panelen
Johan
Kollaard
De
van
enstad
itie in
De Beste Ziektekostenverzekering
is wat meer vitamines
'IK MOEST DIE PANELEN HEBBEN OM DIE PASTOOR TE EREN'
UAPA
iderzoek
■complex
UAP VERZEKERINGEN, DENKT VERDER ALS HET OM VERZEKEREN GAAT
DE STEM EXTRA ZATERDAG 5 NOVEMBER 1988
4. Ruime orthodontiemogelijkheden.
VERZEKERINGEN
Foto's
Sluis
erkgroep
Vastenactie
oudt een
peelgoedbeurs
Prachtmens
Boterhammen
Sigaren
Zeeuwsch-
vervolgcursus
Christen
Engelen
Houten kruis
5CT AFGEVOERD
IKE LEUTVORST
g begint om 14.00 uur.
1Lage premies zonder termijntoeslagen.
2Hoge leeftijds- en eigen risicokortingen, naam.-
3. Zeer uitgebreide dekking.
5 "Second Opinion" het raadplegen van
S.v.p. stuur mij uw folder over de unieke ziektekostenverzekering
van UAP VERZEKERINGEN.
straat:
postcode:
een 2e specialist.
ÓBevallingskostenregeling zonder eigen
risico-bijdrage.
7 Buitenlanddekking met service van de
Hulpdienst Alarmcentrale.
8 Rechtsbijstand bij schade als gevolg van
medische onregelmatigheden.
9 Zeer snelle uitbetaling en garantstelling
aan het ziekenhuis.
1 Bijdrage aan het lidmaatschap van een
1U. patiëntenvereniging.
plaats:
telefoon:
geb. datum man:
vrouw:
evt. kinderen:
huidige verzekering bij:
mijn verzekeringsadviseurs:
S.v.p. invullen, uitknippen en in open envelop zonder postzegel
sturen naar: N.V. Schadeverzekering Maatschappij
UAP-NEDERLAND, Antwoordnr 2127,1000 PA Amsterdam.
n.v. schadeverzekering maatschappij uap-nederland, keizersgracht 369,1016 ej amsterdam. telefoon 020-2145 45.
Gezond en gevarieerd eten is een uitstekend recept om een goede weerstand op te bouwen.
Veel bewegen, regelmatig ontspannen en frisse lucht helpen natuurlijk ook.
U kunt zelf veel doen om de dokter uit huis te houden.
Maar een ijzersterke financiële weerstand tegen ziektekosten is zeker zo belangrijk.
Met een ziektekostenverzekering van UAP VERZEKERINGEN staat u op maar liefst 10 punten sterker.
Dat is de zekerheid van een grote en solide verzekeringsmaatschappij.
Vraag het uw verzekeringsadviseur.
U kunt natuurlijk ook onderstaande bon invullen.
- FOTO'S DE STEM COR J. DE BOER
Maar hij overleefde. „In een
zusterklooster ben ik op krach
ten gekomen. De pastoor had
de zusters gevraagd voor mij te
zorgen. Na vier jaar en twee
maanden sliep ik weer eens
tussen lakens. Uit dankbaar
heid gaf ik hen een foto van de
schilderijen uit de kapel. Met
mijn handtekening erop".
Het duurde negen jaar voor
Johan Kollaard weer naar
Duitsland kon. „Samen met
mijn broer die eveneens levend
uit het kamp was gekomen. In
Siegburg ben ik eerst naar het
kerkhof geweest. Naar het graf
van de pastoor. Een eenvoudig
houten kruis. Ja, ik ben in de
kapel geweest. De schilderijen
waren toen nog gaaf".
Dat was 28 jaar later niet
meer het geval. Toen reisde Jo
han Kollaard weer naar Sieg
burg. Het werd geen prettige
reis. Bovendien, de schilderijen
waren danig verwaarloosd.
„Toen dacht ik, ik moet die pa
nelen hebben. Om die pastoor
te eren. Ik schreef brieven naar
de directeur van de gevangenis,
Janssen. Een sympathiek mens.
Aanvankelijk werd het toege
zegd. Ik kon die panelen terug
krijgen".
Maar bij die toezegging bleef
het. Plotseling kon het niet
meer. „Om allerlei redenen. Er
werd bijvoorbeeld gezegd dat
de schilderijen Duits eigendom
waren. Ik kon ze niet terugkrij -
gen. Ze moesten in de kapel
van die gevangenis blijven.
