3ns:
.recept
a.
DE STEKFS
Freek de Jonge op avond tegen sluiting van Shaffy Theater
VEELZIJDIGE DIMITRI FRENKEL FRANK OVERLEDEN
'Een wat angstig, honend sarcasme'
merkx M| vleeswaren
Daan Manneke 't land
door met vier koren
f800,-.
OLENWATER 64
510 AA Breskens
172-3230
STEEN
STRAAT 20
40-13041
recept'
DONDERDAG 20 OKTOBER 1988
I Frenkel Frank stond al jaren
bekend als een 'workaholic'.
Hij stierf in het RK-ziekenhuis
in Hilversum, nadat hij door
I een hartaanval was getroffen
I tijdens de opening van een ex-
Ipositie van zijn eigen werk in
I het kerkje van Kortenhoef
Opschudding
I Hij werd vooral bekend als een
ïan de makers van het satiri-
tv-programma 'Zo is het
I toevallig ook nog 's een keer',
I dat in de j aren zestig voor grote
OP 6 NOVEMBER IN BREDA
Zult van Merkx
Traktatie voor smulpapen.
Bauhaus-weverij
in Tilburg
Mode zonder
textiel
De jaren
Peeters
Laten we beginnen met het W
snelle'. Hoewel de Ford Escort et
Orion standaard al heel tvj
sportieve trekjes vertonen, heei
rechtgeaarde automobilist(e)
den.
chtmetalen RS velgen, vierspa^
urede (185/70R13) banden en ee
HET SPORTPAKKET. Kost norrnaj
AMSTERDAM (ANP) - Uit protest tegen het voornemen
rtiever: kies dan HET superspori tan B. en W. van Amsterdam om het Shaffy Theater te
sluiten, wordt op zaterdag 29 oktober de Shaffy Onmisbaar
[heater Marathon georganiseerd.
ve de eerder genoemde extra's oo
:r, side-skirts en een skirt onder d
■ijs nu geen f 5.337,- maar f 2.000,.
;ijn verkrijgbaar bij de aanschaf var
ion-uitvoeringen. Waaronder di
kW/73pk) motor,
elijke'. Dit aanbod geldt slecht
haast is dus geboden. Maar
en, of niet?
egen doorroesten van binnenuit. Over de gunstig
ange garantie op reparaties en Garantie Extra zal
s al een Escort vanaf f 21.970,-. Alle genoemde prijze
415,- afleveringskosten. Wijzigingen voorbehoudt!
<tie
n?
„Naar de wc gaan was vroeger een heel
sociaal gebeuren. Je wisselde de
laatste nieuwt j es uit
Frank Schols, Nat. Incontinentie Krant
T2
,f tien uur 's avonds zullen in snelle opeenvolging artiesten
lie het verleden, heden en toekomst van het theater bepalen, op
reden in korte scènes en acts, aldus het theater.
prominenten uit de theaterwereld verklaringen afleggen over de
positie en de betekenis van het Shaffy Theater. Sprekers zijn on
der meer Jan Kassies en Gerardjan Rijnders.
Het Shaffy Theater zegt in een persbericht dat het 20 jaar lang
De deelnemende artiesten zijn Carrousel, Nieuw West, Maat
schappij Discordia, Freek de Jonge, Suver Nuver, Harry de Wit,
Nationaal Fonds, Kas De Wolf, Harrie Hageman Peter Zeg
veld, Het Concern en vele anderen. Daarnaast zullen een aantal
de theatercultuur in Amsterdam, Nederland en het buitenland
heeft gestimuleerd, geprikkeld, gevoed en verrijkt. In Shaffy vin
den steeds opnieuw artiesten een plek waar zij hun plannen en
ideeën in praktijk kunnen brengen en presenteren aan het pu
bliek. Op basis van artistieke, vernieuwende merites is het Shaffy
Theater een elementaire uitvalsbasis geworden voor talrijke ar
tiesten die nog niet geaccepteerde, nieuwe ideeën vorm geven.
Daarmee wordt keer op keer de basis gelegd voor de toekomst van
het theater, zo stelt Shaffy.
irDirk Vellenga
HILVERSUM - Dimitri
Frenkel Frank, dins
dagmorgen op 60-ja-
rige leeftijd overleden,
heeft een onwaar
schijnlijk produktief
leven achter de rug.
