even
UITBLAZEN
EG-commissie: toeverlaat van milieuvervuilers
Politieke bestel Sovjetunie gaat op de helling
'Ontbreken van afwisseling is slecht voor de politiek'
'MAATI
Meten me
Selectieve
D potten
an Olen
PROFESSOR W. ALBEDA OVER KABINETSFORMATIES:
DE STEM
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 26 NOVEMBER 1988
DE STEM
DE STEM Blf
DEN HAAG - Ink
kost jaarlijks milj;
ding gering.
EEN oeroud Frankisch
dorpsplein. Driehoe
kig, vrij groot maar
toch een zekere intimiteit
uitstralend, die het plein
dankt aan de eeuwenoude
linden waarmee het is be
groeid. Dat plein is Olen.
Aan de basis ügt het ge
meentehuis, aan de ene zijde
café De Pot van de Keizer, aan
de andere zijde het café De Pis
pot van de Keizer. De zeshon
derd jaar oude Martinus-kerk
van Olen, waar de jas van de
burgemeester nog steeds onder
moet liggen en die ik na zeker
twintig jaar al uit de verte her
ken, staat wat teruggetrokken
in een eigen hof, langs een van
de straten die aan het plein ont
springen. Er groeit geen gras op
het dak van de kerk, maar wel
een bladverliezend struikje op
de toren, in de richel vanwaar
de hoge spits oprijst.
Het hangt een beetje af van
welke kant je Olen nadert,
maar het kan even zoeken bete
kenen en een paar potten bier
kosten voor je op de plek bent
waar eens keizer Karei, die
toen te Brussel resideerde en
graag in de Kempen op jacht
ging, de befaamde pot met
Olens bier werd aangeboden.
2-0 reden we eerst langzaam
door Olen-Genk, maar het
straatbeeld daar klopte niet
met mijn vage herinnering aan
een plein met bomen. Vervol
gens trokken we Onze Lieve
Vrouw Olen binnen, waar de
Toneelkring van de Gilde St.
Anthonius dit en volgend
weekend het volksblijspel
Tante Non komt uit Zaïre voor
het voetlicht van de vernieuwde
zaal 'De Sportwarande' brengt.
Er bleek ook een café De Keizer
te zijn, clublokaal van de 'Mo
torcrossclub O.L.Vr.Olen'.
Van de waard hoorden we dat
we waarschijnlijk in het vijf ki
lometer verderop gelegen Olen-
Centrum moesten zijn. Nee, de
naam van een café, waar de
bierpot bewaard werd, zei hij
niet te weten.
T5
WIM KOCK
het verschil tussen uw pot en de
pispot aan de overkant?" vroeg
ik de waardin, die de smakelijk
ste uitsmijter serveerde die ik in
jaren gegeten heb. „Ach", zei
ze, „die man wilde eens wat an
ders en heeft een kamerpot met
drie oren laten maken. Wij vin
den dat helemaal niet erg."
De man van de overkant is
kastelein Jan Goris die in 1980
bedacht dat nooit wetenschap
pelijk was aangetoond dat kei
zer Karei destijds om een bier-
pot had gevraagd. Er was alleen
maar sprake van een pot, dus
kon het net zo goed een pispot
als een bierpot zijn geweest. Zo
liet hij de wat ondermaatse tin
nen pispot met drie oren ma
ken, die nu in een fraai glazen
kastje in zijn etablissement te
pronken staat. Buiten, tegen de
gevel van zijn herberg, hing hij
een reusachtig naambord op:
De Pispot van de Keizer.
Menige Olenaar vond dit
maar niets. Alsof hun voorou
ders niet het verschil tussen een
bierpot en een pispot zouden
hebben geweten. De burge
meester probeerde zelfs via de
provincie Jan Goris te dwingen
het ordinaire, aanstootgevende
woord 'pispot' van zijn gevel te
verwijderen, maar ving daarbij
bot. Mogelijk vreesden de auto
riteiten voor het voortbestaan
van Manneken Pis te Brussel
want Jan Goris had dreigend
gezegd: als een pispot niet mag,
dan mag Manneken Pis met z'n
blote piemeltje al zeker niet."
