Een scheurtje in een appelschil
Gorbatsjov verovert New York met troepenvermindering
Opstand is voor Palestijnen manier van leven geworden
even.
UITBLAZEN
OVERLEG W
'Deetman m
Tweede Kami
met lastenvei
de Stem com
Nieuwe
ijstijd
ARMENIE LIGT IN GEVOELIGE AARBEVINGSGORDEL
Hulp geboden
WIM KOCK
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 9 DECEMBER 1988
e
JDESTEMi
RUIM 300 DODEN NA JAAR OPSTAND IN DOOR ISRAËL BEZETTE GEBIEDEN
nflSTEM BINNENU
DAT was weer even
schrikken geweest,
een paar weken gele
den. Met de bossen was
het véél erger gesteld dan
men tot dan toe had ge
dacht. Tot wat 'men tot
dan had gedacht' behoor
den vast en zeker de be
vindingen van het ministerie
van Landbouw, dat jaarlijks
het zieke bos de vinger aan de
pols houdt, om het zo maar te
zeggen. Het ministerie laat elk
jaar de gezondheidstoestand
van de groene patiënt onder
zoeken en uit de kolommen cij
fers blijkt dan hoe het ziekte
beeld zich ontwikkelt.
Ik was meer dan gewoonlijk
ontvankelijk voor het bericht
omdat ik nog kort tevoren op
de televisie een groepje bos-
vrienden in de weer had gezien
met versgezaagd hout van ge
zonde bomen. Daarmee over
dekten ze een stukje bos, ergens
in Brabant. Ter bescherming
van de bomen tegen de zure re
gen, zeiden ze. Dat had diepe
indruk op mij gemaakt, hoewel
mijn alter ego, achterdochtig
als altijd,, fluisterend had ge
vraagd of ik dacht of het een
boom (of ons!) iets zou uitma
ken of hij moest sterven door
de regen of door te worden om
gehakt en verzaagd tot plan
ken, balken en latten, om een
paar lotgenoten te sparen.
De onheilstijding dat het
véél erger was, leek te worden
bevestigd door mijn eigen be
vindingen in het minimilieu, te
midden waarvan ons huis staat.
Het gazon zit al jaren onder het
mos, maar nu was ook het ro-.
zenperk ermee bedekt. We kon
den het er zo afrapen. Tussen
de vaste planten in de border
achter het huis groeiden de hele
zomer weelderige pollen mos
die nu, door de kou zeker, weer
beginnen in te zakken en ook
gemakkelijk opgeraapt kunnen
worden in het kader van de na-
jaarsschoonmaak, waar ik he
laas nog niet aan toe ben geko
men vanwege het vele zure re
genen.
Mos wijst op vefcurig, zo
heb ik uit tuinboeken geleerd
en bij de Boerenbond bevestig
den ze dat graag als ik om een
zakje kalk kwam. In geen van
beide tuinen die ik in de afgelo-
>en twintig jaren heb 'bewerkt'
ieb ik ooit eerder zóveel mos
aangetroffen als dit jaar. Lo
gisch dat je lekenverstand dan
zegt dat het van de zure regen
komt. Het hééft immers erg
veel geregend, vorige winter en
afgelopen voorjaar en zomer.
Ik schrok dus wel, maar keek er
tegelijk niet zo van op, toen ik
vernam dat het met de bossen
veel erger was dan men tot dan
toe had gedacht.
Maar wat lees ik nu? Het
ministerie van Landbouw heeft
de uitslag klaar van het onder-
zoek-1987. Daaruit blijkt dat er
ten opzichte van 1986 weinig of
geen achteruitgang was. De
dennenstand was zelfs weer
heel wat opgefleurd. Vier jaar
geleden was nog maar 34 pro
cent van de grove den gezond
genoeg om lang en gelukkig
voort te leven, vorig jaar was
dat al weer 70 procent. Het
dubbele! Dit was mede het ge
volg, meldt het ministerie, van
de 'voor de meeste boomsoor
ten gunstige - en hier ging voor
een halve seconde mijn lamp
uit - weersomstandigheden van
de afgelopen tijd'. Is al die zure
regen dan toch ergens goed
voor geweest?, vraag je je dan
af.
Niet dat het nu allemaal op
eens meevalt. Minister Braks
spreekt van „ernstig maar sta
biel". Ernstig dus, maar dat
klinkt, gesteund door cijfers,
toch anders dan „veel erger dan
we tot nu toe hadden gedacht".
