in de kapittelstatuten vervallen ver
klaard dat een bisschopskandidaat met abso
lute meerderheid 9 stemmen van de 16 dus)
gekozen moet worden. Toch geen onzinnige be
paling, want die waarborgt grote zorgvuldig
heid. In plaats daarvan schreef het Vaticaan
een gewone meerderheid meer: wie de meeste
stemmen krijgt, is gekozen.
Waarna de kapittelheren van Keulen werd
aangezegd de hun voorgeschreven geheime en
„vrije" stemming te houden. Wie neemt bij
deze gang van zaken de keuzevrijheid nog se
rieus Betrouwbare Keulse bronnen weten te
melden dat het kapittel kardinaal Meisner in
die ene steming van vorige week met zes stem
men „vrij" heeft gekozen. De overige tien ka
pittelheren stemden...blanco. Ongetwijfeld zul
len er met hen nog rekeningen vereffend gaan
worden.
Het geval Keulen is het zoveelste in een in
middels aanzienlijke rij. Het internationale
theologische tijdschrift Concilium stelt in het
zojuist verschenen laatste nummer van dit
jaar het systeem van bisschopsbenoemingen
aan de kaak. Het benoemingsrecht van de paus
wordt er niet in aangevochten, maar de con
clusie is duidelijk: het systeem zelf deugt niet.
„In sommige gevallen worden bisschoppen
aangewezen die reeds de basiscapaciteit om
hun leiderschap op zich te kunnen nemen, dui
delijk missen", stelt Concilium onomwonden
vast. En ook: „In een systeem waarin alleen de
paus de keuze bepaalt, komt de kerk meer en
meer af te staan van haar oorsprong."
Verandering van dit systeem valt eenter
geenszins te verwachten van acties zoals in
Keulen. Om de eenvoudige reden dat de men
sen die weliswaar in de positie verkeren om
tijdens een benoemingsprocedure het systeem
te doorbreken, zelfs met een concordaat in de
hand, in feite ten enen male de mentaliteit en
het geestelijke vermogen missen om het been
strak te houden. Het hele systeem steunt na
melijk op de sacralisering van het pausschap
en de innerlijk gevoelde heilige plicht tot ge
hoorzaamheid. Derhalve zal het er wel op
neerkomen dat de wal het schip moet keren
Tel uit de winst.
Door Kees Buijs
VROEGER was een koe
gewoon een koe, een
schaap een schaap, een
varken een varken. Het
beest kwam uit de buik
van zijn of haar moeder, de
natuur had z'n loop. Die
ren fokken was hooguit
een kwestie van de statis
tiek bijhouden.
Maar nu komen er steeds
meer dieren, waarbij hun
moeder en vader al heel snel
het nakijken hebben. Ze leve
ren wat erfelijk uitgangsma
teriaal, en daarna zoekt de
mens het wel uit.
Sinds deze week loopt in
Utrecht Nederlands eerste
kalfje rond, dat is verwekt uit
een eicel van een dode moeder
en ingevroren sperma. Zaad
van een stier, wiens leven of
dood er voor het kalf evenmin
toe doet. Een schaap en een
koe dienden als draagmoeder,
het laboratorium van de
Rijksuniversiteit deed de rest.
Eerder al raakte de veehou
derij bekend met het klieven
van kalverembryo's: één ha
len, twee betalen dus.
Voor fokkers zijn deze rea
geerbuistechnieken en draag
moederschappen veelbelo
vend. Grote hoeveelheden
eicellen krijgen ze letterlijk in
handen, terwijl de koe kan
worden geslacht, of kan blij
ven doorgaan als melkkoe
voor de mens. Uit de be
vruchte eicellen groeien kal
veren die een combinatie zijn
van gewenste en voorspelbare
eigenschappen.
Tot zover gaat het slechts
om het selecteren van de nut
tigste exemplaren. Maar daar
blijft het niet bij. De mens
helpt de natuur graag een
handje om nog nuttiger die
ren te krijgen. Daarvoor is het
nodig om met beesten te expe
rimenteren. Want zonder
grondige kennis van de erfe
lijke mechanismen blijft ma
nipuleren letterlijk een blinde
gok.
Een van de bizarre resulta
ten is een door kloneren ver
kregen beest in Groot-Brit-
tannië, dat half geit en half
schaap is. De wetenschappers
twisten nog over de vraag of
het dier gaap dan wel scheit
genoemd moet worden.
