Ider
DE STEM
iko-DOCUMENTAIRE OYER GEZIN MET DUBBEL-GEHANDICAPTE VADER
Het 'normale' leven
ran een doof-blinde
)K
Artsen zonder Grenzen als
'Ie nieuwe hulpverleners'
1KRUGSPOEUN
I
I
Ins van
eg wilt
door di
Onze boys in Amerika
Hervorming inspireert
Russische kunstenaars
VER
50s1e tv-documentaire Nijsten en Erkens
I
NATASJA FOUCAULT IN BRABANT
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1988
ANGE ROVER
TYTTTT
s
Koerier.
Nieren
Akropolis
Parkeerwachter
N CS-DOCUMENT A IRE LAAT VRAGEN ONBEANTWOORD
Ontworteld
Succes
Das
SS met gemene reclame-spots en vage blabla. Waarom dan
SS van Emile Fallaux er bij betrekt, van de VPRO, maar ook
SS op Nederland 2?
SS NOS en de Nederland 1-omroepen in actie op Nederland 3,
SS terwijl de ATV-reporters gewoon de hele nacht doorgaan
SS op Nederland 2. Zoveel geweld wordt nog niet eens ge-
SS bruikt bij de Nederlandse verkiezingen! Amerikanen heb-
SS te11 daar een woord voor'overkill'.
SS Al die mankracht inzetten voor romantiek van cowboys en
SS Indianen, gangsters en tv-dominees, is behoorlijk overdre-
SS! kon je wat de omroepen bijvoorbeeld hadden moeten doen:
SS een duidelij ke reportage van een uur of anderhalf uur ma-
SS snee-verslaggevers in hun 'Keek op de week', dat langza-
SS merhand op niveau begint te komen. Bulle van Berkel („U
SS tent live en rechtstreeks verbonden meten Harry
SS Kriele („Goedenavond, het is nu gistermiddagzij n
SS Boeing 747 vol Nederlandse reporters die allemaal het
G1
Va
HL'
vr
de
ni
m
ONS
lyota Lander, softtop'83
■ep Wrangiernieuw
ibaru XY 4WD
irboauto'86
)lvo 244 6L
erdrive LPS'78
JAGUAR SOUVEREIGN HE
12 cyl1985
(te onderdelen
RANGE
ROVER
- 076-714888
snutten.
ordt in een groter
artentie met het belangrijkste
9-
in de advertentie op.
lijk en snel.
UT HET BEDRAG
toezending van brieven
te betalen. Als
ne betaalcheque of een
jf bankoverschrijving)
ontvangt u een
hter f 4,-
oeten brengen.
De Stem,
aren op onze kantoren.
Prijs incl. 6% BTW
•f 6.07
8,09
f 10,11
f 12,13
f 14,15
116,17
es
<P
de
di
0]
is
aan
ee:
tr<
vit»
hi
ki
di
VI Jl
leei
-gl
eeh
dm
ka:
onzertv-redactie
^VERSUM - 's Morgens
eg in huize Foks. Aan
j ontbijttafel wordt het
juws van de wereld ge
il itigd, aangeboden door
iö Telegraaf. Een stan-
lard-gezinnetje, denk je
ipjhet eerste gezicht. Toch
er iets ongebruikelijks
de hand. Jan Foks is
jaar of vijftien ge-
rjuwd, maar hij heeft zijn
ruw Roos nog nooit ge-
ird of gezien. En de
int leest Jan niet zelf;
wordt hem door zijn
)uw in de hand 'voorge-
en' door middel van vin-
;tfspel!ing. Jan Foks is
vai. de 3.000 doof-blin-
inllederland.
DeKROzendt komende maan
de op Nederland 1 de film
'E«n ancere manier van leven'
van Hars Koekoek uit over het
gezin Fiks: Jan en Roos, hun
zoon Jele en de pasgeboren
dochter Jaaike. Het is een por
tret vai een familie, die on
danks de handicap van vader
probeert een zo normaal moge
lijk leven te leiden.
Jan Foks werd rond zijn twin
tigste doof en blind als gevolg
van slecht functionerende nie
ren. Hij denkt zelf dat zijn han
dicap te wijten is aan een fout
in een nierdialyse-apparaat
dat net in gebruik was geno
men. Hoe het ook zij, sinds die
tijd beperkt Jans contact met
de buitenwereld zich tot voelen.