Wie braaf volgt wat de krant
bijna dagelijks aandraagt aan
nieuws en meningen over mi
lieu, zure regen, mest, zinkende
gifcontainers, drieweg-katalisa-
tors, 'autorijden moet duurder'
(Smit-Kroes), 'auto kan vol
gend jaar goedkoper (Alg. Dag-
bi. van gisteren), het dode ven
op de vergrassende heide; wie
dat allemaal in dagelijkse por
ties tot zich neemt, ziet al lang
van de stervende bomen het
aangetaste bos niet meer.
Het milieu lijdt aan de
mens. Dat is duizenden jaren
geleden begonnen toen de mens
ophield met jagen en boer
werd. Toen maakte de mens
zich los uit het landschap om
het voortaan naar zijn hand te
zetten. Dat is hij blijven doen.
Hij doet het nog, of hij nu boer
is of milieu-activist, minister
van verkeer en waterstaat of
autoforens, projekt-ontwikke-
laar of dagkampeerder. Het
probleem is ook eigenlijk niet
de spanning die bestaat tussen
de verschillende ideeën die de
mensen hebben over het beheer
van het landschap, maar het
feit dat er sinds de laatste ijstijd
zo ontzettend veel mensen zijn
gekomen, in het bijzonder ook
op het krappe oppervlak dat
Nederland heet.
Ik denk eerlijk gezegd ook
niet dat 'goed' komt met 'ons
milieu'. Het zal gemakkelijker
blijken te zijn om onder de eve
naar de vernietiging van het re
genwoud te doen staken en in
Afrika de opmars van de woen-
stijnen te stuiten, dan in de ver
stedelijkte gebieden van de we
reld de druk van de mens op
het milieu meer dan mondjes
maat te verlichten. Het milieu,
het landschap, zal blijven ver
anderen. Net zo lang tot een
nieuwe ijstijd grote delen van
de aarde weer schoonschraapt
en de mensheid drastisch uit
dunt, zodat als het ijs zich te
rugtrekt, alles weer opnieuw
kan beginnen. Met jagen en
vissen en noten en bessen pluk
ken.
Als die ijstijd nog deze win
ter begint, kan het wel ander
half miljoen jaar duren eer er
een nieuwe Nijpels opstaat om
de jagers ervan te weerhouden
boer te worden.
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiirë
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of f 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. f 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnlfrolfltioc
Postgiro 1114111 ABN rek. 520538447.
NCB rek,230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Paul de Schipper
DE aarde is een appel met
hier en daar een weke plek
of een scheurtje. En het
zijn die zwakke plaatsen
waar de aarde haar span
ningen ontlaadt.
Dit keer liggen er Armeniërs
onder het puin van hun hui
zen. Het zijn niet de eersten,
het zullen niet de laatsten
zijn. We sturen raketten naar
de maan en naar Mars, maar
onze eigen planeet hebben we
nog steeds niet onder controle.
Wij Nederlanders hebben
er niet zoveel last van omdat
de schepping ons voorzag van
een natuurlijke schokbreker
van blubber. Miljoenen men
sen echter leven voortdurend
met de angst dat op een dag
de aarde gaat trillen, dat op
een dag hun huis instort.
Een aardbeving wordt
doorgaans veroorzaakt door
verschuivingen in de bovenste
lagen van de aardkorst. Die
verschuiving ontstaan door
temperatuurverschillen.
Eigenlijk is een aardbeving
een ontlading van geologische
stress.
De buitenschil van de appel
die aarde heet koelt steeds
meer af. In het binnenste van
onze wereldbol gloeien gassen
en gesteenten. Door de afkoe
ling krimpt de aardkorst, ter
wijl het binnenste deel door
warmte uitzet.
Op een ongelukkige dag
zoeken die spanningen zich
een uitweg via het zwakste
punt in de schil.
De aardkorst is opgebouwd
uit een aantal bewegende
stukken, ook wel schollen ge
noemd. Die schollen dragen
de werelddelen op hun rug. Ze
bewegen zich langs zoge
naamde de breuklijnen.
Langs die lijnen, de aardbe-
Een flatgebouw in Armenië leunt gevaarlijk naar één kant na de aardbeving die
deze republiek heeft getroffen. fotoanp
vings gevoelige gordel, doen
zich vrijwel alle aardbevin
gen voor.
