2| DE STEM
TILBURGSE PROF
ZIET NA '92
VOLOP SOCIALE
ONRUST ONTSTAAN
ZATERDAG
MEMBER 1988
ZATERDAG IQ
26 NOVEMBER 19881 O
]|hur
uropa gaat ontslagen en sociale
onrust tegemoet. Het wegvallen van de interne gren
zen veroorzaakt grote veranderingen in het bedrijfsle
ven. En druk op uitkeringen zal uitkeringstrekkers tot
gewelddadige acties aanzetten. Professor A. Jacobs,
hoogleraar sociaal recht aan de universiteit van Til
burg, schetst een ongekend beeld van Europa kort na
1992: de vrije Europese binnenmarkt zal voor tiental
len miljoenen werknemers een verlies of minstens een
drastische verandering van arbeidsplaatsen beteke
nen. Uitblijven van een begeleidend sociaal overheids
beleid brengt mensen er volgens-Jacobs toe proteste
rend bezit van de straat 'te nemen. „Alleen door de
straat op te gaan kan het volk betere leefomstandighe
den afdwingen. Tot die tijd zullen overheden niets on
dernemen", verwacht Jacobs.
Scheepsnieuwbouw
-k it
it
it a. it
Verhullen
Kiezen
Onder druk
Mobiliteit
gendom van een uitgeverij
thet voorbeeld van een over-
1/U of een samengaan van
met Wegener. Maar de
woon altijd verzetten.
ch bijna altijd tegen fusies
s juist. En ook op een mo-
^immerciële televisie komt
naties nog verder aan in-
.nnen, ook dat zullen wij
liden. Denk erom: er kun-
consequenties aan zitten.
wordt makkelijker, B: de
rol van juist die kranten
11 via redactiestatuten vast-
aan de andere kant haal je
van de gezonde concurren-
dagbladen weg. C: je kunt
icten krijgen naar welke
Bte investeringen toe moe-
|ie van de NVJ wordt er niet
op, want de redacties zelj
Ichillend. Parool en Vrije
1 zwakkere broeders die zou-
i verdwijnen, zijn vóór de fu-
rip voor dat standpunt ge-
atie. Wij hebben nu prini-
geuit bij deze fusie. Het
besluit over ons standpunt
len bij de ledenraadpleging,
Ire democratische verening
toch juist opvallend dat de
nten blij zijn met deze fusie,
helemaal tegen de redering
kwestie van toekomstvisie,
oorstellen dat de redacties
Ie kranten in een wat ster-
Iming - want dat die ster-
at is wel duidelijk - denken
ster gewaarborgd te worden
|j en downs van de adverten-
i dat is één optie. Maar wie
(geluisterd naar de woorden
'recteur Voors, heeft hem
dat die een verliesgevende
leperkt overheid zal houden,
jbaas Vinken heeft daar ook
ke uitspraken over gedaan.
[>op van die redacties terecht
ifwachten. Zekerheden krijg
wel voor de korte, maar ze-
de lange termijn. Er is geen
in Nederland die voor de
harde afspraken zal willen
verbijsterd door de opmer-
Srinkman over de fusie: 'ver
ben geld meer uit het Bedrijfs-
willen dat de Tweede Kamer
atieven komt..
als lezer kunnen kiezen uit
kranten, die in verschil-
i worden gemaakt. Dat heeft
net de cultuur met de af-
lie kranten. Er is al veel sa-
en de limiet is zo bereikt.
|reft moeten we hopen dat als
niets doet, dan toch in elk
rlement met maatregelen wil
ei dat grote rendabele onder
en uitkeringen meer hoeven te
verliesgevende kranten. Die
eten de eigen boontjes maar
hl niet een terechte gedachte?
len zo'n grote onderneming
'tijd titels zijn, die door hun
ur of bepaalde doelgroep het
der goed doen. Toch geeft
Irage aan de verscheidenheid
Als het Bedrijfsfonds daar
:an geven, mits er natuurlijk
'aaide lezersgroep is, kan dat
zijn. Tevens vind ik dat ren
ten uit een concern moeten
ippen, als de redactie dat wil.
