DESTEM
AMERIKA MAG KEUS
MAKEN TUSSEN
KLEURLOOSHEID
EN KLEURLOOSHEID
ZATERDAG I
MBER1988I
ZATERDAG IQ
5 NOVEMBER 198810
itty Dukakis, de vrouw van de de
mocratische presidentskandidaat Michael Dukakis,
moest afgelopen weekeinde met ademhalingsmoeilijk
heden in een ziekenhuis worden opgenomen. Dat ge
beurde enkele dagen nadat ze in een ander zieken
huis was behandeld voor rugklachten. Kitty Dukakis'
moeilijkheden waren het enige zichtbare teken van de
ontmoediging en de totale uitputting in het Dukakis-
kamp. Michael Dukakis vocht intussen met alles wat in
hem was verder om de niet meer weg te poetsen ach
terstand op zijn tegenstander, de republikein George
Bush, goed te maken.
Aan stukken
Geen alternatief
Geen charisma
Loze verzinsels
Verouderd
Andere realiteit
synagogen in brand
filler zelf maakte van
een decreet: acties
jr de partij worden
saniseerd. Maar voor-
ontstonden diende er
orden opgetreden.
desbetreffend telexbe-
eiders was verzonden,
e partijgenoten hen al
te instrueren dat al-
partij niet als aan-
ontane acties' mocht
werkelijkheid anders
pogrom natuurlijk al
iracht, met een hoofd-
sche Beobachter van 8
is duidelijk dat het
eze nieuwe daad zijn
en. Het is een onbest-
dat binnen onze gren-
:nden joden nog hele
teersen, ontspannings
ken en als 'buitenland-
het geld van Duitse
:n, terwijl hun rasgeno
ten tot de oorlog tegen
titse ambtenaren neer-
:n de namen van diege-
het eens zijn met deze
id, zoals we ook de na-
hebben van hen, die in
nberweek (vlak voor de
München', waarmee
oot-Brittannië een deel
akije aan Hitier ver-
5) het Franse volk wil-
tt oorlog tegen Duits-
ezelfde krachten als in
het zijn joden en geen
oten in de Duitse am-
zullen niet slechts het
en nieuwe Duitse hou-
ïvraagstuk, maar zullen
signaal zijn voor die
i tot nu toe niet inzagen
standhouding tussen de
elijk alleen in de weg
door de internationale
l
togrom kon het nazire;
Op 12 november 1938
Berlijn een bespreking
aagstuk. Göring merkte
at hij niet graag jood in
e zijn. Als resultaat
ilfde dag een eerste serie
ie als 'verzoeningsmaat-
getrakteerd. Geen ver-
joden voor aangedaan
1. Het Duitse volk was
de joden waren de mis-
erden verantwoordelijk
e aangerichte schade en
op eigen kosten ogen-
herstel te zorgen. Een
adevergoeding moesten
"tse nationaliteit boven-
t betalen.
later volgde nog een ver-
irdening: joodse scholie-
de lessen uitgesloten. Op
erd joden te toegang tot
en vermaakinrichtingen
e november had Göring
ikt, dat de duimschroe-
en nog verder dienden te
raaid. Bij 'een binnen af-
laatsvindend buitenlands
diende in Duitsland de
g met de joden te worden
na de pogrom op gang
ivervolging met massale
laar concentratiekampen
van joodse bedrijven was
een eindstadium, maar
ende etappe.
:rden steeds meer van al
ises beroofd. De tijd van
:migraties was aangebro-
s werd gespekt: joden die
ten, dienden nagenoeg al
achter te laten. De emi-
aan tot oktober 1941,
ich in de strijd mengde en
orlog tot de Tweede We-
uitgegroeid.
de reacties in het buiten
erden van ongewoon hef-
lauw. In alle gevallen ble-
:hterwege. Het felst werd
in de Verenigde Staten,
sevelt: „Ik zelf kon niet
:ulke dingen in de be-
tigste eeuw nog zouden
en. En om mij een duide-
de toestand in Duitsland
heb ik onze ambassadeur
verslaggeving ontboden,
ad zich vergist. De Duit-
de 'beschaafde twintigste
n zien dat het nog einde
kon.
AC
DoorJo Wijnen
Een verliezend kandidaat moet het spel
tot het einde spelen, moet met opgehe
ven hoofd verder gaan, moet geloven in
het onmogelijke en moet - boven alles -
de illusie gaande houden dat hij de uit
eindelijke winnaar is.
