2
DE STEM
"W E" E K E
D
VOOR AMERIKANEN
IS EN BLIJFT JOHN F.
KENNEDY EEN HELD
D
B
Heilige weduwe tegen wil en dank
INDUSTRY
DES DOODS
IS ECHTE
DRIJFSTAK
JACKIE SUJT
HAAR DAGEN
>N ANONIMITEIT
ZATERDAGI
OVEMBER 19881
ZATERDAG IQ
19 NOVEMBER 198810
e grote staatslieden van deze tijd
Churchill, De Gaulle, Adenauer en Roosevelt - heb
ben met elkaar gemeen dat hun stoffelijke resten in ta
melijk sobere, eenvoudige graven zijn gelegd. Heel
anders is het met John Fitzgerald Kennedy, de Ameri
kaanse president die op 22 november 1963 in Dallas
werd vermoord. Het graf van Kennedy op de nationale
begraafplaats Arlington in Washington is een pom
peus, tegen een glooiing geplaatst bouwwerk, omge
ven door granieten verhogingen waarin Kennedy's
meest bevlogen uitspraken zijn gehouwen. Op het
graf zelf brandt een eeuwige vlam. Honderdduizenden
mensen bezoeken jaarlijks de rustplaats van de man
die, vlak na zijn dood, een mythische held werd.
pi?H in New York' bezoekt 20 nu
Kroonprins
Campagne
Bewapening
Vietnam
Publiciteit
'ty of joy', een niet ironisch be,
tel van Dominique Lapierre
t relaas verteld van de riksha
ari Pal in Calcutta. Een waa
horrorverhaal van iemand dii
am verkoopt om aan geld te ko.
de bruidsschat van zijn doch
oorbeeld uit Calcutta, een stai
dustrie des doods tot de tooa.
de bedrijfstakken behoort,
sages:
d", riep iemand me toe toen ik
fd eraf hoestend onderuit gim
twee zware dames met koffers
bestemming had gebracht. „Je
!et gezond uit". Het verbaasde
n in deze onmenselijke stad niei
sen die je als 'vriend' behande-
je zo veel geld krijgen als je in
den zwetend tussen de staa-
'ent, terwijl je er niets voor hoeft
vroeg de vreemde,
mijn bloed wilt dan ben je aan
"rde adres. Zelfs de gieren wil-
'et. Het is rottend", antwoordde
is niet je bloed dat ik wil, hel
botten", hernam de vreemde,
ee naar mijn baas. Hij koopt ji
~r vijfhonderd rupees. Als je de
aat haalt hij je lichaam op en
botten".
i blijkt een schakel in een han,
an India de grootste leverancier
selijke botten maakt. Het feit
utta het centrum van deze han-
-ft niets te maken met het hoge
fer in die stad, maar met de aan-
d van enkele honderden immi-
uit Bihar, namelijk de doms,
r lage kaste heeft de taak de do-
e ruimen en doet dat door ze te
anier van het kopen van een
"ijl hij nog rondloopt, lijkt veel
houden van een dier voor de
Tet is even duivels als geniaal,
er een ongelimiteerd aanbod
den is in Calcutta.
Pal gaat na lang wikken en we-
p het aanbod en betreedt een
~t alleen in de verbeelding van
f Dürer kan bestaan. Vol met
:g geprepareerde en gepoetste
in allerlei maten, met prijs-
en al.
Jaan denkt Hasari Pal: „Zo'n
andeling hebben die botten niet
~n ze nog leefden". Een werkne-
de bottenfabrikant kijkt Pal aan
tevreden vast dat de man het niet
maken; zo mager als een lat en
ziekelijke blik. De transactie
eklonken. Er worden afspraken
t met de doms die het dichtst bij
enwijk van Pal wonen,
ijgt een eerste uitbetaling van
de in totaal vijfhonderd rupees,
jn gezondheid verdere aftakeling
t, krijgt hij de tweede uitbeta-
bied van Bangladesh plaats
aar in India. Reden waarom de
van buitenlandse zaken, Nazur
e ambassadeurs van India en Pa-
evraagd heeft naspeuringen te
en.
