De wilde flora raakt veredeld
lle pak
ZALM KRIJGT ANTIVRIES, KARPER GEZONDHEIDSGENEN
op
Latii
Pikorde
UIT BOEKEN BLADEN
ovjetunie m
erst tekort c
Zalmen met genen
tegen bevriezing,
karpers met het
groeihormoon van de
regenboogforel en
met ingebouwde
weerstand tegen
ziekten: daar gaat
het binnen een paar
jaar naar toe.
In laboratoria over
de hele wereld wer
ken onderzoekers
aan gezondere, beter
groeiende of 'winter
harde' vissen. Met
behulp van de tech
nieken van geneti
sche manipulatie
proberen zij de vis te
'verbouwen'.
Binnen een paar jaar
hoopt de Wageningse
Landbouwuniversi
teit erfelijke veran
deringen in karpers
of forellen aan te
brengen, die de vis
sen minder vatbaar
maken voor ziekten.
Maar prof.dr. W.B.
van Muiswinkel
vindt dat we niet
moeten doen alsof
genetische manipu
latie de visteelt in
eens met sprongen
vooruit zal helpen.
Op korte termijn is
er nog veel 'gewoon'
werk te verzetten.
Het gezegde 'zo gezond
als een vis' slaat eigen
lijk nergens op. Alsof
vissen niet ziek wor
den.
Klonen
NIEUWSFEITEN
Nog 4000 onontdekte insekten in ons land
Recordtemperatuur bij nabootsen zon
STEM BUITEP
HANNESBURG (AI
van Zuidafrika -
blanke apartheidsfd
0 de overwinnig opg
meenteraadsverkiezi|
rika zijn gehouden.
Nasionale Partij van
intallen blanke centra we
nservatieven van Andrie
belangrijke omstreden
n.
-
Door Kees Buijs
Alleen: wij mensen krui
pen bij een griepje onder
de wol, terwijl zieke vissen
binnen de kortste keren
worden opgegeten. Die ha
len de winkel of de vis
kraam niet. Daar komt
evenmin de op zee gevan
gen vis terecht met zweren
en slechte plekken; die
gaat aan boord of aan de
visafslag opzij.
Viskwekers weten: als de vis
ziek is, zie je 't onder andere
aan de vogels. Veel reigers
langs het water bijvoorbeeld.
Zieke vis laat zich zo verschal
ken. In kwekerijen houdt men
de vis nauwlettend in de gaten,
want infectieziekten kunnen
leiden tot massale vissterfte.
Er is een opvallende overeen
komst tussen de manier
waarop vissen zich teweerstel
len tegen ziekten, en het zoge
heten immuunsysteem van de
mens en zoogdieren. Vissen zijn
vele miljoenen jaren eerder in
de evolutie ontstaan dan de
mens, maar het principe van
hun natuurlijk afweersysteem
is hetzelfde als dat van ons. Het
is alleen eenvoudiger uitge
voerd.
„Het afweersysteem van vis
sen kan verschil maken tussen
eigen weefsel en vreemd weef
sel, de afweerreacties verlopen
zoals bij ons, en het systeem
kan onthouden wat eerder ge
beurd is. Vissen gaan duidelijk
beter reageren, wanneer ze een
paar keer met een lichaams-
Vis als bouwpakket?
Het is belangrijk om er
achter te komen waar
door de ene vis sterker
is dan de andere. Bij
sommige vissoorten
speelt concurrentie een
rol. Baarsachtigen bij
voorbeeld hebben in de
kweekbak een soort pi
korde. De baas in de
bak blijkt tevens het
minst vatbaar voor
ziekten; de vissen die
hij in een hoek duwt,
leggen het eerst 't
loodje zodra een ziekte
uitbreekt.