Wat er ook geprobeerd werd,
het lukte niet".
Achttien jaar geleden was
Joop Kollaard, zijn zoon, voor
het eerst in Siegburg. „Ik kende
die verhalen, ik wilde die schil
derijen wel eens zien en reisde
naar Siegburg. Bij de gevange
nis kon ik niet zo snel de in
gang vinden. Daarom liep ik er
een paar keer omheen en
maakte tegelijkertijd foto's.
Toen we de ingang vonden,
ging ik naar binnen".
De ontvangst was niet echt
hartelijk. „Nee, mij werd ge
vraagd wat ik kwam doen.
Mijn camera werd afgepakt,
het rolletje eruit en tegen het
licht gehouden. Toen kon ik
weer gaan. Ik kreeg niets te
zien. Vermoedelijk zaten er in
die tijd leden van de Baader
Meinhoffgroep in die gevange-
Het gedateerde signatuur
nis. Anders kan ik niet verkla
ren dat er van alles aan gedaan
werd om mij zo snel mogelijk
buiten te werken. Maar dat
weet ik niet zeker, het is een
vermoeden".
Joop Kollaard wilde toen
niets liever dan de schilderijen
van zijn vader zien. „Ik heb te
lefonisch contact gehad met de
directeur. De opvolger van
Janssen. Maar dat verliep alle
maal niet zo soepel". Het zag er
naar uit dat Joop Kollaard de
panelen nooit te zien zou krij
gen.
„Drie jaar geleden ontmoette
ik een paar Duitsers tijdens een
vakantie in Portugal. Zij
woonden in Siegburg. Die kre
gen het hele verhaal te horen.
Ze beloofden er van alles aan te
doen om die panelen uit de ge
vangenis te krijgen. Maar ook
zij kwamen er niet in. Ondanks
het feit dat mijn vader schrif
telijke toezegging had. Het
bleef nee".
Ongeveer een half jaar later
ontmoette Joop Kollaard in een
restaurant in Sluis een Duitse
dominee. „Hij kwam uit Wup-
pertal en deed hier tijdens het
toeristenseizoen diensten. Ook
hem vertelde ik het verhaal.
Hij zei, ik zal er van alles aan
doen die panelen naar Neder
land te halen. Wij zijn er weer
naar toe geweest. Iedereen
mocht naar binnen, behalve ik.
Het waarom is me nooit duide
lijk geworden. Maar goed. Die
dominee, Michael Claus, pro
beerde werkelijk alles. Ons
werd daarom steeds beloofd,
okay, jullie krijgen die panelen.
Maar daar bleef het bij. De
pastoor die in de gevangenis
werkt wilde die panelen niet
afstaan. Het irriteerde ons ver
schrikkelijk. Pa wordt zeventig
jaar, we wilden die panelen te
rug".
Ze zijn er. Totaal onverwacht
kwam het telefoontje van do
minee Claus. Vorige week don
derdag, om elf uur 's avonds.
„Die dominee had tijdens zijn
pogingen een studievriend van
vroeger gevonden. Die kwam
weer in die gevangenis. Kort
om, die panelen werden er uit
gehaald. Twee dagen zijn de
panelen in zijn huis geweest.
Toen bracht hij ze naar Val-
kenswaard Daar hebben we ze
overgenomen".
„Ik heb 600 mark voor het
hout betaald", voegt zijn vader
er aan toe. „Dat wilden ze er
voor hebben. De verf was al
van mij. Van Valkenswaard
hebben we de panelen naar
hier gebracht. Ja, ik ben met
een begonnen met de restaura
tie. Het is maar goed dat het
donker wordt. Anders zou ik er
steeds aan bezig zijn. Ze gaan
straks mee naar Houten. -Daar
knap ik ze helemaal op. En
dan? Ik weet het nog niet pre
cies. Misschien schenk ik ze
aan het verzetsmuseum, of ik
hang ze ergens in een kerk
waar ze goed tot hun recht ko
men. Ter nagedachtenis van de
pastoor".