Olen maakt slechts met
mate gebruik van zijn keizer
lijke legende. In de folder over
deze 'drie-eenheid van de Ant
werpse Kempen', vriendelijk
verstrekt door de dame van de
VW in het naburige Herentals,
wordt enkel zijdelings gespro
ken van de 'Boeren van Olen',
de 'drieorige keizerspot' en 'ons
Keizer Kareis dorp'. Om de
Olense vertellingen 'lacht elk
een', weet het gemeentebestuur
van Olen, maar intussen heb
ben die verhalen Olen 'een
wijdvermaarde bekendheid
over gans België' bezorgd. Het
zijn dus de Olenaren die in hun
vuistje lachen. Om de wereld te
tonen dat ze niet achterlijk zijn,
doch juist 'schalks en schran
der' hebben ze op hun mooie
plein de Pottenfontein opge
richt. Drie hoge, schuimende
potten van verschillende groot
te, een met één oor, een met
twee oren en een met drie oren.
Daarmee is het bewijs wel gele
verd dat de Olenaar tot drie
kan tellen.
We rijden terug over Onze
Lieve Vrouw Olen om daar in
de drankensuper van de brou
werij een Olense bierpot te ko
pen. Met drie oren.
Ik móest wel naar Olen om
dat ik graag vol wilde houden
dat de Olense bierpot vier oren
heeft, terwijl een groeiend aan
tal lezers met grote stelligheid
aanvoerde dat de pot van Olen
slecht drie oren telt. Thijs den
Exter uit Oosterhout kwam me
zelfs persoonlijk een replica
van aardewerk tonen. Drie
oren. Het vierde oor had ik ont
leend aan de ballade van de
'Boeren van Olen', zoals die in
het uit 1940 daterende boek
'De Windroos' staat.
Ondanks het winterterras
dat er sinds mijn vorige bezoek
voor was geplaatst, herkende ik
de herberg De Pot van de Keizer
direct. 'Daar heb ik hem twin
tig jaar geleden gezien, met vier
oren', zei ik tegen onze zoon,
die al veertien dagen met een
gipsbeen op z'n stoel had geze
ten, dus erg aan een uitje toe
was en nu tussen zijn knikken
naast me voortzwaaide, op de
herberg af. Ik zag de pot met
een staan in de vitrine, naast de
toog. Drie oren. Dus toch! Zo 1
zie je hoe je geheugen, bijge
staan door een fantast die er al
in 1940 een vierde oor bij ver
zon, je kan bedriegen. „Wat is
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Pc'adres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
U76-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 -ABN rek. 520538447.
NCB rep 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Frans van Mourik
DE Europese Commissie,
het dagelijks bestuur van
de EG, heeft donderdag
een nieuw wapenfeit toe
gevoegd aan haar 'gevecht'
tegen milieuvriendelijk
beleid op nationaal niveau.
Aan het Europese Hof van
Justitie zal een uitspraak ge
vraagd worden over de plan
nen van Nederland om kopers
van 'schone' auto's fiscaal te
bevoordelen. De commissie is
het daar niet mee eens en dus
zouden die plannen niet door
mogen gaan.
De Commissie blijkt daar
mee - Jaar van het Milieu of
niet - opnieuw gevoelig voor
de steeds agressievere lobby
van bedrijven die milieu-on
vriendelijke produkten afle
veren en is zo meer steun en
toeverlaat van de vervuiler
dan bestrijder ervan. In dit
geval gaat het om Peugeot,
die de Franse regering onder
sterke druk heeft gezet om
binnen de EG vooral nergens
mee akkoord te gaan dat de
afzet van de 'ijzersterke num
mers' van de autofabrikant
zou kunnen schaden.
In de discussie van de EG-
ministers van milieu over de
'schone auto' liggen de Fran
sen al heel lang dwars. Wat
scherpere milieu-eisen aan
kleinere auto's kon donderdag
nog net door de beugel, maar
het toepassen van de Ameri
kaanse normen zoals Neder
land, Griekenland en Dene
marken willen, werd als te
vergaand beoordeeld. En dat
zo'n Nederlandse milieumi
nister Nijpels dan ook fiscale
voordeelfjes wil uitdelen -
1700 gulden voor het voldoen
aan de Amerikaanse norm en
850 gulden voor het hanteren
van de Europese - is tegen het
zere been. En dus komt de
Europese Commissie in het
geweer.
