Fluor-fel gekleurd in de witte sneeuw
Onri
Autojaarboek '89
dikker dan anders
Lekkere goedkope kool
ichatrijke
Boekenreeks op komst
over 'Woonkwaliteit'
Steppen achter de slee
HONDERI
IN JAAR TIJD BIJNA KWART VAN MARKT VEROVERD
De geest uit d
WINTERSPORTKLEDING NIET ALLEEN VOOR DE ALPENWEIDE
DE STEM CONSUMENT MAANDAG 21 NOVEMBER 1988
Bolletje
Tendens
'Geen vervangers'
Niet logisch
Flessen van plastic
Duurder
Psychologisch
MODE
Niet benauwen
Bergplaatsen
In de Consumentenbijlage van vrijdag: 4 pg STEM BINNENLA
Op Uw persoonlijk winstnummer is een
prijs gevallen.
AAN TAFEL
Veel macrobk
kinderen vaa
DE STEM CO)
T47
Door Henriëtte Verburgh
Gebruikt u ze al, die verleidelijk geu
rende vloeibare wasmiddelen in die verte
derende pasteltintjes? Volgens de rekla-
me-campagnes hebben deze reinigers
werkelijk alles mee: ze vermoorden vuil bij lage
temperaturen, maken voorwas overbodig, zijn ge
makkelijk te doseren, beëindigen het probleem van
het smoezelige zeepbakje in de wasmachine, hebben
respect voor de tedere kleuren van het wasgoed en
omdat ze het zonder fosfaten kunnen stellen, zijn ze
nog vriendelijk voor het milieu op de koop toe.
De kans dat u tot de fans behoort is tamelijk groot.
Momenteel wordt namelijk al 20% van de was mid
delenmarkt ingenomen door de nieuwe vloeibaren
afkomstig van de drie belangrijkste producenten
van Nederland: Unilever, Henkei en Procter
Gamble. De verwachting is dat het marktaandeel
nog tot 30% k 35% kan stijgen. Bij de grootste krui
denier van Nederland, AH, is dan ook een vloei
baar wasmiddel van eigen signatuur in de maak.
Het succes van de vloeibare wasmiddelen komt ta
melijk uit de lucht vallen. Vorig jaar behoorde dit
artikel (een jaar of twintig geleden reeds ontwik
keld) met een marktpenetratie van 3% nog tot de
marginale schoonwassers, gekluisterd aan de iet
wat bezoedelde reputatie van duur en weinig doel
matig. Het produkt vertoonde namelijk in het ver
leden de onhebbelijke neiging om eenmaal losgela
ten in de wasmachine, voortijdig de wijk te nemen
door de afvoer.
De nieuwe merken vloeibaar hebben zich voor
deze afgang dit keer grondig, zij het verschillend,
ingedekt. Procter introduceerde het wassen met het
bolletje, een plastic houdertje, dat geplaatst in de
machine, de juiste verspreiding van het wasmiddel
garandeert. Henkei deed iets soortgelijks met een
busje en Lever maakte zijn produkten zo stroperig
dat deze in het waspoederreservoir kunnen blijven
hangen tot het tijd is om met het water te worden
vermengd.
De wasmiddelenproducenten staan niet te kijken
van de enorme respons op hun vernieuwde pro
dukten. Zij zijn er van overtuigd dat de vloeibare
wasmiddelen doeltreffend aansluiten bij veran
derde leefgewoonten en consumentenwensen.
Procter Gamble-woordvoerder Mr. A. de Jongh
zegt er dit over: „Er is al langere tijd een tendens
om kleding en ander textiel minder vuil te laten
worden. Het voorwassen is bijvoorbeeld de laatste
tien jaren sterk afgenomen. Veel moderne ge
kleurde weefsels verdragen ook geen hoge wastem-
peraturen. Daar spelen de vloeibare wasmiddelen
uitstekend op in".