Dukakis' trage afgang en Bush' onver
biddelijke opmars hebben de plot ge
vormd van het-laatste bedrijf van het on
mogelijke lange stuk theater dat 'De Pre
sidentsverkiezingen van 1988' heette. De
voorstelling zal de geschiedenis ingaan
als veruit de smerigste, de gemeenste en
meest leugenachtige van de laatste halve
eeuw. Dat is des te opmerkelijker, omdat
de twee hoofdrolspelers in feite fatsoen
lijke, hardwerkende, enigszins kleurloze,
maar zonder twijfel ook bekwame man
nen zijn.
Misschien zijn beider kleurloosheid,
fatsoen en bekwaamheid de diepere oor
zaak geweest van de tragedie die zich het
afgelopen jaar aan het oog van de weinig
geboeide Amerikaanse kiezers heeft ont
rold. Want waar bedachtzaamheid het
gebruik van krachtige argumenten belet,
en waar kleurloosheid de boventoon
voert, daar gaan de figuranten en de bij
rollen - in dit geval de machtige mede
werkers van de campagneteams - een te
krachtige en te dominerende rol spelen.
Op grond daarvan zou de conclusie
wel eens kunnen luiden dat Bush niet
echt wint en Dukakis niet echt verliest,
maar dat het veel betere, meer ervaren,
zeer doorgewinterde en keiharde cam
pagneteam van George Bush het van het
veel minder ervaren, enigszins terughou
dende, alles behalve doorgewinterde,
naïeve en zeker niet keiharde campagne-,
team van Dukakis heeft gewonnen.
Bush' team heeft het bovendien van de
deskundigen, de politieke koffiedikkij
kers en de pers gewonnen. Want geen
van hun voorspellingen is uitgekomen.
Hun vernuftig bedachte scenario's zijn
door de realiteiten aan stukken geslagen.
En hun vergissingen en misrekeningen
zijn minstens even kenmerkend voor
deze presidentscampagne geweest, als de
leugens en beledigingen die de kandida
ten elkaar - voornamelijk op instigatie
van hun teams - naar het hoofd slinger
den. Had het gilde der deskundigen en
betweters zich minder op zijn eigen ver
zinsels en meer op de stand van zaken
aan het begin van de campagne gecon
centreerd, dan was alles veel duidelijker
geweest.
Want vice-president en Reagan-lakei
George Bush had van de meet aJf aan de
beste papieren. Hij had het geld en het
campagneteam om zich zeer nadrukke-
Als George Bush president wordt dan Is dat vooral te danken aan zijn medewerkers, die geroutlneerder en vooral gehaaider waren dan die van Michael Dukakis.
- f
- foto ap
Het is Bush' team dat wint
Ben verkiezingsnederlaag lijkt voor Michael Dukakis
""ontkoombaar. HIJ kan zich vervolgens gaan wijden aan
Spiegelingen over zijn politieke toekomst. - foto ap
Bush en Dukakis ontmoetten elkaar
voor een tv-debat. Het werd een
ontmoeting tussen twee volstrekt
kleurloze lig uren. -fotoafp
lijk te presenteren. Hij kon bogen op een
ruime arvaring, op 8 jaar in de onmid
dellijke nabijheid van de macht, op 72
officiële bezoeken aan verre landen, op
goede contacten met tal van staatshoof
den en politieke leiders, op het directeur
schap van de CIA en het ambassadeurs-
schap bij de VN en in China. Bush is
goedlachs, verstandig, bedachtzaam. Hij
mist weliswaar de radicaliteit en de ideo
logische bevlogenheid van Ronald Rea
gan, maar juist daarom bood hij de
Amerikanen een bijna ideaal alternatief.
Als Amerika Bush zou kiezen, zou het
de immens populaire Reagan niet hele
maal op de mestvaalt van de geschiede
nis hoeven gooien en zou het zich tegelij
kertijd kunnen ontdoen van een presi
dentiële retoriek die zoetjesaan stoffig,
belegen en ineffectief begon te worden.
En dat was waarschijnlijk precies wat
Amerika een jaar geleden wilde en tot op
de dag van vandaag nog steeds wil.
De democraten hadden intussen geen al
ternatief en zeker geen kandidaat. Die
moest - bij wijze van spreken - aan het
begin van de campagne nog geboren
worden. De charismatische Newyorkse
gouverneur Mario Cuomo het het al
meteen afweten, waarschijnlijk, omdat
hij de boven beschreven politieke reali
teiten beter dan wie ook doorzag. Een
Kennedy kwam in het democratisch
kamp met voor. En zo kregen „de zeven
dwergen", van wie de zwarte kandidaat
Jesse Jackson de grootste naambekend
heid had, hun kans. Wie waren de ande
ren? De meeste Amerikanen hadden nog
nooit van Gore, Dukakis, Babbitt, Si
mon en Gephardt gehoord. Ze kenden
alleen Gary Hart, die - net als Jackson -
een overbüjfsel was uit de campagne van
1984; een man die alles in zich had om
een finale blunder te maken. Die maakte
hij dan ook meteen, door huis en bed te
delen met een juffrouw van twijfelach
tige reputatie.
