Welke Bush komt
in Witte Huis?
Tsjechoslowakije zit midden in de stagnatie
'Open' opstelling kamerleden bij bezoek aan Suriname
inister s
ANDBOUW
Vk?.Ö?-
de stem com in
HISTORICUS RENNER: APATISCHE JEUGD KLEIN LICHTPUNTJE
Hopeloos verdet
-DESTEM-
DE STEM ACHTERGROND DONDERDAG 3 NOVEMBER 1988
T5 j dE STEM BINNENLAN
3EN HAAG - Het Landbom
ièining van de veestapel.
Overleg
mricR *-
VOOR UW PEN
Abortus (6)
Vreemde talen
Sorry!
Greenpeace
Bomen rotten
K
Vice-president en presidentskandidaat voor de Re
publikeinen George Bush. - foto afp
Door Tom Raum
DE Republikeinen verheu
gen zich in de opiniepeilin
gen, die voorspellen dan
hun kandidaat de presi
dentsverkiezingen gaat
winnen.
Maar, zo vragen velen zich af,
welke George Bush zal in het
Witte Huis zetelen. Een gema
tigde? Of een zwaar conser
vatieve? Recente uitlatingen
van Bush hebben het er niet
gemakkelijker op gemaakt.
Dinsdag zei Bush voor het
eerst iets over de rechters die
hij als president in het mach
tige Opperste Gerechtshof zou
benoemen. „Ik zal gematigde
personen met conservatieve
opvattingen benoemen", be
loofde de kandidaat. Daar
werd niemand wijzer van en
veel politieke analisten zagen
er het zoveelste bewijs in van
Bush' gespleten politieke per
soonlijkheid.
Zal Bush het conservatisme
van Ronald Reagan voortzet
ten? Of zal hij weer de gema
tigde Bush van weleer wor
den?. De man die in zijn cam
pagne tegen Reagan voor de
Republikeinse nominatie in
1980 zich een voorstander
toonde van gelijkberechti
ging, een tegenstander was
van een grondwettelijk abor
tusverbod ëh die Reagans
voorstellen voor belastingver
laging bestempelde als 'vood-
oo-economie.'
Welke George Bush? De
Republikeinen weten het zelf
ook niet. De gematigde James
Jeffords zegt: „In wezen is
Bush gematigder dan hij zich
de laatste jaren toonde. Ik
denk dat sommige nogal con
servatieve standpunten van
Reagan, zoals dat over abor
tus, bij Bush wat meer op de
achtergrond zullen raken.
Tenminste, dat hopen we."
Anderzijds zegt David Car
men, de voormalige politieke
adviseur van de aartsconser
vatieve Jack Kemp, over
Bush: „Hij is in feite Reagan
rechts gepasseerd in sommige
kwesties, zoals abortus en de
zogeheten familievraagstuk
ken. Ik denk dat hij een con
servatieve president zal zijn."
Politiek analist William
Schneider, verbonden aan het
American Enterprise Institu
te, zegt dat het met Bush vlees
noch vis is: „Er zijn genoeg
bewijzen voor beide interpre
taties. De gematigden denken
dat hij een van hen is:' „Die
goeie ouwe George, we ken
nen hem al jaren. Maar hij
heeft tegelijkertijd een harde
ideologische campagne ge
voerd, conservatief in alle
grote sociale kwesties. Hij zal
moeten kiezen welke George
Bush hij eigenlijk is."
Tijdens zijn campagne
heeft Bush zich een warm
voorstander getoond van
nieuwe ontwapeningsakkoor
den met de Sovjetunie. Hij
leek minder bevlogen dan
Reagan op het gebied van het
Amerikaanse ruimte-verde-
digingsconcept SDI, en hij
heeft benadrukt voorstander
te zijn van troepenverminde
ringen in Europa.
Maar wat het thuisfront
betreft heeft Bush met de
conservatieve vlag gezwaaid:
hij toonde zich fel tegen de
beperking van het wapenbezit
in de VS, voorstander van de
doodstraf, hij eiste een abor
tusverbod en sprak bij herha
ling over de noodzaak van de
verplichte dagelijkse eed op
de vlag in Amerikaanse
schoolklassen.