„Bij karpers hebben we
dat verband nooit ge
merkt," aldus Van
Muiswinkel. „Karpers
zijn ook niet agressief
tegen elkaar. Ze wor
den al eeuwen ge
kweekt; misschien zijn
ze al geselecteerd op
een lage stressgevoe
ligheid. Bij landbouw
huisdieren is dat ook zo
gegaan. Tenslotte lijkt
het gedrag van een koe
ook niet meer op dat
van wilde runderen."
vreemde stof in contact zijn ge
weest," zegt prof. dr. W.B. van
Muiswinkel, die als hoogleraar
celbiologie verbonden is aan de
Landbouwuniversiteit.
De Wageningse celbiologen
doen onderzoek naar het im
muunsysteem van vissen en
kippen; ook zijn zij betrokken
bij het onderzoek aan runderen
en varkens, dat vooral door de
zoötechnische vakgroepen
wordt uitgevoerd. Op onder
wijsgebied houden zij zich be
zig met allerlei dierlijke cellen,
en de biotechnologie die daar
bij hoort.
In de kweekbakken binnen en
rond het Zodiac-gebouw in
Wageningen-west zwemmen
heel wat vissen die in hun erfe
lijk materiaal een kopie zijn
van elkaar. Ze zijn gekloneerd:
in één keer, of stap voor stap.
Regelrecht gekloneerde vis
sen bezitten uitsluitend erfelijk
materiaal van hun moeder. Bij
de bevruchting vervult de va
der een bijrol. Het zaad van het
mannetje wordt namelijk be
straald. Het erfelijk materiaal
wordt daarbij vernietigd, maar
de zaadcellen kunnen nog wel
de eicel binnendringen. Na een
temperatuurschok, die het er
felijk materiaal van de moeder
verdubbelt, kan zo'n embryo
zich goed ontwikkelen. In sa
menwerking met de vakgroep
visteelt wordt deze methode
verder geperfectioneerd.
Het stapsgewijs kloneren
van vissen is een zaak van lan
gere adem. Telkens worden
broertjes en zusjes ingeteeld,
en na zo'n twintig generaties
zijn ze volkomen gelijk.
Waarvoor dient al dit geklo-
neer?
„Willen we onze experimen
ten goed kunnen herhalen, dan
Prof. dr. W.B. van Muiswinkel.
moet het uitgangsmateriaal ge
lijk zijn", zegt Van Muiswinkel.
„In ons geval vergelijken we
wel en niet gevaccineerde die
ren. Dan mag de variatie bin
nen de twee groepen niet te
groot zijn. Hetzelfde is nodig
voor onderzoek naar het effect
van giftige stoffen in het wa
ter."
Als voordelen van kloneren
noemt hij: er zijn minder
proefdieren nodig, en de resul
taten van de experimenten
worden nauwkeuriger. „Er is
nog een reden waarom we vis
sen zijn gaan kloneren. We
hoopten via inteeltlijnen stam
men te krijgen die duidelijk
verschillen in weerstand tegen
ziekten. Die lijnen hebben we
inmiddels. Nu zoeken we pre
cies uit waarom ze verschil
len."
Bij hun speurtocht naar de er
felijke basis voor weerstand te
gen ziekten hebben de Wage
ningse onderzoekers twee ge
netische kandidaten op het oog.
Het zijn twee eiwitten, produk-
ten van 'gezondheidsgenen'
waarvan zij vermoeden dat ze
verband houden met de weer
stand tegen ziekten. Krijgt men
de eiwitten in zuivere vorm in
handen, dan kan men de bijbe
horende stukken DNA
-waarop de erfelijke eigen
schappen vastliggen- achter
halen.
Van Muiswinkel: „We zien
bepaalde genprodukten bij
sterke dieren, en een iets ver
schillend genprodukt bij zwak
kere." Het lijkt om totaal ver
schillende soorten erfelijk be
paalde weerstand te gaan. Één
type eiwit zit op het oppervlak
van witte bloedcellen. Het
houdt verband met de herken
ning van indringers in het vis-
selichaam. Cellen van sterke
dieren blijken dankzij dit her
kenningseiwit iets scherper te
kunnen 'zien' dan de andere, de
zwakkere.
