even,
UITBLAZEN
Verlaten ouder moet altijd voor kinderen opkomen
Joegoslavië opent deuren voor buitenlandse investeerders
Vergeer: EG moet Suriname behoeden voor nieuwe dictatuur
siaas-i—
0YEREENS1
Magere bui
Overval-taktie
Gloster
Meteor
DE STEM ACHTERGROND DONDERDAG 8 DECEMBER 1988
ppSTEM BINNENI
DE STEM
MENSENRECHTENCOMITÉ: OMGANGSRECHT IN NEDERLAND ONVOLDOENDE
PREMIER MIKULIC VRAAGT BELANGSTELLING NEDERLANDS BEDRIJFSLEVEN
DESTEMCOIN
ALS je voor de rest
van het eten je
mond houdt over
vliegtuigen, krijg je een
stuiver van me", had mijn
oom net gezegd. Het was
nog vroeg in 1945. De tijd
van de V I's en V 2's en
van een nooit eerder of la
ter geëvenaarde drukte op het
nabijgelegen vliegveld. Wij wa
ren bij mijn oom en zijn gezin
ingetrokken nadat een V 1 ons
eigen huis onbewoonbaar had
gemaakt. Mijn oom was een
uiterst geduldige, vriendelijke
mens, die in niemand kwaad
zag en bij wie ik bovendien een
behoorlijk streepje vóór had.
Kort geleden, toen ik hem vlak
voor zijn dood bezocht om af
scheid te nemen, bevestigde hij
dat laatste nog: „We waren een
prachtig stel", zei hij, doelend
op beide samenwonende gezin
nen, „je tante en ik hebben al
tijd veel van jou gehouden."
Ik maak u deelgenoot van
deze nogal persoonlijke noot
om aan te geven hoe onuitst
aanbaar mijn ononderbroken
gekwebbel over vliegtuigen
moet zijn geweest, vooral voor
degenen die niet in staat waren
een Spitfire van een Mustang te
onderscheiden en die dat ook
nog eens geen bal kon schelen.
Dat de geduldigste van al mijn
ooms er een stuiver voor over
had als ik nog een minuut of
tien zweeg, zegt dus wel wat.
Nu praatte ik in die tijd
juist zoveel over vliegtuigen
omdat ik er hyper-enthousiast
voor was. De luchtoorlog, die
grote rampspoed had gebracht
over de omgeving van het vlieg
veld, maar nu voor ons, op de
V I's na, was afgelopen, was
ook dikwijls een groots spekta
kel geweest, vol drama en he
roïek. Een belofte dat de bevrij
ding zou komen. De knoet die
de vijand er van langs gaf. Ik
was niet het enige jongetje dat
in de ban was geraakt van glin
sterende Vliegende Forten en
jagers die, gewikkeld in lucht
gevechten, hun condensstrepen
kriskras of krullerig door het
luchtruim trokken. Dat steeds
herhaalde spektakel in de lucht
heeft ook bij menigeen een le
venslange passie voor het vlieg
tuig tot gevolg gehad. De para
dox van de oorlog, althans voor
degenen die er, achteraf gezien,
niet te zeer van geleden heb
ben, is immers dat men er ook
zoveel positieve herinneringen
aan heeft.
De dag waarop mijn oom
voor een stuiver mijn zwijgen
wilde kopen was Witte Don
derdag 29 maart 1945. Hoewel
Witte Donderdag in die tijd,
met zijn tijdrovende kerkgang,
diep ingreep in het leven van
een bijna 12-jarige scholier, zou
ik de gebeurtenis niet meer aan
die speciale dag hebben kunnen
koppelen. En evenmin aan de
datum. Maar aan de gebeurte
nis zelf heb ik later nog dikwijls
teruggedacht. Dat ik de datum
nu wel weet dank ik aan het
pas verschenen deel 5 van 'Vijf
jaar Luchtfront', dat hier ver
der onbesproken moet blijven
omdat het een lokale strekking
heeft. Het is in dat boek echter
dat de gebeurtenis weer aan de
passende datum is gekoppeld.