Maar tegelijkertijd hul
digde hij gematigde, zo niet
linkse 'standpunten in zijn
pleidooien voor een scherpere
milieuwetgeving en voor een
verhoging van het minimum
loon, zij het dat hij daaraan
toevoegde dat het minimum
loon voor jongeren naar bene
den moest. Bovendien heeft
Bush zich omringd met veel
gematigde politici, mannen
wellicht zijn kabinet gaan
vormen. (AP)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per'maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. j 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties(tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur076-236394/236911
Rsjnlf rolatioc*
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Hans Rooseboom
„In Tsjechoslowakije zul
len 'glasnost' en 'perestroj
ka' geen kans krijgen. Het
regime in Praag zit vast in
het zadel en de kameraden
hopen dat de hele politiek
van Gorbatsjov in de Sov
jetunie een fiasco wordt,
en dat zij het zullen over
leven".
Dat meent Dr. Hans Renner
(42), historicus en weten
schappelijk medewerker in de
moderne Oosteuropese ge
schiedenis aan de Rijksuni
versiteit Groningen. Hij is
Tsjech van geboorte en woont
sinds 1968, toen tanks en troe
pen een einde maakten aan de
'Praagse lente', in Nederland.
Renner schreef onlangs het
boek 'Van Benes tot Jakes -
naoorlogse geschiedenis van
Tsjechoslowakije', en woens
dag hield hij een lezing aan de
Katholieke Universiteit Bra
bant in Tilburg over de ac
tuele situatie in zijn geboorte
land.
Tsjechoslowakije, inge
klemd tussen een opstandig
Polen en een hervormingsge
zind Hongarije, maakt een
uitzichtloze en sombere pe
riode door. Het dogmatische
regime-Jakes zit vast in het
zadel; het Kremlin, onder lei
ding van Gorbatsjov bezig
met grote schoonmaak in
eigen land, is allang blij met
de rust die in Tsjechoslowa
kije gehandhaafd wordt; en
de Tsjechoslowaakse jeugd
Het regime in Praag zit vast in het zadel. De bevolking probeert er af en toe tegen in
opstand te komen, zoals afgelopen weekeinde. - fotoanp
munt uit in passiviteit en des
interesse.
Veel kans dat de nieuwe
wind in Moskou zal over
waaien naar Tsjechoslowa
kije is er volgens dr. Renner
niet. Een tweede 'Praagse len
te' zit er niet in.
„De voornaamste oorzaak
daarvan is dat de hervor
mingsgezinde generatie is uit
geroeid. Alle mensen die iets
zouden kunnen of willen ma
ken van nieuwe openheid en
hervormingen zijn verdwe
nen. In de jaren '70 hebben
500.000 kaderfunctionarissen
in Tsjechoslowakije hun baan
verloren, en die banen zijn in
gevuld door de mensen die het
nu nog altijd voor het zeggen
hebben", zo legt de historicus
Renner uit.
Tsjechoslowakije heeft na
de Tweede Wereldoorlog een
heel andere ontwikkeling
doorgemaakt dan de andere
Oostbloklanden, en die ont
wikkeling is de oorzaak van
de huidige stagnerende toe
stand in het land, anders dan
in bijvoorbeeld Polen en Hon
garije.
„Na de oorlog keerde het
Tsjechoslowaakse volk zich in
groten getale af van de demo
cratische regering Benes, die
werd vereenzelvigd met het
vooroorlogse regime, het re
gime dat het land in de klau
wen van de Duitsers had ge
dreven", legt Renner uit.
„Bijna twee miljoen vol
wassen Tsjechen meldden
zich aan als lid van de Com
munistische Partij. De Russen
hadden het land immers van
de Duitsers verlost. Het com
munisme had enorme aan
trekkingskracht op de 13 mil
joen inwoners van Tsjecho
slowakije, veel meer dan in de
buurlanden. De communisti
sche machtsovername in 1948
was voor de meeste Tsjechen
dan ook helemaal geen ramp".
