2 DE STEM "W E" E K E D VOOR AMERIKANEN IS EN BLIJFT JOHN F. KENNEDY EEN HELD D B Heilige weduwe tegen wil en dank INDUSTRY DES DOODS IS ECHTE DRIJFSTAK JACKIE SUJT HAAR DAGEN >N ANONIMITEIT ZATERDAGI OVEMBER 19881 ZATERDAG IQ 19 NOVEMBER 198810 e grote staatslieden van deze tijd Churchill, De Gaulle, Adenauer en Roosevelt - heb ben met elkaar gemeen dat hun stoffelijke resten in ta melijk sobere, eenvoudige graven zijn gelegd. Heel anders is het met John Fitzgerald Kennedy, de Ameri kaanse president die op 22 november 1963 in Dallas werd vermoord. Het graf van Kennedy op de nationale begraafplaats Arlington in Washington is een pom peus, tegen een glooiing geplaatst bouwwerk, omge ven door granieten verhogingen waarin Kennedy's meest bevlogen uitspraken zijn gehouwen. Op het graf zelf brandt een eeuwige vlam. Honderdduizenden mensen bezoeken jaarlijks de rustplaats van de man die, vlak na zijn dood, een mythische held werd. pi?H in New York' bezoekt 20 nu Kroonprins Campagne Bewapening Vietnam Publiciteit 'ty of joy', een niet ironisch be, tel van Dominique Lapierre t relaas verteld van de riksha ari Pal in Calcutta. Een waa horrorverhaal van iemand dii am verkoopt om aan geld te ko. de bruidsschat van zijn doch oorbeeld uit Calcutta, een stai dustrie des doods tot de tooa. de bedrijfstakken behoort, sages: d", riep iemand me toe toen ik fd eraf hoestend onderuit gim twee zware dames met koffers bestemming had gebracht. „Je !et gezond uit". Het verbaasde n in deze onmenselijke stad niei sen die je als 'vriend' behande- je zo veel geld krijgen als je in den zwetend tussen de staa- 'ent, terwijl je er niets voor hoeft vroeg de vreemde, mijn bloed wilt dan ben je aan "rde adres. Zelfs de gieren wil- 'et. Het is rottend", antwoordde is niet je bloed dat ik wil, hel botten", hernam de vreemde, ee naar mijn baas. Hij koopt ji ~r vijfhonderd rupees. Als je de aat haalt hij je lichaam op en botten". i blijkt een schakel in een han, an India de grootste leverancier selijke botten maakt. Het feit utta het centrum van deze han- -ft niets te maken met het hoge fer in die stad, maar met de aan- d van enkele honderden immi- uit Bihar, namelijk de doms, r lage kaste heeft de taak de do- e ruimen en doet dat door ze te anier van het kopen van een "ijl hij nog rondloopt, lijkt veel houden van een dier voor de Tet is even duivels als geniaal, er een ongelimiteerd aanbod den is in Calcutta. Pal gaat na lang wikken en we- p het aanbod en betreedt een ~t alleen in de verbeelding van f Dürer kan bestaan. Vol met :g geprepareerde en gepoetste in allerlei maten, met prijs- en al. Jaan denkt Hasari Pal: „Zo'n andeling hebben die botten niet ~n ze nog leefden". Een werkne- de bottenfabrikant kijkt Pal aan tevreden vast dat de man het niet maken; zo mager als een lat en ziekelijke blik. De transactie eklonken. Er worden afspraken t met de doms die het dichtst bij enwijk van Pal wonen, ijgt een eerste uitbetaling van de in totaal vijfhonderd rupees, jn gezondheid verdere aftakeling t, krijgt hij de tweede uitbeta- bied van Bangladesh plaats aar in India. Reden waarom de van buitenlandse zaken, Nazur e ambassadeurs van India en Pa- evraagd heeft naspeuringen te en. volgens de 'Daimik Bangla', een strouw dagblad in Bangladesh, de mensenhandelaars ook in het lf gezocht worden, zou er zelfs 'jn van bendes, vrouw, die toegaf dat ze bij de van vrouwen behulpzaam was beweerde zelfs dat enkele pro- textielfabrikanten achter deze zitten. Het feit dat veel vrouwen >ladesh slechts kunnen kiezen uit absolute armoede of uitbuiting textielfabriek is daar niet vreemd ens Abdul Matin, de minister van andse zaken van Bangladesh, wil (ring in de hoofdstad Dhaka de gaan aanpakken door de maxi- ■af voor mensensmokkel te verho- it nu toe staat daar hoogstens vijf vangenisstraf voor, maar als het itin ligt komt daarvoor de dood de plaats. er is er een campagne opgestart uwen er voor moet waarschuwen te gaan op advertenties van onbe- agenturen, waarin huishoudelijk het buitenland wordt aangebo- lot wordt geprobeerd zoveel mo- nachtelijke