WIMKOCK
De woorden van mijn oom
waren nog niet koud toen er,
schijnbaar uit het niets ko
mend, plotseling iets met een
fluitend en door merg en been
snijdend lawaai over het dak
scheerde. In de oorlog hadden
de mensen onbewust hun zin
tuigen extra gescherpt, vooral
het gehoor. 'Komen ze onze
kant uit, of vliegen ze voorbij?
Komt het bommentapijt nog
dichterbij of verwijderd het
zich weer? De antwoorden op
die meestal bange vragen had
den ze met hun oren leren zoe
ken. Ze hadden alle geluiden
van het gevaar uit de lucht le
ren kennen. Het eigenaardig
gerammel van vallende bom
men, het zoemen van de neer
komende granaatscherven van
de luchtafweer, het gieren van
artilleriegranaten, het panisch
brullen van neerstortende vlieg
tuigen. Tot en met het onbe
trouwbare gerommel van de
V I's. Maar straalmotoren had
den ze nog nooit gehoord.
Ik zag ze verstijven aan ta
fel. Mijn oom en tante, mijn
ouders, mijn nichtje en zusjes.
Ogen groot van schrik. Vorken
bleven halverwege tussen bor
den en monden hangen. Zejf
had ik intuïtief geweten waar
het onbekende, dreigende ge
luid vandaan was gekomen.
„Ze schrikken zich rot", dacht
ik en voelde leedvermaak op
wellen. Ik dacht aan de be
loofde stuiver, maar ik zag ook
hun schrik. „Het is niet gevaar
lijk", zei ik, „dat zijn nou die
straaljagers waar ik het over
had!"
Ik zag dat ze me op m'n
woord geloofden. Voor het
eerst van m'n leven waarschijn
lijk, was het me gelukt ouderen
over iets gerust te stellen. Ik
kan me niet meer herinneren
hoe het met de beloofde stuiver
is gegaan. Mijn oom bleek na
43 jaar het hele voorval te zijn
vergeten.
Dat we op die Witte Don
derdag en latere dagen getuigen
waren van een historische ont
wikkeling in de militaire lucht
vaart, besefte ik toen niet. Dat
realiseer ik me sinds ik het eer
der al genoemde, aan de oor
logsgeschiedenis van 'ons'
vliegveld gewijde boek gelezen
heb. De straaljagers waren
Gloster Meteorsde eerste
straaljagers aan geallieerde
kant. De Gloster Meteor was
echter een laatkomer op het
oorlogstoneel. Het squadron
dat die dag op het vliegveld van
Gilze-Rijen neerstreek, was
niet alleen het eerste Meteor-
squadron van de Royal Air For
ce, het bleef ook het enige dat
nog aan de oorlog heeft deelge
nomen en het was van Gilze-
Rijen dat het voor het eerst op
steeg voor een oorlogs-missie.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiii
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. f 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan van de Ven
HET VN-mensenrechten-
comité maakt zich zorgen
over de rechten van ge
scheiden mannen in Ne
derland. Na hun echtschei
ding behoren zij het con
tact met kinderen te bewa
ren. Of de Nederlandse
wetgever dat maar bij wet
wil regelen, aldus bezorgde
lieden bij de Verenigde
Naties.
Zij kunnen gerust zijn. In
standhouding van banden
tussen ouders en kinderen is
bij ons weliswaar niet met zo
veel woorden bij wet gere
geld; er bestaat wel (nog niet
zo lang) een recht om een niet
volledig gezinsleven in stand
te houden. Iedere betrokkene
kan dat recht voor zichzelf
geldend laten verklaren. Ne
derland vormt op dat punt
geen achtergebleven gebied.