(ADVERTENTIE)
3GMIS - Tijdens de hoog.
op zondag 6 november
elt en zingt de WHITE.
ep uit Breskens in de rk
frk te Biervliet. Het thema
.Heelheid der schepping» r
dienst begint om 10.00 uur,
november houdt carna-
Sas van Gent het jaar-
l van De Vlaanderen.
jdens de recente jaarver-
:ering van De Betekoppen
:rde stichtingslid Theo de
ye het idee 'dit jaar eens
carnavalsprinses te benoe-
:n in navolging van het ge-
lentebestuur onder leiding
n burgemeester mevrouw J,
n Rest.'
Door dit voorstel werden de
moederen binnen de stich-
ig aardig verhit. Na een felle
scussie besloot men uiteinde-
li de 'prins-vacature' open te
illen voor zowel mannelijke
vrouwelijke kandidaten.
Het prinsenbal van zaterdag
november zal uiteindelijk
lidelij k maken wie de scepter
at zwaaien over Betekop-
nstad. De stichting hoopt op
n aantal vroege carnavals-
:rders uit Sas van Gent en
treken.
in onze correspondent
\S VAN GENT - Vrijdag
en zaterdag 19 november
judt de werkgroep Vas-
nactie uit Sas van Gent
•n speelgoedbeurs in de i
asisschool De Valcke- j
urcht.
e beurs bestaat uit twee ge-1
eelten. Vrijdag 18 november
an men tussen 17.00 en 20.00
ur overbodig en niet meer te
ebruiken speelgoed van de
and doen. In overleg met de
igenaar wordt dan een ver-
oopprijs vastgesteld en de be-
oeling is dat de opbrengst ge*
jkmatig verdeeld wordt f*
elft van de opbrengst gaat dus
aar de actie. Zaterdag 19 n0*
ember is de verkoopdag. Tus*
en 10.00 en 16.00 uur kan ieder*
en de school binnenlopen e»
peelgoed kopen.
OP een van de houten panelen
staan zwarte vingerafdrukken.
Iemand heeft de kratermond
van een vulkaan fel rood ge
schilderd. De pasteltinten zijn
vervaagd. Over de schilderijen
ligt een grauwe sluier. Johan
Kollaard kijkt mistroostig naar
zijn werk. Na een lange stilte
zegt hij: „Ja, dit is het belang
rijkste werk dat ik ooit maakte.
Misschien niet het mooiste,
maar het meest waardevolle.
Dit is een deel van mijn leven".
In een ander kamertje in het
huis van zijn zoon Joop in het
1 Zeeuws-Vlaamse Waterland-
kerkje ligt het paneel waarop
Johan Kollaard de verrijzenis
schilderde. „Dat heb ik al een
beetje bijgewerkt. Maar het is
nog lang niet klaar. Kijk maar,
de kleuren zijn nog veel te
hard. Dit alles weer in goede
I staat terugbrengen kost me ze-
I ker een maand. We brengen nu
panelen van Waterland-
kerkje naar Houten (Utrecht)
waar ik woon. Daar heb ik een
mooi atelier".
Een groot deel van het verhaal
heeft hij dan al verteld. Een
verhaal waarin Johan Kol
laard pastoor Münster van de
gevangenis in Siegburg cen
traal stelt. „Een prachtmens. Ik
had een geweldig contact met
hem. Ik ben protestant. Maar
we konden uitstekend met elk
aar praten. Hij redde me regel
matig de kop. Als ik weer wat
uitgehaald had, dan zei hij, 'Jo
han, wat heb je weer gedaan'
en ging aan het werk om me uit
Johan Kollaard bekijkt de engel Michael op een van de panelen die hij in 1943 schilderde.
mijn benarde situatie te bevrij
den. Ter nagedachtenis van die
man wilde ik die panelen per se
terug hebben".
Twintig april 1941. Johan
Kollaard en zijn broer werden
in Utrecht gearresteerd. „Ik
werd gepakt toen op mijn ezel
een zelfportret stond. Dat por
tret duikt straks in het verhaal
nog op. Mijn broer en ik wer
den ter dood veroordeeld. In
het Oranjehotel in Schevenin-
gen veranderde die straf in le
venslang. Negen maanden zat
ik in Nederland vast. Ik schil
derde toen een kerk 'uit
Utrecht. Ik was realist. Op een
van muren was gekalkt, OZO.
Oranje Zal Overwinnen. Dat
stond dus ook op dat schilde
rij".