Zo goed als door middel van
kloneren de chromosomen
van twee 'vreemde' beesten
zijn samen te smelten, zo kan
de techniek ook beesten ople
veren waaraan het mannetje
geen erfelijke bijdrage meer
levert. Het erfelijk materiaal
van het vrouwtje wordt met
een kunstgreep verdubbeld.
Symen 40, het reageerbuiskalf dat in Utrecht werd 'sa
mengesteld' met op de achtergrond de draagmoederkoe.
foto anp
Zo zwemmen er aan de Wage-
ningse Landbouwuniversiteit
al bakken vol gekloneerde
karpers rond, die volkomen
aan elkaar gelijk zijn.
Muizen fungeren al heel
lang als proefkonijn. Ze wor
den in het laboratorium onder
meer gebruikt om hen stoffen
te laten aanmaken die men
gebruikt bij de opsporing van
ziekten bij de mens. Sinds en
kele jaren sleutelen weten
schappers ook aan erfelijke
eigenschappen van muizen.
In de Verenigde Staten zijn
muizen te koop die gegaran
deerd binnen negentig dagen
kanker krijgen Ze hebben
een menselijk kankergen in
geplant gekregen De kanker-
muizen, waarop de Harvard
Universiteit eerder dit jaar
het patent verwierf, zjn zeer
in trek bij de geneesmidde
lenlaboratoria. Inmiddels lo
pen er handenvol patentaan-
vragen voor andere dieren die
genetisch zijn veranderd.
De resultaten van al dit ge-
manipuleer wisselen sterk.
Het komt doordat de mens
wel genen in het erfelijk ma
teriaal van dierembryo's kan
spuiten, maar niet weet wat
er uit komt. Zo kregen muizen
in 1982 genen ingespoten die
groeihormonen aan het werk
zetten. De muizen werden
tweemaal zo groot, zonder er
ogenschijnlijk last van te heb
ben. Maar toen men varkens
vier jaar later dezelfde groei-
genen inspoot, kregen ze ern
stige gewrichtsontstekingen.
Ze gingen bijna allemaal jong
dood. Een van de proefvar-
kens werd nog twee jaar oud,
maar heeft z'n leven lang niet
op z'n poten kunnen staan.
Het Amerikaanse ministe
rie van landbouw speelt een
actieve rol bij het ontwerpen
en verbouwen van beesten:
muizen die medicijnen ma
ken, superzalmen en -forel
len, koeien van vijfduizend
kilo, fors uit de kluiten ge
wassen kippen, vissen en
schelpdieren die tegen ver
vuild water kunnen.
In Australië wil men geiten
die angorawol produceren, er
felijk zo veranderen dat hun
wol eens per jaar vanzelf los
laat. Een genetisch scheermes,
zogezegd.
Terwijl er veel landen zijn
waar experimenteerders vol
komen ongehinderd him gang
kunnen gaan, gelden in de be
langrijkste westerse landen
voor onderzoekers en labora
toria regels voor dergelijke
dierexperimenten. Wat de
maatschappij er van vindt, is
nog nauwelijks gevraagd De
meeste mensen hebben geen
idee welk onderzoek in labo
ratoria gebeurt, en met welk
doel.
Ook in ons land gaat de
ontwikkeling in de richting
van het op de tekentafel leg
gen en monteren van erfelijke
eigenschappen van dieren
Het Utrechtse kalfje is eigen
lijk nog maar een onschuldig
voorloperfje.
De ontwikkeling van men
selijke kunstgrepen gaat zo
snel, dat niemand er van zal
opkijken wanneer een olifant
straks ook wérkelijk een muis
baart.
DE NIEUWE regering van
nationale eenheid in Israël
staat voor belangrijke uit
dagingen als de Palestijnse
opstand in de bezette ge
bieden, een diplomatiek
offensief van de PLO en
een stagnerende economie,
maar zij lij kt weinig nieu
we, frisse ideeën te hebben.
Politieke analitici menen dat
het Likudblok en de Arbei
derspartij, die het eens wer
den over de vorming van een
nieuwe grote coalitie, verwik
keld zouden kunnen blijven in
de patstelling die heeft ver
hinderd dat Israël de afgelo
pen vier jaar met een initatief
voor vrede in het Midden-
Oosten is gekomen.
