DESTEM
HOE KOMT HET DAT
HET VLAGGESCHIP
ZO UIT DE
KOERS IS GERAAKT?
Blijven hangen
Drie groepen
Stromingen
Op z'n Japans
Afgestoten
Overname
ZATERDAGI
5 NOVEMBER 19881
n 1991 zal Philips, ijs, weder, dollar en
yen dienende, honderd jaar bestaan. Ruim drie jaar
geleden, tijdens de aandeelhoudersvergadering op 23
april 1985, tekende de toenmalige president van het
concern, Wisse Dekker, de contouren van Philips in
dat jubileumjaar:
een beweeglijke, elektronische multinationale onder
neming, zorgvuldig gespreid in activiteiten en markten
over de hele wereld;
met een omzet van rond de 85 miljard gulden beho
rend tot de vijf grootste elektronische concerns van de
wereld;
een winst van drie tot vier procent, dat wil zeggen
tussen de 2,5 en 3,4 miljard gulden.
Overleven
Boegbeeld
Versnelling
Het Philips-concern telt nu nog circa 400 fabrieken en dat zijn er 170 minder dan S Jaar geleden. En het verhaal Is nog niet af. Van de 200 fabrieken die nu nog In
Europa staan, wil Philips er over een aantal Jaren nog eens 80 weg hebben. - foto de stem/dick de boer
De worsteling van Philips
over de andere. De afgelopen jaren heeft
Philips ongeveer twee miljard gulden op
zij gezet voor reorganisaties. Het concern
telt nu nog circa vierhonderd fabrieken
en dat zijn er honderdzeventig minder
dan vijf jaar geleden. En het verhaal is
nog niet af. Van de tweehonderd fabrie
ken die nu nog in Europa staan, wil Phi
lips er over een aantal jaren nog eens
tachtig weg hebben.
Met de gevolgen voor de werkgelegen
heid is het per saldo tot dusver nog mee
gevallen. Maar achter die slotsom gaat
een enorme verschuiving schuil van lager
naar hoger geschoold personeel. En na
dat er de afgelopen jaren weer wat men
sen bij kwamen, is dit jaar een forse ver
mindering van het personeelsbestand
gaande. In de eerste negen maanden zijn
wereldwijd 5200 mensen minder op de
loonlijst gekomen, die nu nog 329.700
personen telt. In de resterende drie
maanden wil Philips daar nog vijfdui
zend namen van verwijderen.
Dat gebeurt met name in ,de Ver
enigde Staten, waar fabrieken dicht gaan
in verband met de trek naar de grens
streek van Mexico. Daar gaat het aanne
men en ontslaan van personeel allemaal
wat vlotter. Maar ook in Nederland val
len klappen. Begin 1988 werkten nog
70.100 mensen bij Philips in Nederland,
nu zijn dat er nog 67.300 en daar blijft
I het zeker niet bij. Met name in de fabne-
\ken van Consumenten Elektronica moe
ten de kosten verder omlaag en dat bete
kent meestal dat er mensen weg moeten.
Het gaat zo hard dat FHPP-bestuur-
der Ter Welle zich wel eens afvraagt, wie
bij Philips, het topmanagement incluis,
nog een overzicht heeft van alle verande
ringen. „Is er wel een plan voor de lan
gere termijn? Wij hebben wel eens het
idee dat er paniekvoetbal wordt ge
speeld. Een knappe coach die hier nog
lijn in ziet".
Uit een enquête onder het hoger per
soneel blijkt ook dat de doelstellingen
van de Philips-top niet echt helder zijn
en steeds moeizamer doorkomen in de
lagere echelons. En als het verhaal op de
vloer niet duidelijk is, dreigt het hoofd
een andere kant uit te kijken dan de voe
ten gaan.
„Het blijkt steeds opnieuw tegen te val
len een gigantische organisatie als die
van Philips op een ander spoor te zet
ten", zegt Stoop. Daarin is ook de grote
communicator Wisse Dekker niet ge
slaagd. En zijn opvolger Van der Klugt
kan niet vermijden dat hij soms op een
grammofoonplaat lijkt waarop de naald
is blijven hangen.
Het is niet voor niets dat Philips ook
de besturing van de organisatie drastisch
heeft veranderd. Niet de zestig landenor-
ganisaties bepalen nog langer de mars
route, maar de divisies waarin het con
cern is opgedeeld.