volgens de 'Daimik Bangla', een
strouw dagblad in Bangladesh,
de mensenhandelaars ook in het
lf gezocht worden, zou er zelfs
'jn van bendes,
vrouw, die toegaf dat ze bij de
van vrouwen behulpzaam was
beweerde zelfs dat enkele pro-
textielfabrikanten achter deze
zitten. Het feit dat veel vrouwen
>ladesh slechts kunnen kiezen uit
absolute armoede of uitbuiting
textielfabriek is daar niet vreemd
ens Abdul Matin, de minister van
andse zaken van Bangladesh, wil
(ring in de hoofdstad Dhaka de
gaan aanpakken door de maxi-
■af voor mensensmokkel te verho-
it nu toe staat daar hoogstens vijf
vangenisstraf voor, maar als het
itin ligt komt daarvoor de dood
de plaats.
er is er een campagne opgestart
uwen er voor moet waarschuwen
te gaan op advertenties van onbe-
agenturen, waarin huishoudelijk
het buitenland wordt aangebo-
lot wordt geprobeerd zoveel mo-
nachtelijke overschrijdingen van
sncaravanen' via de grensrivier de
te voorkomen. En met enig suc-
laatste maanden zijn ongeveer
derd vrouwen dankzij oplettende
ers de dans ontsprongen.
ukken bezig te houden en, als het
tje tegen zit, ontwikkelt hij zich tot
de Goede of Charles de Rode, der
God.
Charles de Sombere zou het g°f'
schap van Hong Kong, tot aan de
risatie in 1997, worden overwogen-
nu maar al te vaak een beetje op het
wroeten, tegen de bloemen te spre-
rissen en te denken over Marx,
Jung, exotische goeroes en het ma
ne waaraan het westen slechts ten
can gaan. Die jongen moet aan he
Dok in het belang van onze Wille®
der zal de ontwikkeling in de Wind'
astie op de voet moeten worden ge'
Want onze kroonprins is in 20'
en ook nog werkloos, terwijl ®J
tm al heeft gezien.
V r
DoorJo Wijnen
Er zijn vliegvelden, musea, theaters, stra
len, pleinen, wolkenkrabbers, scholen en
lanceerstations voor ruimtevaartuigen
naar Kennedy genoemd. Alleen al in de
eerste drie jaar na zijn dood, verschenen
ettelijke honderden boeken over hem.
De belangrijkste daarvan werden ge
schreven door zijn naaste medewerkers
en vertrouwelingen zoals Arthur M.
Schlesinger, Theodore Sorensen en Piere
Salinger. Zij behoorden tot het legertje
»an 'briljante, jonge intellectuelen' dat
Kennedy grotendeels aan de Harvard
University in zijn thuisstad Boston had
gerecruteerd en dat later met ongekend
grote ijver bijdroeg aan de mythevor
ming die het beeld van de echte John F.
Kennedy grotendeels heeft vertroebeld.
De tijd heeft intussen stevig aan het
onaantastbaar lijkende beeld van 'JFK'
-zoals hij werd genoemd- geknaagd.
En de geschiedenis heeft zich met de
kaar kenmerkende ijver gezet aan de
ontmanteling van de onaantastbaar lij
kende Kennedy-mythe.
John F. Kennedy was niet alleen de
gedreven, welbespraakte, knap ogende
idealist, hij was ook een man van vlees
en bloed en vooral van politieke en men
selijke zwakheden. De waarheid wordt
bepaald geen geweld aangedaan als men
hem een 'vrouwenjager' en een 'char
meur' noemt op wiens huwelijkstrouw
zijn vrouw Jacqueline bepaald niet altijd
kon rekenen. Er zijn hem relaties toege
dicht met vrouwen als Marilyn Monroe,
zoals zijn vader een relatie is toegedicht
met Gloria Swanson. Men heeft hem be
schuldigd van contacten met talloze du
bieuze figuren. Zijn gebrek aan ervaring
heeft zonder twijfel bijgedragen aan een
aantal politieke blunders en misrekenin
gen waarvan het grote publiek zich pas
veel later rekenschap is gaan geven.