Desondanks nam de
Tweede Kamer afgelopen
voorjaar een wetsontwerp op
het omgangsrecht aan. Zeer
tegen de zin van minister
Korthals-Altes (Justitie) en
uit het vervolg zal blijken
waarom. In dat ontwerp
wordt onder andere bepaald,
dat kinderen boven de twaalf
jaar naar de kinderrechter
kunnen stappen als ze proble
men hebben met de omgangs
regeling. De wet ligt nu bij de
Eerste Kamer, die inmiddels
in een eerste reactie kritisch
heeft gereageerd.
Rechters in Nederland la
ten het voortbestaan van con
tact tussen ouders en kinde
ren in eerste instantie over
aan betrokkenen. Verklaren
zij eensluidend een bevredi-
Minister Korthals Altes
- foto 0e stem/johan van gurp
gende regeling te hebben ge
troffen, dan heeft een rechter
daar vrede mee. Echtschei
ding is per slot van rekening
een civiele zaak (een geschil
tussen twee of meer partijen),
waarin de rechter de lijdzame
deelnemer speelt.
Vreest een der partijen in
een echtscheiding, dat afspra
ken niet zullen worden nage
komen, dan kan de rechter
worden gevraagd bijvoor
beeld een bezoekregeling in
het vonnis op te nemen. Na
aandringen kan tevens te ver
staan worden gegeven, dat de
Raad van de Kinderbescher
ming toezicht houdt op nale
ving van de regeling.
Wie zo bijdehand is om mo
gelijke kwaadwillendheid bij
de tegenpartij uit te sluiten
zal niet snel in de problemen
raken. Ook zonder vastleg
ging komt zo'n persoon wel
aan zijn trekken. Slechter af
is hij of zij, die een echtschei
dingsproces over zich heen
laat komen, in ellende weg
zakt en geruime tijd later tot
een ontdekking komt dat het
contact met de kinderen niet
meer bestaat.
De in New York klagende
Nederlandse vader verdient
overigens in bescherming te
worden genomen. Hij pro
beert al jaren langs gerechte
lijke weg het contact met zijn
kinderen te herstellen. De
man heeft de pech voor de
'ontdekking' van de gebruiks
mogelijkheden van het Euro
pese Verdrag voor de Rechten
van de Mens te hebben gepro
cedeerd. Tot voor kort had een
achtergestelde ouder inder
daad geen juridisch handvat
om zijn rechten geldend te
maken. Het Europese verdrag
biedt dat handvat wel en in
middels hebben in korte tijd
veel mensen daar baat bij ge
vonden.
Voor sukkelaars is het
recht niet geschreven of onge
schreven geldig. Zelfs niet als
een instantie als de Verenigde
Naties de macht zou hebben
onze wetgever tot aanpassing
van het recht te dwingen. Ook
dan blijft de regel bestaan, die
rechts verwerking heet. Wie
namelijk niet of niet tijdig
voor zichzelf opkomt ver
speelt de mogelijkheid on
recht ongedaan te maken.
Een voorbeeld. De vader,
die zijn beklag deed over de
juridische commissie van de
VN, had zijn kinderen na
echtscheiding in jaren niet
gezien. Met een actie in New
York wilde hij een einde ma
ken aan dat onrecht. Verder
dan het toegeven van het be
staan van het onrecht komt de
commissie niet. Zij kan niets
voor de man doen. En dat
kunnen ook rechters niet
meer, want de man heeft zijn
recht verwerkt: veel te lang
gewacht om het te gebruiken.
Hoe kan een vader vandaag
de dag een ongelukkige posi
tie voorkomen? Als hij kort
na de scheiding tot het besef
komt dat zijn ex-vrouw de
kinderen van hem afhoudt en
bij de rechter zijn beklag doet,
dan is een ongunstige ontwik
keling te vermijden. Tegen
woordig constateert een rech
ter in zo'n geval dat de vrouw
een onvolledig gezinsleven
frustreert. Volharding van de
tegenwerking kan haar snel
met angstaanjagende maatre
gelen worden afgeleerd.
Man of vrouw, die voor
zichzelf durft op te komen,
beschikt over meer rechten
dan degene, die uit louter
slechte motieven tegenwerkt.