jfsfonds zou dan overbrug-
ten beschikbaar moeten stel-
'n stap mogelijk te maken. Ik
't dat van de betrokken kran-
ties zijn, die over zo'n stap de
agen gaan nadenken.
siecontroleregeling komt voor
eker te laat.
tr. Maar de regeling moet een
zijn naar een veel bredere re-
het gaat om fusies tussen
jdschriften én omroepen, na-
internationaal, om juist voor
ïst instrumenten te hebben.
ende fusie houdt die regeling te-
t ook de volgende fusie nog te
:omen, omdat deze fusie weer
Reactie zal veroorzaken. Maar
weyten welke. Wegener doet
p de beurs, maar ik doe niet
lorspelüngen.
rusie door?
van de redacties zou de on
wel eens aan het denken kun-
Dan zullen ze de zaak toch
willen bekijken. Er zijn niet mis
e geluiden dat er grote proble-
nen komen in beide onderne-
Die kunnen de fusie bemoeilij-
brandweer. Aan de kippen-
vangmachine zou op den duur
ook een plukfunctie kunnen
worden toegevoegd, waardoor
reeds blote kippen in ver
warmde kratten kunnen wor
den verzonden naar hun eind
bestemming. De MVM-500 van
de ME komt als prototype tact
alleen de zuigklurpfunctie op
straat, dus als pneumobiel sec.
Maar men denkt, voor het op
nemen van vervuildeen wellicht
ook ernstig besmette vagebon
den aan een pneumobiel met
ingebouwde warme douche, de
'natte pneu', zoals de deskundi
gen zeggen. Het accent ligt ech
ter nog op de droge.
Door Jan van de Ven
Het nieuwe Europa schaadt de belangen
van de werkende mens. „Realisatie van
de vrije Europese binnenmarkt in 1992
zal voor tientallen miljoenen werkne
mers een verlies of minstens een drasti
sche verandering van arbeidsplaatsen be
tekenen", aldus professor A. Jacobs,
hoogleraar sociaal recht aan de universi
teit in Tilburg.
Jacobs gelooft niet in al die kwistig
rondgestrooide verhalen, waarin een
rooskleurig beeld van een grenzeloze
markt wordt geschetst. Vrijwel niemand
stelt zich kritisch op. De Euroforie heeft
bezit genomen van iedereen. Ook van
mensen, die tot dusver ervan blijk heb
ben gegeven redelijk te kunnen denken.
De Europese Commissie zelf ver
spreidt een toekomstverwachting, die zo
wel positieve als negatieve elementen be
vat. Positief is de bevinding, dat er na
1992 twee tot vijf miljoen nieuwe ar
beidsplaatsen zullen ontstaan. Negatief
de verwachting, dat grote verschuivingen
zich zullen voordoen. Maar iedereen
(ook de ministers uit het kabinet Lub
bers) heeft uitsluitend de mond vol over
de miljoenen nieuwe arbeidsplaatsen.
Andere geluiden dringen niet tot de sa
menleving door.
Professor Jacobs heeft het op zich ge
nomen - en daar is op dit moment moed
voor nodig - ook de andere kant van de
medaille te laten zien om een reëler
beeld van de nabije toekomst te krijgen:
Er moet op inkrimping van de arbeids
markt worden gerekend. Hoe eerder dit
inzicht in alle geledingen van de gemeen
schap doordringt, hoe sneller de handen
ineen worden geslagen om de negatieve
effecten van de verdergaande Europese
eenwording aan te pakken.
„De verschijnselen zijn - voor wie wil
zien - overal waarneembaar", vertelt Ja
cobs. De noordelijke streken, de tot dus
ver van oudsher rijke gebieden, zijn in
verval. Het Roergebied in Duitsland, in
dustrieclusters bij Hamburg en Bremen
takelen af. Die neergang heeft een uit
straling naar Nederland. En ook wij zul
len onder aftakeling gaan lijden.
