Leider Chileense communisten vreest iedere dag weer voor zijn leven
Gullit wet
VEEL TOP
Gölz
wint
opnieuw
•DE STEM EXTRA VRIJDAG 14 OKTOBER 1988
BANGLADESH en ook de
hulpverleners was en is er alles
aan gelegen goed in de publici
teit te komen. Overduidelijk
had iedereen ginds de instructie
de mannen en vrouwen van de
pers zoveel mogelijk terwille te
zijn. We kregen zelfs korting op
de hotelprijs.
Hulpverlening over het water,
een fotogeniek gegeven. Het
Engelse Rode Kruis had drie
weken geleden drie gemotori
seerde rubberboten gestuurd.
Ze hadden nog slechts drie keer
gevaren, in de hoofdstad Dha
ka. Drie keer met journalisten.
'Gooi nog eens een zak voedsel',
was de kreet. De Japanse ca
meraman had zijn shot nog
niet. En kon het even later nog
eens overgedaan worden, met
de beroemde Bengaalse zonson
dergang op de achtergrond?
Projecten
Andere maat
De armsten
MILAAN - Op de Cor
Ronde van Lombardijt
klassieke wielerseizoen;
Landwinning
Groots project
Referendum
Inschikkelijkheid
Paramaribo (anp)
Kansen voor
Bangladesh
Door Puck Hooglugt
De Irakese helicopterpiloot was
heel vriendelijk. In zijn gebro
ken Engels nodigde hij ons har
telijk uit om een vlucht met
hulpgoederen mee te maken.
Maar de Bengaalse autoriteiten
dachten daar anders over. We
mochten geen stap het vlieg
veld op. Via de officiële persbe
geleider, de heer Haque, kon
den we twee dagen later mee.
Nee, niet eerder. Dan ging er
geen persvlucht.
Het was een hele ervaring.
Ruim een uur en dik tweehon
derd kilometer verder landden
we. In Chimari. Duizenden
dorpelingen wachtten, netjes in
carré. Een mooie ronde lan
dingsplaats, van rode bakste
nen, met een helgele H in het
midden. Hier was al zes keer
een helicopter geland. Met wat
voedsel, maar vooral met jour
nalisten. De man op zijn
gympjes wist precies wat hij
moest vertellen.
Op de terugweg zagen we
heel wat dorpjes en gehuchten
waar ze kennelijk nog nooit een
helicopter of een rubberboot
hadden gezien.
„Op korte termijn is er geen
oplossing voor dit land", zucht
met vele anderen de Nederlan
der Aart van der Schans in
Dhaka, de hoofdstad van
Bangladesh. „We kunnen
slechts het niveau waarop de
echte ellende begint, wat om
hoog halen."
Op langere termijn - „Zeg
eind deze eeuw" - zien hij en
anderen wel mogelijkheden.
„Als iedereen maar wil." Te
vaak worden plannen ge
dwarsboomd door zoiets onwe
zenlijks als macht en groot
heidswaan. „De verantwoorde
lijken willen vaak op geen en
kele manier hun zeggenschap
delen. Bovendien denken ze
aan hun macht en aanzien ver
plicht te zijn met vooral grote
en grootscheepse plannen te
komen. De haalbaarheid is
lang niet altijd de norm bij de
lancering ervan."
Nederland hanteert in Bang
ladesh de stap-voor-stap-tak-
tiek. Het bouwt er polders. Met
zo'n honderd miljoen hulp per
jaar. Niks spectaculairs, niks
groot-doen. Gewoon met door
werken. „Als we kunnen door
gaan, hebben we rond de eeuw
wisseling Bangladesh zo bevei
ligd dat het land zichzelf kan
voeden. Zelfs als de groei van
de bevolking doorgaat,,, zegt
Van der Schans overtuigd.
Geen pessimisme, geen trendy
„het is hopeloos." Wel: „Ge
woon aanpakken."
Zeventig procent van de
bijna 143.000 vierkante kilome
ter die Bangladesh telt, is 'ge
voelig voor overstromingen'.