Hij schreef boeken, recla
meteksten, filmscenario's,
cabaretprogramma's, tv-
sketches, tv-spelen en to
neelstukken, regisseerde
films en schilderde. Hij
d zo veel mogelijk en
st zo veel mogelij k tege
lijk.
De laatste tijd exposeerde hij
I geregeld als schilder van
I vooral figuratief werk. In een
I recent interview met de Gooi-
I en Eemlander zei hij over zich-
zelf: „Ik ben waanzinnig posi-
I tief ingesteld, ik ga voorbij aan
I probleempjes, aan teleurstel
lingen. Ook in mijn werk.
I Wanneer een filmscenario niet
i soorgaat, bijvoorbeeld. Dat ben
ik de volgende dag vergeten.
Het enige dat telt, voor mij, is,
t het leuk was om eraan te
1 werken".
Dimitri Frenkel Frank (1928-1988): steeds op zoek naar het conflict.
opschudding zorgde. Hij zette
die lijn voort in 'Hadimassa',
waaraan ook Ton van Duinho
ven, Annemarie Oster, Kees
van Kooten en Wim de Bie
meewerkten.
Zijn liefde voor de film re
sulteerde in 'Hoge hakken,
echte liefde', waarin directeur
Rijk de Gooyer een verhouding
heeft met het koffiemeisje Mo
nique van de Ven. Hij maakte
'De ijssalon', een verhaal over
joodse winkeliers en Duitse
soldaten in oorlogstijd, en re
gisseerde 'De boezemvriend'
met André van Duin. Hij was
bezig met een scenario voor 'De
feminist', naar het boek van
Marjan Berk.
Op cabaretgebied werkte hij
twee maal samen met Robert
Long. De musical 'Tsjechow',
die Frenkel Frank en Long sa
men maakten, ging onlangs in
West-Duitsland in première.
Zijn werk als theaterregisseur
bij The Family wekte allerwe
gen bewondering.
„Wanneer ik niet die drang
tot attaqueren zou hebben, niet
op zoek zou gaan naar dat con
flict, dan zou ik ook nooit to-
- FOTO GER DIJKSTRA
neelschrijver of schilder kun
nen zijn", zei hij onlangs. Hij
zag zelf een vorm van gesple
tenheid in al zijn werk. Steeds
komen intellectuelen in conflict
met de simpele onschuld, het
primitieve en emotionele: „Ik
zou de wereld graag op zo'n
eenvoudige manier beleven.
Dat zou toch een stuk aangena
mer zijn." Komische dingen
waren voor hem ook een beetje
tragisch.
„Ik ben een outsider, van oor
sprong. We zijn immigranten.
Ik bedoel we hebben hier geen
wortels. We horen niet bij de
groep", zei hij eens, doelend op
het feit dat hij in München
werd geboren als zoon van een
joods-Russische café-violist en
een Duitse moeder. Op zijn
achtste kwam hij (in 1936) naar
Den Haag. Hij studeerde in
Amsterdam en zocht het na
zijn diensttijd in hoorspelen en
figurantenrollen op het toneel.
Hij begon zijn bestemming te
vinden toen hij copywriter
werd in de reclamesector. Met
Herman Pieter de Boer en
Hans Ferrée had hij een suc
cesvol reclamebureau, dat on
der meer 'kaas uit 't vuistje' po
pulair maakte.
Het 'gevoel van de jaren zes
tig' legde hij vast in speelse
teksten, maar ook in tv-spelen
als 'De liefdeswacht' met Lies-
beth List en Ramses Shaffy.
Later zie hij daarover: „Kijk,
in de jaren zestig had ik een
soort van maatschappelijke be
trokkenheid. We dachten dat
we er nog iets aan konden doen.
We zouden de wereld wel eens
even veranderen. Jeugdig opti
misme. Ik beschouw de wereld
nu met een wat angstig, ho
nend sarcasme."