Hij is in staat met zijn vrouw te
praten, zij het langzamer dan
normaal omdat alle letters in
zijn handpalm moeten worden
uitgespeld. Alles speelt zich in
huize Foks trouwens noodge
dwongen trager af dan elders.
Jan ontmoette Roos tijdens
zijn verblijf in het instituut St-
Rafaël in St.-Michielsgestel. Zij
was daar groepsleidster. Sinds
hun huwelijk, dat door sommi
gen met angst en beven werd
tegemoetgezien, doet ze dienst
als de ogén en oren van Jan. Zij
houdt hem op de hoogte van al
les wat er om hem heen ge
beurt.
Het contact met de buiten
wereld verloop moeizaam.
Vooral mannen vinden het
moeilijk om met Jan te 'praten',
omdat ze het eng vinden een
andere man aan te raken. Uit
gaan is een probleem, zeker
sinds Jan ook nog problemen
heeft met lopen. Hij heeft in
tussen voor de derde keer een
donornier gekregen en de me
dicijnen die hij moet slikken
om afstoting te voorkomen,
hebben botafbraak als nare
bijwerking. Eigenlijk zijn er
alleen de personeelsavondjes
van de sociale werkplaats,
waar Jan als meubelstoffeer
der werkt.
Vakanties zijn slechts bij hoge
uitzondering mogelijk en dan
alleen nog na uitgebreide voor
bereidingen. Één keer hebben
Jan en Roos een verre reis ge
maakt, naar Griekenland, met
als letterlijk en figuurlijk
hoogtepunt de beklimming van
de Akropolis in Athene.
De doof-blindheid van Jan
drukt een zwaar stempel op de
dagelijkse gang van zaken in
huis. Zoon Jelle: „Ja, het is toch
wel anders dan bij andere kin
deren. Ik moet bijvoorbeeld al
tijd meteen mijn speelgoed op
ruimen, want anders struikelt-
ie erover. Maar ik ben blij dat
ik toch een vader heb. Het is
beter dan niks".
Jan Foks heeft aan de docu
mentaire meegewerkt, hoewel
hij als alle doof-blinden niets
heeft aan een tv-documentaire.
„Ik wilde de mensen laten zien
dat ik niet zielig ben en dat ik
samen met Roos nog heel wat
van mijn leven kan maken".
De documentaire is een uit
vloeisel van een opdracht die
filmer Hans Koekoek van de
Stichting Doof-Blinden kreeg.
Het was de bedoeling een voor
lichtingsfilm te maken voor
mensen die te maken hebben
met doof-blinden. „Daarbij
kwam ik in aanraking met het
gezin Foks en omdat ik die
mensen aardig vond, leek het
me de moeite waard een aparte
film aan hen te wijden".
Koekoek stelde zich tijdens
het filmen als een soort 'par
keerwachter' in het gezin op.
Dor Mart van der Sanden
HLVERSUM - De NOS
zndt komende maandag
on half negen op Neder-
lnd 3 de documentaire
Artsen zonder Grenzen
it. In dit dubbelportret
\an twee artsen-ontwik-
lelingswerksters wordt
en beeld geschetst van
tet werk in de Derde We-
Bld en hun motieven om
lun leven in Nederland
(ijdelijk) op te geven.
Ie voedingsdeskundige Els
Iageraats is 39 jaar oud en
»erkt in noordelijk Mozam-
Eque, een land dat al ge-
uime tijd wordt geteisterd
ioor een hevige burgeroorlog,
lij werkt al enkele jaren in
ntwikkelingslanden en is
litgezonden door de Stichting
Vrtsen zonder Grenzen om in
en klein stadje de gezond-
ïeidszorg weer op poten te
letten. Dana van Alphen is 35
aar en werkt in de Zuidame-
•ikaanse staat Guyana, waar
:ij een project leidt ter be-
itrijding van een malaria-
tpiderrie die veel slachtoffers
naakt onder de plaatselijke
bevolting.