Daarvan is nu rond 15 procent
effectief beschermd (cijfer We
reldbank). Rond dertig procent
van de gevoelige gebieden staat
elk jaar onder water. Dit jaar
overstroomde de vloedgolf de
volle zeventig procent. Nog niet
eerder gebeurd, later ook dan
ooit, in een zeer zeldzame derde
golf.
Derde-Wereldman Van der
Schans is 'geboren' bij de Stich
ting Nederlandse Vrijwilligers.
Nu is hij teamleider bij de
'Early Implementation Pro
jects' (snel te verwezenlijken
projecten) in Bangladesh. De
firma 'Eurocontrol', volle doch
ter van Heidemij/Grontmij in
Arnhem, heeft sinds 1978 in
Bangladesh al rond zestig pro
jecten uitgevoerd, in diverse
vormen. Dat betekent dat in dit
'land zonder hoop' dankzij Ne
derlands vernuft en Neder
lands geld van 'ontwikkelings
samenwerking' toch al rond
5000 km2 is ingepolderd. Zowat
twintig projecten wachten op
uitvoering.
Bij de inpolderingen in Bang
ladesh legt de financiële haal
baarheid de grenzen aan. „Het
is niet hetzelfde, werken voor
een rijk land als Nederland en
je inspannen voor een land als
Bangladesh dat volledig afhan-
kelijk is vanhet buitenland."
De maat is anders. „Je moet
hier afwegen welk belang je
waarmee beschermt. Je gaat,
om het duidelijk te maken, een
opbrengst van ƒ0,001 niet be
schermen met f 1.000." Dat be
tekent dat de maatstaf van bij
voorbeeld de Deltawerken in
ons land niet te hanteren is in
Bangladesh. „De Deltawerken
betekenen voor Zeeland en
Groningen een risico eens in de
4.000 jaar. Voor de Randstad is
dat zelfs een kans op een over
stroming in de 10.000 jaar. Wij
hier zijn al blij met een risico
beperking tot eens in de twin
tig, vijfentwintig jaar."
'Eurocontrol' werkt nauw
samen met de 'Bangladesh Wa
ter Development Board'
(BWDB, zeg maar rijkswater
staat van Bangladesh). Een
Van onze sportredactie
goRAGNA/ ZEIST - Ruud
Gullit is weer in actie ge-|
weest. Gisteren speelde de;
aanvoerder van het Neder
lands elftal drie kwartier
mee met zijn club AC Milan
in een oefenwedstrijd tegen
de amateurclub Soragna.
AC Milan won het partijtje me
9-0 bij rust was het al 5-0. Gul
lit scoorde, net als Van Basten
zuidoosten. Die dam zal de
enorme erosie - een meter kust
per dag slibt er weg! - stoppen
en door aanslibbing vlotweg
20.000 ha nieuw land opleve
ren."
Wat zo een aanwinst bete
kent in een land dat 110 miljoen
mensen moet herbergen op
bijna 143.000 km2 min of meer
bewoonbaar gebied, laat zich
raden. In ons land delen 15 mil
joen mensen ongeveer een-
vierde van dat oppervlak.
Een derde 'poot' van de
'Eurocontrol'-activiteiten is het
'Delta Development Project'.
Dit concentreert zich in het
zuidwesten, in de 'dode Delta'
van Bangladesh.
Alle drie deze projecten én het
Sandwip-plan richten zich op
de armsten van Bangladesh.
Op de mensen die echt niets be
zitten, de 'landlozen'. Zozeer
zelfs dat de donorlanden op ini
tiatief van Nederland de uit
voering van het grootscheepse
Sandwip-plan daarvan afhan
kelijk hebben gesteld.