Instanties buiten de branche vinden de opmars van
de vloeibaren niet zo vanzelfsprekend. Men vraagt
zich af of er objectief gezien wel sprake is van een
Verworvenheid'. TNO spreekt zich bij monde van
de heer P. Terpstra van het Instituut voor Reini
gingstechnieken aldus uit: „De vloeibaren zijn ab
soluut geen vervanging voor de poeders. Ze zijn
vergelijkbaar met de bestaande bont- en fijnwas
middelen in poedervorm. Bij lage temperaturen
kunnen ze de concurrentie met een poeder aan,
maar bij 60 graden wordt het al moeilijker. Een
vuile was wordt met een vloeibaar middel echt niet
schoner. Tegen een wasbehandeling op 85 graden
kan absoluut niets op. Het vloeibare produkt zou
een bleekmiddel moeten meekrijgen. Misschien dat
het spul het dan echt tegen de poeders kan opne
men".
Op de vraag waarom de consument zo gek op de
nieuwe wasmiddelen is moet Terpstra het ant
woord schuldig blijven: „Ze hebben bestaansrecht,
dat zie je ook in andere Europese landen, zelfs in
een pródukt-kritisch land als Duitsland. Logisch
vind ik het niet. Tenslotte moet je maar rare hulp
middelen gebruiken om er mee uit de voeten te
kunnen. Misschien is er een zeker gebruikscomfort,
misschien is de reklame verantwoordelijk. Men
heeft die produkten praktisch uitgedeeld".
FOTO DE STEM JOH AN VAN GURE
2Anno 1988 wemelt het van vloeibare wasmiddelen in de supermarkt.
Vloeibaar wasmiddel 'in'
Dat de consument de rare hulpmiddelen (de buis
jes en de bolletjes) nog enige tijd zal moeten ge
bruiken, zit er dik in. De wasmachinebranche wil
meer zekerheid over de levensvatbaarheid van de
produkten op de lange termijn, voordat men over
gaat tot grootscheepse aanpassingen van pompsys-
teem en wasmiddel-doseerbakjes. De aangepaste
typen, wel op de markt, blijven vooralsnog in de
minderheid. Tegen die achtergrond lijken de stro
perige wasmiddelen van Unilever (All en Omo)
voorlopig in het voordeel, nu de verrassing van het
plastic bolletje er af is. Er zijn inmiddels zoveel van
die apparaten in omloop dat ze een plaag dreigen
te worden voor het milieu. Reden waarom Procter
Gamble overgaat tot een zuiniger distributie-be-
leid.
Ondanks dat hoeven de producenten van de vloei
bare wasmiddelen niet te rekenen op bijval van een
stichting als Natuur en Milieu. De immer kritische
Lucas Reijnders van deze organisatie erkent wel
dat de nieuwe schoonwassers even milieuvriende
lijk zijn als de fosfaatvrije poeders, maar helaas zit
ten ze wel in een verfoeilijke plastic fles. Reijnders:
„We hebben dit probleem bij de producenten naar
voren gebracht en op een alternatieve veipakking
aangedrongen. Wij denken aan recyclebaar polye
thyleen of aan navulbare flessen. Men zou het mee
nemen, zoals dat heet. Ik ben benieuwd".
Maar ook met een meer verantwoorde verpakking
zullen de vloeibaren van Reijnders het krediet niet
krijgen: „De ervaring ermee is inderdaad niet aan
toonbaar beter, maar bij een gelijkwaardige uit
gangspositie zullen ze wel altijd duurder zijn dan
een poeder. Er zit nu eenmaal meer water in het
produkt. Reken er maar op datje 10% duurder uit
bent".
Uit een prijspeiling door de consumentenbond
bleek onlangs ook dat de poeders door de bank
goedkoper zijn dan de vloeibaren. De wasmidde
len-producenten onderschrijven dat niet. Een
woordvoerder van Lever verklaarde dat een en an
der nog niet is uitgekristalliseerd, maar dat als de
markt zich na alle akties heeft gestabiliseerd er wel
degelijk sprake zal zijn van gelijke prijsstellingen.