Toen in 1956 een ongekende
onrust en contrarevolutie uit
brak in Hongarije en Polen,
bleef het in Tsjechoslowakije
rustig. Renner: „De Partij had
alles in handen. De Partij was
groot en was vooral niet ver
deeld, zoals elders. Daarom
gebeurde er in 1956 niets".
„Maar", zo nadert Renner
het heden meer en meer, „in
de boezem van de Partij nam
de oppositie tegen de stalinist
Novotny langzamerhand
steeds grotere vormen aan. Er
zaten in de Partij honderd
duizenden overtuigde com
munisten die nog meenden
dat het communisme viel te
hervormen. Mensen zoals
Dubcek, die geloofden in com
munisme met een menselijk
gezicht".
Zo kon het uiteindelijk ko
men tot de 'Praagse lente', dat
halve jaar in 1968 gedurende
hetwelk de hele wereld de
adem inhield: vanuit de gele
deren van de Communistische
Partij zelf was een beweging
aan de macht gekomen die het
gezag van Moskou tartte.
Renner: „We weten hoe het
met de Praagse perestrojka is
afgelopen. Vijfhonderddui
zend soldaten maakten er
vanuit alle buurlanden een
eind aan, de een iets minder
enthousiast dan de ander".
„Het lot van Dubcek is ge
deeld door 500.000 andere her
vormingsgezinde communis
ten. In de nasleep van '68 zijn
ze er allemaal uitgegooid. Het
gehele intellectuele kader
werd in de jaren '70 vervan-
gea U moet u voorstellen in
Nederland: alle schrijvers
monddood. Geen Mulisch en
Hermans meer. Alle krante
redacties vervangen door
journalisten die heulen met
het bewind. 500.000 functies
ingenomen door de dorre
middelmaat. Die middelmaat
zit nu in het zadel. Tsjechoslo
wakije is een land a la de Sov
jetunie onder Brezjnev, met
alle stagnatie van dien".
Valt er van de kant van
Gorbatsjov iets te verwachten
voor de Tsjechen? Renner
meent van niet: „Gorbatsjov
laat het in deze dogmatische
landen op z'n beloop. Tsjecho
slowakije, Roemenië, Bulga
rije. Hij concentrereert zich
op de situatie thuis. Zolang hij
thuis nog de handen vol heeft,
komt een regime zoals dat van
Jakes in Praag hem goed uit".
Hoe staat het met de oppo
sitie in Tsjechoslowakije zelf?
Renner: „De beweging Charta
'77 slaat niet aan bij de ge
wone bevolking. Veel te intel
lectueel en te individueel. Een
massabeweging als Solidari
teit in Polen, die oproept tot
stakingen en acties, bestaat
bij ons niet. Tsjechen zijn toch
al geen volk dat op de barri
caden klimt".
De Tsjechische jeugd ver
toont een 'het kan ons niet
scheien-houding'. We wach
ten af, we overleven het wel.
„De ideologie zegt hen hele
maal niets meer. Dat is het
grote verschil met mijn gene
ratie. Wij zouden niet gedurfd
hebben ons aan de ideologie te
onttrekken. Dat de jeugd dat
nu wel doet, vind ik toch een
klein lichtpuntje", aldus Dr.
Hans Renner.
IN 1978, bijna op de kop af tien jaar gele
den, bracht een delegatie van het Neder
landse parlement een bezoek aan Surina
me, de voormalige kolonie die drie jaar
daarvoor onafhankelijkheid had verkre
gen.
Afgesproken werd toen dat in principe elke
drie jaar een dergelijk bezoek zou plaatsvin
den.
Aanstaande zaterdag vertrekt opnieuw een
parlementaire delegatie richting Paramaribo.
Het is de tweede in de geschiedenis van de Su
rinaamse onafhankelijkheid. De gebeurtenis
sen in de afgelopen tien jaar, met name de pe
riode van het militair bewind in Suriname
(1980-1987), dwarsboomden voor de Tweede
Kamer de driejaarlijkse afspraak.