Hoewel in de praktijk de bru
taalste nog altijd de halve we
reld bezit. Daar doet zelfs het
meest ontwikkelde rechtssys
teem niets aan.
In theorie mag een slacht
offer van pesterijen een be
roep doen op het Europese
mensenrechtenverdrag. Dat
garandeert onder andere een
ongestoord gezinsleven. Na
echtscheiding bestaat het ge
zin uit een inwonenende en
een uitwonende ouder. Kinde
ren mag het recht op onvolle
dig gezinsleven niet worden
ontzegd. In voor iedereen be
grijpelijke taal: moeder (de
meeste kinderen verblijven
bij moeder) mag contact met
vader niet tegenhouden.
Kinderen verkeren niet in
de positie voor zichzelf op te
komen. Zelfs niet als het par
lement de eerder genoemde
wet betreffende de omgangs
regeling aanneemt. Zij zijn
immers van de moeder afhan
kelijk. Dus heeft vader de
plicht voor twee belangen op
te komen: voor die van zijn
kinderen en van zichzelf.
Wachten met een juridische
actie tot de turbulentie van de
echtscheiding geheel is weg
geëbd (een proces van jaren)
kan gevaarlijk zij a
Wachten schept een nieuwe
situatie. Kinderen komen ook
tot rust, raken aan een leven
zonder vader gewend en ken
nen na verloop van tijd de
mannelijke ouder nog nauwe
lijks. Hem terugbrengen bin
nen het gezichtsveld van de
kinderen staat gelijk aan het
gooien van een steen in een
rimpelloze vijver.
In zo'n geval moet de rech
ter ondanks de klacht van va
der rekening houden met de
rechten van drie partijen:
kinderen, moeder en vader.
Het hof voor de mensenrech
ten in Straatsburg, en in zijn
navolging rechters in Neder
land, heeft bepaald dat de
rechten van kinderen en moe
der door te lang wachten met
herstellen van het contact
tussen uitwonende ouder en
kinderen zwaarder wegen
dan die van vader. Omwille
van de rust en het belang van
de kinderen wordt het ver
zoek van vader om een om
gangsregeling afgewezen
De VN-commissie moet van
het bestaan van deze juris-
prudentie op de hoogte zijn
geweest. Zij laat de bekla-
gende vader immers weten,
dat ook na aanpassing van dé
Nederlandse wet niets voor de
man kan worden gedaan. Hoe
groot dat onrecht ook is, te
recht niet. Geprobeerd moet
worden de toch al kwetsbare
positie van de kinderen met
zoveel mogelijk zorg te omge-
ven.
Alle ellende voor de vader
is na het activeren van het
Europese mensenrechtenver
drag te voorkomen als hij een
attente advocaat heeft. De ad
vocatuur houdt zich echter
niet met nazorg bezig. Het re
gelen van een echtscheiding
stopt na het uitspreken van
het vonnis. In ieder geval bin
nen een korte periode daarna.
Ook advocaten moeten pro-
duktie leveren en daar hoort
geen sociale nazorg bij, tenzij
er dik voor wordt betaald
Zou de advocaat zijn cliënt
wat langer in een voor hem
moeilijke periode begeleiden,
dan stoot hij vanzelf op onre
gelmatigheden, zoals het niet
nakomen van een omgangsre
geling. Voor hem is het dan
als niet emotioneel gestoorde
eenvoudig om meteen maat
regelen te nemen.
Misschien vervaagt het
manco van de afhakende ad
vocaat als advocaten zich als
specialisten gaan etaleren en
nazorg als concurrerende ser
vice bij het dienstenpakket
voegen.
(an onze Haagse redactie
,EH HAAG - Minister
Ljcs (Landbouw) over
weegt landbouwers in de
nekomst extra te laten be-
g[en voor het gebruik van
[unstmest.
■«je maatregel zou pas inge-
merd kunnen worden als er
een heffing nodig blijkt
toor de overproduktie van or-
ranische mesL
Dat liet de bewindsman gis-
Door Frits Kemperman
DE WETSWIJZIGINGEN
die door de onrust in Joe
goslavië sneller dan voor
zien zullen worden doorge
voerd, zijn een belangrijke
impuls voor de handel met
dat land.