Een hele geruststelling, die echter nog niets ten
voordele van het vloeibare middel zegt.
De vraag waarom de consument de nieuwe reini
gers koopt, kan kennelijk alleen met een psycholo
gische verklaring beantwoord worden. De frisse
geur, de milde pasteltintjes en het romige aanzien,
roepen associaties op met zacht, verzorgend, veilig,
voedend, allemaal eigenschappen die te pas komen
als men kwestbare zaken, dus ook weefsels, in ere
wenst te houden. Poeders mogen dan portemon
nee-vriendelijk zijn, maar met hun schurende, har
dere uiterlijk doen ze aanmerkelijk aggressiever en
botter aan. We zullen er aan moeten wennen. In
een welvaartsmaatschappij met een surplus aan
mogelijkheden telt niet alleen de materiële werke
lijkheid, maar ook ongerijmde menselijke gevoe
lens.
Door Carla Wijnstroot
Wie dit komende seizoen extra modieus
op de lange latten de piste in wil glijden,
dient dat op zijn minst in de combinatie
van knal paars met geel en vlammend
rood te doen. Maar ook pink, aqua, gifgroen en
oranje zullen schilderachtige blikvangers zijn in de
witte sneeuw.
Felle, fluorescerende kleuren staan in de ski-mode
aan de top. En hoewel de inspiraties voor de ski-
sportkleding meestal zijn gehaald uit de heersende
modetendenzen, lijkt men in de wintersportmode
toch gretiger in te haken op nieuwe modekleur
voorspellingen dan in de daagse mode, terwijl de
prognoses van felle kleuren toch voor beide catego
rieën zijn bedoeld.
In sport en vrije tijd durft men kennelijk meer met
kleur, reden ook waarschijnlijk, waarom de fluor-
felle jacks-van-naam vooral bij jongeren gretig af
trek vinden. En gelijk hebben ze, want al die opval
lende tinten hebben ook nog eens als voordeel, dat
je niet over het hoofd wordt gezien in de drukke
piste van het verkeer, om maar eens wat te noe
men. En praktisch ingesteld als wij Hollanders
zijn, zullen we wintersportkleding niet voor de Al
penweide alléén aanschaffen.
Dus waar kijken we naar als we op zoek zijn naar
een winters sportieve outfit? Het moet modieus
zijn, allicht, want iedereen moet kunnen zien dat je
up to date de mode bijhoudt. Het moet funktioneel
zijn, dus water- en winddicht, maar het mag niet
benauwen. Nou dat treft, want de jongste ontwik
kelingen op het gebied van ademende en wateraf
stotende stoffen heet 'Tactel', een produkt dat in
middels is gebruikt door verschillende bekende ski
kledingmerken zoals o.a. Golden-Cup, Air-proof
by Tenson en Golden Team. Deze Britse uitvin
ding kan verwerkt worden in een relatief dun mate
riaal dat 'natuurlijk' aanvoelt, transpiratievocht
naar buiten door laat 'ademen' en toch geen vocht,
wind of sneeuw van buiten naar binnen doorlaat.
Punt drie: we willen handige details, zoals extra
zakjes voor ski-pas, anti-zonnebrandstick, geld,
kompasje en ander kleingoed. En wat blijkt? Al die
vernuftige en verdekt opgestelde bergplaatsen zijn
juist 'hot item' in de skimode! Tenslotte willen we
niet te duur uit zijn, want misschien willen we vol
gend jaar wel weer een nieuwe ski-outfit en het
geld groeit ons immers niet op de rug! Nou, ook op
die wenken worden we bediend want het zijn juist
de grootwinkelbedrijven en de grotere sportfilialen
die met de leukste ideeën komen, voor prijzen die
liggen tussen de pakweg 100 en 400 gulden. De bij
komende accessoires zijn dan begeerlijke Sint-hin
ten. Een paar voorbeelden volgen hier.