Is Nederland niet al de scheepsnieuw
bouw goeddeels kwijtgeraakt? Heeft de
FME - de Vereniging voor de Metaal-
en Elektrotechnische Industrie- niet al
laten weten in de nabije toekomst geen
uitbreiding, maar eerder inkrimping van
de werkgelegenheid te voorzien? De pro
vincie Limburg heeft de arbeidsmarkt la
ten onderzoeken en moet zich instellen
op een te verwachten verlies van 1300
banen door het wegvallen van de gren
zen.
„Naast de grote economische proble
men in het noordelijk deel van Duitsland
worden we geconfronteerd met een over
namegolf'. Neem de fusies in de bank
wereld. Banken reiken tot ver over gren-
-zen om samenwerking tot stand te bren
gen. „Daar zijn wel duizenden werkne
mers bij betrokken", zegt Jacobs. Zullen
zij na de stroomlijning van de samenwer
king hun huidige baan behouden? Hoe
veel komen er op een andere stoel te
recht? Moeten zij om aan het werk te
blijven mogelijk verkassen? Hoeveel
worden er overbodig?
Wordt er eigenlijk bij stilgestaan, dat
bedrijven en bedrijfstakken uit Neder
land verdwijnen? Philips geeft wat dat
betreft de toon aan. Philips trekt zich
langzaam maar zeker terug uit Neder
land om elders goedkoper te produceren.
Waar In de jaren '90 vele groepen de aandacht zullen trekken, spanningen elkaar vergroten, Is de kans op onregelmatigheden groter. - toto anp
Een Europa vol rampspoed
h
-\-H ilMsl -
Anderen volgen of zullen volgen.
„Er valt een concentratie van hoog
waardige technologieën in centraal
Europa waar te nemen", vertelt Jacobs.
Die tak van industrie concentreert zich
tussen Frankfurt en Milaan, met een ac
cent op het zuiden van Duitsland en
Zwitserland. „Zwitserland behoort wel
iswaar niet tot de Europese Gemeen
schappen en is niet tot de goedkope pro-
duktielanden te rekenen, maar toch heeft
dat land een grote aantrekkingskracht.
Mogelijk omdat het geen EG-hd is en
daar de strenge EG-regels niet van
kracht zijn".
Een sluitende verklaring voor de ver
schuiving naar centraal Europa is niet te
geven. De prettige werkomgeving - een
evenwichtige combinatie van goed wo-
-C>rrl
De Tilburgse hoogleraar A. Jacobs: „Realisatie van de vrije Europese binnenmarkt In 1992 zal voor tientallen miljoenen
werknemers een verlies of minstens een drastische verandering van arbeidsplaatsen betekenen". - fotoriensiers
nen en het voor handen hebben van cul
turele voorzieningen naast een wonder
schone natuur- zou die ontwikkeling
kunnen versterken. Feit is, dat overheid,
bedrijfsleven, vakorganisaties hun beleid
moeten afstemmen op iets dat zij niet in
de hand hebben.
Vanuit de nationale politiek komen geen
waarschuwingen, tekens van beleidsver
andering. „Politici verhullen de reali
teit", constateert Jacobs. Zij mogen ver
antwoordelijk worden geacht om de sa
menleving te waarschuwen en zich te la
ten instellen op het nieuwe Europa. „De
politiek heeft het te druk enthousiasme
te wekken voor de grote interne markt.
Te druk met het breken van weerstan
den". Aan het scheppen van beleid en
het begeleiden van de veranderingen ko
men de politici niet toe.
Volgens Jacobs zouden zij zich beter
het hoofd kunnen breken over de vraag
hoe het onderwijs kan worden verbeterd.
„Nederland loopt achter met scholing.
Onze laaggeschoolden zijn te laag ge
schoold om in aanmerking te komen
voor het relatief te hoge minimum loon.
Daardoor vloeit arbeid af naar het bui
tenland".
„Onze overheid is als de gids, die men
sen zonder bijzondere uitrusting of oefe
ning een hoge berg laat beklimmen.
Echte klimmers gebruiken aangepaste
kleding, schoeisel, touwen, haken en wat
dies meer zij. Zij zijn getraind in het
klimmen. Nederlandse werknemers heb
ben een soortgelijke uitrusting nodig om
de interne markt (1992) te bereiken:
goed opgeleid, mentaal ingesteld op hun
taak, bereid moeilijkheden het hoofd te
bieden".