Beide vrouwen vertellen in
de documentaire redelijk
openhartig over hun drijfve
ren. Els Hageraats liet in Ne
derland twee kinderen (van
11 en 13 jaar) achter. Zij zegt
daarover: „Ik heb geknokt te
gen de traditionele gevoelens
dat een moeder altijd bij haar
kinderen hoort te zijn. Maar
ik vind het onzin om te zeg
gen dat je leven met 34 is af
gelopen en dat je maar moet
wachten tot de kinderen groot
zijn. Als je iets wilt bereiken,
moetje altijd iets opgeven".
Dana van Alphen brak haar
opleiding tot neuroloog in Ne
derland af om in de Derde
Wereld te gaan werken. „Je
raakt hier wel ontworteld,
maar voor mij is dat niet
meer erg. Je went eraan, net
als ieder ander die in een
vreemd land zijn werk doet".
Voor haar staat daar in ieder
geval tegenover dat je vrij
wel iedere dag iets nieuws te
genkomt en dat je nuttig bent
voor de mensen hier'.
Els Hageraats zegt zich in
Mozambique 'completer te
voelen' dan in Nederland,
waar ze toch een goede baan
had. Maar de documentaire
laat een aantal vragen on
beantwoord. Wat voor werk
deed Els Hageraats in Neder
land? Waarom beviel haar
dat dan niet? Hoe krijgt ze
midden in de rimboe medicij
nen aangesleept? Waar is de
vader van haar kinderen?
Heeft diens afwezigheid mis
schien iets te maken met haar
besluit om naar het buiten
land te vertrekken? Toegege
ven, dat laatste is een zaak
van persoonlijke aard, maar
de kijker wordt vanzelf op
dat spoor gezet zonder dat hij
uitsluitsel krijgt.
De documentaire schildert
het werk van 2 van de 90 deel
nemers aan projecten van
Artsen zonder Grenzen, maar
verzuimt deze organisatie
duidelijk te plaatsen in de
veelheid aan organisaties die
zich in Nederland met ont
wikkelingswerk bezighouden.
Voor leken is het zo goed als
onmogelijk de tientallen or
ganisaties, die elkaar bij som
mige acties nog beconcurre
ren ook, uit elkaar te houden.
Na het zien van deze docu
mentaire is hij op dat punt
geen spat wijzer geworden.
Els Hageraats: „Je moet altijd iets opgeven."
Wat precies de doelstellingen
zijn van Artsen zonder Gren
zen blijft in de lucht hangen.
Henk Suèr, hoofd informa
tieve programma's van de
NOS, wilde een film hebben
waarin het beeld van de ont
wikkelingswerker als 'halve
heilige' wordt afgebroken. Hij
had behoefte aan het portret
van 'de nieuwe hulpverlener'.
Dana van Alphen zegt dan
ook ergens: „Idealisme is niet
genoeg, daar ben ik wel ach
tergekomen. Ik kan in mijn
eentje niet de hele wereld
redden, wel een aantal mala
ria-patiënten".
Maar het is zeer twijfel
achtig of veel mensen nog het
beeld van de ontwikkelings
werker als een louter bevlo-
- foto nos
gen idealist koesteren. De
meeste mensen zal het ook
vóór het zien van deze docu
mentaire wel duidelijk zijn
dat een beetje praktische in
stelling in de Derde Wereld
nooit weg is. Ook in dat op
zicht schiet de tv-documen-
taire 'Artsen zonder Grenzen'
van Ton van der Lee en
Eugène van den Bosch tekort.
Van onzertv-redactie
BEEK - De KRO-televisie
zendt naandag om 20.45 uur
de vijfigste televisiedocu-
mentaie uit van de Lim
burgse cineasten Maurice
Nijsteruit Ulestraten en Jo
Erken.' uit Beek. De titel
van èze produktie is '20
jaar n;tuur in eigen land'.
Twintt jaar geleden verscheen
eerie documentaire van de
Limbugers op het scherm met
als titl 'Broedvogels in Lim
burg'. Deze eerste produktie
yormé het begin van een
lange aeks.