Maar het gaat natuurlijk
niet om de auto alleen. De
drijfveer van de Commissie is
steeds dat de vrijheid van
economisch handelen in ge
vaar wordt gebracht door be
perkende maatregelen. Eco
nomie gaat kennelijk boven
het milieu. Vanuit die visie
zijn er al veel meer ingrepen
geweest.
De Commissie trad op tegen
een verbod op bier-in-blik in
Ierland. De dreiging met ge
rechtelijke stappen deed Ier-
Minister Nijpels (Milieu).
- FOTO DE STEM /J0HAN VAN GURP
land bakzeil halen.
Denemarken verbood op 1
april van dit jaar de toepas
sing van asbest in remvoerin-
gen. De Commissie stapte
naar het Europese Hof omdat
de Europese richtlijnen asbest
niet expliciet verbieden. In
maart startte bij datzelfde
Hof een procedure tegen De
nemarken omdat de Deense
regering het gebruik van een
malige drankverpakkingen
wilde beperken. Denemarken
heeft daarin echter aan het
langste eind getrokken.
Nederland wilde het ge
bruik van het zeer schadelijke
cadmium in produkten beper
ken, maar de Algemene Maat
regel van Bestuur werd door
de Commissie op dood spoor
gerangeerd. Nederland pro
beert nu met het bedrijfsleven
tot afspraken te komen.
Noorwegen, nota bene niet
eens lid van de EG, wil een
extra heffing leggen op de im
port van blikverpakkingen.
De Commissie neemt dat niet,
de vrijheid van de handel in
blik gaat boven alles. En dus
heeft Noorwegen te horen ge
kregen dat het tegenmaatre
gelen om de oren krijgt als het
niet inbindt: handelssancties
en beperking van de visim-
port bijvoorbeeld.
Heeft de EG en dus de
Europese Commissie dan in
het geheel geen oog voor de
milieuproblematiek, zo vraag
je je af. Het gevoel voor de
meer dan noodzakelijke be
scherming van het milieu
groeit weliswaar, maar blijkt
toch in de praktijk steeds on
dergeschikt gemaakt te wor
den aan economische belan
gen. Maar er zit wel beweging
in. Tot medio 1987 bestond er
geen formele juridische basis
voor gemeenschappelijke mi
lieuvoorschriften.
Nu ligt er de Europese Ak
te, die mogelijkheden biedt.
Daar staat bijvoorbeeld in dat
bij de harmonisatie van de
wetgeving op het gebied van
milieu zal worden uitgegaan
van een hoog beschermings
niveau. Maar uit een recent
TNO-rapport aan milieumi
nister Nijpels blijkt bijvoor
beeld dat de normen die voor
radio-actieve straling worden
gehanteerd, veel te laag zijn,
omdat de gevaren veel groter
zijn dan totnutoe werd aange
nomen. In die Akte staat ook
dat het optreden van de EG op
het milieugebied berust 'op
preventief handelen, bestrij
ding van de milieu-aantastin
gen bij voorrang aan de bron
en het beginsel dat de vervui
ler betaalt'.
Als je echter kijkt naar al
die keren dat de Commissie
ingrijpt op het moment dat
recht gedaan aan die beginse
len, blijkt hoe moeilijk te is
om binnen een beperkte groep
landen, die de EG toch in feite
is, goede afspraken te maken
over maatregelen die het mi
lieu moeten beschermen.
Gemakkelijker is het bij
voorbeeld om tijdens interna
tionale conferenties samen
ferme uitspraken te doen over
de aanpak van het 'gat in de
ozonlaag'. Zodra echter mon
diale zorg om het milieu ver
taald moet worden naar het
niveau van een landerige-
meenschap of, erger nog, naar
het niveau van de soevereine
staten gaat het mis. Dan blij
ken andere, vooral economi
sche belangen zwaarder te
gaan wegen. Zoals die van
Engeland, Frankrijk en Italië
om auto's te produceren, die
van Nederland om chemisch
afval te exporteren en die van
Frankrijk om zijn overcapa
citeit aan stroom niet verder
te laten uitbreiden door een
EG-norm voor energiezuinige
apparaten.