overschrijdingen van sncaravanen' via de grensrivier de te voorkomen. En met enig suc- laatste maanden zijn ongeveer derd vrouwen dankzij oplettende ers de dans ontsprongen. ukken bezig te houden en, als het tje tegen zit, ontwikkelt hij zich tot de Goede of Charles de Rode, der God. Charles de Sombere zou het g°f' schap van Hong Kong, tot aan de risatie in 1997, worden overwogen- nu maar al te vaak een beetje op het wroeten, tegen de bloemen te spre- rissen en te denken over Marx, Jung, exotische goeroes en het ma ne waaraan het westen slechts ten can gaan. Die jongen moet aan he Dok in het belang van onze Wille® der zal de ontwikkeling in de Wind' astie op de voet moeten worden ge' Want onze kroonprins is in 20' en ook nog werkloos, terwijl ®J tm al heeft gezien. V r DoorJo Wijnen Er zijn vliegvelden, musea, theaters, stra len, pleinen, wolkenkrabbers, scholen en lanceerstations voor ruimtevaartuigen naar Kennedy genoemd. Alleen al in de eerste drie jaar na zijn dood, verschenen ettelijke honderden boeken over hem. De belangrijkste daarvan werden ge schreven door zijn naaste medewerkers en vertrouwelingen zoals Arthur M. Schlesinger, Theodore Sorensen en Piere Salinger. Zij behoorden tot het legertje »an 'briljante, jonge intellectuelen' dat Kennedy grotendeels aan de Harvard University in zijn thuisstad Boston had gerecruteerd en dat later met ongekend grote ijver bijdroeg aan de mythevor ming die het beeld van de echte John F. Kennedy grotendeels heeft vertroebeld. De tijd heeft intussen stevig aan het onaantastbaar lijkende beeld van 'JFK' -zoals hij werd genoemd- geknaagd. En de geschiedenis heeft zich met de kaar kenmerkende ijver gezet aan de ontmanteling van de onaantastbaar lij kende Kennedy-mythe. John F. Kennedy was niet alleen de gedreven, welbespraakte, knap ogende idealist, hij was ook een man van vlees en bloed en vooral van politieke en men selijke zwakheden. De waarheid wordt bepaald geen geweld aangedaan als men hem een 'vrouwenjager' en een 'char meur' noemt op wiens huwelijkstrouw zijn vrouw Jacqueline bepaald niet altijd kon rekenen. Er zijn hem relaties toege dicht met vrouwen als Marilyn Monroe, zoals zijn vader een relatie is toegedicht met Gloria Swanson. Men heeft hem be schuldigd van contacten met talloze du bieuze figuren. Zijn gebrek aan ervaring heeft zonder twijfel bijgedragen aan een aantal politieke blunders en misrekenin gen waarvan het grote publiek zich pas veel later rekenschap is gaan geven. Kennedy was de zoon van de zeer am bitieuze, steenrijke en weinig scrupu leuze Joe Kennedy, een van Ierse emi granten stammende Bostonian die ge pokt en gemazeld uit het keiharde poli tieke bedrijf van zijn geboortestad te voorschijn trad. De oude Kennedy - die in de oorlog nog Amerika's ambassadeur tn Londen was - werd verteerd door één brandende ambitie: het 'groot' maken von zijn negen kinderen. Het formida bele vermogen van Joe Kennedy werd dan ook ingezet om de onverbiddelijke ijna zestig jaar is ^cqueline Bouvier nu. Ze leeft en n aan een bijeenkomst van de jet- Van de stad, trekt zich op ge fitte tijden terug in haar buitenhuis New Jersey, duikt een hoogst en- keer op in de meedogenloze tiohi eken van de vele sensa- ifort i en die Amerika rijk is en on- vnr! nt b'i tijd en wijle een petitie h °r.een 9oed doel en voor het be- ud van het stadsschoon. opmars van zijn getalenteerde kroost te financieren. Aanvankelijk gold de in 1915 geboren Joseph Kennedy als de kroonprins van de familie-dynasty. Maar de oudste zoon van Joe Kennedy en Rose Fitzgerald sneuvelde in 1944. Op dat moment werd de in 1917 geboren John Fitzgerald naar voren geschoven als de man die de ambi ties van zijn vader moest realiseren. De oude Kennedy wilde niets minder dan dat een van zijn zonen president van de Verenigde Staten zou worden. John Kennedy vocht, net als zijn oudere broer, in de Tweede Wereldoor log. Dat hij zich als commandant van een patrouilleerboot, die door de Japan ners tot zinken werd gebracht, zeer moe dig gedroeg, staat buiten twijfel. Dat zijn oorlogs-activiteiten later tot een