Het tweede eiwit komt los
voor in de bloedbaan van de vis
en bindt ijzer. Het ene type
bindt ijzer beter dan het ande
re, en berooft daarmee bacte
riën -die ook kleine beetjes
ijzer nodig hebben om zich te
vermeerderen- van him voe
dingsbodem.
Wageningen wil binnen een
paar jaar proberen deze erfe
lijk bepaalde gezondheidsei
genschappen in karpers of fo
rellen te brengen. Maar dan is
er nog een lange weg te gaan.
Dat bewijzen experimenten
met genetische gemanipuleerde
vissen, die elders in de wereld
al aan de gang zijn.
Zo doet men onder meer in de
Verenigde Staten, China en
Groot-Brittannië zijn best om
erfelijke eigenschappen van
andere diersoorten in jonge
vissen te planten. Dit gebeurt
door vreemd DNA via een mi
croscopisch dunne naald te
spuiten in een bevruchte visse-
eicel, die al een paar delingen
achter de rug heeft.
„Het blijkt mogelijk om DNA
op deze manier over te bren
gen," zegt Van Muiswinkel, die
de ontwikkelingen nauwlet
tend volgt. „Maar werken de
nieuwe genen ook? Gaan ze
uiteindelijk een eiwit maken?
Ook dat is in een aantal geval
len aangetoond."
Vervolgens is de vraag: gaat
het nieuwe eiwit op de juiste
plaats in het visselichaam een
functie vervullen? Dat is niet
altijd het geval. Tenslotte moet
een nieuwe eigenschap ook nog
terechtkomen in de geslachts
cellen van de vis; in enkele ge
vallen is dit gelukt.
In China en de Verenigde Sta
ten bijvoorbeeld hebben onder
zoekers het groeihormoon-gen
van ratten in pre-embryo's van
vissen gespoten. De cellen be
gonnen het hormoon wel te
maken, maar de vis groeide er
niet beter door. De behandelde
vissen gaven dezelfde variatie
van grote, normale en kleine
exemplaren te zien als gewone
vissen.
Momenteel doet men pogin
gen om het groeihormoon van
de regenboogfo rel in andere
vissoorten te planten. Men ver
wacht dat dit beter zal 'klik
ken' dan het rattehormoon.
In Canada hebben onderzoe
kers het gen voor een anti-
vries-eiwit uit de ene vissoort
overgeplant in een andere. Een
platvis die voor de Canades
kust leeft in zout zeewater, kan
dankzij een anti-vries-eiwit in
het bloed een watertempera
tuur van anderhalve graad on
der nul overleven.
Zalmen, die normaal bij zo'n
temperatuur bevriezen, hebben
het gen ingeplant gekregen, en
bij vijf procent blijkt het inder
daad te gaan werken. Als deze
antivries-zalm verder wordt
gekweekt, kan het gebied van
de zalmhouderij een flink stuk
naar het noorden opschuiven.
Wat zijn de risico's van dit ge-
ëxperimenteer met dieren, die
een heel nieuwe combinatie
van erfelijke eigenschappen
bezitten?
Van Muiswinkel: „Werk je
uitsluitend met genen van de
zelfde diersoort, dan verwacht
ik weinig problemen. Het in-
- FOTO HERMAN STOVER
kruisen van eigenschappen
doen we immers al eeuwen.
Maar met het inbrengen van
genen in vissen vanuit een an
dere diersoort moet je oppas
sen."
In laboratoria zijn de risico's
van erfelijk veranderde vissen
heel klein; ze gaan niet zo mak
kelijk aan de.wandel. Maar
wanneer ze in de toekomst
commercieel rijp zijn en naar
de viskwekerijen gaan, kunnen
wel degelijk risico's opdoemen.
Er gaat altijd wel eens een net
kapot, waarna een paar
vreemde vissen de vrije natuur
in zwemmen. Of die nieuwe
soort dan andere soorten gaat
verdringen, is niet helemaal uit
te sluiten.