Superconfex: in fluorescerend geel, groen en
fuchsia beschilderde jacks op zwarte of witte 'ther-
mo' broeken en salopettes.
C&A: zwart-wit gespetterd dessin met fluoresce
rend gele accenten op een ski-overal en een zwart
jack, waarbij het 'spat'-dessin als stervormig accent
op de schouders is verwerkt. Knalgeel en zuurtjes-
TEKENING KA TIN KA HOFSTEDE
roze doen het goed bij de overalls, zwarte sterren
en strepen zijn de opvallende details.
Zij-mode: Onder het label 'She Sport' brengt dit
modehuis een serie jacks, broeken en salopettes in
glanzend paars, gecombineerd met fuchsia, kerry
en olijfgroen.
Zentrasport: het label 'Zeno' is goed voor een
serie helgroene en fuchsiaroze anoraks, jacks en
broeken, die zijn voorzien van een opvallend blok-
kendessin in zwart-wit.
Golden Cup by Triumph International: het
nieuwe materiaal 'Helsapor", waarbij de wind- en
waterdichte, en toch luchtdoorlatende eigenschap
pen in het bovenste gedeelte van de tussenlaag zijn
verwerkt, zodat een super thermaal, maar comfor
tabel dunne stof kan worden verwerkt, is goed voor
een fraaie serie modieuze én praktische winter
sportkleding, waarmee meerdere wintersporten
kunnen worden bedreven. Dus niet alleen de
skiërs, maar ook langlaufers, wandelaars en klim
mers komen aan hun trekken.
De Hema: de leukste accessoires, zoals felge
kleurde thermo-handschoenen, hoofdbanden en
sneeuwbrülen.
De nieuwe autojaarboeken verschijnen
weer in de winkels. Een van de eersten in
de reeks van nieuwe produkties is dit jaar
Fred van de Vlugts 'Auto '89'.
Net als de voorgaande 10 uitgaven blinkt dit boekje
(dikker dan anders) ook ditmaal weer uit door grote
overzichtelijkheid en duidelijkheid. Voor meer dan
280 modellen heeft Van der Vlugt een volle pagina
vrijgemaakt
Voor het eerst is in dit jaarboek 19,95) speciale
aandacht geschonken aan klassieke automobielen.
In 'Auto '89' is ook een groot aantal mini-testen
opgenomen van de meeste populaire middenklas
sers in ons land.
Door Marijke Prins
Een van de genoegens van een groot gezin is de gezellige hoeveé
heden waarin maaltijden worden opgediend. Als mijn moc^
koolrolletjes in de oven maakte, kwam er een braadslede volh#,
lijk geurende rolletjes op tafel te staan.
Als ik een vierpersoonsschaal vul, zie ik voor mijn geestesoog te,
altijd die grote braadslede. Dat was je ware. Een groot voorij#
van dit gerecht, zoals mag blijken uit het verhaal, is dat je het a
gemak in grote hoeveelheden maakt. Maar het is ook een feestelij
en goedkoop gerecht, waarvoor de belangrijkste voorbereidt» ia»'--- -
uren tevoren kunnen worden gemaakt. Kortom, een ideale schotd scheidde haar vader van de
voor als er veel mensen over de vloer komen en de kok niet dehdi
van de tijd in de keuken wil staan.
BUENOS AIRES (DPA/
«pp) - De Griekse multi-
miljonaire Christina Onas-
sjs dochter van de legenda
rische Aristoteles Onassis,
is zaterdag op 37-jarige
leeftijd aan een hartaanval
overleden tijdens een va
kantie in Argentinië.
Het vermogen van 'Tina' - naar
verluidt 4 miljard gulden - zal
helemaal in handen komen van
haar driejarige dochtertje
Athenea Alexandra, dat is ge
boren uit haar vierde huwelijk,
dat met de Franse industrieel
Thierry Roussel.