Kennedy was de zoon van de zeer am
bitieuze, steenrijke en weinig scrupu
leuze Joe Kennedy, een van Ierse emi
granten stammende Bostonian die ge
pokt en gemazeld uit het keiharde poli
tieke bedrijf van zijn geboortestad te
voorschijn trad. De oude Kennedy - die
in de oorlog nog Amerika's ambassadeur
tn Londen was - werd verteerd door één
brandende ambitie: het 'groot' maken
von zijn negen kinderen. Het formida
bele vermogen van Joe Kennedy werd
dan ook ingezet om de onverbiddelijke
ijna zestig jaar is
^cqueline Bouvier nu. Ze leeft en
n aan een bijeenkomst van de jet-
Van de stad, trekt zich op ge
fitte tijden terug in haar buitenhuis
New Jersey, duikt een hoogst en-
keer op in de meedogenloze
tiohi eken van de vele sensa-
ifort i en die Amerika rijk is en on-
vnr! nt b'i tijd en wijle een petitie
h °r.een 9oed doel en voor het be-
ud van het stadsschoon.
opmars van zijn getalenteerde kroost te
financieren.
Aanvankelijk gold de in 1915 geboren
Joseph Kennedy als de kroonprins van
de familie-dynasty. Maar de oudste zoon
van Joe Kennedy en Rose Fitzgerald
sneuvelde in 1944. Op dat moment werd
de in 1917 geboren John Fitzgerald naar
voren geschoven als de man die de ambi
ties van zijn vader moest realiseren. De
oude Kennedy wilde niets minder dan
dat een van zijn zonen president van de
Verenigde Staten zou worden.
John Kennedy vocht, net als zijn
oudere broer, in de Tweede Wereldoor
log. Dat hij zich als commandant van
een patrouilleerboot, die door de Japan
ners tot zinken werd gebracht, zeer moe
dig gedroeg, staat buiten twijfel. Dat zijn
oorlogs-activiteiten later tot een com
pleet epos werden opgeklopt, staat even
eens buiten twijfel.
John Kennedy was het produkt van
een ogenschijnlijk ideale opvoeding. Hij
studeerde aan zulke prominente univer
siteiten als die van Princeton, Harvard
en Stanford, en werkte na de oorlog en
kele jaren als journalist. Al in 1947 - hij
Jackie Kennedy zoals de Kennedy-
clan haar het liefst zag, als een soort
heilige weduwe. - fotoanp
Dallas, Texas, 22 november 1963. John F. Kennedy zakt dodelijk getroffen Ineen. Zijn leven eindigt, zijn mythe begint.
Moord maakte een mythe
was toen dertig jaar - werd hij tot lid van
het Amerikaanse Huis van Afgevaardig
den gekozen. In 1953 werd hij senator
voor de staat Massachusetts. In dat
zelfde jaar trouwde hij de knappe en
eveneens steenrijke Jacqueline Lee Bou
vier. Tussen de bedrijven door publi
ceerde hij een boek dat 'Profiles in Cou
rage' heette, waarmee hij bovendien de
fel begeerde Pulitzerprijs won.
Er heeft overigens altijd twijfel be
staan over de vraag of Kennedy dat boek
zelf heeft geschreven. Waarschijnlijk is
hij bij het maken van de definitieve tekst
geholpen door enkele zeer bekwame,
door zijn vader betaalde journalisten. En
vader Kennedy wendde al zijn invloed
aan om het Pulitzercomité op zijn hand
te krijgen.
Vanaf het moment dat Kennedy in de
Senaat werd gekozen, begon hij zich
voor te bereiden op de campagne die
hem uiteindelijk in het Witte Huis moest
brengen. Zijn formidabele rijkdom stelde
hem in staat een vier jaar lange verkie
zingsstrijd te voeren die intensiever was
dan die van welke andere kandidaat dan
ook, maar die tegelijkertijd ten koste
ging van zijn werk in de Senaat. Toen hij
zich in 1959 officieel presenteerde als de
man die de Republikeinse president
Eisenhower wilde opvolgen, beschikte
Kennedy al over een goed geolied poli
tiek team en tal van politieke steunpun
ten in de gehele VS.