„Dat risico kunnen we niet
nemen," vindt Van Muiswin
kel. „Daar zou ik voor veilig
heidsmaatregelen zijn, zoals
het kweken van steriele dieren:
een extra set chromosomen bij
voorbeeld is vaak voldoende
om geen normale eieren te krij
gen."
Over de hele wereld probeert
men vissen via genetische ma
nipulatie te verbouwen tot nog
vleziger en beter houdbare die
ren. De Wageningers gaan dit
onderzoek niet nog eens over
doen. De celbiologiegroep be
perkt zich tot de gezondheids
kant van vissen.
„Bovendien moeten we niet
doen of we met genetische ma
nipulatie de visteelt ineens met
sprongen vooruit zullen helpen.
Op korte termijn zullen huis
vesting, voedsel, ziektepreven
tie en vaccinatie veel meer op
leveren. Er zijn nog veel rela
tief eenvoudige dingen te ver
beteren, en het onderzoek
daarnaar moet minstens even
serieus kunnen doorgaan."
De echte 'Prikkebenen' in Nederland, ze bestaan nog. Officieel
heten ze entomologen en ze houden zich bezig met insekten. Er
zijn er ongeveer 1.000 in Nederland en bij elkaar weten ze veel
over de 20.000 insektensoorten in ons land. Maar daar zit 'm de
kneep: veel entomologen, die hun leven lang door een ver
grootglas naar insekten turen en thuis opgezette exemplaren
achter glas hebben, nemen hun kostbare kennis mee in het
graf, zegt de Amsterdamse entomoloog Ben Brugge.
De entomologen vermoeden dat er in ons land nog 3.000 tot 4.000
insektensoorten leven waarvan wij het bestaan niet weten. Het
gaat volgens Brugge goed met het Nederlandse insektenbe-
stand. Al sterven er wel soorten uit, zoals sommige loopkevers.
Die leefden vooral bij de beken in oost-Nederland, maar die
zijn bijna allemaal gekanaliseerd.
Ook de bosbeekjuffer is een bedreigde soort geworden. Er be
staat een lijst met die bedreigde soorten, maar door gebrek aan
kennis en door onwil komt het volgens Brugge nog te vaak
voor dat er wordt ingegrepen in de natuur. „Er is bijna geen
onbeschermd stukje natuur meer in Nederland. Soms is dat
juist goed voor de insekten, soms niet".
Een team Europese wetenschappers dat bezig is met de ont
wikkeling van een revolutionaire vorm van kernenergie is er
in geslaagd gassen te verhitten tot een recordtemperatuur van
meer dan 100 miljoen graden celsius, bijna 10 maal de tempera
tuur van de zon. Dit heeft de woordvoerder van het Gemeen
schappelijke Europese Torus-kernfusieproject (JET), John
Maple, bekendgemaakt.
Maple zei dat de doorbraak werd bereikt in een serie proeven
die erop was gericht energie te winnen uit het nabootsen van
de nucleaire reactie die plaatsheeft in de kern van de zon. Vol
gens hem is een nieuwe energiebron aangeboord, die „gebruikt
kan worden op het zeer belangrijke moment waarop olie en ko
len schaars zuilen worden".
De experimenten zijn gedaan door wetenschappers uit veertien
Europese landen, die elektriciteit proberen te winnen uit het
complexe proces van kernfusie. In tegenstelling tot het proces
van kernreactie, waarbij atomen worden gespleten, brengt de
kernfusie atomen gedurende gedeelten van seconden juist bij
elkaar in enorme ringvormige vacuüms die zijn omgeven door
sterke magnetische velden.
Maple zei dat de JET-wetenschappers niet alleen de hoogst ge
meten temperatuur ooit hadden bereikt, maar dat zij deze ook
gedurende periodes van meer dan 1 seconde wisten vast te hou
den. Bovendien lukte het hen in die tijd gasdeeltjes met elkaar
te laten samensmelten in de gewenste dichtheid, 100.000 maal
dunner dan de lucht.