Minister Nijpels probeert in
ieder geval recht te doen aan
de beginselen uit de Europese
Akte. Hij kan steun vinden bij
Denemarken dat gelijk kreeg
van Europese Hof in zijn
strijd tegen bier en fris uit
blik. Als nu ook Nijpels zijn
gelijk zou kunnen halen bij
dat Hof voor zijn 'schone auto'
- en hij rekent daar zo'n
beetje op - dan is de EG een
forse 'milieustap' verder.
HET politieke stelsel van
de Sovjetunie gaat vol
gende week op de helling.
Dinsdag komt de Opperste
Sovjet, het parlement van
de Sovjetunie, in Moskou
bijeen om een reeks her
vormingen te bespreken
die het land een echt parle
ment en een gekozen presi
dent met uitgebreide be
voegdheden moeten geven.
De bijeenkomst van de Op
perste Sovjet moet het defini
tieve einde inluiden van het
verstarde stelsel dat Sovjet
leider Michail Gorbatsjov van
Stalin en Brezjnev erfde.
Gorbatsjov lanceerde zijn
hervormingsvoorstellen op de
roerige 19e partij conferentie
in juni, maar stuitte toen op
verzet van de conservatieve
vleugel. Zo was van zijn voor
stel voor een gekozen presi
dent die de grote lijnen van
het beleid uitzet, niets terug te
vinden in de resoluties waar
mee de conferentie afgesloten
werd. Maar na de 'schoon
maak' van begin oktober in
het Kremlin, waarbij Gor
batsjov zijn conservatieve ri
vaal Jegor Ligatsjov uitscha
kelde, lijkt de tijd rijp voor de
'perestrojka' (hervorming)
van het politieke bestel.
De hervormingsvoorstellen,
die vorige maand werden ge
publiceerd -de tekst besloeg
ruim vier dichtbedrukte
krantepagina's- hebben tot
ongekend felle polemieken in
de Sovjetpers geleid. Ook
vroeger was het gebruik om
ingrijpende veranderingen
aan een soort 'brede maat
schappelijke discussie' te on
derwerpen, maar toen had die
discussie steevast het karak
ter van een massale loftuiting
op de wijsheid van de Krem-
lin-bewoners. Ditmaal verliep
het debat heel wat minder
braaf en kwam het zelfs tot
een politieke krachtmeting
tussen Moskou en de Balti-
sche republieken, die be
paalde onderdelen van de
voorgestelde herziening van
de grondwet als een aanslag
op hun rechten zien.
In Estland, Letland en Li
touwen bestaat vooral be
zwaar tegen een artikel
waarin het nieuwe parlement
van de Sovjetunie -het Con
gres van Volksafgevaardig
den- de beslissende stem
krijgt in kwesties die betrek
king hebben op de samenstel
ling van de Sovjetunie. Daar
mee zouden de republieken in
feite het recht verliezen zich
van de Sovjetunie af te schei
den, een recht dat zij nu -al
thans op papier- nog wel heb
ben. Bovendien vinden de
Balten het onaanvaardbaar
dat het centrale parlement de
bevoegdheid krijgt om 'bij
zondere administratieve
maatregelen' te nemen in de
republieken oftewel ordetroe
pen te sturen, zoals gebeurde
bij de ruzie tussen Armenië
en Azerbajdzjan over Nagor-
ny-Karabach.
In de Baltische republieken
werden miljoenen handteke
ningen tegen de voorstellen
opgehaald, terwijl het Estse
parlement zelfs de soevereini
teit van Estland proclameerde
en zich een vetorecht op de
wetten uit Moskou toekende.
Onder druk van de protesten
uit de Oostzee-republieken
beloofde Moskou maandag
het gewraakte ontwerpartikel
over het recht van afscheiding
te herzien.