De parlementaire ploeg die tussen 5 en 12
november in Suriname een groot aantal ge
sprekken zal voeren, bestaat uit leden van de
vaste Kamercommissies voor buitenlandse za
ken en ontwikkelingssamenwerking. Voorzit
ter van de delegatie is de CDA-er De Boer. In
zijn gezelschap reizen Aarts (CDA), Pronk en
Melkert (PvdA), Weisglas (WD) en Tommei
(D66). Aarts en Pronk zijn de enige twee leden
die ook in 1978 al van de partij waren.
De reis volgt op bezoeken die Nederlandse
bewindslieden dit jaar aan Suriname brachten.
In maart ging minister Van den Broek van
Buitenlandse Zaken overzee om officieel het
diplomatieke contact te herstellen met het land
dat in november 1987 voor een burgerregering
had gekozen. De bewindsman toonde zich dui
delijk opgetogen over een aantal volgens hem
toen al zichtbare stappen op het pad van demo
cratisering.
In mei vertrok minister Bukman van Ont
wikkelingssamenwerking. Aan hem de taak
om het ontwikkelingsverdrag uit 1975, dat Ne
derland na de zogenoemde decembermoorden
in Suriname in 1982 had opgeschort, weer in
werking te stellen. Ook zou Bukman met zijn
Surinaamse gesprekspartners afspraken ma
ken over de besteding van de 1,6 miljard gul
den die Suriname krachtens dat 'unieke' ver
drag met Nederland nog tegoed heeft.
In dat laatste slaagde de minister pas bij een
tweede bezoek, in juli. Den Haag en Parama
ribo kwamen overeen dat tot circa de tweede
helft van volgend jaar een bedrag van 100 mil
joen gulden aan 'overbruggingshulp' zou wor
den besteed. Daarna kan Suriname in beginsel
jaarlijks aanspraak maken op een bedrag van
200 miljoen gulden, op basis van een door de
Surinaamse regering op te stellen macro-eco
nomisch plan.
Het uitblijven van een 'bestellijst' voor de
overbruggingshulp heeft bij de Nederlandse
regering tot groeiende irritatie geleid. Ook de
Tweede Kamer heeft duidelijk gemaakt dat
meer voortvarendheid verwacht wordt bij de
besluitvorming. Bovendien viel in september,
tijdens mondeling overleg met Van den Broek
en Bukman, kritiek van de Kamer te beluiste
ren op de terughoudendheid waarmee de rege
ring in Den Haag het democratiseringsproces
in Suriname volgt.
Een 'belangrijke mijlpaal', zo noemde Mel
kert in het PvdA-blad Voorwaarts het ko
mende bezoek aan Suriname. Het is een bezoek
dat zowel vanwege de geschiedenis van het
ontwikkelingsverdrag in de periode 1975 tot
1982 als vanwege de gebeurtenissen in de
maanden sinds het bezoek van Van den Broek
als gevoelig kan worden bestempeld. Ook van
Surinaamse zijde zijn de verwachtingen ge
spannen te noemen.
De leden van de Kamerdelegatie zijn, in de
aanloop van hun reis, zeer terughoudend met
het doen van mededelingen over hetgeen zij in
Suriname aan de orde wensen te stellen.
PvdA-er Pronk heeft zich zelfs 'een maand
stilte' opgelegd om 'de effectiviteit van het be
zoek niet te verstoren'.
Delegatie-voorzitter De Boer: „Kijkend naar
deze reis mag men de zuivere verhoudingen
niet uit het oog verliezen: het ontwikkelings
verdrag is een verdrag tussen twee soevereine
naties." .1 l
Andere leden vallen hem hierin bij. „De de
legatie komt niet met allerlei vooropgezette
plannen in de hoge hoed", zegt D66-lid Tom
mei. „Wij hebben niets te onderhandelen, dat
doet de regering. Wij komen alleen maar kij
ken". Toch geeft ook Tommei aan dat van vrij
blijvendheid uiteraard geen sprake kan zijn.
Hij wijst, evenals WD-er Weisglas, op zijn
parlementaire verplichtingen ten aanzien van
de 'Nederlandse belastingbetaler', die er recht
op heeft te weten hoe Suriname het fikse be
drag van 1,6 miljard aan ontwikkelingsgeld
denkt te besteden.