Kennedy had meer geld en bekwame
medewerkers dan politieke ideeën. Zelfs
toen zijn presidentscampagne al een
eindweegs was gevorderd, was hij nog
steeds op zoek naar een soliede program
ma. Hij ontdekte dat de Amerikaanse
kiezers de oude, kalme en voor het poli
tiek bedrijf wat te verstandige Eisenho
wer beu waren. Gaande zijn opmars naar
het Witte Huis ging Kennedy steeds
meer gebruik maken van zijn jeugd en
zijn ontegenzeglijk elan. Hij presen
teerde zichzelf als een dynamische, on
stuitbare jongeman die Amerika een
nieuwe richting in zou sturen. Zijn groot
ste handicap - het feit dat hij katholiek
was - overwon hij met een mengsel van
sluwheid en religieuze terughoudend
heid.
Het is opmerkelijk dat Kennedy een deel
van zijn populariteit grondvestte op zijn
harde houding tegenover de Sovjetunie.
Hij riep op tot meer bewapening en
creëerde zelfs de zogenaamde 'Missile
Gap' waarmee hij de Amerikanen wilde
doen geloven dat de VS - door Eisenho
wers schuld - een grote achterstand op
het gebied van de,nucleaire raketten op
Rusland had opgelopen. Achteraf bleek
van een dergelijke achterstand geen
sprake te zijn.
Nadat hij met de kleinst mogelijke
meerderheid zijn tegenstander Richard
Nixon had verslagen, aanvaardde Ken
nedy in januari 1961 het presidentschap
met een zeer bevlogen toespraak waarin
hij van zijn landgenoten een totale toe
wijding aan de goede zaak eiste. „Dus,
landgenoten, vraag niet wat je zou kun
nen doen voor je land en voor je mede
burgers over de gehele wereld, vraag ook
niet wat Amerika kan doen voor jou,
maar vraag wat we samen kunnen doen
voor de vrijheid van de gehele mens
heid", zei hij onder meer.
In feite concentreerde de jeugdige pre
sident zich op een 'Grand Design' dat
voornamelijk op het buitenland was ge
richt. Voor Latijnsamerika bedacht hij
de Alliantie voor de Vooruitgang, de
Derde Wereld trad hij onder meer tege
moet met het zogenaamde Peace Corps,
waarin honderdduizenden Amerikaanse
jongeren werden opgenomen die naar
alle uithoeken van de aardbol uitzwerm
den.
De jonge president vertilde zich niette
min onmiddellijk aan de problemen in
Cambodja en hij legde de politieke en
militaire basis voor het conflict in Viet
nam dat later in een totale oorlog ver
keerde waarin 58.000 Amerikanen het le
ven verloren en dat het nationale leven
in de VS met blijvende trauma's zou be
lasten. Toen Kennedy stierf bevonden er
zich al 20.000 Amerikaanse militairen in
Vietnam.
Kennedy was een anti-communist van
formaat, hetgeen leidde tot zijn histori
sche confrontaties met Fidel Castro en
de Russische leider Nikita Chroesjtsjov.
Die confrontaties leverden hem de
zwaarste nederlaag uit zijn carrière - de
mislukte invasie in de Varkensbaai op
Cuba in 1961 - en de meest geprezen
triomf op - de Cubaanse rakettencrisis
in 1962.
Binnenlandse vraagstukken trokken
Kennedy minder aan en in de strijd om
de burgerrechten trad hij aanvankelijk
slechts aarzelend op. Het is opmerkelijk
dat juist tijdens de Kennedy-jaren het
verval van de Amerikaanse miljoenenste
den inzette, en miljoenen stadsbewoners
naar nieuwe buitenwijken trokken, daar
mee een gigantisch stedelijk probleem
creërend waarmee de VS tot op dit ogen
blik worstelen.
Kennedy heeft zijn presidentschap
niet kunnen afmaken. De mythe die
rond hem is ontstaan is veroorzaakt door
de zeer grootse verwachtingen die hij
wekte en door het feit dat veel Amerika
nen later zijn gaan geloven dat hij alleen
aan^die verwachtingen kon voldoen.