De Opperste Sovjet moet
zich dinsdag over twee wets
voorstellen uitspreken. Het
eerste behelst een reeks wijzi
gingen in de grondwet die het
politieke bestel een democra
tischer karakter moeten ge
ven. Onder het oude motto
'Alle macht aan de sovjets'
moet de partij een deel van
haar bevoegdheden afstaan
aan het parlement en de lo
kale 'sovjets', de provinciale
en gemeenteraden. Verder
omvat het ontwerp een aantal
voorstellen die het rechtsstel
sel moeten verbeteren. Daar
naast moeten de 1500 leden de
Opperste Sovjet stemmen
over een nieuwe kieswet, die
in verkiezingen met meer
kandidaten voorziet.
In het nieuwe stelsel komt
in de plaats van Opperste
Sovjet een 'Congres van
Volksafgevaardigden' van
2250 leden. Dit Congres, dat
maar een keer per jaar bij
eenkomt, kiest uit zijn midden
een Opperste Sovjet met tus
sen de 400 en 450 leden. Deze
afgeslankte Opperste Sovjet
moet een echt parlement wor
den, dat enkele maanden per
jaar bijeenkomt. In de ont-
werpwet wordt een zittings-
Partijleider en president Michaïl Gorbatsjov.
duur van vier maanden ge
noemd, maar in de commissie
van de Opperste Sovjet, die de
grondwetsherziening voorbe
reidt, zijn ook stemmen opge
gaan om het parlement zelf te
laten bepalen hoe vaak het
bijeen komt. Het nieuwe
'Congres van Volksafgevaar
digden', dat als alles goed gaat
volgend jaar april al zijn eer
ste zitting houdt, kiest be
halve de leden van het parle
ment ook een president.
Volgens de autoriteiten
heeft de commissie voor de
grondwetsherziening de afge
lopen weken alleen al 120.000
brieven met voorstellen voor
aanvullingen en verbeterin
gen ontvangen, maar staan de
meeste briefschrijvers vier
kant achter de hervormings
voorstellen. Maar niet ieder
een is enthousiast. Zo hebben
verscheidene hervormingsge
zinde intellectuelen kritiek
geuit op het feit dat parle
ment en president niet recht
streeks door de bevolking
worden gekozen, maar door
het Congres van Volksafge
vaardigden. „Het mag niet zo
zijn dat de dienaars van het
volk bepalen, wie het volk be
stuurt", zo schreef de socio
loog A.N. Aleksejev onlangs
in de 'Literatoernaja Gazeta'.
Volgens Aleksejev zou het
Congres slechts een 'uitge
breide' lijst met kandidaten
voor het parlement moeten
opstellen, waaruit het volk
dan kan kiezen. Hij pleitte er
verder voor eerst verkiezin
gen te houden en dan pas over
de definitieve vorm van het
politieke bestel te beslissen.
Anderen spraken de vrees
uit dat de Opperste Sovjet, het
eigenlijke parlement, onder
curatele zal komen te staan
van het Congres van Volksaf
gevaardigden, dat het hoogste
staatsorgaan wordt. „Waar
voor is dit Congres nu no
dig?", zo vroeg de historicus
Nikolaj Popov zich onlangs af.
„Wat zijn nu de bijzondere ta
ken van dit Congres die niet
door andere organen vervuld
kunnen worden?". Volgens
Popov lijkt het nieuwe Con
gres verdacht veel op 'de hui
dige Opperste Sovjet die
slechts heel kort bijeenkomt
en besluiten van het presi-
dium goedkeurt' en zou het
daarom beter zijn het parle
ment helemaal onafhankelijk
te maken van dit orgaan.
Een ander punt waarop de
nodige kritiek kwam is het
voorstel voor een president
met uitgebreide bevoegdhe
den. De president, die tevens
voorzitter van de Opperste
Sovjet is, heeft nu slechts een
ceremoniële functie. Maar in
het bestel dat Gorbatsjov voor
ogen staat krijgt de president
veel meer macht. Daar komt
bij dat hij deze functie combi
neert met de post van partij
leider, die sinds jaar en dag de
werkelijke macht in handen
heeft in de Sovjetunie.