Met dat sarcasme liet hij zich
in 1981 in de Haagse Post uit
over de rust die hij na zijn
jachtige jaren dacht te berei
ken: „Ik moet en zal het Neder
landse volk nog een paar mees
terwerken in de strot douwen,
daar helpt geen moedertjelief
aan. Daarna ga ik in mijn
wijde Zen-broek onder de bo
men zitten en staar alleen nog
maar -omgeven door vrouwen
en kleinkinderen- mistig glim
lachend in de verte."
Van de kunstredactie
UTRECHT - De Bre
dase componist musi
cus Daan Manneke is
de inspirator van de
onlangs opgerichte
stichting Omnes Gen-
tes, die de meerkorig-
heid (cori spezzati) wil
bevorderen. Een groot
Cori Spezzati-concert
met meerkorige mu
ziek uit de 16e en 17e
eeuw krijgt zijn pre
mière op zaterdag 22
oktober om 20 uur in de
Utrechtse Jacobikerk.
Op zondag 6 november
om 16 uur wordt dit
concert, waarop delen
uit de Mariavespers
van Da Viadana hun
'wereldprèmiere' krij
gen, in de Grote Kerk
in Breda herhaald. Ook
in Amsterdam, Almelo
en Leeuwarden wordt
geconcerteerd.
Aan dit concert wordt
deelgenomen door de vol
gende koren: Cappella
Breda, Consortium Vocale
Leoverdia, Twents Bach-
koor en de Amsterdamse
Cantorij. Dirigenten zijn:
Daan Manneke, Jan Hei-
mink-Liesert, Gerrit Hul-
sink en Frank Hameleers.
Verder wordt meege
werkt door vijftien in
strumentalisten, allen
specialisten op het gebied
van oude muziek. Drs
Gerhard Wielakker is ini
tiator van dit project,
waarbij werken van on
der meer Gabrieli, Gallus
Handl, Monteverdi,
Schütz, Hassler en Da
Viadana wordt uitge
voerd.
Er wordt gesproken
over een 'wereldpremiere'
van delen uit de Maria
vespers van Da Viadana,
omdat dit werk steeds ten
onrechte is aangemerkt
als ais de 'Psalmen' van
Viadana. Deze uit 1612 da
terende vespers zijn eeu
wenlang onvindbaar ge
weest. De musicologe
Kitty Holtrop heeft dit
werk onlangs herontdekt
in de archieven van een
bibliotheek in Bologna.
Het genre van de ge
spleten koren (cori spez
zati) kan in West Europa
zelden beluisterd worden.
Een dwarsdoorsnede van
dit genre wordt gebracht.
Het werd eind 16e eeuw in
Noord-Italië bedacht. Het
hangt samen met een
nieuw ruimtegevoel zoals
dat na de ontdekking van
het perspectief in de schil
derkunst gegroeid was.
De koren worden daarbij
gespreid in een ruimte op
gesteld.
Onder leiding van één
of meerdere dirigenten
worden zangers en instru
mentalisten, die zich in
alle hoeken en gaten van
een kerkgebouw bevin
den, muzikaal bijeen ge
houden. Echo's en dialo
gen en andere vokale en
instrumentale trucs ma
ken van zo'n concert een
spektakel voor het oor.
Kaarten 17,50) kunnen
gereserveerd worden
(03403-74237).
(ADVERTENTIE)
De verrukkelijke Brabantse Zult
van Merkx op een toastje is
een ware traktatie. Heerlijk
gekruid, fijn van smaak. Een
succes op ieder feest. An
dere zeer originele toe
passingen vindt u in ons
zultreceptenboekje. Vraag
er naar of schrijf ons.
slechts 182 Kcal. per 100 gram.
Roestenbergstraat 59
5171 JB Kaatsheuvel
3anzepoortstraat 18, tel. 01100-32143.
17, tel. 01640-57771. ROOSENDAAL,
Bauhaus, de weverij. Neder
lands Textielmuseum, Goir-
kestraat, Tilburg. Open: dins
dag-zondag 10.00 (za. en zo.
I2.00)-17.00 uur. Tot en met 11
december.
Binnen het kader van een
strakker tentoonstellingsbe-
leid komt dit museum de laat
ste tijd met boeiende histori
sche tentoonstellingen. On
langs Delauny en nu het Bau
haus en zijn weverij. Historie
met uitlopers tot in onze da
gen; al zou dit accent op de ex
posities wat meer aandacht
mogen krijgen. De Bauhaus-
cxpositie is mooi en overzich-
Wijk-instructief opgebouwd.