Hetprogramma '20 jaar na
tuur i. eigen land' is een mon
tage an hoogtepunten uit de
vele rogramma's van de ci-
neastn, aangevuld met een
aants nieuwe opnamen. Uit
gangpunt van Erkens en Nijs
ten i steeds geweest dat niet
allea exotische dieren als oli-
antn, leeuwen of ander groot
wild in verre landen interes-
santzijn, maar ook de natuur
°m e hoek. Daar filmen Mau-
nce Nijsten, en Jo Erkens.
Mestal vanuit een schuiltent,
wat bij opnamen van dieren
geit: wie niet weg is, is gezien.
owel Maurice Nijsten als Jo
wiens werden geboren in het
Limburgse Beek. In 1965 ont
stond het idee om samen films
te gaan maken, waarbij de
klemtoon zou liggen op de na
tuur. Na een aantal vingeroefe
ningen werd in 1966 gestart met
het filmen op het professionele
16 mm. filmformaat. Hun eer
ste produktie 'Broedvogels in
Limburg' kwam einde 1967 ge
reed. De in Maastricht woon
achtige Belgische componist
Jean Lambrechts werd aange
trokken om de speciale film
muziek te componeren.
Deze componist, die al vele
composities voor tv-produkties
had vervaardigd, attendeerde
KRO-producer René Sleven op
het werk van de Limburgse ci
neasten. Van KRO-zijde was
men meteen enthousiast over
deze produktie. de omroep be
sloot de film uit te zenden en
wel op 17 september 1968. Ruim
4 miljoen kijkers gaven het
hoge waarderingscijfer 7,8. De
KRO heeft zich daarna ingezet
om in een steeds snellere
stroom, produkties van de
Limburgse cineasten op het
scherm te brengen. De waarde
ringscijfers zijn steeds hoog ge
bleven, want in de loop der ja
ren werden steeds cijfers tus
sen 7,5 en 8,1 gehaald.
De Limburgse filmers maakten
in de loop der jaren niet alleen
films over de natuur. Bekend is
hun televisieducumentaire van
de Limburgse kunstenaar
Charles Eyck. Deze produktie,
met als titel: 'Charles Eyc-
k..een legende' werd in 1983
door de KRO-tv uitgezonden.
Een film over 14 Limburgse
beeldende kunstenaars ('Lim
burgs Palet') werd ook weer
door de KRO-tv in september
1987 uitgezonden. Zo lukte het
Erkens en Nijsten het werk van
een aantal Limburgse kunste
naars onder de aandacht van
een groot publiek te brengen.
Acht Europese landen heb
ben reeds films van Nijsten en
Erkens via de tv uitgezonden:
Engeland, Ierland, Zweden,
Finland, Spanje, Italië, België
en Frankrijk. Ook ontving het
tweetal diverse onderscheidin
gen.
Vrijwel alle produkties van
Erkens en Nijsten ontstaan in
nauwe samenwerking met de
KRO-tv en worden dan ook
door deze omroep op het
scherm gebracht. Het archief
van de Limburgse cineasten is
inmiddels echter zó uitgebreid,
dat bijna alle omroepen een be
roep deden op de cineasten om
materiaal te mogen gebruiken
voor de uitzending. Van pro
gramma's als 'Ja, natuurlijk'
tot 'Een reis om de wereld in 80
vragen'.
Op dit moment zijn Erkens en
Nijsten druk bezig met de mon
tage van de film 'De das in Ne
derland'. De filmers zijn ook
weer bezig om voorbereidingen
te treffen voor enkele docu
mentaires over kunstuitingen
in de provincie Limburg. Hier
bij wordt eerst gedacht aan een
documentaire over het musice
ren in deze provincie.
Verder zijn al de opnamen
begonnen van een meerjaren
project: een 12-delige tv-serie
Het gezin Foks met de do of-blinde vader, maandagavond
in 'Een andere manier van leven'. - fotokro
„Je blijft uit het zicht totdat er
iets gebeurt. Dan moet je er als
de kippen bij zijn om het op te
nemen", aldus Koekoek.