'Nee.' Hard en onwrikbaj
'Of jullie geven als regeringi
garantie dat het project
ingevuld met name en u
tend met 'landlozen' of het ga
helemaal niet door', stelden)
geldschieters. Behalve Ne®
land zijn dat in dit geval Z»
den, Denemarken en Duitsland
In Arnhem zegt project-®
nager Ton Janssen: „Met 4
toewijzing van dit zogenaamd
kash-land aan de armsten is i
regering het formeel wel
Het is zelfs wettelijk va
legd dat het zo moet. Maar i j
wettelijk vastleggen en s
overheid garanderen dat i
wet dan ook wordt uitgevoai
zijn in dit land heel verscii
lende zaken." De grondeigem
ren, de uitbuiters in Dhaka zij:
voor de overheden veel te ts
langrijk dan dat ze dezen tege
zich in zouden durven nema
„Daarom moeten we blijvi
vechten. Om alstublieft volga
de wet te mogen en te kume
handelen." Het Sandwip-p»
jekt is voorlopig in de
legd. In afwachting van een Ét
slissing van de regering. Punten
Door Jacques Eestermans
De wedstrijd van de omstij
dit jaar in de Ronde van li
sluiting van de belangrijks
de 82ste editie van de Rond|
in stijl van een alleszins spi
Daarvoor ontbreken er op he'
km lange parkoers tusser
Como en de Noorditaliaanse in
dustriestad, met de venijnige
Madonna del Ghisallo (754 mes
ter), Valico di Esino Lario (1181
m.), Valico di Valcava (1336 m.
en Colle di Valpiana (989 m.) ali
de meest gevreesde hindernis
sen, te veel topfiguren uit he|
internationale prof peloton.
Een beeld dat in Banglades
goed voorbeeld van aangepaste
aanpak vinden we in noordoos
ten. De polders daar zijn zo om-
dijkt dat de voornaamste oogst
beschermd is. Tot in mei moet
de polder droog blijven.
Daarna mag het water komen.
Gewoon over de dijken heen.
De hoogte en zwaarte daarvan
is aangepast. „Efficiënt genoeg.
De kosten afgewogen tegen de
baten. Zelfs als we rekening
houden met tien procent schade
tengevolge van de overstro
mingen."
Een ander voorbeeld van
'aanpassen' zijn de 'hoefijzer
polders', meer westelijk. Daar
bij wordt de bedijking aan een
kant - stroomafwaarts - open
gelaten. Gevolg is dat hoog wa
ter de polder in kan lopen. „Als
we de dijk geheel dicht zouden
maken, zou dat teveel risico's
betekenen voor het land even
verderop."
Een tweede activiteit in Bang
ladesh van 'Eurocontrol' - een
normaal zakelijke onderne-
nog vaak te zien zal zijn.
ming, die in nog tachtig andere
landen actief is - is het 'Land
Reclamation Project', een land
winningsonderneming. De Ne
derlander Koen van der Werff
houdt er mede het roer recht.
Doel van dit project is aan
geslibd land aan de zuidooste
lijke kuststrook - de 'levende
delta' - in te polderen en zo snel
mogelijk, binnen twee, drie
jaar, bruikbaar te maken. Een
polder is nu klaar en 'bemand'
met voorheen landlozen. Twee
polders zijn in uitvoering.
In feite dienen deze drie pol
ders als proefprojecten. Voor
uitvoering (techniek) en invul
ling (wie halen we hoe erbij?)
van een kolossaal plan, de eer
ste grootschalige opzet in
Bangladesh. Het is enige tijd
geleden aan Nederlandse brei
nen - in eigen land een beetje
'uitgekeken' hebben ze in
Bangladesh een mooie, nieuwe
'speeltuin gevonden' - ontspro
ten: „We gaan een dam bouwen
naar het eiland Sandwip, twin
tig kilometer uit de kust in het
exclusieve domeskledin
CMSCA
BLACKY-MISS
l|J COLIfCTHIH
CLASH
Markt 4
Oosterhou.t tel
Door Eric Vrijsen
HIJ IS de levende legende
van de Chileense commu
nistische partij. Luis
Guastavino, voormalig
communistisch parlemen
tariër. De Chileense auto
riteiten beschouwen hem
als het brein achter de
aanslag op president Pino
chet in september 1986.