Philips denkt, net als zijn concurren
ten, nu meer in 'regio's' en bedoelt daar
mee groepen landen, bijvoorbeeld in
Noord-Amerika, in het Verre Oosten en
in Europa. De Philips Groepsraad, een
gezelschap van twaalf heren, trekt aan de
touwtjes. In die Raad hebben de leiders
van de drie belangrijkste divisies een
grote stem.
Tot dat kernbedrijf, de wezenlijke bedrij
vigheid van Philips, rekent de top dne
groepen: elektronische componenten,
elektronica voor consumenten en infor
matica en communicatie (professionele
elektronica. Er is nog een vierde activi
teit die Philips niet wil missen, maar die
vrijwel los gekoppeld is van de rest: de
Licht divisie. Dat is de bakermat van het
concern en nog steeds een goede winst
maker. En dan zijn er nog de kleine huis
houdelijke apparaten, van koffiezetters
en stofzuigers tot scheerapparaten.
Die nieuwe opzet grijpt diep in de or
ganisatie en raakt vooral de weelderig
uitgebouwde concernstaf van twaalfhon
derd mensen in Eindhoven en de fors
opgetuigde landenorganisaties. 'Leaner
and meaner", peziger en pittiger, zo vat
topman Van der Klugt de gedaanteve
randering van de te bureaucratisch en te
traag bevonden Philips-organisatie graag
samen.
Het is, sinds Dekker en Van der
Klugt, niet langer vanzelfsprekend dat
de ene Philips-fabriek leverancier is van
de ander. Als een fabrikant buiten het
concern sneller en goedkoper levert, kan
de keus best eens op die ander vallen.
„Bestellers zijn inkopers geworden", vat
Ter Welle die mentaliteitsverandering
De stuurlui hangen dus stevig aan het
roer, maar het neemt blijkbaar veel tijd
voordat de mammoettanker Philips op
een nieuwe koers is gezet. Dat heeft ook
alles te maken met de verraderlijke stro
mingen waarin Van der Klugt c.s. zich
bevinden.
Een voorbeeld: door de modernisering
van fabrieken en door een matige stij
ging van de loonkosten kon Philips in
Nederland zjn produkten in 1987 iets
goedkoper maken dan in 1985. Maar als
Philips hier gefabriceerde strijkijzers,
haardrogers en scheerapparaten in de
Verenigde Staten gaat verkopen, blijkt
die kostprijs plotseling vijftig procent ge
stegen te zijn.
Toen Wisse Dekker in 1985 het profiel
van de honderdjarige Philips schetste,
gold voor de dollar nog een koers van
3,90. In 1987 was daar de helft af. Het
is duidelijk dat tegen zulke financiële
aardverschuivingen niets valt op te reor
ganiseren. Althans niet in West-Europa.
Japanse concuiWhten hebben, door een
andere opzet van de industrie in dat
land, meer veerkracht.
Philips wil echter zijn positie als laatste
niet-Japanse fabrikant van consumenten
elektronica niet opgeven en verdedigt
zijn marktaandelen dus ook op z'n Ja
pans: door marges prijs te geven. Het ge
volg is dat zelfs aan een eigen vinding als
de compact disc speler, zowel technisch
als commercieel een doorslaggevend suc
ces, geen stuiver meer te verdienen valt.
Het is op die manier zwemmen tegen
de stroom m: Philips verkocht vorig jaar
zeven procent meer spullen dan in 1986,
maar kreeg er 2,3 miljard gulden minder
voor terug en (wat erger is) maakte er
minder winst op.
Hoe slaat Philips zich daar doorheen?
Door in hoog tempo met nieuwe snufjes
op de markt te komen, bijvoorbeeld. Het
concern heeft niet voor niets een wereld
naam in research. Het Natuurkundig La
boratorium in Waalre is de technologi
sche schatkamer van het concern, van de
Philishave tot en met de compact disc.
Hoewel de concurrentie vaak genoeg
handiger is gebleken met het op de
markt brengen van nieuwigheden (neem
nou de videorecorders) is kennis nog
steeds de kurk waarop Philips drijft.
Ook industrieel is het concern voorals
nog niet uit het veld te slaan: nummer
één in verlichting, in tv-toestellen, koffie
zetters, scheerapparaten, componenten
(chips, beeldbuizen etc.) en in compact
discs, om maar eens wat te noemen.
In financieel opzicht krijgt Philips ook
wat lucht door het verkopen van be
drijfsonderdelen die de top niet wezen
lijk vindt voor de toekomst. Dat levert
boekwinsten op die het beeld voor de
aandeelhouders wat vrolijker maken en
het concern wat meer armslag geven. Bo
venal kan het management alle aandacht
richten op de zaken die er toe doen.