„We moeten alleen af
wachten in hoeverre ze
geëffectueerd zullen wor
den", zo relativeerde de
voorzitter van het Verbond
van Nederlandse Onder
nemingen (VNO), Van Le
de, gisteren na een gesprek
met de Joegoslavische pre
mier Mikulic.
Mikulic was voor een twee
daags bezoek in ons land en
heeft vooral economische con
tacten gelegd. Gisteren heeft
hij in Den Haag bij de VNO
vijf contracten met Neder
landse bedrijven getekend.
Het betreft projecten in de
land- en tuinbouw, cosmetica
en scheepsbouw ter waarde
van 30 miljoen gulden. Wat
scheepsbouw betreft is Joego
slavië nummer drie in de we
reld, een aantrekkelijke part
ner derhalve.
Voorts sprak hij met verte
genwoordigers van het be
drijfsleven over de nieuwe
mogelijkheden voor buiten
landse ondernemingen in zijn
land. De belangstelling voor
Joegoslavië bij het Neder
landse bedrijfsleven is zo
groot dat de aanmelding voor
de ontmoeting van gisteren
ver de plaats overtrof, liet
Van Lede weten.
Vanaf 1 januari volgend
jaar zal het voor buitenlan
ders mogelijk zijn om bedrij
ven in Joegoslavië te bezitten.
Nu is het alleen mogelijk om
samen te werken in joint ven
tures (een bedrijf dat geza
menlijk wordt opgezet door
één binnenlands- en één bui
tenlands bedrijf.red.) en moet
de meerderheid van de aan
delen in Joegoslavische bezit
zijn. „Hierdoor is de grootste
drempel voor Nederlandse
bedrijven weg", zei Van lede.
Daarnaast zag hij als belang
rijke nieuwe ontwikkeling
dat bedrijven de importhef-
fingen op grondstoffen bij ex
port van het produkt weer te
rugkrijgen en een bankreke
ning in harde valuta mogen
aanhouden.
Deze economische moge
lijkheden en de etnische on
rust van de laatste maanden
zijn absoluut niet los van elk
aar te zien. De slechte Joego
slavische economie is een
kracht die veel mensen tot
kritiek op de centrale rege
ring heeft aangezet. Premier
Mikulic gaf gisteren in Den
Haag toe dat het economisch
systeem aan verandering toe
was en dat de grote stakingen,
die samengaan met de etni
sche onrust, een direct gevolg
zijn van prille hervormingen.
Mikulic zei dat de arbeiders
uit angst voor de hervormin
gen in opstand komen. In Joe
goslavië worden veel bedrij
ven door de arbeiders be
stuurd en zij vrezen het
marktprincipe waardoor sta
kingen dreigen. „Schenk
daarom niet zoveel aandacht
aan die ontevredenen, het
komt allemaal wel goed" zegt
Mikulic. „Protesten zijn er
overal", lacht hij „ook in uw
land".
Mikulic gelooft niet dat de
arbeidsonrust het vertrouwen
van de investeerders af
schrikt. „Het geeft alleen
maar aan dat de economische
hervormingen zo rigoreus zijn
dat de bevolking er nu moeite
mee heeft maar dat het be
drijfsleven er alleen maar
voordeel uit haalt." aldus de
premier.
Dat wil niet zeggen dat hij
de protesten niet serieus
neemt. Hij meent dat de on
rust van de Albanezen in Ko
sovo door een jarenlange 'in
doctrinatie' van de bevolking
wordt veroorzaakt. Deze na
tionalistische gevoelens kun
je niet in een keer weg nemen.
„Ook in 1981 waren er felle
opstanden in Kosovo en toen
is door de regering voorzich
tig geprobeerd met de situatie
om te gaan. Er is een lange
termijn oplossing voor nodig
en dat kost tijd vooral omdat
we het 'fatsoenlijk en demo
cratisch' willen oplossen. Na
tionalisme is een ingrijpende
en serieuze ziekte", zo meent
Mikulic.