Veel aanhangers van de pe
restrojka vinden dat deze
machtsconcentratie haaks
staat op het streven van Gor
batsjov het politieke bestel te
democratiseren. De kernge
leerde en burgerrechtenacti
vist Andrej Sacharov noemde
het 'gevaarlijk' zoveel macht
in handen van één man te ge
ven. Hij concludeerde uit het
voorstel dat Gorbatsjov 'geen
duidelijk beeld heeft van de
wijze waarop het systeem
hervormd moet worden en
ondemocratische middelen'
hanteert om 'democratische
doeleinden' te bereiken. „Ik
heb veel vertrouwen in Gor
batsjov, maar wie garandeert
mij dat er na hem geen
nieuwe Stalins en Brezjnevs
aan de macht komen", zo for
muleerde een lezer het in een
ingezonden brief in het week
blad 'Ogonjok'.
Overigens valt uit de ont-
werpartikelen nog niet op te
maken welke bevoegdheden
de: president nu precies krijgt.
De president mag kandidaten
aanwijzen voor de functie van
premier, voorzitter van het
Opperste gerechtshof en pro
cureur-generaal. Verder is hij
de voorzitter van de Defensie
raad, een post die Gorbatsjov
nu ook al heeft. Maar over de
stem die de president in het
beleid heeft, zijn de voorstel
len nogal vaag.
Ook hierop is veel kritiek.
„De president wordt de hoog
ste publieke functionaris' ge
noemd", schrijft de historicus
Popov in de 'Literatoernaja
Gazeta'. „Maar wat moeten
wij daaronder verstaan: het
hoofd van de wetgevende
macht of het hoofd van de uit
voerende macht? Het een of
het ander? En als deze functie
inderdaad gekoppeld wordt
aan de post van secretaris-ge
neraal, over wat voor deling
van de macht praten wij dan
nog?".
Van de 2250 gedeputeerden
in het Congres van Volksaf
gevaardigden worden 1500
rechtstreeks gekozen. De ove
rige 750 zetels zijn gereser
veerd voor vertegenwoordi
gers van de communistische
partij en andere landelijke
organisaties. De communisti
sche partij en de vakbonden
mogen ieder 100 afgevaardig
den aanwijzen, terwijl een
aantal andere maatschappe
lijke organisaties -zoals de
kunstenaarsbonden, de Kom
somol en de Vrouwenbond -
ieder 75 vertegenwoordigers
mogen afvaardigen naar het
Congres. Tenslotte zijn er 75
zetels opengehouden voor
nieuwe groeperingen.
Een ondemocratisch sys
teem, vindt men in hervor
mingsgezinde kringen. „Vroe
ger hadden wij verkiezingen
zonder keuze, maar direct
kiesrecht. Nu wil men ons
echt laten kiezen, maar wordt
het kiesrecht getrapt",
klaagde een voorstander van
radicale hervormingen in
'Ogonjok'. Hij wees er verder
op dat de partij- en vak
bondsfunctionarissen door
het nieuwe systeem eigenlijk
dubbel stemrecht krijgen:
eerst stemmen zij voor de ge
reserveerde zetels en vervol
gens kunnen zij, als alle an
dere burgers, hun stem uit
brengen in de verkiezingen
voor de resterende 1500 afge
vaardigden. jai OB
Een ander vond dat er veel
te veel zetels worden inge
ruimd voor de partij. „Als wij
uitgaan van het evenredige
systeem, waarom krijgt de
partij met 19 miljoen leden 100
afgevaardigden en de vak
bonden met 100 miljoen leden
ook maar 100 gedeputeer
den?". De Balten voelen zich
tekort gedaan omdat er alleen
zetels worden gereserveerd
voor 'landelijke' organisaties,
zodat de nationalistische pe
restrojka-bewegingen in de
Oostzee-republieken uit de
boot vallen.
De commissie voor de
grondwetsherziening kwam
deze week enigszins tegemoet
aan de kritiek met de belofte
dat de bepaling dat éénderde
van de afgevaardigden van
het Congres indirect wordt
gekozen, niet in de herziene
grondwet zal komen. Maar
veel meer dan een kosmeti-
sche verandering is dit niet,
omdat de regeling wel ge
handhaafd blijft in de nieuwe
kieswet. Het ziet ernaar uit
dat ook de rest van de voor
stellen in grote lijnen aan
vaard zal worden door de
doorgaans zeer volgzame Op
perste Sovjet, al zullen som
mige leden mogelijk een voor
proefje van het nieuwe stelsel
geven door tegen bepaalde
voorstellen te stemmen.