Armenië ligt in een aardbe
vingsgordel die zich uitstrekt
vanaf de Middellandse Zee,
via Klein-Azië, Iran, China en
Noord-India naar Indonesië.
Als het om aardbevingen gaat
horen we door de eeuwen
steeds diezelfde namen.
De eigenlijke aardbeving is
een schoksgewijze ontlading
van opgebouwde spanning in
de gesteenten. De plek in de
aardkorst, waar die beving
zich met de grootste kracht
voordoet - heet het hypocen-
trum. Dat hart van de beving
kan soms tot 700 kilometer
diep liggen. Jaarlijks vinden
er een miljoen bevingen en
trillingen van de aarde plaats.
Gemiddeld registreren seis
mologische instituten één
flinke aardbeving per uur.
Daarbij is het een geluk
voor de mensheid dat het
grootste deel zich beperkt tot
de zeebodem. Slechts twee tot
drie van die bevingen richt
verwoestingen aan in be
woonde gebieden. Ondanks
het naar verhouding kleine
aantal rampzalige aardbevin
gen zijn er de afgelopen 400
jaar naar schatting 18 miljoen
mensen door gedood.
Armenië eist nu een tol van,
voorlopig, 'vele tienduizenden
slachtoffers', maar uit de ge
schiedenis van China zijn
aardbevingen met 1 miljoen
doden bekend. Al eeuwenlang
is het gebied tussen de Kaspi
sche en de Zwarte Zee het to
neel van hevige aardschok
ken. In 1840 viel een aardbe
ving in oost-Turkije, even
westelijk van het huidige
rampgebied, samen met een
uitbarsting van de vulkani
sche berg Ararat.
Britse diplomaten die kort
daarna op inspectie gingen
langs verwoeste steden en
dorpen kwamen in Istanbul
terug met het onwaarschijn
lijke verhaal dat door die
aardbeving de ark van Noach
tevoorschijn was gekomen. Ze
maakten melding van 'een
grote bootachtige houten
structuur onder aan een steile
rots". Zo zorgde een aardbe
ving voor een vermeende her
ontdekking van de ark van
Noach.
Onder Nederland heeft de
woede van de aarde zich nog
nooit echt ontladen. Van de
aardbevingen die we hier
hebben gevoeld lagen de epi
centra in het zuiden en oosten
van ons land.
Nederland kan echter een
stootje hebben. De sterkste
schok uit onze geschiedenis
deed zich voor in novembe
1932: 4,3 op de schaal var
Richter. Er sneuvelden slecht
enkele fabrieksschoorstenen
In de nacht van 19 op 20 fe
bruari 1971 trilde de aarden
Limburg. Klokken hielden
met tikken en het water kl
ste uit de aquariums.
Seismografen in De Bilt re-
gistreerden 3,5 op de g
van Richter. Twaalfhonderi
kilometer zuidelijker,
noord-Italië sloeg de mi
echter uit tot 6,9.
In de nacht van 7 op 8 no
vember 1983 kregen veel Bra
banders en Limburgers
wat raar gevoel tijdens hur
slaap. Opnieuw beefde 1
aarde, maar het bleef bij een
Wat goedmoedig schudden
rammelende kastdeuren Hier
en daar viel een slapende par
kiet van z'n stokje.
De kans dat er zich in Ne
derland een flinke beving
bijvoorbeeld 6 of 7 op dt
schaal van Richter wordt ge
schat op een keer in de tien
duizend jaar, een kanspercen
tage dat gelijk is aan hel
overstromingsrisco van de
meeste van onze zeedijken
SOVJETLEIDER Michail
Gorbatsjov heeft het Wes
ten woensdag verrast met
de aankondiging dat zijn
land afscheid wil nemen
van de wapenwedloop en
zijn strijdkrachten eenzij
dig met een half miljoen
man zal inkrimpen. In het
Westen is positief gerea
geerd op de rede van Gor
batsjov voor de Verenigde
Naties, waarin hij ook be
loofde dat de Sovjetunie
5.000 tanks en 50.000 solda
ten zal terugtrekken uit de
Oosteuropese landen.