Christina Onassis werd op 11
oktober 1951 in New York ge
boren. Toen zij tien was,
Koolrolletjes in de oven
-s
Voor vier personen
Voorbereidingstijd: 20 minuten
Kooktijd: 30-45 minuten
1 kool van ruim 750 gram (spitskool of witte kool)
400 gram gehakt (rund, half-om-half of lam)
1 ons ontbijtspek in dunne plakjes
1 potje crème fraiche (1 Vi dl)
1 klein blikje tomatenpuree
4 eetlepels maïs- of zonnebloemolie
1 grote ui
1 teen knoflook
1 mestpunt niet hete kerrie
1 ei
Vt theelepel maijolein
Vi theelepel basilicum
Vi theelepel kummelzaad (=karwij)
Vi kruidenbouillonblokje
1 theelepel sambal (oelek, manis of badjak)
4 eetlepels paneermeel (of 2 beschuiten)
25 gram boter
peper en zout naar smaak
Voor de vulling kunt u het soort gehakt nemen dat u het lekken!
vindt. Zet een grote pan met water op. Snij de ui en de knoflool
zeer fijn en fruit deze heel zacht in 4 eetlepels olie. Ondertusa
wordt het gehakt gekruid met het ei, de maijolein, kummel, tent
sambal, het bouillonblokje en paneermeel.
Zet het vuur onder de pan met uien hoger en doe hierbij dehdl
van het gehaktmengsel. Dit wordt losgeroerd door de uien en knot
look totdat het rul is. Doe het gebakken mengsel terug bij ta
rauwe deel van het gehakt, kneed het en verdeel het in twaaï
kleine porties.
Ondertussen zal het water koken. De bladeren van de kool worii
van de stronk losgesneden. Telkens drie bladeren worden gedu
rende ruim een minuut geblancheerd in het kokende water. Del»
doeling is dat de kool zo slap wordt dat er rolletjes van kunna
worden gemaakt. Spreid de uitgelekte bladeren in 12 rondjes na
en leg in het hart van elk groepje bladeren een pluk gehakt. Rol dl
kool zo op dat er een pakketje ontstaat dat met de dichte kantin
boven in een beboterde, platte ovenschaal wordt glegd.
Tot hiertoe kan het gerecht uren tevoren worden klaargemaakt
Ook de romige saus waarmee de rolletjes worden overgoten als u
uit de oven komen, kan vooraf worden gemengd. Roer daarvoor dl
creme fraiche met het blokje tomatenpuree en wat water tot ca
dikke, gladde saus. Voeg de basilicum en eventueel peper en zout
naar smaak toe. Verwarm de oven voor op 200 graden (standi),
De schaal is klaar voor de oven als over de koolrolletjes de plakje
ontbijtspek zijn gedrapeerd en er een paar klontjes boter tussen a
over de rolletjes zijn gelegd.
De oventijd is bij witte kool zo'n tien minuten langer dan bij spits
kool. Reken op 30-45 minuten bij stand 4. Het spek moet in ieder
geval knisperend zijn. Giet voor het opdienen de roze-rode saus
over de schotel.
Bij de ovenschotel past bij uitstek een stevige aardappelpuree. Wit
bij deze winterse kost een frisse toets wil, kan een eenvoi
groene sla op tafel zetten. Een sinaasappel of mandarijn toe h«
hetzelfde effect.
Begin 1989 start de Stichting Stuurgroep Experimenten Volkshuis
vesting (SEV) met de uitgave van een boekenreeks. Deze reeks®1
de titel 'Woonkwaliteit' is gebaseerd op de kennis en ervaring di'
de SEV put uit haar ondersteuning van talrijke praktijkexperim®
ten in de volkshuisvesting.
V Per jaar zullen zes deeltjes gaan verschijnen, ieder 72 pagina's,
formaat 20x20 cm.