Weinig tegenstanders van het
Chileense regime worden zo
achterna gezeten als Guasta
vino. Toch toont de commu
nistische leider geen spoor
van angst tijdens het twee uur
durende gesprek dat ik samen
met een Spaanse verslaggeef
ster met hem kon voeren. De
ontmoeting vond plaats 'er
gens' in Santiago, in een ver
trek waarvan de ramen wa
ren gebarricadeerd met hou
ten schotten en ijzeren staven.
Luis Guastovino zou op
straat onmiddellijk worden
herkend. Hij is hoogblond,
zijn huid is spierwit, hij is
bijna een albino. Hoe slaagt
hij erin uit de handen van de
militaire politie te blijven?
Guastavino: „Ik bedien me
van veel methoden. Natuur
lijk wandel ik nooit door de
stad. Ik verplaats me alleen in
steeds verschillende auto's.
Mijn mensen weten me ver
draaid goed te vermommen.
Mijn haren worden geverfd,
ik krijg snorren opgeplakt, ik
moet watten achter mijn
wangen stoppen. En uiteraard
moet ik me regelmatig ver
kleden. Ik heb een heel team
van anonieme medewerkers
die voor mij zorgen. Ik ben de
tolk van een volk dat bereid is
geschiedenis te schrijven. Ik
kan dat zijn, omdat mensen
mij helpen onder te duiken.
Het hoofd van het militaire
tribunaal in Santiago heeft
vorige week gezegd dat er
nieuw" bewijsmateriuaal te
gen Guastavino is. Samen met
Volodia Teitelboim (die even
eens behoort tot de leiding
van de communistische partij
zou Guastavino het licht op
groen hebben gezet voor de
aanslag op 'Zijne Excellentie
generaal Pinochet'. Wat is er
waar van de beschuldigin
gen?
Guastavino: „Het is absurd
te zeggen dat ik direct betrok
ken was bij de aanslag. De
militaire rechtbank verwijst
naar een verklaring die ik
medio 1986 in Cuba heb afge
legd en waarin ik heb gezegd
dat alle middelen van strijd
De grote demonstraties in Chili betekenen nog niet dat de democratie terug is. - fotoap
Angst om herkend te worden is in Chili nog veel voorkomend.
tegen het regime geoorloofd
zijn."
Guastavino beschouwt de
aanslag op Pinochet overigens
wel als en strategisch juiste
beslissing.
„Pinochet is uniek. Als hij
zou zijn gedood zou hij niet
zomaar zijn vervangen door
een andere tiran. Het is moei
lijk je een andere dictator
voor te stellen. Een Franco,
een Somoza of een Pinochet
wordt niet ieder moment ge
boren."
„Ieder verzet roept repres
sie op. Door de aanslag op Pi
nochet is de gewelddadige on
derdrukking van het Chi
leense volk ontegenzeggelijk
toegenomen. De verzetsleiders
moeten hun acties afwegen
tegen de mogelijke gevolgen
van hun daden op de korte en
lange termijn. Het moment
waarop de aanslag plaats
vond, was een strategisch mo
ment. 1986 was het jaar van de
grote stakingen en protestda
den. Het leek in veel opzichten
een beslissend jaar te wor
den."
Guastavino wordt de 'grote
vis' van de communistische
partij genoemd. Zijn invloed
op de werkende bevolking is
groot. Miljoenen Chilenen za
gen aanvankelijk weinig heil
in het referendum dat door
Pinochet was uitgeschreven.
Ze aarzelden om zich in te
schrijven als kiesgerechtig
den, maar met name de op
roepen van Guastavino heb
ben ertoe geleid dat de bevol
king zich massaal liet regi
streren.
Denkt Guastavino dat de
militairen de uitslag van het
referendum zullen accepte
ren? „Signores! De vrijheid
krijgt men niet door erom te
vragen. De vrijheid moet be
vochten worden. Het strij
dende volk heeft Pinochet ge
dwongen het referendum uit
te schrijven. Voor Europea
nen is het Chileense fascisme
misschien moeilijk te begrij
pen. In uw werelddeel denkt
men nog steeds aan het fas
cisme van 40 jaar geleden. Het
actuele fascisme echter kiest
andere methoden. Het ver
bergt zijn ware gezicht achter
een democratisch masker.