com pleet epos werden opgeklopt, staat even eens buiten twijfel. John Kennedy was het produkt van een ogenschijnlijk ideale opvoeding. Hij studeerde aan zulke prominente univer siteiten als die van Princeton, Harvard en Stanford, en werkte na de oorlog en kele jaren als journalist. Al in 1947 - hij Jackie Kennedy zoals de Kennedy- clan haar het liefst zag, als een soort heilige weduwe. - fotoanp Dallas, Texas, 22 november 1963. John F. Kennedy zakt dodelijk getroffen Ineen. Zijn leven eindigt, zijn mythe begint. Moord maakte een mythe was toen dertig jaar - werd hij tot lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardig den gekozen. In 1953 werd hij senator voor de staat Massachusetts. In dat zelfde jaar trouwde hij de knappe en eveneens steenrijke Jacqueline Lee Bou vier. Tussen de bedrijven door publi ceerde hij een boek dat 'Profiles in Cou rage' heette, waarmee hij bovendien de fel begeerde Pulitzerprijs won. Er heeft overigens altijd twijfel be staan over de vraag of Kennedy dat boek zelf heeft geschreven. Waarschijnlijk is hij bij het maken van de definitieve tekst geholpen door enkele zeer bekwame, door zijn vader betaalde journalisten. En vader Kennedy wendde al zijn invloed aan om het Pulitzercomité op zijn hand te krijgen. Vanaf het moment dat Kennedy in de Senaat werd gekozen, begon hij zich voor te bereiden op de campagne die hem uiteindelijk in het Witte Huis moest brengen. Zijn formidabele rijkdom stelde hem in staat een vier jaar lange verkie zingsstrijd te voeren die intensiever was dan die van welke andere kandidaat dan ook, maar die tegelijkertijd ten koste ging van zijn werk in de Senaat. Toen hij zich in 1959 officieel presenteerde als de man die de Republikeinse president Eisenhower wilde opvolgen, beschikte Kennedy al over een goed geolied poli tiek team en tal van politieke steunpun ten in de gehele VS. Kennedy had meer geld en bekwame medewerkers dan politieke ideeën. Zelfs toen zijn presidentscampagne al een eindweegs was gevorderd, was hij nog steeds op zoek naar een soliede program ma. Hij ontdekte dat de Amerikaanse kiezers de oude, kalme en voor het poli tiek bedrijf wat te verstandige Eisenho wer beu waren. Gaande zijn opmars naar het Witte Huis ging Kennedy steeds meer gebruik maken van zijn jeugd en zijn ontegenzeglijk elan. Hij presen teerde zichzelf als een dynamische, on stuitbare jongeman die Amerika een nieuwe richting in zou sturen. Zijn groot ste handicap - het feit dat hij katholiek was - overwon hij met een mengsel van sluwheid en religieuze terughoudend heid. Het is opmerkelijk dat Kennedy een deel van zijn populariteit grondvestte op zijn harde houding tegenover de Sovjetunie. Hij riep op tot meer bewapening en creëerde zelfs de zogenaamde 'Missile Gap' waarmee hij de Amerikanen wilde doen geloven dat de VS - door Eisenho wers schuld - een grote achterstand op het gebied van de,nucleaire raketten op Rusland had opgelopen. Achteraf bleek van een dergelijke achterstand geen sprake te zijn. Nadat hij met de kleinst mogelijke meerderheid zijn tegenstander Richard Nixon had verslagen, aanvaardde Ken nedy in januari 1961 het presidentschap met een zeer bevlogen toespraak waarin hij van zijn landgenoten een totale toe wijding aan de goede zaak eiste. „Dus, landgenoten, vraag niet wat je zou kun nen doen voor je land en voor je mede burgers over de gehele wereld, vraag ook niet wat Amerika kan doen voor jou, maar vraag wat we samen kunnen doen voor de vrijheid van de gehele mens heid", zei hij onder meer. In feite concentreerde de jeugdige pre sident zich op een 'Grand Design' dat voornamelijk op het buitenland was ge richt. Voor Latijnsamerika bedacht hij de Alliantie voor de Vooruitgang, de Derde Wereld trad hij onder meer tege moet met het zogenaamde Peace Corps, waarin honderdduizenden Amerikaanse jongeren werden opgenomen die naar alle uithoeken van de aardbol uitzwerm den. De jonge president vertilde zich niette min onmiddellijk aan de problemen in Cambodja en hij legde de politieke en militaire basis voor het conflict in Viet nam dat later in