Een groep binnen de Surinaamse gemeen
schap met wie de delegatie geen ontmoeting
zal hebben, zijn de militairen, die tot eind vorig
jaar officieel de macht hadden. Bezoeken aan
vertegenwoordigers van de strijdkrachten van
een land zijn ook bij andere Kamer-reizen
geen regel, zo luidt het officiële standpunt van
de parlementariërs.
Toch zullen leden van de delegatie er niet
aan willen ontkomen de positie van de militai
ren in hun gesprekken aan de orde te stellen
Het Nationaal Leger is namelijk ook een in
terne politieke machtsfactor, al was het slechts
door het feit dat in de Surinaamse grondwet is
vastgelegd dat in de Staatsraad, een nog steeds
samen te stellen controlerend orgaan, ook een
plaats is toebedeeld aan de strijdkrachten
Met name PvdA, WD en D66 zijn de par
tijen die in eerdere mondelinge overleggen met
de regering de positie van de militairen naar
voren hebben gebracht. „Ik wil te weten ko
men hoe precies de machtsverhouding is tus
sen regering, parlement en andere groeperin
gen", zegt WD-er Weisglas. Gezien eerdere
opmerkingen van zijn partij is duidelijk dat
met 'andere groeperingen' ook gedoeld wordt
op de militairen, de groep die volgens deskun
digen "vanuit de zaal' niet te zien is, maar 'op
het politieke toneel' wel degelijk 'in de coulis
sen' blijkt te staan.
Het ontwikkelingsgeld mag op geen enkele
wijze de machtspositie van de militairen ver
sterken, aldus het eensluidende standpunt van
Nederlandse regering en parlement. Onbeves
tigde berichten over wapenaankopen in Brazi
lië, maar zeker de betekenis van de Suri
naamse strijdkrachten als 'ontwikkelingsle-
ger', zoals de grondwet stelt, zullen dan ook,
naar Nederlandse en Surinaamse verwachting,
aan de orde komen. (ANP)
yan onze Haagse redactie
PEN HAAG - Minister
Korthals Altes (Justitie) is
niet erg optimistisch ge
stemd over pogingen van
€n onafhankelijke werk
groep om een systeem van
gefinancierde rechtshulp te
ontwerpen dat de overheid
liet al teveel geld kost.
.3 bewindsman laat dat duide-
ijk merken in zijn schriftelijke
ntwoord op vragen van de
veede Kamer in de eerste ter-
ij n van de behandeling van
Justitie-begroting.
hij,
de
mij
fin
var
ten
vai
mo
er
mo
cip
ger
roe
doe
voc
dek
Geer
Van onze Haagse redactie
Jadat bekend werd dat de bossc
nder ammoniak uit mest dan to
ien, werd de druk vanuit de mi
lositie in de Tweede Kamer de v
e verminderen, groot.
Jisteren dreigde de voorzitter
/an het Landbouwschap,
Joornbos, dat overdruk tot uit-
larstingen onder de veehou-
iers zal leiden en niet tot resul-
aat. Het is beter de bedrijfstak
e stimuleren tot meedenken
>ver oplossingen dan te dreigen
net inkrimping, aldus Doorn-
x)s.
Minister Nijpels (Milieu) heeft
iet Landbouwschap uitgeno
digd voor structureel overleg
over de mestproblemen. Het
landbouwschap heeft de uit
nodiging met tegenzin aan-
raard en onder de uitdrukke-
ijke voorwaarde dat minister
üraks (Landbouw) bij de ge
sprekken aanwezig moet zijn.
Doornbos: „Het is duidelijk
dat wij alléén de minister van
jandbouw verantwoordelijk
ïouden voor het milieubeleid
in de landbouw." Deze uit
spraak wekte bevreemding bij
Nijpels' departement omdat
Nijpels minister van Milieube
heer is en niet Braks, die overi-
Het verlies van normen en
waarden verklaart meteen
waarom in Papier voor Uw
pen van 22 oktober L. van
Sas Mgr. Bomers geen goede
herder vindt. Volgens Van
Sas zou de meerderheid van
het Nederlandse volk abor
tus goedkeuren.