De Amerikaanse president,
Ronald Reagan, zei dat Gor
batsjov met deze stap geschie
denis zal schrijven, als hij
zich eraan houdt. Ook George
Bush, die op 20 januari zijn
intrek neemt in het Witte
Huis, liet zich positief over het
besluit uit. Maar hij waar
schuwde wel dat de Sovjet
unie ook na de troepenver
mindering nog steeds een
overwicht op het gebied van
de conventionele strijdkrach
ten zal hebben.
In NAVO-kringen in Brus
sel, waar de Amerikaanse mi
nister van buitenlandse zaken
George Shultz zijn NAVO-
collega's donderdag over de
besprekingen tussen Reagan,
Bush en Gorbatsjov inlicht,
werd gesproken van een 'stap
in de goede richting'.
Terwijl het Westen de stap
verwelkomde, waren er aan
wijzingen dat de door het Po
litburo gesteunde reductie
van de conventionele strijd
krachten in militaire kringen
-in-de Sovjetunie op verzet is
gestoten. De woordvoerder
van het Sovjetministerie van
buitenlandse zaken, Gennadi
Gerasimov, onthulde in New
York dat de stafchef van de
Sovjetstrijdkrachten, maar
schalk Sergej Achromejev,
onlangs om 'gezondheidsrede
nen' met pensioen is gegaan.
Gerasimov ontkende dat het
aftreden van Achromejev, die
in 1983 Nikolaj Ogarkov op
volgde nadat een Zuidkore-
aans verkeersvliegtuig boven
de Sovjetunie was neerge
schoten, samenhing met de
door Gorbatsjov aangekon
digde troepenvermindering.
Maar hij sloot niet geheel uit
dat 'verschillen van opvat
ting' een rol hadden gespeeld
bij het vertrek van Achrome
jev.
In zijn toespraak tot de
Verenigde Naties, waarmee
hij een uitbundig applaus
oogstte, riep Gorbatsjov ver
der op tot een staakt-het-vu-
ren in Afghanistan per 1 ja
nuari volgend jaar en vroeg
hij om de oprichting van een
VN-vredesmacht, die op het
bestand zou moeten toezien.
Voorts zei Gorbatsjov dat zijn
land bereid is de armste ont
wikkelingslanden honderd
jaar vrij te stellen van het be
talen van rente en aflossing
over hun schulden en be
paalde landen zelfs hun
schuld kwijt te schelden.
Beide zijden toonden zich
ingenomen met de ontmoeting
die Gorbatsjov met Reagan en
Bush had op Governors Island
in de haven van New York.
Bush vertelde dat hij de Sov
jetleider had gezegd dat hij
wat Reagan heeft opgebouwd
wilde voortzetten. Hij zei dat
de Sovjetleider er begrip voor
had dat hij doordat de Ver
enigde Staten juist in de over
gangsfase van de regering-
Reagan naar de regering-
Bush zitten, geen zaken met
hem kon doen.
President Reagan leek
enigszins aangedaan door de
afscheidsontmoeting met
Gorbatsjov met wie hij vijf
topontmoetingen heeft gehad.
De twee presidenten namen
uitgebreid afscheid van elk
aar voordat Gorbatsjov in
zijn zwarte Zil-limousine
stapte en vertrok. Samen met
zijn vrouw Raisa maakte
Gorbatsjov een rondrit door
de hoofdstad van het wereld-
kapitalisme. Op weg naar het
centrum stapte Gorbatsjov
even uit de auto om handen te
schudden met enkele ver
baasde omstanders. „Vertel de
New Yorkers hoe dankbaar
wij zijn", zei Gorbatsjov tegen
een aantal mensen op het dak
van het World Trade Centre.
Shultz vertrok na de 'mini-
top' op Governors Island met
een naar Brussel, waar hij de
ministers van buitenlandse
zaken van de NAVO-landen
over de gesprekken met Gor
batsjov zal inlichten Met de
beloofde troepenverminde
ring komt Gorbatsjov enigs
zins tegemoet aan de NAVO-
landen, die al j aren klagen dat
de Sovjetunie een enorm
overwicht heeft op conventio
neel gebied.
Volgens Gorbatsjov zal het
naar schatting 5,3 miljoen
man sterke Sovjetleger met
500.000 man worden inge
krompen. Verder zullen er
10.000 tanks verdwijnen,
waarvan 5.000 uit de Oosteu
ropese landen, alsmede 800
gevechtsvliegtuigen en 8.500
stuks -artillerie. Gorbatsjov
zei verder dat de overgeble
ven troepen zullen worden
gereorganiseerd en een 'de
fensieve' opzet zullen krijgen.