Toch ziet professor Jacobs licht
puntjes. Nederland ligt dicht bij de
hoofdstad van Europa: Brussel. Beleg
gers en managers van buiten de gemeen
schap willen in de buurt van die hoofd
stad een vestiging en komen dus ook in
Nederland terecht, omdat ons land cen
traal in de EG ligt.
Nederlanders hebben de naam de Chi
nezen van het noorden te zijn. Zij waren
en zijn altijd ijverig in handel en nijver
heid, laten nooit het hoofd hangen. Zij
spreken vele talen. Stuk voor stuk ele
menten om veranderingen te overleven.
We rooien het wel, maar dan moet we zo
snel mogelijk af van die verblindende
Euroforie af. Met twee benen op de
grond maken we meer kans.
Europa stevent dus af op sociale on
rust. Werklozen zullen de straat op gaan
voor werk en betere uitkeringen. Met
leuzen en geweld zal werk worden afge
dwongen, een vorm van redelijk bestaan
na het afbreken of blokkeren van het be
staande niveau van sociale bescherming.
Het volk gaat zich roeren als overheden
nu hun beleid niet aanpassen. En daar
ziet het niet naar uit. De jaren negentig
zullen deswege onrustige, mogelijk ge
vaarlijke jaren zijn.
„Deze sombere inschatting van zaken
hoeft niet tot defaitisme of een anti-
Europese opstelling te leiden", zegt Ja
cobs „De burgers van Europa kunnen
wel degelijk de Europese verkiezingen
van 1989 gebruiken om meer sociale
maatregelen af te dwingen. En ook de
vakbonden kunnen best krachtiger te
gengas geven".
De voorspelde onrust vindt zijn oor
sprong in de veranderingen binnen het
bedrijfsleven: fusies, verplaatsingen, ont
slagen; in de verloedering van bedrijfs
takken; in het ontbreken van een hoog
staande, geharmoniseerde sociale zeker
heid. „Alleen door de straat op te gaan
kan het volk betere leefomstandigheden
afdwingen. Tot die tijd zullen overheden
niets ondernemen", verwacht Jacobs.
Een voorproefje van de onrust be
heerst op dit moment de actualiteit. Poli
tie en studenten uiten hun misnoegen
over inkomensbeleid in een directe con
frontatie-met bewindslieden. Vraag is of
het er straks ook ludiek aan zal toegaan
bij een actie van ambtenaren. Of zij dan
niet net als de studenten nu geweld ge
bruiken om beleid te herzien. Waar in de
jaren negentig vele groepen de aandacht
zullen trekken, spanningen elkaar ver
groten, is de kans op onregelmatigheden
groter.
„De Europese Commissie heeft wel
denkbeelden betreffende een minimum
standaard voor sociale begeleiding. Ik
heb de ambtenaren in Brussel afgeraden
er iets mee te doen. Wat zij van plan zijn
is belachelijk en zeker niet in het belang
van werkenden en uitkeringstrekkers.
Hun ideeën komen niettemin voor de
verkiezingen van het nieuwe Europese
parlement in de openbaarheid", onthult
Jabobs.
Wat doen de ambtenaren van de
Commissie? Zij harken het beste uit 165
ILO-verdragen (ILO staat voor interna
tionale arbeidsorganisatie, een orgaan
van de Verenigde Naties) bij elkaar en
zetten dat in een ontwerp-verordening.
Zo komt de EG aan een minimum so
ciale standaard: verplicht twee weken
vakantie (in Nederland al vier weken),
een uitkering van 40 procent (bij ons 70
procent), zonder vermelding van een mi
nimum loon.
De Commissie beoogt verder iets te
schrijven over flexibele contracten
(thuiswerk, afroepcontract), informatie/
raadpleging van werknemers in de on
derneming. Wat er ook in Brussel wordt
bedacht: de standaard van de EG zal ver
beneden de verworvenheden in Neder
land en andere hoogontwikkelde landen
liggen. „Het voorschrijven van sociale
Europese minima zet onze uitkeringen
onder druk", aldus Jacobs.