Bush had, althans in het republikeinse
kamp, maar één echte tegenstander. Dat
was Robert Dole. Maar Dole was een
man met een te scherpe tong, een vernie
tigende, bijna sardonische humor en
iemand die net zo weinig ideëen had dan
welke andere kandidaat dan ook.
Bij de eerste echte voorverkiezing
- die in New Hampshire - ging Dole vol
komen onderuit. Dat bleef zo. Bij de de
mocraten bleven alleen Dukakis en Jack
son over. Jackson trok alle aandacht
naar zichzelf en naar de democraten toe,
maar hij kon evengoed geen president
worden, omdat Amerika - hoe clichéma
tig dat ook moge klinken - nog niet rijp
voor een zwarte bewoner van het Witte
Huis is. Zo bleef, halverwege de voorver
kiezingen, alleen Michael Dukakis over.
Hij was de kandidaat met wie de demo
craten het, bij gebrek aan een betere,
moesten doen.
Dukakis had, merkwaardigerwijze, veel
met zijn tegenstander George Bush ge
meen. Hij wilde en kon niet echt iets of
iemand zijn. Hij weigerde zich een libe
raal te noemen, wat hij wel was. Hij was
geen belastingverhoger, geen echte ont-
wapenaar, geen pure economische ver
nieuwer, geen man die de Amerikanen
voorrekende hoe het met hun zwaar be
leende toekomst verder moest, geen re
kenmeester die wist hoe de enorme be-
grotings- en handelstekorten ongedaan
gemaakt kunnen worden, geen man van
een nieuwe koers. Wat Dukakis miste
was charisma en charme. Wat hij in
overgrote mate had was angst om zich
zelf bloot te geven. De meeste Amerika
nen waren een beetje bang voor hem,
omdat hij geen echte boodschap van
hoop had, geen echt goede berichten met
zich meebracht en persoonlijk niet ge
schikt was om het moeizaam herstelde
zelfvertrouwen van de gemiddelde Ame
rikaan overeind te houden.
Met Bush was het niet anders. Hij
werd 'het doetje' genoemd, de man die
overal bijzat, maar zijn mond niet open
deed, iemand die persoonlijke passiviteit
als politieke wijsheid verkocht, die de
slippen van Ronald Reagan met een
slaafse trouwhartigheid droeg, maar die
tegelijkertijd volkomen ongrijpbaar was
voor alle verdachtmakingen omtrent zijn
contacten met de Panamese leider No
riega en zijn rol in het Iran-Contra-
schandaal. Bush had, net als Dukakis,
,niets te bieden. Maar hij had een gouden
campagneteam, handenvol geld en een
grote naamsbekendheid. En hij kon te
ren op Reagans charisma en populariteit
en op de gunstige economische wind die
tijdens de campagne over het Ameri
kaanse continent woei.
Zo was het toen de campagne oegon
en zo is het aan het einde van de moei
zame rit naar de 8e november nog
steeds.
Tussen het begin en het einde van de
campagne gebeurde het een en ander dat
achteraf van niet al te grote betekenis
blijkt te zijn geweest. Jackson maakte
zijn onweerstaanbare opmars. Dukakis
nam halverwege de zomer een zeer grote
voorsprong in de opiniepeilingen. Gary
Hart verdween van het toneel, maar
keerde later terug voor zijn politieke zelf
moordcampagne. Er was nog even
sprake van dat de democratische con
ventie in Atlanta er niet uit zou komen
en dat Mario Cuomo vervolgens in het
front zou worden gestuurd. Maar dat
scenario heeft nimmer een serieuze kans
gehad. Albert Gore zou op Super Tues
day in het zuiden doorbreken, maar dat
gebeurde niet. Jesse Jackson zou worden
gecompenseerd met het vice-president-
schap. Maar dat gebeurde evenmin. Met
bovenstaande koffiedik-kijkerij werd de
campagne opgeblazen, terwijl iedereen
kon weten dat het loze verzinsels in-
plaats van politieke realiteiten waren.
Dukakis schoof de Texaan Lloyd
Bentsen naar voren om Bush de defini
tieve klap in het zuiden te geven. Die op
zet lijkt eveneens te falen. Bush koos
Dan Quayle als zijn 'running-mate' en in
New Orleans gonsde het dan ook van de
geruchten dat Bush zichzelf daarmee de
genadeklap gaf en dat de man uit India
na, die de dienst in Vietnam met behulp
van geld en invloed ontliep, binnen en
kele weken zou moeten terugtreden. Ook
dat gebeurde niet.