„Dit is een regering die
geen antwoord biedt op de vi
tale kwestie voor de staat Is
raël, de kwestie van vrede en
oorlog", verklaarde professor
Amnon Rubinstein, wiens
Shinui-partij (Verandering-
-partij) de vorige coalitie ver
liet uit protest tegen het uit
blijven van vredesinspannin
gen.
In het akkoord over de coa
litie hebben de partijen zich
verplicht de één jaar durende
Palestijnse opstand in de be
zette Gazastrook en Weste
lijke Jordaanoever neer te
slaan zonder precies te zeggen
hoe, alsmede acht nieuwe
joodse nederzettingen te bou
wen en te weigeren met de
PLO te praten over vrede. Het
akkoord omvat geen nieuwe
vredesvoorstellen ondanks
brede erkenning dat Israël
moet trachten het initiatief te
herkrijgen, dat de Palestijnse
Bevrijdingsorganisatie PLO
de afgelopen twee maanden in
handen nam. „Er is geen re
den waarom deze regering
minder verlamd zou zijn dan
de vorige regering", erkende
een sombere functionaris van
het Ministerie van Buiten
landse Zaken in Jeruzalem.
„Hooguit, zei hij, zullen de
partijen trachten beperkt Pa
lestijns zelfbestuur in de be
zette gebieden door te voeren,
maar dit kan door de PLO
worden geblokkeerd". De Li
kud weigert enig deel bezet
Arabisch land af te staan en
de Arbeiderspartij zegt bereid
te zijn in vredesbesprekingen
delen van de Westoever over
te dragen aan Jordanië en de
Palestij nen.
Een vruchteloos debat in
het kabinetsberaad van afge
lopen zondag schilderde dui
delijk de patstelling. Volgens
kabinetsbronnen hebben twee
Yitzhak Shamir (I) en Shimon Peres (r) tijdens bespre
kingen over de vorming van een brede coalitie. - fotoap
ministers voorgesteld om een
zijdig de Palestijnse autono
mie door te zetten, maar de
leider van de Arbeiderspartij,
Shimon Peres, wees dat van
de hand. „Stel je een toestand
voor, waarin het leger zich te
rugtrekt uit Nablus en daar
morgen de PLO-vlag waait en
zij een PLO-comité voorstel
len dat Nablus gaat besturen.
Wat doen wij dan? Hoe verde
len wij de soevereiniteit over
gebieden?", vroeg Peres.
De Israëlische minister van
Defensie, Yitzhak Rabin, zei
zondag tijdens het kabinets
beraad: „Ik denk niet dat een
zijdige stappen zullen bijdra
gen aan het doel van vooruit
gang naar een regeling. Israël
moet niet toegeven aan ge
weld", aldus Rabin.
De praktische eensgezind
heid in Israël zoals die blijkt
uit het akkoord over de
nieuwe regering, staat in
schrille tegenstelling tot een
toenemende consensus in de
wereld over het Midden-Oos
ten. Een consensus die de
joodse staat in een dieper iso
lement dreigt te brengen.
Meer dan zeventig landen
hebben de onlangs geprocla
meerde Palestijnse staat er
kend en Israëls nauwste
bondgenoot, de Verenigde
Staten, is vorige week bespre
kingen begonnen met de PLO.
Westerse diplomaten ver
klaarden dat verandering
kennelijk van buiten dient te
komen. De nieuwe Ameri
kaanse regering van de aan
staande president George
Bush zal waarschijnlijk meer
druk uitoefenen op Israël dan
de regering-Reagan. „Dit is
dezelfde Israëlische regering,
maar zij staat tegenover een
andere internationale situa
tie. De druk om concessies te
doen zal veel sterker zijn", zei
een Europese diplomaat. „De
Amerikanen en de Russen
praten samen over regionale
conflicten in de hele wereld.
Het Midden-Oosten kan daar
niet buiten blijven", zei hij.
Op economisch gebied zal
Peres als minister van Finan
ciën de schuldenlast van de
kibbutzim, de collectieve
boerderijen, aan moeten pak
ken, en het Koor-conglome
raat. Dit in eigendom van de
Israëlische vakbonden zijnde
concern is verantwoordelijk
voor 17 procent van de Israëli
sche industriële produktie. De
groei van de Israëlische eco
nomie is dit jaar vertraagd tot
nog maar één procent, de in
dustriële produktie neemt af
en de inflatie, die de demissio
naire regering van 400 pro
cent in 1985 wist terug te
brengen tot ruim 16 procent in
1987, steekt de kop weer op.