(ANP)
Door Paul Merkx
EEN kabinetsformatie in Neder
land is geen eenvoudige zaak. Ne
derland kent immeres een bonte
verscheidenheid van politieke
partijen, waarvan geen enkele
beschikt over de absolute meer
derheid van 76 of meer Kamerze
tels.
Het ziet er ook niet naar uit dat bin
nen afzienbare tijd één van de par
tijen een meerderheid zal veroveren.
Na verkiezingen of na een kabinets
crisis dienen er dus onderhandelingen
tussen twee of meer partijen plaats te
vinden. En die verlopen dikwijls zeer
stroef. De kabinetsformatie van 1973
duurde maar liefst 163 dagen, terwijl
die van 1977 wat dat betreft de kroon
spant: niet minder dan 208 dagen
hadden de heren politici nodig om tot
de vorming van het eerste kabinet-
Van Agt te komen.
Als informateur was prof. Albeda di
rect betrokken bij de kabinetsforma
tie van 1973 en 1977. Hij verzorgde
donderdag een college over dat on
derwerp op de Katholieke Universi
teit Brabant. Van Albeda is bekend
dat hij lange tijd economisch adviseur
bij een afdeling van het Christelijk
Nationaal Vakverbond was. Zijn ver
bondenheid met de vakbeweging
heeft hij nooit onder stoelen of ban
ken gestoken. Zo heeft hij zich in '73
ingezet voor de totstandkoming van
het kabinet-Den Uyl, omdat hij ver
wachtte dat een coalitie tussen chris
tendemocraten en socialisten betere
mogelijkheden voor overleg met de
vakbeweging zou hebben. Het zal dan
ook menigeen verbaasd hebben dat
hij na de val van het kabinet-Den Uyl
in 1977 als minister van Sociale Zaken
zitting nam in het centrum-rechtse
kabinet van Van Agt.
Hoe is het nu te verklaren dat een
kabinetsformatie in Nederland een
zoveel moeizamer proces is dan in
vergelijkbare democratieën? Albeda
meent dat de Nederlandse kabinets
formatie tot een politieke institutie is
geworden met een zichzelf verster
kend karakter. Omdat de coalitiege
noten zoveel mogelijk zekerheden
willen inbouwen, gaat ook de buiten
wereld steeds meer verwachten van
een kabinet.
Niet alleen de departementen pre
pareren hun nota's voor de kabinets
informateurs, maar ook de verschil
lende belangengroepen van elke plui
mage wenden zich tot de arme (in)
formateurs, die in de verste verte niet
kunnen behappen wat hun allemaal
wordt voorgelegd. Berichten over
coalitie-vorming in Israël, Noorwe
gen of Zweden komen bij ons over als
bewijzen van verregaande lichtzin
nigheid. Men stelt daar in een paar
weken vast of er voldoende onderling
vertrouwen aanwezig is en gaat dan
al of niet met elkaar in zee.
In Nederland maken we een ak
koord, dat tot in punten en komma's
precies geformuleerd moet zijn, com
pleet met voetnoten en afzonderlijke
verklaringen. Toch komt het kabinet
binnen een half jaar voor problemen
te staan die niemand zó precies voor
zien had, dat het regeerakkoord erin
voorziet. Alleen het onderlinge ver
trouwen kan het kabinet dan redden.
Helaas is dat vertrouwen maar al
te vaak afwezig. Vooral trussen de so
cialisten en de christendemocraten
botert het niet. Volgens Albeda ligt
dat niet alleen aan programmatische
geschilpunten, maar net zo goed aan
een 'incompatibilité d'humeur'. De
partijen passen niet bij elkaar qua
karakter, mentaliteit en stijl van poli
tiek bedrijven.
Zo is uitgangspunt van de christe
lijke politiek de principiële ontken
ning van de fundamentele betekenis
van 'links' en 'rechts' in de politiek.