Het enige wat echt gebeurde was dat
Dukakis in Atlanta en Bush in New Or
leans de beste toespraken uit hun poli
tieke carrières hielden. En dat had juist
niemand verwacht.
Na de conventies was het woord aan
de campagneteams. Waren de twee kan
didaten zeer aan elkaar gewaagd, hun
electorale stoottroepen waren geen partij
voor elkaar. Het gehaaide Bush-volk
trok er keihard en meedogenloos op los,
toonde geen enkele scrupule, beschul
digde Dukakis van van alles en nog wat,
joeg de gouverneur van Massachusetts
binnen enkele weken in de verdediging,
zette hem zelfs met de rug tegen de mum-
en wierp hem genadeloos in de geruch
tenmolen waarin hij - met behulp van de
spreekwoordelijke goedgelovigheid van
de Amerikaanse kiezer- terstond werd
vermalen.
Twee weken na de republikeinse con
ventie waren alle echte politieke thema's
onder het tapijt geveegd. Vriend en vij
and begrepen weliswaar dat de cam
pagne zich al te laag bij de grond be
vond, maar voor Bush betekende dat
pure winst en voor Dukakis de enige mo
gelijkheid het vege lijf te redden.
Het is al eerder gezegd: twee fatsoen
lijke en zelfs goedmoedige mannen heb
ben, als gevolg van een en ander, de
meest smerige, in sommige opzichten
zelfs de meest bizarre en in ieder geval
de meest geldverslindende presidents
campagne van de laatste halve eeuw op
hun naam gebracht. Zelfs een meedogen
loze politieke straatvechter als Richard
Nixon kon uit de vergetelheid tevoor
schijn treden om te melden dat het de
slechtste campagne was die hij ooit had
waargenomen. Dit keer had het republi
keins orakel gelijk.
Er is nog een conclusie te trekken uit dit
weinig verheffende gevecht om het Witte
Huis. Dat is dat de procedures op basis
waarvan Amerika zijn president kiest
hopeloos verouderd zijn, dat het minder
dan ooit gaat om de kwaliteiten en be
kwaamheden van de kandidaten, maar
dat het alleen gaat om hoe ze op de kie
zers overkomen. En dat laatste wordt
niet zozeer door henzelf, maar door de
publiciteit en met name door de televisie
beslist.
De Amerikaanse kiezer laat zijn stem
busgedrag bepalen door de paar minuten
dat hij de kandidaten waarneemt op het
avondnieuws. Daarin wordt de kiezer
met een virtuoze vluchtigheid over de
gang van zaken geïnformeerd. De televi
siemakers hebben geen tijd om een kan
didaat uitvoerig te portretteren, omdat
de kijkers geen tijd hebben om langer
dan een minuut naar die portrettering te
kijken. Dus worden de kandidaten door
een samenzwering van commercie en
desinteresse ingedikt tot een paar onwe
zenlijke individuen, van wie de kijker
slechts de meest saillante en tegelijker
tijd meest nietszeggende uitspraken ho
ren. De televisie heeft van George Bush
en Michael Dukakis aldus karikaturen
gemaakt. En beide heren hebben zich
dat, alweer op instigatie van hun cam
pagneteams, laten welgevallen.
Dinsdag is alles voorbij. Dan kiest
Amerika, naar alle waarschijnlijkheid,
George Bush als president. Amerika
doet dat niet omdat Bush de beste man
is, maar omdat het Bush-team de gena
deloze slag om de publiciteit op punten
heeft gewonnen.
Woensdag al kan de nieuwe president
het knellende verkiezingsmasker afleg
gen. Dan kan hij de leuzen en de slogans
eindelijk vergeten en zijn door vele ver
bale vuistslagen getroffen gezicht voor
het eerst naar de realiteit keren. Het is
een andere realiteit dan hij de kiezers en
mogelijk zichzelf tijdens de campagne
met zoveel nadruk heeft voorgehouden.
Ervaring en fatsoen gaan plotseling weer
tellen. Bekwaamheid, overtuigingskracht
en doortastendheid wegen opnieuw
zwaar.
De man die in januari, na een triom
fantelijke inhuldigingsrede op de trap
pen van het Capitool in Washington
voor vier jaar naar het Witte Huis gaat,
zal zijn uiterste best doen deze campagne
zo snel mogelijk te vergeten. En als hij
een echt eerlijk en fatsoenlijk mens is, zal
hij zich, na zijn eerste vergadering met
zijn nieuwe kabinet, in alle oprechtheid
afvragen waaraan hij is begonnen.
Realiteiten en twijfels gaan hand in
hand. Dat is altijd zo geweest en dat zal
altijd zo blijven. Behalve in een verkie
zingsjaar, zo hebben de Amerikaanse
kiezers en de wereld de afgelopen maan
den geleerd.