In de loop van de jaren heeft het Eind-
hovense concern handenvol bedrijven af
gestoten of ondergebracht in onderne
mingen die gezamenlijk met andere fir
ma's worden voortgezet. Philips maakt
geen wc-brillen of asbakken meer. Maar
ook bedrijven die tegen de elektronische
kern van het bedrijf aanleunen, zoals de
fabricage van kabels, zijn verkocht.
Zo zijn de activiteiten op het terrein
van telecommunicatie, waarin Philips
per saldo toch te klein was voor het ta
fellaken, in een 'joint venture' met de
Amerikaanse reus AT&T ondergebracht
(APT). De fabricage van compact discs
is overgenomen door een firma van Phi
lips en de Amerikaanse chemiegigant Du
Pont de Nemours samen.
En met de ook al Amerikaanse firma
Whirlpool richtte Philips onlangs een
onderneming op waarin de activiteiten
in grote huishoudelijke apparaten (omzet
vier miljard, 14.000 werknemer) verder
gaan. Deze laatste transactie levert Phi-
nps om te beginnen driekwart miljard
gulden op en over drie jaar, als het door
gaat, nog eens een kwart miljard.
De schappen in de grote Philips-win-
kel raken echter leeg en het is de grote
vraag of het kernbedrijf tegen die tijd ge
noeg oplevert om zichzelf aan de gang te
houden. Ter Welle heeft daar zijn beden
kingen: „Waar Philips nog echt geld ver
dient, dat is in de Licht divisie en in in
mindere mate in kleine huishoudelijke
apparaten". Van professionele en consu
menten electronica en met de fabricage
van elektronische onderdelen moet Phi
lips het qua rendement momenteel niet
hebben.En een veel betere winst lijkt
hier op korte termijn ook niet in te zit
ten. i
Stoop van Sobe ziet, wat verder voor
uit kijkend, toch ook lichtpunten. Philips
heeft voorlopig een ijzersterke uitgangs
positie als fabrikant van een nieuwe ge
neratie televisie-ontvangers (high defini
tion) die vanaf het midden van de jaren
negentig een nieuwe hit in de elektroni
cawinkels moet worden. De toekomst
van Philips zal volgens hem ook mede
worden bepaald door de ontwikkelingen
in Oost-Europa en in de Volksrepubliek
China. Dat zijn enorme, nog vrijwel 'le
ge' markten waar voor een elektronica-
firma als Philips misschien wel goud is te
verdienen.
Beursanalisten hebben de laatste tijd be
leggers wel voorgerekend dat Philips, op
basis van het verschil tussen de aande
lenkoers en de onderliggende waarde
van het concern, rijp zou zijn voor over
name. Philips is echter goed beveiligd en
de Nederlandse en Europese politiek
zouden een van de laatste bastions in de
elektronica ook niet graag in Japanse of
Amerikaanse handen zien raken.
Sobe-onderzoeker Jef Stoop signaleert
wel dat Philips van lieverlee door het
aangaan van steeds meer samenwer
kingsverbanden en joint ventures het ka
rakter krijgt van een financiële houdster
maatschappij. Een bank waar de deelne
mende bedrijven geld en kennis kunnen
krijgen. Is dat waarop Wisse Dekker in
1985 duidde?
Door Louis van de GeIJn
In november 1988 lijken die doelen al
leen maar verder weg geschoven. Het be
drag van de verkopen, in 1985 nog zestig
miljard gulden, daalde vorig jaar naar
minder dan 53 miljard. De nettowinst
was weer onder de miljard gedoken en
kwam, als percentage van de omzet, op
een schamele anderhalf procent.
Nu de daling van de dollar tot een
einde is gekomen, nemen de omzetten in
guldens weer toe. Er zit over 1988 een
stijging in van zo'n acht procent, schatte
drs. J. Goris van de Philips Groepsraad
vorige week donderdag bij de presentatie
van de cijfers over het derde kwartaal.
En hij was in zijn nopjes met de ontwik
keling van de winst, die dit jaar 'niet la
ger' of 'iets hoger' zal uitkomen dan de
ƒ818 miljoen van vorig jaar.
In de eerste negen maanden van dit
jaar heeft Philips 1,3 cent winst gemaakt
op elke gulden opbrengst uit verkopen.