een totale oorlog ver keerde waarin 58.000 Amerikanen het le ven verloren en dat het nationale leven in de VS met blijvende trauma's zou be lasten. Toen Kennedy stierf bevonden er zich al 20.000 Amerikaanse militairen in Vietnam. Kennedy was een anti-communist van formaat, hetgeen leidde tot zijn histori sche confrontaties met Fidel Castro en de Russische leider Nikita Chroesjtsjov. Die confrontaties leverden hem de zwaarste nederlaag uit zijn carrière - de mislukte invasie in de Varkensbaai op Cuba in 1961 - en de meest geprezen triomf op - de Cubaanse rakettencrisis in 1962. Binnenlandse vraagstukken trokken Kennedy minder aan en in de strijd om de burgerrechten trad hij aanvankelijk slechts aarzelend op. Het is opmerkelijk dat juist tijdens de Kennedy-jaren het verval van de Amerikaanse miljoenenste den inzette, en miljoenen stadsbewoners naar nieuwe buitenwijken trokken, daar mee een gigantisch stedelijk probleem creërend waarmee de VS tot op dit ogen blik worstelen. Kennedy heeft zijn presidentschap niet kunnen afmaken. De mythe die rond hem is ontstaan is veroorzaakt door de zeer grootse verwachtingen die hij wekte en door het feit dat veel Amerika nen later zijn gaan geloven dat hij alleen aan^die verwachtingen kon voldoen. Een andere oorzaak is dat Kennedy een meester was in het bespelen van de pu bliciteit. Hij gaf talrijke persconferenties, stond op zeer goede voet mét veel jour nalisten en bespeelde het toen vrij 'nieuwe medium televisie op een bijna ge niale wijze. Zijn knappe en zeer char mante vrouw Jacqueline Kennedy en zijn twee kinderen - waarvan zijn zoon John tijdens de presidentscampagne werd geboren- droegen bij aan het beeld van jeugd, elan, goede smaak en verfijning dat Kennedy met de grootst mogelijke nadruk cultiveerde. Bovendien werd hij geholpen door zijn broer Robert - wellicht het meest be gaafde lid van de Kennedy-clan - die hij tot minister van justitie bombardeerde, maar wiens feitelijke macht die van zijn ambt zeer aanzienlijk oversteeg. Ook de veel jongere Edward Kennedy betrad in tussen het politieke toneel. De Kennedy- clan, die knappe, rijke en getalenteerde vrouwen had getrouwd en die er alles aan gelegen was in de publiciteit te blij ven, sprak zeer tot de verbeelding van miljoenen Amerikanen en buitenlanders. Met grote zorgvuldigheid, maar zonder enige scrupules bouwde die clan aan de Kennedy-mythe. Op de avond van de dag dat Lee Har vey Oswald zijn fatale schoten loste, werd het lichaam van Kennedy terugge vlogen naar Washington. Jacqueline Kennedy droeg nog steeds het met bloed bevlekte mantelpakje dat ze die morgen had gedragen in de open auto die de pre sident naar een lunchbijeenkomst in Dallas bracht waar hij een toespraak zou houden. In het vliegtuig legde Lyndori Johnson de eed af en eindigde Kenne dy's duizend dagen tellende president schap dat velen zich - enigszins ten on rechte - herinneren als het machtigste en meest veelbelovende tijdperk uit de Amerikaanse geschiedenis. DoorJo Wijnen De weduwe van John F. Kennedy en Aristoteles Onassis is - na de stormach tige jaren '60 en '70 - nagenoeg uit het nieuws verdwenen. Ze teert op de vele miljoenen die zowel Kennedy als Onas sis haar hebben nagelatenen werkt als 'raadgeefster' voor een grote Newyorkse uitgeverij. Maar op het moment dat ze zich in de openbaarheid vertoont, en vooral als zë dat doet in gezelschap van een man, slaat de publiciteit onverbiddelijk toe. Want Jacqueline Bouvier mag dan wel vergeten zijn, ze wordt niettemin zorg vuldig in de gaten gehouden. Jacqueline Lee Bouvier werd in 1929 geboren als dochter van de schatrijke bankier James T. Lee Bouvier. Op het moment dat ze de jonge, veelbelovende senator John F. Kennedy leerde kennen, werkte ze als journaliste voor verschil lende Amerikaanse bladen. Dat was in 1953. Enkele maanden na haar verloving trouwde ze met de man die later presi dent van de VS zou worden en aan wiens succes en populariteit ze voor een niet gering deel bijdroeg. Er bestaat overigens grote twijfel over de vraag of haar huwelijk met 'Jack' Kennedy wei zo