In december werd hij naar
Duitsland gebracht. Via aller
lei gevangenissen kswam hij te
recht in Rheinbach. „Toen men
wist dat ik schilderde kwam de
bevelhebber van dat kamp met
een foto vpn Frederik de
Groote naar me toe. Of ik die
wilde schilderen. Als ik het
deed kregen de gevangenen
twee extra boterhammen. Bis
marck, Hindenburg, die schil
derde ik ook. Daarna kwam hij
met een foto van Hitier. Ik zei,
die laat je maar door een nazi
maken. Maar hij bleef zeuren".
„De jongens zeiden, doe het
nou maar, dan hebben wij ex
tra brood. Hij bood me voor
iedere gevangene vier extra
Toen zei de pastoor, als je dat
kunt, kan je ook grote schilde
rijen maken".
Promotie Zeeuwsch-Vlaan*
ber zijn dertig gidsen bezig
s begonnen", zegt Tiny Maen*
ousiaste mensen zijn nu beg°n'
tichting 62 touringcarondern®
t kader van een studiereis va>
ime en de SBBA, een belang®"
irnemers. De tourmgcarorw®
eisje over het kanaal van G®1
:n eindigt op de Hoekse kad^
at de ondernemers kennis
■euwsch-Vlaanderen te bie°
KgJ*' de Putoor, als je
eryen maken'.
dat kunt, kan je ook grote
Johan Kollaart: 'Daarna
kwam hij met een foto van
Hitier. Ik zei, die laat je maar
door een nazi maken'.
boterhammen aan. Toen zei ik,
okay, maar ik schilder hem zo
als ik hem zie. Hij ging ak
koord. Toen ik klaar was, liet
ik hem het schilderij zien. Hij
riep uit, das ist unsere führer
nicht, das ist eine verrückte. Ik
had hem namelijk als een vol
slagen idioot geschilderd".
Johan Kollaard was de gebe
ten hond. Ondanks de belofte
van de bevelhebber dat hem
niets zou overkomen, werd hij
op transport gezet naar een
vernietigingskamp. „Naar een
celwollefabriek, in de buurt
van Siegburg. Daar werd ge
werkt met zwavelkoolstof.
Gasmaskers dragen was er
echter niet bij. Veel mensen
stierven. Toen aan Berlijn ge
vraagd werd gasmaskers te
sturen, was het antwoord, die
krijgen jullie niet. We hebben
meer gevangenen dan gasmas
kers".
In het kamp ontmoette ik een
Tsjechische jood, Isaac Silber-
stein. Ik vergeet hem nooit.
Toen ik hem aansprak zei hij,
pas op, ik ben Jood. Wijzend
naar de bewakers zei ik, ik ben
christen en niet bang voor hen.
Hij was de enige van vijftig fa
milieleden die nog in leven
was. De rest was vergast. Hij
zei, ik heb zoveel verdriet, ik
heb geen tranen meer. Ik kreeg
het er ontzettend moeilijk mee.
Alles borrelde naar boven".
Johan Kollaard werd ziek en
woog op een gegeven moment
nog 37 kilo. „Een dominee, Lan-
gensiepen, nam contact op met
de pastoor van Siegburg. Ze
haalden me weg uit het kamp.
In Siegburg kwam ik eerst in
een fabriek terecht en daarna
bij een buitencommando.
Moest ik bij twintig graden
vorst ijzeren stangen loswrik
ken. De pastoor vertelde me la
ter dat lij me daar expres gezet
had omdat ik dan extra eten
kreeg. Vervolgens moest ik zes
weken lang in de kapel van de
gevangenis kalk van de muren
schrapen. Toen de pastoor op
een gegeven moment het zelf
portret zag, ja, dat was telkens,
meeverhuisd, zei hij, schilder
maar eens een kopie van de
boodschap van Maria. Dat deed
ik, twee tabernakelluiken.
De kerkschilder uit Utrecht
kreeg in Siegburg de leiding
over het schilderen van de ka
pel in de gevangenis. Een van
de opdrachten was, schilder de
beschermheilige van justitie,
de engel Michael. „Ik maakte
voorstudies. De gevangenen
poseerden. Ik las de bijbel en
stelde me voor hoe het is.' Het
werden twee tweeluiken. De
verrijzenis, de paasmorgen op
het ene paneel. Op het andere
paneel vlucht de dood. Die pa
nelen zaten aan de linkerkant
van het altaar. Aan de rechter
kant de opening van de hemel
en de aartsengel Michael. Kom,
ik zal het laten zien".