„We zijn zeer trots op onze resultaten, hoewel we nog een heel
eind van het uiteindelijke produkt zijn verwijderd", aldus Ma
ple. Hij voegde daaraan toe dat de temperatuur was gemeten
door middel van laserstralen die tegen de gasdeeltjes botsten.
TNO, in het bijzonder de hoofdgroep Maatschappelijke
Technologie, heeft een computer-programma ontworpen,
waarmee heel snel drenkelingen op zee en overboord geslagen
kostbare of gevaarlijke waar opgespoord kan worden. Wan
neer gegevens over wind en zeestromingen kan het pro
gramma binnen enkele seconden een zoekgebied afpalen,
waarin drenkelingen terecht zijn gekomen.
Dat is veel sneller dan berekeningen maken met behulp stapels
formulieren: dat kost op zijn minst een uur. In het Kustwacht
centrum te IJmuiden heeft men enkele weken proefgedraaid
met het nieuwe systeem dat 'Seaf loat' heet, en men is er »rg en
thousiast over. Dat meldt het TNO-magazine 'Toegepase We
tenschap' in zijn oktober-nummer.
Daarin ook een pleidooi voor de invoering van een Europees
milieu-label voor milieuvriendelijke producten naar het foor
beeld van de Westduitse Blauwe Engel. Tenslotte een proftsso-
rale boodschap van de nieuwe Tilburgse hoogleraar Antiony
Gaillard: stress en inspanning moet je leren doseren: teveel is
niet goed, maar te weinig ook niet. Meer gehoord, of niet?
Nieuwe Beta, het tijdschrift voor Milieu, Energie en Schine
Technologie laat milieu-filosoof prof. dr. Lucas Reijnders ain
het woord over Europa 1992, de vrije handel en de gevolgm
daarvan voor het milieu. Reijnders is daar uiterst somber ove:
1992 wordt een milieuramp, omdat de Europese commissie as
principe huldigt, dat milieu-maatregels niet concurrentie-ver-
valsend mogen werken, mewt andere woorden: het Europest
milieubeleid wordt teruggeworpen naar de normen van de
minst ontwikkelde partner.
Een leuker idee is dat van de vakgroep Milieu-biologie van de
leidse Universiteit: betaal de boeren om 'natuur te produceren',
net als ze betaald worden om bieten, aardappels of melk te ma
ken. Alles heeft zijn prijs: jonge vogels, eieren, slootoeverplan-
ten, weideflora en noem maar op.
Een vervuilend metaal als aluminium komt via schoorsteen
pijpen, lozingen en andere zogenaamde oplossingen bij tonnen
in het water en de atmosfeer en vandaar in de zee. Ook is alu
minium een van de van nature meest voorkomende elementen
in de aardkorst. In zee verdwijnt het plotseling uit het beeld
van de analist/onderzoeker.
Twee geleerde snuffelaars van Dalhousie University in net
Amerikaanse Halifax hebben een zee nagebouwd in een vat
van tien meter lengte, een soort compromis tussen een echt
stuk zee en een reageerbuis. En daarin ontdekten ze dat be
paalde microscopisch kleine zeeplanljes het aluminium uit het
zeewater verwijderen.
Niemand weet nog waarom ze dat doen, hoe ze het verwerker
en waarom ze er niet aan doodgaan, omdat alumunium rede
lijk giftig is. Er is nu wel, zo meldt het wetenschapsblad 'Natu
re' van 20 oktober, een verklaring voor het feiot, dat er zo wei
nig aluminium voorkomt in de oceanen.
ie Braziliaanse president
tzijn gastheer, de presidei
\gilinetti.
Bak voor de kweek van karpers in het nieuwe Wageningse proefbedrijf en onderzoekscen
trum De Haar Vissen. - FOTO REIN HEIJ
Door Lidy van der Lugt
De landbouwende mens
heeft door de eeuwen heen
nuttige planten aan de
natuur onttrokken, en er
via kruising en verzor
ging kasplantjes van ge
maakt.