Nijsten en Erkens in het veld. Vijftig natuurfilms heeft het Limburgse tweetal inmiddels
voor de televisie gemaakt. - foto archief de stem
over de natuur in onze 12 pro
vincies. In iedere provincie
gaan de cineasten filmen in een
belangrijk natuurgebied. De
KRO is van plan deze serie van
Nijsten en Erkens in 1991 op het
scherm te brengen. Van de 12-
delige serie over de 'Natuur in
eigen land' wordt momenteel
een boek samengesteld.
jljiji;: JA, in Amerika is het anders, daar kan alles. Daar kun je
SS-i als j ournalist nog echt op avontuur. Met een camper en een
videocamera schiet j e over de prairies en ondertussen ont
ij::::;: masker je een corrpute dorpsburgemeester, ben je getuige
•jij:::: van een brutale bankoverval en ontdek j e dat een van de
presidentskandidaten verwikkeld is in een pikant schan-
•jijijij daal.
i&ij Aan dat soort journalistiek-in-de-korte-broek denk je als
jfSlj j e de j ongens van AVRO, TROS en Veronica bezig ziet met
hun 'covering' van de Amerikaanse verkiezingen. De hele
jijijiji week hebben de drie omroepen op Nederland 2 een deel
jijijij: van hun actualiteitenrubrieken gevuld met Bush en Duka-
jijijiji kis. Donderdagavond laat bracht de AVRO zelfs een extra
M Televizier.
i&iij Je ziet hoe ze zijn aangestoken door de'American way',
ijijijij Eten introotj e met de Amerikaanse vlag, snelle items, j ach-
Ijljljij tig gemonteerd en dan een van onze j ongens die drie uur
moest wachten voor twee zinnen van Ted Kennedy,
jijijij; Joop Daalmeijer presenteert de uitzendingen vanuit een
jijijiji krappe ruimte in New York (de hotelkamer van correspon-
jijijiji dent Ben Knapen?). Joop heeft dat eigenlijk altijd al ge-
ijijijij wild. In 1980 droomde hij al zo dwingend over de glamour
ijijijij en de glorie van het grote Amerikaanse werk dat hij sa-
ijijijij men met Hans Emans voor de VARA een experiment
Si;!; mocht verzorgen13 uur lang Amerikaanse programma's
SS op onze Nederlandse tv, compleet met reclame en nieuws.
SS Dan kunnen de Nederlanders zelf uitmaken hoe goed of
jijijiji slecht commerciële tv is, lichtten de beide heren toe, verge-
jijijiji tend dat niet het publiek maar de commercie zelf wel uit-
SS: maakt wat goed voor ons is.
SS Daalmeijer en zijn boys roepen elke avond dat de twee
SS kandidaten geen echte uitspraken doen, dat het een spel is
SIS deze gezamenlij ke ATV-operatie, deze unieke vorm van
SS samenwerking in Hilversum, die nog indrukwekkender
SS wordt als j e de zondagavond-uitzendingen van 'Post USA'
SS Dinsdagavond breekt de hel pas goed los. Dan komen de
SS ven. Aan van den Heuvel toonde deze week een mooi por-
SS van Ben Daalder, de voormans van de vissers. Toen
SS ken van de vissers en hun problemen.
Sjijj Van Kooten en De Bie tonen elke zondagavond twee door-
SS kampioenen in het stellen van vragen nadat het antwoord
SS al is gegeven. Zij hadden gemakkelijk meegekund in de
SS Vrij heidsbeeld en de Grand Canyon willen ziea
Door Harry Vermeulen
DE door partijleider Gorbatsjov op gang gebrachte hervor
mingen hebben ook de Russische kunstenaarswereld be
roerd. De nieuwe openheid heeft in die kringen onder meer
geleid tot een gedurfder, maatschappij-kritischer manier
van werken. De golfslag van de culturele perestrojka en
glasnost reikt echter zelden verder dan de boorden van
Rusland. Russische kunstenaars krijgen niet vaak gele
genheid om hun kwaliteiten buiten de Sovjetunie te etale
ren.
Door een toevallige samenloop
van omstandigheden is dat de
26-jarige schilderes Natasja
Foucault uit Moskou wel ge
lukt. Ze heeft een visum van
twee maanden voor het westen
weten te bemachtigen en ze
heeft een deel van haar pro
duktie - schilderingen op zijde,
etsen en jurken naar eigen ont
werp - in haar reiskoffers mee
genomen.