De C van het CDA staat daar haaks
op. Toch moeten de christendemocra
ten functioneren binnen een politiek
spectrum, waarbinnen dat links-
rechts schema wel degelijk domi
neert. Een partij, die zowel links als
rechts kan samenwerken, is dan 'cen
trum'. De socialisten is de positie van
het CDA een doorn in het oog: voor
hen is de scheidslijn links-rechts het
enige juiste criterium volgens welk
alle partijen ingedeeld zouden moeten
worden.
Albeda wijst er in dit verband ook
op dat de socialisten van de politiek
hogere verwachtingen koesteren dan
de christendemocraten. Zij zijn voor
een grotere rol van de overheid en ge
loven dat een betere samenleving
binnen handbereik is. De christende
mocra die in de verste hebben van de
politiek veel minder hoge verwach
tingen, tussen hen is het 'klimaats
verschil' minder groot.
Als CDA-man legt Albeda natuur
lijk ook de vinger op de barrières die
de PvdA pleegt op te gooien bij for
matie-onderhandelingen zoals de be
kende meerderheidsstrategie en het
maken van afspraken met andere
partijen voor de verkiezingen. Toch
betreurt hij het dat een grote partij
als de PvdA zo vaak buitengesloten
wordt als het om kabinetsformaties
gaat en dat een coalitie tussen socia
listen en liberalen vooralsnog niet i»
het verschiet ligt. Deze situatie is be
slist 'ongezond' en 'slecht voor de de
mocratie' te noemen. In de woorden
van Albeda: „De christendemocraten
in Nederland zijn langer aan het be
wind dan de communisten in de Sov
jetunie."
Steenkamp
'Inl
Van onze Haagse redactie
Met dit op uitgebreic
bouw en Milieu (CLM
„Voorstanders van een ii
ping denken dat ze he
bleem bij de bron aanp
maar niets is minder wa
dus het CLM. „De bron
het aantal dieren maar
neralen in kunstme
krachtvoer".
Het CML heeft bereke
bij een halvering van de
veestapel, de grootste
niakvervuiler binnen o
houderij met een aande
49 procent, de ammon
stoot niet meer dan 20
procent lager zal zijn, tei
het jaar 2000 minstens h
bele moet zijn gehaald.
Het CML heeft instruf.
bedacht waarmee de
ling van ammoniak én
(stikstof) veel drastiscl
worden aangepakt. H
langrijkste onderdeel
voorstel is een verplichti
ralenbalans voor alle 1
bedrijven.
Een gemiddeld bedrij
jaarlijks 569 kilo miner
via kunstmest en
Slechts 15 procent i
wordt, hoofdzakelijk
OPPORTUNISME EN T
steeds meer beleidsdac
Lubbers II worden oms
veroorzaken bijna vanz
met twee maten.
Wie de politie-acties
kele merkwaardige za
agenten - met spullen v
een minister de weg vr
acties. Wanneer studer
misverstand: de dreun i
- sieren termen als 'grc
krantekoppen.
Als politiemensen ee
voeren, heet dat 'ludiel
dion van een voetbalclu
met sombere fronsen e
ben geheten.
Als je in uniform denr
meer banen, toveren m
hoed. Zelfs de dekking
den de ministers met
zachtst gezegd wel wa
zeur over heilige koeie
grotingen.
WAAR BIJ DE politie-a
centraal stonden, staat
het onderwijs centraal,
(het credo van dit kabir
bekwame docenten, in
begint eraan te wenne
mits dit aan de eisen v
zij niet alleen, het univ
ingeboet.
De regering zou zo'
zorgen maakt over de
omarmen. Maar wat he
onderwijsminister geda
Zij heeft er grof ge;
puinhoop van weten te
zichten een drama gev
Het idee en doel waren
hele zaak is echter zo
ten én ouders zich ter
handeld voelen. Vervol
monisatiewet en de vel
en studentenleven hebl
Mét de studenten vr<
man tijdens de student
en Korthals Altes brac!
moed op om zich in he
ontdoet conflicten mee
Deetman daarentege
nicator van het kabine
sluit als de beledigde
schijnen en weigert zei
k|ng uitleg te geven ove
Deetman wil en doe
Lubbers alles aan om i
aadige relschoppers
enkeling gearresteerd!
Pen. En als daarin ook
^'t hebben binnengel
keuring en verbijste
waardiging en een kw:
seerde hypocrisie nog