Op hun beurt hebben die cul
tuurplanten van meet af aan
de wilde flora beïnvloed. Die
veredelde gewoon mee. Het is
nooit als een probleem ge
zien. Maar nu er erfelijk ver
anderde planten in de maak
zijn, is meer onderzoek nodig
naar de risico's van uitwisse
ling tussen cultuur en na
tuur.
Dat vindt dr. R. van der
Meijden, botanicus op het
Rijksherbarium in Leiden.
De flora in Nederland veran
dert sterk, stelde hij tijdens
een bijeenkomst in Wagenin
gen over de risico's van de
biotechnologie. Ook de na
tuurreservaten dragen dui
delijk sporen van menselijk
handelen. Cultuurgewassen
'ontsnappen', of ze bestuiven
verwante soorten in de vrije
natuur.
Tot een plaag hoeft dat
In heel Europa is waar
schijnlijk niet één wild
appeltje meer te vinden.
Uit archeologische gege
vens weten we, dat de
wilde appel niet groter
was dan een kers. Maar in
Europese natuurreservaten
is de kleinste appel vijf
centimeter in doorsnee.
FOTO ARCHIEF DE STEM
niet altijd te leiden. Verande
ringen in erfelijke eigen
schappen gebeuren voortdu
rend. Volgens sommige we
tenschappers trekken die
spontane genetische veran
deringen zich zelfs niets van
soortbarrières aan. Via vere
deling en genetische manipu
latie van planten gaan ver
anderingen niet spontaan,
maar wel veel sneller.
De Amerikaanse vogelkers,
die onze bossen verovert, is
een voorbeeld van een ge
slaagde ontsnapping, die een
niet voorspelde invasie in
luidde. Bestuiving door wind
en insekten is echter nog veel
onberekenbaarder. Be
staande planten kunnen er
kleine veranderingen door
oplopen, die pas zichtbaar
worden als de planten plotse
ling overal opduiken, of an
dere ongewenste gedragin
gen gaan vertonen.
Van der Meijden pleit voor
het zichtbaar maken van er
felijke veranderingen; even
tueel kunstmatig, door de
verandering te koppelen aan
het gen dat bijvoorbeeld de
kleur van de bloem bepaalt.
„Dan weten we waar en
wanneer iets van het veld
ontsnapt is. We hebben ge
noeg slechte ervaringen met
de knolcyperus om te weten
hoe belangrijk de zichtbaar
heid is."
De knolcyperus is een on
kruid dat meekwam met de
gladiolenteelt. Het ziet eruit
als gras, zodat het zich lange
tijd ongemerkt kon versprei
den. Inmiddels is de opmars
van de knolcyperus tot staan
gebracht. Maar zeker dui
zend hectare cultuurgrond is
ermee besmet.
Plagen en invasies lijken
vooral het probleem van
landbouwkundigen. Maar
ook natuurbeheerders 'zou
den op hun tellen moeten
passen. Totnutoe maakt nie
mand zich er druk over, dat
koolzaad zich spontaan ves
tigt in wegbermen en opge
spoten land. En evenmin over
het feit dat het wilde veld-
beemdgras onbehaarde za
den heeft gekregen, nadat de
zaadteelt zijn veredelde
broertjes hierop had geselec
teerd.
In heel Europa is waar
schijnlijk niet één wild ap
peltje meer te vinden. Uit ar
cheologische gegevens weten
we, dat de wilde appel niet
groter was dan een kers.
Maar in Europese natuurre
servaten is de kleinste tippel
vijf centimeter in doorsnee.
Het ziet er naar uit, dat in
ons land geen overwegende
bezwaren bestaan tegen bio-
technologische proeven met
granen, aardappelen en kool
soorten. Bij bieten en penen
ligt dat anders, omdat daar
ook wilde soorten van voor
komen. Veldproeven kunnen
dan wel eens tot uitwisseling
,van ongewenste eigenschap
pen leiden.