Volgens Sovjetwoordvoer
der Gerasimov wil Gorbats
jov met de maatregel laten
zien dat de Sovjetunie niet als
een bedreiging moet worden
gezien. „Wij zijn bezig de in
het Westen heersende mythe
over een Sovjetdreiging te on
dergraven", aldus Gerasimov.
„Door middel van daadwer
kelijke stappen laten wij zien
dat er geen Sovjetdreiging is".
Gerasimov zei dat het om een
opstelling gaat die door het
hele Sovjetvolk
wordt, „omdat de gelden zul
len worden besteed aan
economie die niet in een al Ie
goede staat verkeert".
Gorbatsjovs voorstel om
een vredesmacht van de VN te
sturen naar Afghanistan,
waar de Sovjetunie de terug
trekking van haar troepen
voortdurende aanvallen van
de door de VS gesteunde isla
mitische opstandelingen tij
delijk heeft gestaakt,
geen enthousiast onthaal van
de Amerikaanse regering.
Shultz zei weinig te voelen
voor het voorstel van Gor
batsjov per 1 jaunari een be
stand af te kondigen in hel
land in afwachting van
vorming van een regering van
nationale eenheid. „Ik denk
niet dat de partijen het erover
eens zullen worden dat zij
controle houden over hel
grondgebied dat zij nu heb
ben", zei Shultz. „Het Af
ghaanse volk accepteert alge
meen gesproken niet dat het
marionettenbewind (de door
de Sovjetunie gesteunde rege
ring in Kabul -red.) het recht
krijgt bepaalde delen van
land te houden".(ANP)
Van onze redactie buitenland
VANDAAG is de Pales
tijnse opstand in de door
Israël bezette gebieden
precies één jaar oud.
De tol van deze 'intifada':
329 Palestij nen zijn in de
strijd omgekomen, naar
schatting 10.000 mensen
raakten gewond en 20.000
anderen werden gearres
teerd.
Volgens gegevens van het Is
raëlische leger zitten op dit
moment nog 5.500 Palestijnen
gevangen.
Op 9 december '87 braken in
de Gazastrook grote demon
straties uit. Aanleiding was
een auto-ongeluk waarbij
drie Palestijnse arbeiders in
het vluchtelingenkamp Jaba-
liya werden gedood en 27 an
deren gewond. Door Gaza
ging het gerucht dat het onge
luk opzettelijk door de chauf
feur van een Israëlische
vrachtwagen zou zijn veroor
zaakt. Bij de controlepost
Eres, de ingang tot de Gaza
strook, was de wagen ingere
den op naar huis terugke
rende Palestijnse arbeiders.
De chauffeur zou een vriend
zijn van een Israëli die een
paar dagen eerder in Gaza-
stad was vermoord.
„Voor de Palestijnen is de
intifada in dit jaar het enige
alternatief geworden om al
hun energie op te richten",
zegt Ibrabhim Karin, de
hoofdredacteur van het Pa
lestijnse persbureua PPS dat
sinds 30 maart op last van de
Israëlische autoriteiten is ge
sloten.
De revolte tegen de Israëli
sche overheersing in de be-
Palestijnse vrouwen roepen om vrede.
zette gebieden leidde sinds 9
december vorig jaar tot een
spiraal van verzet en harde
onderdrukking door het Is
raëlische leger. Ook de econo
mische schade is enorm. Vol
gens niet-officiële schattingen
is het bruto nationaal produkt
van de bezette gebieden met
een derde gedaald. Stakingen,
uitgeroepen door de leiding
van de opstand, en 134 dagen
van uitgaansverboden, opge
legd door het Israëlische le
ger, hebben de inkomens in de
Gaza-strook sterk doen dalen.
Als vergelding tegen de pro
testen is de uitvoer van pro-
dukten uit de bezette gebie
den, zoals vijgen, druiven, ro
zijnen en olijfolie, verboden of
beperkt.
De Israëlische soldaten
wisten aanvankelijk niet goed
hoe zij op de straatterreur van
stenen en molotov-cocktails
moesten reageren. Zij waren
voorbereid op oorlogvoering
en niet op rellenbestrijding.