In bankierskringen wordt
verwacht dat de regering vol
gende maand de shekel met 15
procent zal devalueren. Men
meent dat de regering aan
zienlijke bezuinigingen zal
moeten doorvoeren om de
economie te versterken. Maar
dergelijke bezuinigingen lij
ken niet waarschijnlijk nu de
Palestijnse opstand extra
kosten betekent voor de de
fensiebegroting en de recessie
en werkloosheid de belasting
inkomsten minder maken en
het moeilijker maken werk
nemers in de publieke sector
te ontslaan, zo zeggen econo
men in Israël. (RTR)
7
AMSTERDAM (ANP) - C
en A Nederland besteedt
stelselmatig via tussenper
sonen opdrachten aan ille
gale-, naaiateliers uit. Ook
andere bedrijven zoals Peek
en Cloppenburg en Cool Cat
maken zich hier schuldig
aan.
Leden van de Stichting Op
stand en de fondsorganisatie
XminY zeggen hiervoor de be
wijzen te hebben gevonden bij
hun studie 'Kolonievorming in
het Westen'. De rapportage
wordt vandaag in Amsterdam
aan het publiek gepresenteerd,
0m de mensen op de hoogte te
Van onze Haagse redactie
Die wijziging moet het ops
opvangcentrum Schiphol-^
ken.
Lukt het minister Korthals Al-
tes (Justitie) niet de Sen;
vandaag nog bevredigend ant
woord geven op een aantal vra-l
gen - en de kans daarop lij kt
groot - dan zal de Eerste Ka-I
mer de wijziging van de
Vreemdelingenwet pas op löi
januari volgend jaar behande-l
len. Daarmee zou de Senaat een I
streep halen door de rekening!
van de bewindsman, die de ge
wijzigde Vreemdelingenwet
nog voor 1 januari van kracht
wil laten worden.
Oorspronkelijk lag het in de
bedoeling dat de Eerste Kamer I
de wijziging van de Vreemde
lingenwet gisteren al zou be
handelen. Dat ging niet door,
omdat minister Korthals Altes
tijdens het voorbereidend on
derzoek een aantal vragen on
beantwoord moest laten. De
Senaat gaf de bewindsman
vervolgens 24 uur uitstel: zijn
de antwoorden er vandaag niet
op tijd of van onvoldoende
kwaliteit, dan komt er geen
spoed-behandeling.
Tijdens het voorbereidend on-
Minister Korthals-Altes.
- foto de stem/johan van gurp
NEDERLANDERS HOUDEN ervf
We scheppen er zelfs enig genoi
druk van ons model sprookjes!
schuldcomplex achter te laten. N
vereind staan van ergernis en w>
onze feilen, onze falende politiek
De Zweedse professor in de e
in ongezouten taal ons toekoms
derd: Nederland wordt een 'gettc
Pering, drugs en misdaad', als
werkloosheidsprobleem aan te p
Geen juichtonen over de voor
zoals Lubbers cs die veelvuldig
nadrukkelijk op de zeerste plek: -
landers, die als 'onbemiddelbari
arbeidsbureaus 'voor eeuwig' ziji
ni 9,e Pr°fessor heeft natuurlijk c
Nederlandse problematiek van f
nier zijn gewend te doen. Lubbi
wijzen op de zegeningen van he
jand uit een diep economisch dt
is weliswaar nog het akelige en
zeer langdurig werklozen, maar
neeft het toch maar beter dan z
gesuggereerd dat het beleid-Lut
een mening die in september o
ulturele Verkenningen.
De Zweedse professor begint
eers ophoudt. Göran Therborn
^atiek minder in macroschar
nori Nederlandse samenlevin
va 1 tot 15 procent van de N
nc toegenomen w'elvaart var
va a a' er 00k cie komende jare
hol 2ware, belastende woord
eaenken dat in sommige grote
niH "1 de o'toichtloze hoek zit. E
et of slechts heel langzaam verl
foao zou 9°ecl zÜn ais het hare
or ln de beleidskamers van r<
9 nomen. Want duidelijk is, dat c
geleidelijkheid' het probleem
kan rien'..00k al zegt zij planner
lan„i dringt. Öp het mom'
h(wers,,contont is, bestaat het ri
kan y?"en vergeten worden. Da
waarschip d3t 8en ZWeedSÉ