Er is een fraaie catalogus met
duidelijke teksten en goed
beeldmateriaal.
Zoals wellicht bekend was
het Bauhaus een unieke
kunstacademie', die van 1919
tot 1932 gevestigd was in ach
tereenvolgens Weimar, Des
sau en Berlijn. In Berlijn is nu
een Bauhaus-archief. Deze
tentoonstelling is ontleend
aan een expositie van dat ar
chief, maar in Tilburg omge
bogen naar Bauhaus-invloe-
den in Nederland. Het mate
riaal is gebouwd rond enkele
historische persoonlijkheden
en hun werk. Nog twee van
ben zijn in leven. Het betreft
vunta Stözl (1897-1983), Otti
°erger (1898-1945), Herman
'ischer (1898-1974), Kitty Fi-
™er-van der Mijll Dekker(f
I™). Liesbeth Birman-
yestreicher (1902), Greten Ne-
ten-Kahler (1906-1986) 'en
*«qa Rose-Schmidt (1905).
.„!™?Wel het Bauhaus, met
n de basis Walter Gropius,
l b^nheid van kunst en am-
®\m een collectieve arbeid
b al'e mogelijke disciplines
pn? beefde, krijgen nu meestal
ma k tten als bouw- en
meubelkunst nog aandacht,
di af0rn 6611 tentoonstelling
Dimt w1ee®runst als uitgangs
punt heeft waarschijnlijk
voor velen een verrassende
ervaring. Temeer als je ont
dekt - of mogelijk al weet -
dat in Nederland bijvoorbeeld
een bedrijf als De Ploeg in het
Brabantse Bergeyk, dat oor
spronkelijk op zeer ideeële ba
sis was geschoeid, met typi
sche Bauhaus-dessins ge
werkt heeft.
De namen van de Bauhaus-
wevers die in Nederland te
recht kwamen zijn bijna on
gemerkt in de geschiedenis
verdwenen; niet echter hun
inbreng, zo wordt opgemerkt.
In de jaren dertig bij de op
komst van Hitler-Duitsland,
zijn er heel wat (met name
joodse) kunstenaars naar Ne
derland uitgeweken. Je ziet
nogal wat schrijvers zich in
Nederland vestigen of via ons
land naar Amerika vertrek
ken. Ook de geschiedenis van
de weefkunst meldt vluchte
lingen.
Heel wat structuren en
kleurstellingen, die je nu nog
ziet of die weer opgang maken
in ons textiele leven hebben
relaties met 'deze Bauhaus-
designers. Dat Kitty Fischer-
van der Mijll de gordijnen
ontwierp voor de eetkamer
van paleis Soestdijk en een ta
pijt in de raadzaal van het
Gelderse provinciehuis is do
cumentair en visueel aardige
informatie, maar ik was zeker
zo verrast te zien dat theedoe
ken in mijn keuken ook met
haar ontwerpkunst te maken
hebben, terwijl ze niet als
kunstwerken gekocht zijn.
Het Bauhaus, mythe-gewor
den fenomeen, komt dan weer
zo doodgewoon dichterbij.
Maar ook in onze dagen, nu
minister Deetman het kunst
onderwijs in de tang heeft,
kun je zo her en der Bauhaus-
idealen zien opleven bij herin
richtingsplannen.
De weefafdeling op het
Bauhaus is gegroeid uit een
'vrouwenafdeling'. Johannes
Itten, beroemd op zijn kleu
renleer, had daarvan aanvan
kelijk de leiding, maar met
Gunta Stölzl komt deze afde
ling pas goed van de grond.
Een aantal van haar leerlin
gen kwapt in Nederland te
recht. Paul Klee met zijn cur
sus 'kleurenleer' is op het eind
van de twintiger jaren van
grote invloed geweest. Er ont
stonden bewust relaties met
de industrie. Nieuwe materia
len als cellofaan, kunstzijde
en ijzergaren werden ver
werkt in meestal geometri
sche abstracte patronen. Deze
elementen vind je terug in het
getoonde textiel op de exposi
tie, al zie je bijvoorbeeld hoe
een Greten Kahler zich ook
veel meer in een vrijere rich
ting ontwikkelde.