Vanaf vandaag tot eind de
cember exposeert zij in galerie
Harry Pulles in Breda en vanaf
2 april 1989 is haar werk te zien
in galerie De Hemel in Bergen
op Zoom.
Serieuze belangstelling voor
de wereld van de kunst werd
bij Natasja Foucault niet vroeg
geboren. Pa en ma Foucault -
beiden scheikundig ingenieur -
hebben weliswaar een brede
belangstelling voor cultuur,
maar over kunst als broodwin
ning werd in huize Foucault
niet gesproken. Die definitieve
keuze maakte Natasja zelf na
dat ze op 14-jarige leeftijd een
eerste prijs had gewonnen in
een tekenwedstrijd, waaraan
door alle Moskouse middelbare
scholen werd deelgenomen.
„Vanaf dat moment wist ik
dat ik kunstenares wilde wor
den. Ook vond ik dat ik niet
langer kon volstaan met de stof
die op de middelbare school
werd gedoceerd. Ik heb drie
jaar bijlessen gekregen van een
privé-leraar. Dat is voor Russi
sche begrippen tamelijk uit
zonderlijk, maar ik had daar
meer dan één reden voor. Ik
wilde allereerst heel snel zoveel
mogelijk over kunst en over al
lerlei technieken te weten ko
men. Daarnaast speelde ook
onvrede een rol. Cultuur neemt
in de Russische maatschappij
een belangrijke plaats in. Dat
is in het onderwijs heel duide
lijk terug te vinden. Iedere
school doet op intensieve wijze
aan cultuurvorming. Maar
naar mijn idee worden daarbij
te strakke lijnen gehanteerd.
Er is te weinig ruimte voor de
ontplooiing van het individu.
Dat stond mijn ontwikkeling in
de weg."
Natasja Foucault staat blijk
baar niet alleen in haar me
ning, want de grotere vrijheid
van handelen in de Sovjetunie
hebben een ware revolutie in
de kunstenaarswereld teweeg
gebracht. „Tot nu toe werd in
de Sovjetunie vrij behoudend
geschilderd. Het realisme
voerde - min of meer verplicht
- de boventoon. Moderne kun
stenaars kregen weinig ruimte.
Dat is nu radicaal veranderd.
Er wordt door kunstenaars
enorm veel gediscussieerd over
de richting die ze kiezen. Ze
praten er bij wijze van spreken
op de hoek van de straat over
en in hun ateliers. In de kran
ten en tijdschriften worden
ware polemieken gevoerd. Dat
werkt uitermate verfrissend.
Ik word er in ieder geval door
geïnspireerd. Kunstenaars ko
men niet tot goede prestaties
wanneer ze in een keurslijf van
regels zijn geperst."
Volgens Natasja Foucault
heeft het vieren van de teugels
tot gevolg gehad dat het me
rendeel van de Russische schil
ders zich op het modernisme
heeft geworpen. „Enerzijds is
dat een leuke ontwikkeling. Je
ziet de meest fantastische din
gen ontstaan. Voor mijn gevoel
kleeft er ook een nadeel aan.
Wanneer je je niet schaart in
de rijen van de nieuwlichters,
dan hoor je er niet bij. Ik stoor
me daar niet aan. Ik ben zeer
individualistisch ingesteld.
In Rusland kun je als kun
stenaar eigenlijk niet functio
neren wanneer je niet bij een
belangenorganisatie bent aan
gesloten. Toch heb ik altijd ge
weigerd om dat te doen. Deson
danks heb ik me behoorlijk
kunnen redden. In Moskou zijn
genoeg plaatsen te vinden,
waar je kunt exposeren. Daar
heb ik geen bond voor nodig. Ik
heb bijvoorbeeld in veel biosco
pen mijn werk tentoon gesteld.
Zo eigenzinning stel ik me ook
op ten aanzien van de moderne
denkers.
Ik blijf mijn eigen stijl hand
haven. Ik ben gek van de na
tuur en ik interesseer me bij
zonder voor historische bouw
werken. Die thema's zie je in
mijn werk terug. Nostalgisch
en melancholiek, zegt u. Dat
klopt. Maar dat zal wel met
mijn Russische, gevoelige ziel
te maken hebben".
BH