Een andere oorzaak is dat Kennedy een
meester was in het bespelen van de pu
bliciteit. Hij gaf talrijke persconferenties,
stond op zeer goede voet mét veel jour
nalisten en bespeelde het toen vrij
'nieuwe medium televisie op een bijna ge
niale wijze. Zijn knappe en zeer char
mante vrouw Jacqueline Kennedy en
zijn twee kinderen - waarvan zijn zoon
John tijdens de presidentscampagne
werd geboren- droegen bij aan het
beeld van jeugd, elan, goede smaak en
verfijning dat Kennedy met de grootst
mogelijke nadruk cultiveerde.
Bovendien werd hij geholpen door zijn
broer Robert - wellicht het meest be
gaafde lid van de Kennedy-clan - die hij
tot minister van justitie bombardeerde,
maar wiens feitelijke macht die van zijn
ambt zeer aanzienlijk oversteeg. Ook de
veel jongere Edward Kennedy betrad in
tussen het politieke toneel. De Kennedy-
clan, die knappe, rijke en getalenteerde
vrouwen had getrouwd en die er alles
aan gelegen was in de publiciteit te blij
ven, sprak zeer tot de verbeelding van
miljoenen Amerikanen en buitenlanders.
Met grote zorgvuldigheid, maar zonder
enige scrupules bouwde die clan aan de
Kennedy-mythe.
Op de avond van de dag dat Lee Har
vey Oswald zijn fatale schoten loste,
werd het lichaam van Kennedy terugge
vlogen naar Washington. Jacqueline
Kennedy droeg nog steeds het met bloed
bevlekte mantelpakje dat ze die morgen
had gedragen in de open auto die de pre
sident naar een lunchbijeenkomst in
Dallas bracht waar hij een toespraak zou
houden. In het vliegtuig legde Lyndori
Johnson de eed af en eindigde Kenne
dy's duizend dagen tellende president
schap dat velen zich - enigszins ten on
rechte - herinneren als het machtigste en
meest veelbelovende tijdperk uit de
Amerikaanse geschiedenis.
DoorJo Wijnen
De weduwe van John F. Kennedy en
Aristoteles Onassis is - na de stormach
tige jaren '60 en '70 - nagenoeg uit het
nieuws verdwenen. Ze teert op de vele
miljoenen die zowel Kennedy als Onas
sis haar hebben nagelatenen werkt als
'raadgeefster' voor een grote Newyorkse
uitgeverij.
Maar op het moment dat ze zich in de
openbaarheid vertoont, en vooral als zë
dat doet in gezelschap van een man,
slaat de publiciteit onverbiddelijk toe.
Want Jacqueline Bouvier mag dan wel
vergeten zijn, ze wordt niettemin zorg
vuldig in de gaten gehouden.
Jacqueline Lee Bouvier werd in 1929
geboren als dochter van de schatrijke
bankier James T. Lee Bouvier. Op het
moment dat ze de jonge, veelbelovende
senator John F. Kennedy leerde kennen,
werkte ze als journaliste voor verschil
lende Amerikaanse bladen. Dat was in
1953. Enkele maanden na haar verloving
trouwde ze met de man die later presi
dent van de VS zou worden en aan wiens
succes en populariteit ze voor een niet
gering deel bijdroeg.
Er bestaat overigens grote twijfel over
de vraag of haar huwelijk met 'Jack'
Kennedy wei zo gelukkig was. Kennedy
had, voordat hij president werd, tal van
buitenechtelijke relaties die overigens al
lemaal van zeer korte duur waren en een
uiterst vluchtig karakter hadden. De
Amerikaanse sensatiepers schreef tussen
1961 en 1963 talloze, overigens onbewe
zen verhalen over de escapades van de
president die vooral zouden plaatsvin
den als Jacqueline niet thuis was. Min
stens een keer heeft 'Jackie' overwogen
zich van haar man te laten scheiden. Er
zijn sterke aanwijzingen dat ze op dat
besluit terugkwam toen haar schoonva
der haar een miljoen dollar beloofde.