Natuurlijk zijn ook de grote
verschillen binnen de Joego
slavische natie een oorzaak
van de moeilijkheden in Ko
sovo. Het noorden van Joego
slavië - Slovenië en Kroatië -
zijn veel ontwikkelder en rij
ker en het zuiden blijft hierbij
achter. Die achterstand is vol
gens Mikulic een structureel
probleem maar hij bestrijdt
de mening dat er in Kosovo
weinig tegen wordt gedaan.
De bevolkingsexplosie in Ko
sovo haalt het cijfer van de
economische productiviteit
per hoofd van de bevolking
omlaag maar in absolute ge
tallen is er een stijging.
Werkgeversvoorzitter Van
Lede vulde later aan dat deze
De Joegoslavische pre
mier Branko Mikulic wuift
naar omstanders vlak voor
dat hij samen met zijn
vrouw en burgemeester
Van Thijn van Amsterdam
een rondvaart door de Am
sterdamse grachten gaa\
maken. - fotoani
regionale verschillen door de
economische openstelling al
leen maar erger zullen wor
den. „In het noorden van het
land heerst nog de zakelijke
mentaliteit van het Westen.
De historische band met Oos
tenrijk is daar aanwezig en er
is nu al een grotere welvaart
dan in de rest van Joegosla
vië. De bedrijven zullen na
tuurlijk in Kroatië en Slove
nië hun vestiging plaatsen zo
dat de regionale verschillen
alleen maar schrijnender
worden" aldus Van Lede.
Over Nederlandse investe
ringen in Joegoslavië is Van
Lede positief. „Joegoslavië
heeft een haast Westers kwa
liteitsbewustzijn in tegenstel
ling tot veel andere Oosteuro-
pese landen waar de kwaliteit
vaak te wensen overlaat".
Van Lede erkent dat er een
kwaliteitsverschil is maar dat
is voor bepaalde producten
allang verleden tijd. Zo is de
Joego-auto in de VS al de
meest verkocht kleine im
port-wagen.
Joegoslavië lijkt dan wel de
grenzen te openen, maar ook
in het verleden zijn er contac
ten van Nederlandse bedrij
ven geweest. Die contacten
hebben geleerd dat er met
Joegoslavië goed gehandeld
kan worden. Alleen de wette
lijke bepaling dat je nooit een
meerderheid in een Joegosla
vische onderneming mag heb
ben weerhoudt Nederlandse
bedrijven ervan om een joint
venture in Joegoslavië te be
ginnen. Op dit moment zijn er
nog geen Nederlandse joint
ventures in Joegoslavië, an
dere landen hebben die wel.
Van Lede is zelf commissaris
bij een Amerikaans bedrijf
dat een joint venture in Joe
goslavië heeft en daar erg te
vreden over is. „Nederlanders
moeten er niets van hebben
dat een 'vreemde' zich met
hun bedrijf bemoeit", zei Van
Lede.
Opmerkelijk aan deze Joe
goslavische missie is de in
houd van de besprekingen.
„Vroeger kwamen regerings
delegaties uit het Oostblok al
leen op bezoek bij politici
maar nu gaan ze ook naar be
drijven. Ze praten alleen
maar over geld en hoe ze er
aan kunnen komen, dat is
echt een enorme verandering
met vroeger. Er is vooral veel
interesse voor Nederlandse
banken". Maar Joegoslavië
was op economisch terrrein
toch al creatiever dan andere
Oostbloklanden wat blijkt uit
het lenen van risicodragend
kapitaal.
Het betalingsverkeer met
Joegoslavië verloopt moeilij
ker dan met andere Oostblok
landen. Van Lede vergelijkt
deze met die van Afrika en
Zuid-Amerika en daarmee
doen ook veel Westerse be
drijven succesvol zaken.