God zegt: 'Gij zult niet
doden'. Als herder moet
Mgr. Bomers de gelovigen
waarschuwen en het zonde
besef terug brengen. Als
men berouw heeft, is verge
ving mogelijk en hoeft men
niet met schuldgevoel te le
ven. Ook de moordenaar
aan het kruis had berouw,
zodat Jezus zelf hem het pa
radijs beloofde.
Halsteren
M. v.d. Beek
Enkele weken geleden ver
scheen in De Stem een arti
kel waarin met het
vreemde-talenonderwijs de
vloer werd aangeveegd. Er
zou niets van deugen. Na ja
renlang gezwoegd te hebben
op Frans, Duits of Engels
zou de gemiddelde middel
bare scholier in het buiten
land met de mond vol tan
den staan. Hem zou alleen
overbodige ballast zijn bij
gebracht.
En dit met 1992 voor de
deur, het jaar van verder
gaande Europese eenwor
ding. Ondergetekende,
werkzaam aan de Petrus
Canisiusmavo in Steenber
gen, is door ouders van leer
lingen enkele malen over
deze kwestie aangesproken.
Vandaar dat hij besloot deze
keer de geuite kritiek op het
onderwijs maar eens niet
zonder meer te laten passe
ren.
Op mavo's wordt immers
veel tijd aan vreemde talen
besteed. Een leerling die nog
geen examenpakket heeft
gekozen, besteedt er zes of
negen uur per week aan.
Wie in drie vreemde talen
examen doet is daar twaalf
uur per week mee zoet. Af
gezien van het huiswerk wel
te verstaan.
Als dat geen rendement
zou hebben, was het treurig
met het onderwijs gesteld.
De keuze van de leerlingen
wijst echter in een andere
richting. Van de examen
kandidaten op de Petrus
Canisius in Steenbergen
kiest iedereen Engels. De
keuzepercentages voor
Frans en Duits schommelen
respectievelijk rond de
veertig en zestig procent. De
leerlingen stellen dus ver
trouwen in het talenonder
wijs. Volgens de leraren te
recht.
Het moderne onderwijs
zoals de Petrus Canisius dat
kent, ruimt immers veel
plaats in voor leren luiste
ren en spreken. Beide on
derdelen worden in aparte
schoolonderzoeken getoetst.
Daarnaast echter wordt ook
veel tijd besteed aan andere
onderwerpen. Van leerlin
gen wordt ook verwacht dat
ze brieven kunnen schrijven
en vrij moeilijke teksten
kunnen begrijpen. Alle aan
dacht kan dus niet uitgaan
naar luisteren en spreken,
zoals critici soms wensen.
Ook andere zaken komen
aan de orde.
De praktijk leert echter
dat leerlingen na een mavo
opleiding zich redelijk kun
nen uitdrukken in een
vreemde taal. Een probleem
is vaak wel dat er een te
lange periode ligt tussen het
moment waarop men de
school verlaat en het mo
ment waarop de vreemde
taal toegepast wordt. Ener
zijds is men dan uiteraard
het nodige vergeten. Ander
zijds is in de tussentijd de
kennis van de moedertaal
toegenomen, zodanig dat de
kennis van de vreemde taal
in verhouding kleiner is ge
worden. Maar om daar nou
het vreemde-talenonder
wijs de schuld van te ge
ven....
Steenbergen
Th. Gladdines
Ook ondergetekende be
hoort tot de ruim 4,7 miljoen
kiezers die het kabinet zo
wel in 1982 als in 1986 in het
zadel hebben gezet. Volgens
een niet-aflatende schrijver
in deze rubriek zou ik mij
daarvoor moeten schamen
(De Stem 21 okt.). Maar ja,
ik doe dat absoluut niet.