Op een van de panelen staat
de duivel, met hoorntjes die
SS-tekens voorstellen. „Die
dingen kon ik niet laten. Toen
de pastoor dat zag, zei hij, man,
jij bent hondsbrutaal, maar
laat ze staan. Het is goed zo.
Die pastoor, werkelijk, een
prachtmens. Hij had wel eens
een vergadering met de bis
schop van Keulen. Werden er
sigaren gerookt. Maar die
mochten niet helemaal opge
rookt worden. Hij verzamelde
dan de overgebleven stukken,
die waren voor de gevangenen.
Die man was fel anti-nazi. Hij
liet dat duidelijk merken".
Als Johan Kollaard voor de pa
nelen staat, de vingerafdruk
ken ziet, de fletse kleuren, is
het een tijd stil. „Ja, toen ik het
na al die jaren zag, kreeg ik
tranen in mijn ogen. In Duits
land heb ik er een half jaar aan
gewerkt. Iedere dag. Kijk, op
die paneel heb ik de opening
van de hemel geschilderd. En
gelen met bazuinen, de eerste
engel met een palmtak. Toen de
pastoor dat zag, zei hij, kan dat
zo wel. Natuurlijk zei ik, in de
hemel is zeker blijheid, vreug
de. Ik ben blij dat de panelen in
Nederland zijn, dat ik ze terug
heb. Voor die pastoor. Die man
is gestorven voor de gevange
nen, vlak voor de bevrijding.
Die man hadden ze heilig moe
ten verklaren".
Voor de open haard vertelt
hij verder en zegt dat het zeker
opgeschreven moet worden. „Ik
hielp mee met het begraven
van de gevangenen. Samen met
de pastoor en acht andere ge
vangenen. Op een dag liepen
we met zijn tweetjes naar het
kerkhof. Hij hield me staande
en vroeg, Johan, weet je waar
de anderen zijn? Ik zei ja, ge
storven aan vlektyfus. Maar ik
ben niet bang om te sterven,
antwoordde ik. We Hepen ver
der en aangekomen bij het graf
bad hij. God, als een van ons
beiden er niet meer is, wees
hem genadig. Drie dagen later
vonden ze hem op zijn bed. Ge
storven aan vlektyfus. Zijn
brevier lag open bij de psalmen
waarover wij zo vaak gespro
ken hadden".
Veertien dagen later kreeg Jo
han Koüaart zelf vlektyfus.
-stuur van Terneuzen
i nader onderzoek in te
.ng van de bodem op de
euwe Albert Heijn en
de Heidemij toonde echter
]dat het om zeer plaatse-
verontreinigingshaarden
Op de plaats waar jaren
den oUe en benzinetanks
een tankstation in de
kd zaten heeft de gemeente
ïewel geen monsters laten
|en.
an Rooijen is echter de me-
toegedaan dat de ge-
jnte haar verplichtingen
loende heeft nagekomen.
hebben de bouwlokatie la-
emonsteren en de resulta-
van de onderzoeken waren
verontrustend. Stuiten we
chter bij de graafwerk-
heden en de sloop stoffen
i die niet horen in de bodem
i te zitten, dan zullen wij
terstond opgraven en weg-
|ren. Dit om aUe risico's te
lijden."
vier jaar en twee maan
den zat de kunstschilder
Johannes Kollaard tijdens
de Tweede Wereldoorlog
gevangen. Twintig april
1941 pakten de Duitsers
hem op in Utrecht. Samen
met zijn broer werd hij ter
dood veroordeeld. Dat
werd later omgezet in le
venslang. Kollaard kwam
J uiteindelijk terecht in de
I gevangenis in Siegburg.
Daar had hij een goed con-
i tact met pastoor Münster
j die hem vroeg voor de ka
pel van de gevangenis twee
I tweeluiken te schilderen.
Kollaard deed dat. Na de
bevrijding keerde hij nog
twee keer naar Siegburg
nabij Bonn terug. Tijdens
de laatste reis rijpte het
idee de panelen naar Ne
derland te halen. Dat leek
niet te lukken. Ondanks de
i hulp van zijn zoon Joop en
I Duitse vrienden. Tot vo
rige week donderdag. Toen
kwam het verlossende te-
I lefoontje. De panelen wa
ren op weg naar Neder
land. Na 44 j aar, een week
voor zijn zeventigste ver-
jaardag.
Door Romain van Damme