Premier Mikulic heeft geen
besprekingen over EG-aange-
legenheden gevoerd, hoewel
hij zich wel op de hoogte heeft
laten stellen van de ontwik
kelingen die met het oog op
1992 plaats hebben. Hij bena
drukte dat hij graag de poli
tieke dialoog met Europa wil
voortzetten maar wel vast
houdt aan de onafhankelijke
status van zijn land als lid
van de club van niet-gebon-
den landen. EG-aspiraties
zijn derhalve nog niet aan die
zijde van de Balkan te horen
De bilaterale onderhande
lingen met Nederland zullen
in de toekomst worden voort
gezet. In april van het volgend
jaar gaat er een Nederlandse
delegatie onder leiding van
staatssecretaris van Rooy van
buitenlandse handel naar
Joegoslavië. Er zal dan een
delegatie zakenlieden meerei
zen. De reis gaat naar de
meest ontwikkelde delen van
het land, Kroatië en Slovenië.
DE dag is gedaan voor d
heeft hij maar één haas aa
het natte voorjaar is de haze
jagers klein, terwijl bovet
niet altijd voldoende tijd hi
te houden. Al met al geen o
pers.
Door Frans Boogaard
DE EUROPESE Gemeen
schap moet al het moge
lijke doen om te voorko
men dat in Suriname een
nieuwe dictatuur wortel
schiet. Om dat te bereiken
moet de economische hulp
aan de voormalige Neder
landse kolonie fors worden
opgevoerd.
Dat is één van de aanbevelin
gen die de christendemocrati
sche Europarlementariër Wil
lem Vergeer (62) uit het Bra
bantse Schaijk begin volgend
jaar aan het Europees Parle
ment in Straatsburg zal doen.
Vergeer, rapporteur van het
Parlement over Suriname,
komt binnen drie maanden
met een uitgebreid rapport
over de politieke en economi
sche toekomst van de ex-ko
lonie. Economische steun,
hulp bij ontwikkelingsprojec
ten en scholing van Suri
naamse ambtenaren door ge
specialiseerde collega's van de
EG komen daarin centraal te
staan.
Vergeer, die zich in korte
tijd tot een rasechte 'Surina-
me-specialist' heeft ontwik
keld, keerde midden deze
week terug van zijn vierde
bezoek aan Paramaribo in
goed anderhalf jaar. In de Su
rinaamse hoofdstad voerde
hij gesprekken met president
Shankar, ministers en verte
genwoordigers van de Assem
blee en belangrijke maat
schappelijke groeperingen.
Na afloop daarvan stelt hij
vast dat de democratische
vooruitgang in het land on
miskenbaar is, maar tevens
dat zij van binnenuit ernstig
wordt bedreigd. „De militai
ren hebben na een dictatuur
van zeven, acht jaar een eco
nomische chaos achtergela
ten, die op de burgerregering
dreigt terug te slaan. Er is een
gigantisch tekort op de beta
lingsbalans. De industrie is
onttakeld, de werkloosheid
enorm. Bovendien dreigt nu
schaarste. De burgerregering
Willem Vergeer .dictatuur liet chaos achter.
heeft grote verwachtingen ge
wekt, maar ook zij kan na
tuurlijk al die problemen niet
in een handomdraai oplossen.
Het gevolg is een groeiend ge
voel van onbehagen, juist bij
die negentig procent van het
Surinaamse volk, die nog
maar kort geleden zijn ver
trouwen in deze regering
heeft uitgesproken. Dat geeft
risico's op een terugkeer naar
minder democratische situa
ties."
Volgens Vergeer moet de
EG die ontwikkelingen vóór
zijn door in haar ontwikke
lingsbeleid een nieuw crite
rium op te nemen, dat van
steun aan jonge democratieën.
Vergeer: „De situatie in Para
maribo is wat dat betreft pre
cies dezelfde als in Guatemala
en op de Filippijnen. Als het
economisch goed gaat, gaat
het ook goed met de democra
tie en met de mensenrechten.