Zelfs ben ik van mening
dat iedereen in Nederland
dankbaar voor de kabinet
ten Lubbers mag zijn. Deze
ploegen hebben de nauwe
lijks voorstelbaar moeilijke
en ondankbare taak op zich
genomen een doodzieke eco
nomie weer gezond te ma
ken. Zij hebben de schrik
barende afbraak van werk
gelegenheid weten te stop
pen en nu weer enkele jaren
laten verkeren in een aan
zienlijke groei. Zij hebben
erop gehamerd dat over
heid, werknemers en werk
gevers elkaar nodig hebben.
Zo is er de laatste zes jaar
zeer veel in positieve zin ge
beurd.
Volgens oud-PvdA-pro-
minenten als vader Drees en
Piet Lieftinck is het rode
kabinet (met witte rand)
van '73-'77 met zijn onge
remde uitgaven en hoge col
lectieve lasten in wezen aso
ciaal geweest. Juist als je
oog hebt voor de zwakken in
de samenleving, is het toen
op termijn misgegaan. Al
leen in een vitale economi
sche situatie kunnen de
loonkosten worden opge
bracht die voor uitkeringen
nodig en wenselijk zijn.
Wat links vaak zo hinder
lijk maakt, is het voorbij
gaan aan het fiasco van de
zeventiger jaren. Zij hebben
toen de stevigste vinger in
de staatspap gehad. Hier
mee wil ik geenszins sugge
reren, dat men socialisten
beter links kan laten liggen.
Om over mijzelf maar eens
wat te noemen: op een van
mijn boekenplanken staan
uit recente publicaties 'Het
geheim van de schatkist'
van de socialist dr. Flip de
Kam en 'De arme kant van
Nederland' naast 'Venster
op sociale zekerheid' door
een keur van hoogleraren
en 'De smalle beurs breed
uitgemeten'. Het illustreert
tevens, denk ik, mijn opvat
ting dat beleidszaken steeds
ter discussie mogen staan
Het is allemaal niet zo sim
pel als vaak wordt voorge
geven. Hierbij moet ik wel
bekennen dat, gezien de his
torie, ik bij vraagtekens de
socialisten niet het eerst het
voordeel van de twijfel geef.
Sorry!
Etten-Leur
drs. H. Howens
Zeer grote bewondering
koester ik voor alle protest
acties van Greenpeace,
waar iedereen lid van zou
moeten zijn! Voor slechts
12,50 per jaar kunt u hun
werk ondersteunen plus
krijgt u jaarlijks viermaal
hun uitgebreid informatie
blad. Greenpeace wijst op
alle gevaren die vooral wit-
te-boordencriminelen van
chemische fabrieken ver
oorzaken met vaak illegale
lozingen van onder meer
kankerverwekkend gif wat
men de grond, lucht of zee
en rivieren inspuit. Vooral
de generatie na ons zal, als
ze het mogen beleven, de re
kening gepresenteerd krij
gen voor het verder bestaan.
De club van Rome waar
schuwde ook al jaren over
de steeds verdergaande mi
lieuvervuiling. Kunnen die
'knappe' koppen in labora
toria van chemische fabrie
ken hun troep niet binnens
huis houden? Heel de we
reld gaat langzaam naar de
bliksem Zie het gat in de
ozonlaag, zure regen, zieke
vissen enz. Greenpeace stelt
dit regelmatig aan de kaak.
Terecht en met de groot
scheepse ontbossingen moet
men ook acuut stoppen,
want zo gaat al onze zuur
stof naar de knoppen!
Greenpeace, hulde en lof
voor uw strijd voor een be
tere leefbaarheid. Zowel
voor mens als dier!
Bergen op Zoom
J.C. v.d. Ketterij
U stelt in uw commentaar
d.d. 22-10-1988 'Kiezen in de
politiek dreigt vaak verengd
te worden tot een kwestie
van geld. Maar er is nü ge
noeg geld, dus gaat het om
de keuze wat we daarmee
doen'. U veroordeelt hetgeen
CDA en WD willen doen,-
namelijk particuliere beste
dingen bevorderen., U bent
met de PvdA voorstander
om meer geld uit te geven
aan zaken als werk, milieu
e.d.