- foto kadir van lohuizen
Het leger heeft in de loop van
dit jaar zijn taktiek aange
past. De onzekere reacties van
de militairen in december en
januari op massabetogingen
en golven van demonstranten
maakte plaats voor een har
der, sneller en meer aggres-
sief gebruik van traangas,
knuppels, grindkanonnen en
plastic kogels om de onrust te
bestrijden.
Hoewel het aantal dode
lijke slachtoffers door de
nieuwe manier van optreden
is afgenomen, nam het aantal
gewonden juist sterk toe. In
april vielen de meeste dode
lijke slachtoffers, maar in no
vember raakten de meeste
Palestijnen gewond. De hulp
organisatie van de VN voor de
Palestijnse vluchtelingen
(UNRWA) telde in die maand
248 gewonden. De verwondin
gen waren veroorzaakt door
Israëlische kogels, aldus de
organisatie.
Vooral het gebruik van
plastic kogels leidde tot inte-
nationale kritiek. Ook de
Europese Gemeenschap pro
testeerde bij de Israëlische re
gering. Een bezoek van pre
mier Lubbers en minister van
den Broek werd uitgesteld
wegens de situatie in de be
zette gebieden. Officeel heette
het dat het niet mogelijk was
bezoekdata te vinden, die
beide landen pasten en het be
zoek werd naar juli verscho
ven.
Tijdens zijn verblijf in Is
raël uitte de Nederlandse pre
mier kritiek op de Israëlische
politiek in de bezette gebieden
en vroeg zich af of daarmee de
veiligheid van Israël gediend
werd. „De status quo kan niet
voortduren", aldus Lubbers.
Kritiek kwam er ook van
een speciale werkgroep van
de Internationale Commissie
van Juristen die in een rap
port vernietigende conclusies
verbond aan het Israëlische
optreden. In het 335 pagina's
tellende rapport werd aange
voerd dat maatregelen als
economische sancties, de
langdurige sluiting van scho
len en het verbieden van
plaatselijke organisaties nog
negatievere effecten hebben
gehad dan het misbruik van
geweld. „De bewering dat on
wettige incidenten uitzonde
ringen op de regel zijn, kan
niet staande worden gehou
den in het licht van een over
vloed aan gedocumenteerde
voorbeelden", aldus het rap
port. De werkgroep meldde
dat het Israëlische leger ruim
17.000 Palestijnen heeft geïn
terneerd, veelal na processen
die nog geen tien minuten
hebben geduurd. Onder de ge
vangenen bevinden zich 4.000
personen die op grond van de
noodtoestand zonder proces
een half jaar of langer wor
den vastgehouden.
Israël zelf is verdeeld over
de toekomst van de bezette
gebieden. De verkiezingen le
verden geen duidelijke win
naar op, hoewel het aanneme
lijk is dat Israël geregeerd zal
worden door het rechtse Li-
kud-blok en kleine rechtse en
religieuze partijen. Likud wil
de bezette gebieden slechts
autonomie toestaan en meer
nederzettingen in de bezette
gebieden. De kleine rechtse
partijen zijn radicaler en wil
len of de 'transfer' van de Pa
lestijnen uit bezet gebied naar
de Arabische buurlanden of
annexatie. Harder optreden in
de bezette gebieden achten zij
in ieder geval nodig.
Andere Israëliërs zijn van
mening dat de intifada de si
tuatie ingrijpend veranderd
heeft. Zij zijn bang dat het le
ger gedwongen wordt op te
treden als buitenlandse bezet
tingsmacht. Zo'n 49 Israëliërs
zouden geweigerd hebben
dienst te doen in de bezette
gebieden, omdat zij zich ver
zetten tegen het optreden van
het leger tegen de burgerbe
volking.
Ook de Israëlische econo
mie ondervindt schade van
het 'oproer', zoals de staats
omroep in Israël de intifada
noemt. Het wegvallen van af
zetmogelijkheden voor Israë
lische produkten in de bezette
gebieden heeft Israël naar
schatting 1,4 miljard dollar
(2,8 miljard gulden) gekost. De
Centrale bank van Israël
maakte in september bekend
dat vooral het toerisme, de
bouw en het zakenleven
schade hadden
door de intifada. Het wegval
len van de arbeidskracht va»
de Palestijnen uit de bezette
gebieden speelde daarbij eer
belangrijke rol. De Palestij
nen gaven gevolg aan sta-
kingsoproepen van leiden
van de opstand en bleven weg
van hun werk. Uitgaansver
boden en arrestaties deden de
rest.