Economische teruggang daar
entegen vertaalt zich onmid
dellijk in minder democratie
en meer schendingen van
mensenrechten. Die drie zijn
niet uit elkaar te halen."
Volgens Vergeer is meer fi
nanciële hulp niet nodig. Mi- -
nister Bukman (Ontwikke
lingssamenwerking) heeft al
60 miljoen overbruggingshulp
en 200 miljoen verdragshulp
vrijgemaakt, samen 260 mil
joen; de EG heeft in het kader
van het Lomé-akkoord nog 75
miljoen gulden beschikbaar.
Vergeer: „Bij elkaar is dat
meer geld dan Suriname op
dit moment aankan. Het pro
bleem is dat al deze fondsen
onvoldoende worden ver
werkt in een meerjarig ont
wikkelingsplan. Onder de mi
litaire dictatuur is het over
heidsapparaat enorm uitge
dijd en verzwakt. Er zijn ge
weldige hiaten in specifieke
deskundigheid. Voor de EG
ligt op dat gebied een taak."
Volgens de Europarlemen
tariër is het niet nodig om
'oorlogsschepen' met deskun
digen naar Paramaribo te
sturen, maar is een ambte
lijke ondersteuning vanuit de
EG bij de ontwikkeling van
wetgeving en economische
groei wenselijk. In Brussel
zou men daar niet afkerig va"
zijn. Vergeer: „Ik ga mij daar
in het Parlement sterk voor
maken. Als je ziet wat er in
anderhalf jaar veranderd is-
mensen die op straat gee"
praatje durfden te maken, ge*
vangenen die op een hemel
tergende manier werden be
handeld - dan is dat meer dan
genoeg om een actiever EG-
beleid te rechtvaardigen."
)E INHOUD VAN de kerstboodsc
fantastisch om waar te zijn. De
Sovjetunie verbaasde gisteren de
'erenigde Naties met opmerkeli
-oepenvermindering.
te Sovjetunie zal de komende tw
00.000 man verminderen, er wc
etrokken uit de landen van het
ussische militaire positie in Azië
iet is zo duidelijk als wat: Michaïl
elskunstenaar, heeft weer eens
ien. Het is geen toeval dat hij de
'resident Reagan is met zijn ged
cneid en de nieuwe president G
iele standpunten verkondigen -
aire voornemen wereldkundig te
Het Amerikaanse presidentiële
an de NAVO-partners rest niets
eren op de overval-taktiek van G
n9 kunnen de NAVO-landen in i
an van Gorbatsjov heen. Deze tel
j'ngen van zijn pr-beleid. Het is e<
terstellen dat het staatshoofd var
«unie zulke belangrijke beslissin
net als enig doel het publicitaire
'orbatsjov is het gevolg van een
en in de Sovjetunie wordt gevoer
_^anaf zijn aantreden heeft Gort
net zijn ontwapeningsvoorstellen
_'uatie in de Sovjetunie dwong h<
n net Westen is - voor een deel 1
inn 9ereageerd. De bedoelingi
ngst of Gorbatsjov uiteindelijk gt
'Jken te zijn, bleef in de beoordel
Maar zelfs de meest fervente co
m u7ven da' Gorbatsjov wel dec
West nastreeft. Het is echter tl
man die het ene buitenlam
ut A(^e heeft hij ook de moed g<
«ghanistan weg te halen - in
uien wordt geconfronteerd. Me
ëfcK0nomische hervormingen he
aar materieel voordeel opgelej
Ji^aast is er de nationaliteit
eajdzjan en Armenië staan c
n rt29Dn,elkaar naar het leven er
pn,;. sche Staten wordt met
IriiLc 5 krachten in de Sovjeti
Ken dat deze ontwikkelingen I
1 van het beleid van Gorbatsjov
laatste bijeenkomst va
iQ FZlln positie te hebben vers'
foor h n om ziin binnenlands
fet h2fm 9ewens,e richting te Ie,
:iet ycwerisie ricnting te ie
bat or er bedenkelijk voor hem
t tweede