Otti Berger, die van 1933 tot
1937 voor De Ploeg werkte,
heeft dit bedrijf met rechthoe
kige vlakken en horizontale
strepen een gezicht gegeven,
waarvan de trekken tot op he
den doorwerken. Zij kwam in
1944 om in het kamp Ausch
witz. Lisbeth Oestreicher
heeft als ontwerpster onder
meer bij Stork in Hengelo ge
werkt. Maar omdat ze nauwe
lijks iets verdiende, begon ze
met haar eigen studio in Am
sterdam. Ze verkocht onder
meer haar ontwerpen, waar
bij materiaal en ritmische
structuren op de voorgrond
stonden, aan Metz.
Herman Fischer had in
Nunspeet weverij De Wip
strik, samen met Kitty van
der Mijll Dekker. Bij hem is er
een samenhang tussen stof-
en behang-ontwerpen. Hij
maakte ze onder meer voor
Rath Doodeheefver; alleen
is niet duidelijk wat daar met
zijn ontwerpen gebeurd is. De
bekende vervaardigster van
liturgische gewaden, Hilde-
gard Fischer (echtgenote van
de Utrechtse edelsmid Brom)
verwerkte de door De Wip
strik geweven zijden stoffen.
Zijn tweede echtgenote Gre
ten Kahler werkte, na haar
scheiding, in haar eigen ate
lier in Amsterdam, samen met
de vervaardigster van litur
gisch textiel, Johanna Wich-
mann. Van 1945-1972 gaf ze les
op het kunstinstituut dat nu
de Rietveldacademie heet.
Haar werk valt op door een
gedurfd kleurgebruik en mo
numentale structuren (onder
meer voor een tapijt in villa
Wylerberg bij Nijmegen van
de Duitse Schönberg-pianiste
Elsa Krausz).
Kitty van der Mijll Dekker,
de derde echtgenote van Fi
scher, heeft 36 jaar les gege
ven aan dezelfde academie als
Kahler. Zij voerde grote op
drachten uit, met soms pi
kante achtergronden. Bijvoor
beeld: ze maakte het jubi
leumdamast voor koningin
Wilhelmina in 1938 en een
herinneringsdamast aan de
trek van de Afrikaanse Boe
ren in datzelfde jaar omdat
Chris Lebeau dat weigerde uit
politieke overtuiging.
Kathe Schmidt werkte van
1936-1941 in Amsterdam, on
der meer voor de Nieuwe
Kunstschool van Paul Citroen.
Maar er waren te weinig leer
lingen. In 1941 keerde ze naar
Duitsland terug en had een
eigen atelier in München.
Via het kunstnijverheids
onderwijs en enkele grote tex
tielbedrijven hebben genoem
den invloed gehad op de Ne
derlandse textiel. Het is heel
interessant om dat te volgen
op deze tentoonstelling. Daar
bij moet u niet vergeten te
gaan kijken naar de film, die
het museum maakte in sa
menwerking met het Stedelijk
Museum in Amsterdam. En
kele nog in leven zijnde ont
werpers komen daarbij uit
voerig aan het woord en dra
gen nog iets over .van de sfeer
en de idealen van het Bau
haus, die we in deze dagen, nu
'Model Austria' van Lisbeth Oestreicher op de voorpa
gina van de Libelle in 1940.
ieder weer in zijn eigen geïso
leerde kunsthokje kruipt, nog
best kunnen gebruiken.
H.E.
Mode-illustraties van vijf
afgestudeerden aan St. Joost,
het Kijkhuis, Heuvel 23a, Oos
terhout, open di. t/m vrij. van
10-12 uur en van 14-17 u., vrij.
van 19-21 u., zondag van 14-17
u., t/m 28 oktober.
Het is maar hoogst zelden dat
ik het met een aankondiging
van een tentoonstelling niet
eens ben, maar om in dit geval
van mode-illustraties te spre
ken is zelfs niet eens te be
perkt maar apert onjuist. Dat
de vijf dames in hun opleiding
iets te maken hadden met de
presentatie van de menselijke
verschijningsvorm is duide
lijk.