De Bank constateerde te
vens dat de verlenging van de
dienstplicht wegens de onrust
tot een verlaging van de pro
ductiviteit in Israël had
leid.
De ongelijke strijd van
lestijnse jongeren, die niet
weken voor de goedbewa
pende Israëlische soldaten,
heeft de Palestijnse zaak
meer sympathie en zeker
meer aandacht opgeleverd
dan twintig jaar van terroris
tische acties, vliegtuigkapin
gen en aanvallen op Israëli
sche burgers.
Het Nationale Leiderschap
van de intifada in de bezette
gebieden had voor de Pales
tijnse Nationale Raad (PNR
het parlement van de Pales
tijnen) bijeenkwam in Al
giers, een beroep op het parle
ment gedaan de opstand te
vertalen in praktische por
tieke stappen. Een zegsmf1
die dichtbij de ondergrond;5
leiding staat, zei: „De intifada
heeft doelen nodig, die op wel
naar het uiteindelij ke doel ge
realiseerd kunnen worden. V1
nadruk moet verschuiven va»
acties op straat naar acties OP
diplomatiek terrein. Wij kW'
nen ons niet veroorloven ®j
het aantal slachtoffers blip
toenemen. Het leiderschap®1
geen levens of geld
en".
Van onze verslaggever
DEN HAAG - Nederlan
ders zijn een vrijgevig
volkje. Jaarlijks wordt
veel meer dan een miljard
gulden ingezameld voor
allerlei goede doelen en
daarmee scoort ons land,
met Scandinavië en West-
Duitsland, internationaal
gezien zeer hoog.
Dat zei A. van Emden, voor
malig directeur-generaal van
het Nederlandse Rode Kruis,
gisteren tijdens een studiedag
Acti
W8
*t*.
DEN HAAG (ANP) - De voorst,
in 1989, gericht op het behoud
minima, zullen een meerderheid
werven.
Het betreft verhoging van de
kinderbijslag en het ten be
hoeve van de uitkeringsgerech
tigden beschikbaar gestelde vl
bedrag van 200 miljoen gulden.
Ook het voorstel tot bevriezing
van het wettelijk minimum
loon in 1989 zal door de Kamer
worden goedgekeurd, zij het
dat daarvoor minder steun te
vinden is. sjj
De oppositiepartijen PvdA,
D66, PPR en PSP lieten don
derdag weten niet te kunnen
instemmen met dit voorstel,
dat er op is gericht de loonkos- u.
tenontwikkeling in de sfeer g(
van de minima af te remmen
De meeste fracties hadden
weinig bewondering voor de
manier waarop de kinderbij
slag wordt verhoogd. Het gaat al
m feite om een opslag op de
kinderbijslag, bedoeld om de
koopkracht van gezinnen met vi
kinderen niet achterop te laten oi
raken als gevolg van de invoe-
fing van een nominale premie
m de ziektekostenverzekering.
Met deze opslag wordt de kin- ir
lerbijslagregeling onnodig in- W,
gewikkeld, betoogden de p;
DE WERKELIJKE OMVANG van de
8*®?. maar gezien de schattingen
eenduizenden - mag met zeker
"ae, Sovjetrepubliek Armenië een
speeld.
Het noodlot bepaalde dat het drama
ia.vü1?nt dat de Russische partijleid
cm: spraak hield tot de Algeme
en gde Naties.
„i, 2,plaats van het verdiende applat
Urin eplannen.isdesecretaris-gen
vnürtw ereisd naar het getroffen ge
;urend 'n het nieuws is geweer
a etnische groeperingen.
Fpn?rnand za' Gorbatsjov zijn vroei
!der van een natie hoort er t(
d„ '9 heeft. Maar Armenië heeft op
dp ?a9etwijfeld hoopgevende en int
oeiangrijkste man van de Sovjetu
oio.°oral de westerse wereld - rra
staan ziin welvaart - kan niet v
irionill Hulpverlening moet eigenlijk
vrx?rn eën heen reiken, maar de
de ri^ar?el'ik door toedoen van Gort
Do a anden tot extra inspanninge
tinn m S.rikaanse president Ronalc
leefd i Gorbatsjov dat de wereld
van verlengde daarvan kan
WnrJ^menwerking voor het zwaar
WOrden gebracht.