De zaadtelers van biet en
peen kennen die uitwisseling
al lang. Penen en andere cul
tuurgewassen die naast het
Veld blijven liggen, vervallen
binnen enkele generaties tot
het oorspronkelijke wilde ty
pe. De wilde peen groeide
hier al duizenden jaren voor
dat vanuit Afghanistan via
de Moren de eerste eetbare
soorten kwamen. Pas vanaf
de zeventiende eeuw prijkt
"op schilderijen van Hol
landse meesters de bekende
oranje wortel.
Ondanks eeuwenlange ve
redeling van peen levert de
Nederlandse flora nog steeds
alleen de houtige, eenjarige
wilde peentjes op. Is er dan
geen wederzijdse uitwisse
ling? Dat kan pas aan het
licht komen, wanneer de
wilde peen erfelijk wordt
ontleed.
Maar hopelijk hoeft het la
boratorium er nooit aan te
pas te komen om een nieuwe
wildgroei van peen te achter
halen.
feec.
partij beweerde met een op-1
mst van 33 procent in zwarte
ken de aanstichters tot een
kiezingsboycot afdoende op|
nummer te hebben gezet.
lisschop Desmond Tutul
emde de bewering van de re
ting 'een grote grap'. Hij
es erop dat slechts een frac-
van de zwarte bevolking als
zer staat ingeschreven. Tutu
andere anti-apartheidslei-
•s drongen er bij de regering
aan zich niets aan te trekken
n de blanke extremisten, en
ierhandelingen te beginnen!
de zwarte bevolking volle
stemrecht te geven. „Je
ut de statistieken manipule-
zoveel je wilt", zei Tutu.
eit blijft dat de zwarte Zuid-
■ikanen de apartheid ver-
rpen, en dat de regering pro-
ert deze in een nieuw jasje te
iken."
De Conservatieve Partij, die
artheid veel strikter wil toe-
ssen dan dat nu gebeurt, is er
it in geslaagd haar boude
Drspellingen geheel te doen
komen. Pretoria bleef op het
ipertje, met 22 tegen 19 ze-
s, behouden voor de nationa-
ten van Botha, en ook in
anjevrijstaat, de meest lan-
ijke van de Zuidafrikaanse
ovincies, kregen de conser-
tieven niet echt voet aan de
ond. Dat was wel het geval in
ansvaal, de dichtstbevolkte
Dvincie, waar de conservatie-
ti 67 gemeenten in handen
tgen tegenover 30 voor de|
tionalisten.
In Johannesburg kregen de
tionalisten voor het eerst de
eerderheid, maar ook de con-
rvatieven behaalden hun
rste zetels in deze stad.
Zowel de conservatieven als
nationalisten beweerden dat
uitslag hen een gunstige uit
ingspositie bood voor de alge-
ine verkiezingen die begin
10 worden verwacht. Treur-
cht zei dat zijn partij nu in
1 sterkere positie was om
rzet te bieden tegen de plan-
n van de regering om stads-
ntra voor alle rassen toegan-
lijk te maken en meer belas-
tggeld door te sluizen naar
'arte wijken. Minister Chris
lunis van constitutionele ont-
kkeling verklaarde evenwel
t de uitslag nieuwe vaart zal
OSKOU (ANP/UPI/DPA)
dg van de Sovjetunie een bt
ebel (108 miljard gulden), o
idget.
t heeft de Russische minister
6 bekendgemaakt aan het b
ti de Opperste Sovjet, het Rus
r"Tg komen het jaarplan vai
de begroting voor 1989 aan de
Het is de eerste keer dat de So
fort op de begroting toegeeft,
g overschotten of sluitende
terde dat die berichten onjui
ertreffen al jaren de inkoms
tvoerige economische mana
■otaliteit en het passieve fin
>rdt doorbroken, heeft volge
°tere openheid in de Sovjetuni
pe overheidsinkomsten groei
458 miljard roebel. De uitgai
flard roebel. Primair staat v
t tekort, aldus Gostev. Het zoe
o en naar bezuiningsmogelijk