gelukkig was. Kennedy had, voordat hij president werd, tal van buitenechtelijke relaties die overigens al lemaal van zeer korte duur waren en een uiterst vluchtig karakter hadden. De Amerikaanse sensatiepers schreef tussen 1961 en 1963 talloze, overigens onbewe zen verhalen over de escapades van de president die vooral zouden plaatsvin den als Jacqueline niet thuis was. Min stens een keer heeft 'Jackie' overwogen zich van haar man te laten scheiden. Er zijn sterke aanwijzingen dat ze op dat besluit terugkwam toen haar schoonva der haar een miljoen dollar beloofde. Na de dood van Kennedy in 1963 bom bardeerde de Kennedy-clan haar tot een soort 'Heilige Weduwe', een rol waar ze allerminst mee ingenomen was, maar waarmee ze - wellicht ongewild- het hare bijdroeg aan de al maar groeiende Kennedy-mythe. Niettemin had ze tal van hechte vriendschappen met mannen die door een lid van de Kennedy-clan snerend als 'getrouwd, rijk en raar' wer den omschreven. In 1968 leerde ze, zeer tot de schrik van de Kennedy-familie, de schatrijke Griekse reder "Aristoteles Onassis ken nen die onder meer een intieme relatie had gehad met de vermaarde sopraan Maria Callas. De familie probeerde Jac kie van een huwelijk met de niet rooms- katholieke Onassis af te houden, daarbij geholpen door de invloedrijke kardinaal Cushing van Boston. Het is vrijwel zeker dat Jackie het wereldkundig maken van haar romance wilde uitstellen tot na de presidentsverkiezingen van 1968. Im mers, haar schoonbroer Robert Kennedy was een van de belangrijkste kandidaten en het huwelijk van de 'Heilige Weduwe' zou zijn campagne ongekend grote schade toebrengen. Toen Robert even wel in de zomer van dat jaar in Los An geles werd vermoord, zette Jacqueline Kennedy haar zin door. In oktober van dat jaar trouwde ze 'Ari', zoals Onassis onverkort in de Amerikaanse pers werd genoemd. Ook dat huwelijk heeft haar weinig geluk gebracht. Ze smeet weliswaar fantasti sche sommen geld over de balk en liet zich de vele publiciteit over haar doen en laten maar al te graag aanleunen, maar moest het niettemin meemmaken dat haar relatie met de scheepsmagnaat snel verslechterde. Vlak voor Onassis' dood in 1975 leefde Jackie vrijwel gescheiden van haar man. En ze was niet aanwezig aan diens sterfbed. Onassis had haar, met allerlei slimme juridische machina ties, intussen goeddeels onterfd. Jackie Bouvier vertrok teleurgesteld naar New York, maar vergat intussen niet de strijd over haar deel van de erfe nis aan te binden met de familie van haar voormalige echtgenoot. In 1977 be reikte ze tenslotte een akkoord met On assis' dochter Tina. Ze kreeg alsnog 20 miljoen dollar uit de nalatenschap van haar man. Gevoegd bij de ongeveer 10 miljoen dollar die John F. Kennedy haar had nagelaten, was dat meer dan vol doende geld voor vele onbekommerde jaren. Vrijwel onmiddellijk na haar terugkeer uit Griekenland begon Jackie naar werk te zoeken. In 1977 trad ze in dienst van de kleine, maar zeer vermaarde uitgeverij Viking Press in New York. Na een jaar vertrok ze daar met een forse ruzie die was ontstaan over een roman van de En gelse auteur Jeffrey Archer. Het boek be vatte het gefingeerde verhaal van de moord op een president die Edward Moore Kennedy heette. Viking wilde Ar chers boek uitgeven, maar stuitte daarbij op de weerstand van Jackie Bouvier. Al eerder - in 1966- had Jacqueline grote problemen over de publicatie van een boek gemaakt. Die hadden evenwel betrekking op een zeer serieuze onderne ming, namelijk William Manchesters studie over president Kennedy's laatste levensjaar onder de titel 'De dood van een president'. Jacqueline hield - gehol pen door de Kennedy-clan - de publica tie van dat boek geruime tijd tegen en dwong de auteur tot tal van haar welge vallige wijzigingen in de tekst. Na haar ruzie met de directie van Vi king Press trad ze in dienst van het grote uitgevershuis Doubleday. Daar deed ze onlangs nog van zich spreken door haar bemoeienissen met 'Moonwalk', de auto biografie van popster Michael Jackson.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 31