Dat is heel behoorlijk voor Albert Heijn,
maar veel te weinig voor een high tech
industrie die jaar-in-jaar uit miljarden
moet investeren om in de voorste linie te
blijven met de mondiale concurrentie.
Het vaktijdschrift voor financiën en
management FEM oordeelde vorige
maand, nog vóór de publicatie van de re
sultaten in het derde kwartaal, dat Phi
lips in een neergaande spiraal dreigt te
raken. Er komt steeds minder geld vrij,
in de vorm van afschrijvingen en winst.
Philips blijft op dit punt ver achter bij de
grote concurrenten, de Japanners voor
op.
„Er zal zeer krachtig management nodig
zijn van de Philipstop om deze trend te
keren. Als dat niet lukt is het niet uitge
sloten dat er in de jaren negentig op zijn
best nog maar een schijntje over is van
dit eens zo oppermachtig concern", con
cludeert FEM.
„Een paar jaar geleden bestond het
eenvoudig niet dat Philips failliet kon
gaan", zegt ook bestuurder Wim ter
Welle van de Federatie van Hoger Phi
lips Personeel. „Dat kun je nu met meer
zeggen. Philips is hard bezig met overle
ven".
De groep waaruit de FHPP haar leden
recruteert, de 19.000 middelbare en ho
gere werknemers in Nederland, vormt
voor een deel de beruchte Phüips-bu-
reaucratie. Daar de illusie van 'zeker-
heid-voor-het-leven' nog niet verdwenen.
Ter Welle vindt zichzelf wel eens in de
voor een vakbondsbestuurder merkwaar
dige rol van onheilsprofeet, die zijn le
den moet wijzen op de gevaren die hun
werkgever bedreigen. „Er zijn nog steeds
mensen die denken: Philips, dan is het
goed. Terwijl ze de houding zouden moe
ten hebben van: Philips, dan moet het
goed zijn. Kan een onderneming overle
ven met mensen die denken: och, mijn
afdeling heeft nog nooit wat verdiend,
maar de buurman maakt het wel goed?"
Het is de vraag of er nog voldoende
winstmakers overblijven om de lekken te
dichten. Zo meldde de Philipsorganisatie
in Duitsland (Alldephi) over het 30 april
geëindigde boekjaar onlangs een verlies
van twintig miljoen gulden. Oorzaak is
de druk op de verkoopprijzen, die ge
middeld met vier procent daalden.
Jef Stoop, medewerker van de Stichting
Onderzoek Bedrijfstak Elektronica in
Eindhoven, noemt enkele andere teke
nen aan de wand: met het technologi
sche boegbeeld van Philips, de submi-
cron fabricage van chips, gaat het niet zo
best. Aan de positie van Philips in deze
peperdure slag om de markt voor elek
tronische componenten is twijfel gerezen
na het opschorten van verdere investe
ringen. De kostbare fabriek in Nijmegen
voor deze geïntegreerde schakelingen,
met details me kleiner zijn dan een dui
zendste millimeter, zal voorlopig niet
voor de produktie van deze onderdelen
worden gebruikt.
De Philips-top legde de financiële pers
vorige week nog eens geduldig uit dat
van afstel geen sprake is en dat het al
leen maar verstandig is, gezien de afge
zwakte verwachtingen over de markt,
verdere investeringen even naar achteren
te schuiven. Maar Goris verhulde niet
dat ook de financiële polsstok van het
concern tot bezinning dwingt.
Het Financieele Dagblad vroeg zich
dezer dagen al af of Philips ook op dit
terrein aan het afhaken is. Na alle na
druk die de Philips-leiding zelf heeft ge
legd op het strategische belang van deze
activiteiten, zou dat zeer te denken ge
ven.
Hoe komt het dat het vlaggeschip van de
Nederlandse industrie zo uit de koers is
geslagen? Het is zeker niet zo dat de ka
piteins geen vinger hebben uitgestoken.
Het concern wordt vanaf het midden
van de jaren zeventig, bij het aantreden
van Wisse Dekker als president, onop
houdelijk door elkaar geschud. Zijn op
volger Van der Klugt heeft de reorgani
saties alleen maar in een nog hogere ver
snelling gezet.
Sindsmen buitelt de ene reorganisatie
Het kost blijkbaar veel tijd eer de mammoettanker Philips op een nieuwe koers
w 9eJet-Dat heeft ook alles te maken met de verraderlijke stromingen waarin Van
ter Klugt c.s. zich bevinden. - foto anp