Na de dood van Kennedy in 1963 bom
bardeerde de Kennedy-clan haar tot een
soort 'Heilige Weduwe', een rol waar ze
allerminst mee ingenomen was, maar
waarmee ze - wellicht ongewild- het
hare bijdroeg aan de al maar groeiende
Kennedy-mythe. Niettemin had ze tal
van hechte vriendschappen met mannen
die door een lid van de Kennedy-clan
snerend als 'getrouwd, rijk en raar' wer
den omschreven.
In 1968 leerde ze, zeer tot de schrik
van de Kennedy-familie, de schatrijke
Griekse reder "Aristoteles Onassis ken
nen die onder meer een intieme relatie
had gehad met de vermaarde sopraan
Maria Callas. De familie probeerde Jac
kie van een huwelijk met de niet rooms-
katholieke Onassis af te houden, daarbij
geholpen door de invloedrijke kardinaal
Cushing van Boston. Het is vrijwel zeker
dat Jackie het wereldkundig maken van
haar romance wilde uitstellen tot na de
presidentsverkiezingen van 1968. Im
mers, haar schoonbroer Robert Kennedy
was een van de belangrijkste kandidaten
en het huwelijk van de 'Heilige Weduwe'
zou zijn campagne ongekend grote
schade toebrengen. Toen Robert even
wel in de zomer van dat jaar in Los An
geles werd vermoord, zette Jacqueline
Kennedy haar zin door. In oktober van
dat jaar trouwde ze 'Ari', zoals Onassis
onverkort in de Amerikaanse pers werd
genoemd.
Ook dat huwelijk heeft haar weinig geluk
gebracht. Ze smeet weliswaar fantasti
sche sommen geld over de balk en liet
zich de vele publiciteit over haar doen en
laten maar al te graag aanleunen, maar
moest het niettemin meemmaken dat
haar relatie met de scheepsmagnaat snel
verslechterde. Vlak voor Onassis' dood
in 1975 leefde Jackie vrijwel gescheiden
van haar man. En ze was niet aanwezig
aan diens sterfbed. Onassis had haar,
met allerlei slimme juridische machina
ties, intussen goeddeels onterfd.
Jackie Bouvier vertrok teleurgesteld
naar New York, maar vergat intussen
niet de strijd over haar deel van de erfe
nis aan te binden met de familie van
haar voormalige echtgenoot. In 1977 be
reikte ze tenslotte een akkoord met On
assis' dochter Tina. Ze kreeg alsnog 20
miljoen dollar uit de nalatenschap van
haar man. Gevoegd bij de ongeveer 10
miljoen dollar die John F. Kennedy haar
had nagelaten, was dat meer dan vol
doende geld voor vele onbekommerde
jaren.
Vrijwel onmiddellijk na haar terugkeer
uit Griekenland begon Jackie naar werk
te zoeken. In 1977 trad ze in dienst van
de kleine, maar zeer vermaarde uitgeverij
Viking Press in New York. Na een jaar
vertrok ze daar met een forse ruzie die
was ontstaan over een roman van de En
gelse auteur Jeffrey Archer. Het boek be
vatte het gefingeerde verhaal van de
moord op een president die Edward
Moore Kennedy heette. Viking wilde Ar
chers boek uitgeven, maar stuitte daarbij
op de weerstand van Jackie Bouvier.
Al eerder - in 1966- had Jacqueline
grote problemen over de publicatie van
een boek gemaakt. Die hadden evenwel
betrekking op een zeer serieuze onderne
ming, namelijk William Manchesters
studie over president Kennedy's laatste
levensjaar onder de titel 'De dood van
een president'. Jacqueline hield - gehol
pen door de Kennedy-clan - de publica
tie van dat boek geruime tijd tegen en
dwong de auteur tot tal van haar welge
vallige wijzigingen in de tekst.
Na haar ruzie met de directie van Vi
king Press trad ze in dienst van het grote
uitgevershuis Doubleday. Daar deed ze
onlangs nog van zich spreken door haar
bemoeienissen met 'Moonwalk', de auto
biografie van popster Michael Jackson.