Voor 1989 zijn de volgende titels gepland:
Ouderenhuisvesting in nieuwbouw.
Ouderenhuisvesting in de bestaande woningvoorraad.
Verkoop van huurwoningen aan bewoners..
Experimenten in de eigen woningsector.
Vrouwen in de volkshuisvesting.
Klant- en marktgericht renoveren.
Ieder deel behandelt de ervaringen met meerdere experimenten a
gaat vooral in op conclusies en aanbevelingen voor de praktijk.
V Belangstellenden kunnen zich abonneren op de hele reek!
135,- per jaar) of de deeltjes afzonderlijk bestellen bij Stichtinj
SEV, antwoordnummer 5527, 3000 VB Rotterdam.
De vakantieganger die de komende winter in het Oostenrijkse
Pertisau aan de Achensee in Tirol doorbrengt, kan op een spc®*
manier de omgeving verkennen. 'Schlittonen' heet het nieu»
vermaak.
V Deze manier van transport bestaat uit een speciale
waarop één passagier plaats kan nemen en één persoon staat
terop. Degene die achterop staat, zet de slee in beweging, door®"
het been achterwaarts af te zetten.
B Deze nieuwe 'sport' (steppend achter de slee) kan op de 60 k®
wandelwegen rond Pertisau beoefend worden. Vooral in het F»
thurn-, Tristenau- en Gerntal in het Karwendelgebergte li#
mooie trajecten.
M De speciale sleeën worden uit Scandinavië geïmporteerd,
het een populair vervoermiddel is. In Pertisau worden de
voor rond 8 per dag verhuurd.
Servische betogers in de Joeg
WAGENINGEN (ANP) -
Een aanzienlijk deel van
de kinderen die macro-
biologisch voedsel krij
gen is ondervoed.
De kinderen groeien te
langzaam en ze lijden aan
stoornissen in-de beweging
en de taalontwikkeling.
In de winter vertoont 55
procent van de kinderen tot
anderhalfjaar verscliijnse-
len van Engelse ziekte (een
stoornis in de botgroei). In
de zomer is daar bij 28 pro
cent sprake van.
Dat blijkt uit een onder
zoek waarop ir. P. Dagnelie
DE JOEGOSLAVISCHE leiders
'ijke dromen van Slobodan Mile
viërs, te dwarsbomen. Het is h<
Elke keer als de Serviërs de str
nun woede over de discriminatie
v°, slaat Milosevic een krijgshaft
om Kosovo winnen", zei hij in h
vincie in Servië wordt bewoond c
De eisen van de betogende
Langzaam maar zeker is een e>
andere door tegenbetogingen
sfeer van bloedig geweld, progrc
De betogingen zijn nauwelijk
yeerd door één man die alle ma<
is de dogmatische partijchef va
[noden, een populist met charis
nonger. Deze 'sterke man' hee
oen/ië weer tot de dominerend
maken, en hij wil zelf de nieuwe
lns'rurnent dat Slobodan Milose\
Milosevic heeft twee dingen o
ni| wel eens kunnen slagen - c
»an de povinciale autonomie be\
incie weer onder Servisch bes
«root-Servische droom verweze
De ambities van Milosevic rei
''eenheerschappij, eerst in Ser
a de dood van Tito een mach
P ?wa.kke erfgenamen.
thr!»ISev'c sPeelt een riskant sp
°aen ?m zijn doelen te bereik
J '"middels uitgeschakeld, zc
heeft, ledereen die het wa£
I Servische volk aan te v£
ro"- Hetgeen gebeurde.
Milosevic speelt met vuur omi
ei honger naar macht, emotie
eep maar traumatische ervarinc
?oi ?me 0P9ezweept en het lat
in I rac'sme. Daarmee heeft h
t^OfSloslavië nauwelijks te bel
orarrfatische escalatie leider
^"burgeroorlog