In hun tekeningen en schil
deringen komt het menselijk
lichaam in allerlei vormen tot
uitdrukking, maar daar houdt
het dan ook echt mee op. Geen
mode-illustraties dus, maar
wat dan wel? Een keur van
gevoelige, sarcastische, deco
ratieve, kleurrijke en baro-
kimpressies op het thema
mens.
Het werk van Diana Nooten
heeft nog enig verband met
het modevak, zij het in een
zeer archaïsche vorm. Haar
weelderige torsen, al dan niet
voorzien van een schamel kle
dingstuk, versierde ze uitbun
dig met barokke kleurenpa-
tronen, vaak aan behangpa
pier ontleend. Het zouden
echte tatouagepatronen kun
nen zijn, ware het niet dat ons
veelbesproken klimaat wat
tegenzit. Lichaamsbeschilde
ring is in ieder geval een van
haar favoriee onderwerpen.
Jasmijn Endenburg tapt uit
een heel ander vaatje. Ze
drijft op een lichtvoetige ma
nier de spot met de mode. Ze
geeft sarcastisch commentaar
op de behoefte om dieren, al
dan niet levend, tot mode-ac
cessoires te vervormen.
Vooral haar dames met
hond(en), de beestjes zijn hier
het decoratieve element, zijn
geestig en zitten lekker in het
blad. Annemiek van Hove is
gefascineerd door ruben-
siaanse lijven, die ze in ver
schillende houdingen in een
maniëristische trant tekende,
waarbij ze de aandacht vestigt
op de sensuele pracht van ko
lossale spierpartijen.
Sonja de Jong koos voor
kleur. In swingend rood of
cool blue zet zij haar persona
ges in snelle trefzekere lijnen
in een theaterachtige omge
ving neer. Annemie Molhui-
sen maakte ragfijne penteke
ningen. Haar portretjes met
korte lijnen doen, jawel, toch
nog enige verwantschap met
textiel gevonden, aan kant
denken.
L.R.
Zestien St.- Joostpenning-
winnaars. De Beyerd, Bosch
straat 22, Breda. Open: dins
dag-zondag 10.00 (za. en zo.
13.00)-17.00 uur. Tot 24 okto
ber.
Bij het afscheid van Jacques
Peeters als directeur van de
Academie voor Beeldende
Kunsten St.Joost in Breda is
deze tentoonstelling ingericht.
Alle zestien winnaars van de
St Joostpenning gedurende de
zestien jaar van zijn functio
neren tonen er iets van hun
actuele produktie. De penning
wordt bij het eindexamen toe
gekend aan een van de meest-
belovende geëxamineerdpn
van een van de afdelingen
(mode, fotografie, grafische
vormgeving, schilderen etc.).
Het is een erg aardige ten
toonstelling geworden, waar
bij in ieder geval opvalt dat
alle zestien nog steeds als
beeldend kunstenaar functio
neren en aan de resultaten te
zien ook goed, al is er geen
sprake van een echt overzicht.
In de hal valt al direct op
een kast met oren, gemaakt
door Peer de Bruijn (penning
'83), een strakke functionali
teit die door beide sierstukken
gerelativeerd wordt. Franska
Stuij ('77) laat een trui met
poëzie zien, die ze ontwierp
voor Ariadne; een culturele
sandwich. Prachtige grote ge-
spiraalde kleien kegels herin
neren ons de naam Anne Aus-
loos ('78). Ko Sliggers ('79) laat
met enkele affiches (onder
meer de eerste voor museum
Overholland) zien dat hij
meedraait in het grote circuit.
Peter Savenije ('85) toont
enkele eigenzinnige architec
tuur-ontwerpen. Henk van
Dalen ('74) heeft sierlijk
wandplastieken opgehangen
en Ruud van Empel ('81) laat
zijn postzegelontwerpen voor
200 jaar zeevaartonderwijs
('85) zien. Deze en nog enkele
kunstenaars geven met deze
tentoonstelling een visite
kaartje af voor St. Joost, dat de
moeite waard is. Het loont dus
ook de moeite er een kijkje te
nemen, want u kunt dan te
vens nog gaan kijken naar de
keramiek-expositie van
Cheops en de acht ontwerpen
van Auke de Vries.
H.E.