Ik wil de redactie er
graag op wijzen dat in de
loop van de jaren tachtig er
grote onevenwichtigheden
zijn ontstaan tussen landen
met tekorten (Verenigde
Staten) op hun betalingsba
lans en landen met over
schotten (Japan).
Nederland bevindt zich in
de merkwaardige situatie
dat het een relatief groot
overschot heeft op de beta
lingsbalans, maar tegelij
kertijd een van de hoogste
financieringstekorten van
de ontwikkelde landen. Dit
betekent dat om met name
internationaal gezien een
l evenwichtige situatie te be
reiken de particuliere beste
ding zal moeten worden be
vorderd, zoals CDA en WD
dit bepleiten.
Politiek is dus niet alleen
een kwestie van geld verde
len, maar dient ook geba
seerd te zijn op een stelsel
van internationale economi
sche afspraken, bijvoor
beeld zoals deze zijn vastge
legd door het Internationale
Monetaire Fonds. Mijn me
ning is dan ook dat u deze
zaak wel erg simpel onder
de aandacht van de lezer
heeft gebracht. U legt het
CDA en de WD ook nog een
variatie op een uitspraak
van de oude Henry Ford in
de mond; socialisten: jullie
mogen elke kleur auto kie
zen als-ie maar zwart is. Na
uw artikel gelezen te heb
ben, is er weinig fantasie
voor nodig om hier een an
dere variatie op te beden
ken.
De commentator zegt te
gen de lezers: jullie mogen
elke politieke partij kiezen
als het maar de Partij van
de Arbeid is. Als dit de me
ning van de redactie is, is
dat uw goed recht, maar
hiervoor dienen dan wel de
juiste argumenten aange
dragen te worden. De moge
lijkheid bestaat dat op deze
manier de lezer misleid
wordt, hetgeen naar ik aan
neem nooit uw bedoeling zal
zijn.
Hooge Zwaluwe
Gerard Hoeve -
gern
verl
H
gist
van
brie
mer
Lan
den
moe
opsl
lieu
len
voer
kost
het?
vc,
lo
SCI
Ver
Cat
het
een
is of.
van
doo
dier
Doo
oktc
den,
onge
er t
nett
1 Braks
- foto de stem/johan van gurp
JE UITSLAG VAN de verkiezingen nr
juidelijk: Israël is een hopeloos verde
ten jaar durende Palestijnse volksops
'loeiende dramatische gevolgen, hebt
net toe kunnen bewegen om een duic
wee grootste politieke partijen - Like
lebben bijna evenveel zetels behaald.
Dit heeft tot gevolg dat zowel Likud-f
ten Buitenlandse Zaken Peres van de
lenstelling van een coalitie de gevang
tertijen, die het verrassend goed hebbi
Hoewel de religieuze splinters zich i
i°g op de vlakte houden, mag worde
oorkeur willen regeren met de beh
tfiamir. De Israëlische premier gaat ei
n! h 9eva'za' ziin- De eerste toenade
de splintergroeperingen geven duic
ln9 van nationale eenheid niet zit zitter
De meningsverschillen tussen Shar
laand dat de opstelling van de Likuc
:®!]d kan worden genoemd. Shamir is
telt heel goed dat de religieuze partije
verkeren ten volle zullen willen uitt
moeten doen die ook zijn achterba
Shamir is echter tot veel bereid, om
®is vier jaar met de door hem verfo
ten regering wil zitten. Wanneer de b
[tip F. rel'9'euze partijen zouden uitmo
1®' .beeft dat rampzalige gevolgen vo
raden-Oosten. Shamir heeft zich nan
fan ultermate fel gekeerd tegen het c
an een internationale vredesconferent
bhanijc is er voorstander van om de
'lossen. Vrij vertaald betekent da
t ,e Palestijnse opstandelingen va
van nog meer Joodse nee
aen gebieden.
is dramatisch dat Shamir - en n<
°ot deel van de Israëlische kiezers
■Pnklse staat het zich niet kan veroorlo
"-ms-orthodox isolement. De Palesti
ie vationaa'niveau worden opgelost
ve'emgde staten - een van de weii
lm'n®eft overgehouden - om ze dat d
Gelijkte maken.