Hij vreest, dat de bekendmaking van
de voorgenomen minimum-standaard
tijdens de verkiezingscampagne te pas en
te onpas gebruikt gaat worden. „Kandi
daat-parlementsleden roepen er iets
moois over. Niemand gaat er kritisch op
in en het grote misverstand is de wereld
in geholpen. Alleen de te verkiezen par
lementsleden maken er goede sier mee.
De kiezers blijven hopeloos verward ach
ter".
Als het sociale plan volgend jaar een
(verkiezings)rol speelt, praten de burgers
zich niet over de definitieve tekst. De
ontwerp-verordening(en) moeten dan
nog door parlement en Raad worden be
handeld. Beide organen mogen verande
ringen voorstellen. Sterker nog, de Raad
komt niet tot een goedkeuring, omdat
voor deze plannen unanieme goedkeu
ring is vereist en niet elke regeringsleider
voor sociale standaardisering is te por
ren.
Komt het plan er wel door, dan wor
den de mensen er niet door beschermd.
De minima liggen te laag en er wordt
geen enkele garantie geboden, dat ver
worven rechten intact blijven. Kortom,
de EG-standaard zal onrust veroorza
ken; evenals het uitblijven van standaar
disering. Er zullen protesten uitbreken
en stakingen. Pas dan zijn overheden tot
verbeteringen over te halen of tot afzien
van verlagingen.
De onrust blijft, totdat de druk van de
ketel is. En dat kan lang duren, omdat
de sociale standaard in arme EG-lidsta-
ten laag ügt. De laagste standaard zet de
hoogste onder druk. In een land als Ne
derland met de hoogste uitkeringen ont
staat de neiging om de sociale standaard
te verlagen. Uitkeringen komen in ons
land ook onder druk als het leger uitke
ringsgerechtigden groter wordt en de uit
te keren som niet navenant meegroeit.
Ellende zou te voorkomen zijn als
rijksoverheden in hun beleid rekening
gaan houden met een voorspelbare toe
komst. In de optiek van Jacobs: meer ac
cent op onderwijs voor te laag geschool
den en algehele verbetering van het ken
nisniveau. Daarnaast zouden werkne
mers dienen te beseffen, dat zij naar de
arbeidsplaatsen toemoeten. Werk komt
niet meer naar de probleemgebieden.
„De mobiliteit van werk is groter gewor
den", zegt Jacobs. „Werkkrachten blij
ken niet mobiel. Daardoor ontstaan de
conflicten". Vertrekt een bedrijf naar
Zuideuropa dan blijven werknemers ach
ter. Deze immobiliteit doet zich op
kleine schaal al in eigen land voor.
Werknemers zijn niet of nauwelijks te
bewegen van Randstad naar noorden of
oosten van het land te verhuizen.
Sprekender is de situatie in het voor
malige kolen- en staalbekken van Enge
land. Na het wegvallen van die industrie
bleef de bevolking waar ze was. Hele ste
den en dorpen verpauperden. De huidige
Britse regering probeert het wegrotten
van een groot gebied te stoppen en weer
tot leven te brengen, maar de logge
massa is moeilijk in beweging te krijgen.
Laat onze regering de huidige ontwikke
ling op haar beloop dan staat ons een
vergelijkbare toestand te wachten.
„Mensen hebben vele redenen om te
blijven waar te zijn", aldus professor Ja
cobs. „Tweeverdieners behouden na het
ontslag van de een het werk van de an
der. Scholing van de kinderen kan de
honkvastheid bevorderen. De nabijheid
van familie en vrienden, de onzekerheid
over behuizing elders. Er zijn duizend en
een argumenten tegen verkassen".
Doorbreking van deze mentaliteit lost
bijvoorbaat veel van de toekomstige pro
blemen op. Regeringen noch werkzame
bevolking lijken echter iets aan de men
taliteit te willen veranderen. Vandaar Ja
cobs voorspelling, dat de jaren negentig
zich door sociale woelingen zullen ken
merken.