Vergeet niet dat de wereld
klein is geworden. Wat in
Santiago gebeurt wordt bin
nen enkele uren wereldkun
dig gemaakt in Colombia, In
donesia, in Barcelona en in
Amsterdam... Ik hecht dan
ook weinig geloof aan de ver
klaringen van de Chileense
autoriteiten die de zoge
naamde toenadering van de
oppositie zoeken. Ik geloof wel
dat er een grote onenigheid is
in de top van het leger. Vele
hoge officieren - in de rang
van commandant en kolonel -
concluderen dat Pinochet hen
regelrecht naar de catastrofe
stuurt. Zij roeren zich echter
niet, omdat het Chileense le
ger gekenmerkt wordt door
een rigide discipline."
Hoe moeten de oppositie
partij hierop reageren? Steu
nen de communisten de moge
lij ke onderhandelingen tussen
de democraten en de legertop?
Guastavino: „Het grote strui
kelblok voor de democratie is
Augusto Pinochet. Hij moet
weg! Dat is de centrale doel
stelling. Wij willen steun ge
ven aan alle onderhandelin
gen tussen democraten en le
gerleiding, indien we daarmee
het aftreden van Pinochet
kunnen bespoedigen."
De democraten kunnen hun
onderhandelingspositie ver
stevigen door het volk te mo
biliseren, maar de christende
mocraten en socialisten zijn
beducht voor provocatie en
hebben het volk juist opge
roepen om niet de straat op te
gaan.
Guastavino: „Er zal minder
democratie zijn als het volk
niet de spreekbuis is van de
strijd. Geen land ter wereld
waar de vrijheid door iemand
anders is bevochten dan door
het volk. De afgelopen dagen
is in alle steden van Chili ook
gebleken, dat het volk on
danks alle oproepen tot
kalmte de straat opgaat. Pro
vocaties moeten worden ver
meden, maar het volk laat
zich zijn historische daad niet
afnemen."
„Het regime gebruikt zijn
propaganda om angst te
zaaien onder de leiders van de
oppositie. Vandaar dat de de
mocratische leiders instucties
geven die door het volk wor
den genegeerd. Het volk
neemt de juiste beslissing. Er
zal bloed vloeien. Maar de
weg die door het volk wordt
bewandeld, is de kortste weg
naar het einde van de terreur.
Wij communisten willen
evenals de christen-democra
ten en de socialisten een orde
lijke overgang naar de demo
cratie. Maar dat betekent niet
dat men de mobilisatie van
het volk een halt kan toeroe
pen. Een volk in aktie is een
gigantische spier. Dat zien wij
in de geschiedenis van de vol
ken."
Thans vraagt het volk om
gerechtigheid. In de straten is
te horen dat degenen die de
mensenrechten hebben ge
schonden, moeten worden ge
straft. Vindt Guastavino dat
de beulen en hun opdrachtge
vers moeten worden veroor
deeld? Ook als daardoor de
onderhandelingen met de mi
litairen worden bemoeilijkt?
„Sommige willen de bloe
dige terreur vergeten en wil
len een pardon afkondigen.
Wij zijn het daar niet mee
eens. Wij willen een democra
tie waar geen gevoelens van
haat en wrok meer bestaan.
Daarom is het niet alleen cor
rect, maar ook gezond dat er
recht wordt gesproken. Ook in
dit opzicht dicteert het volk
wat er moet gebeuren."
Zijn eisen tot mobilisatie van
het volk en zijn eis tot het
voeren van processen tegen de
folteraars, wil Guastavino in
geen geval inslikken. Op an
dere punten toont de commu
nistische strijder echter een
grote inschikkelijkheid. Hij
verklaart zich voorstander
van een 'Chileense perestroj
ka'.
Guastavino: „Het gaat er
niet om nu al een toekomstige
orde te formuleren. Er moet
eerst democratie zijn. Wij
communisten willen opgaan
in de eenheid van de demo
cratische krachten. Wij willen
geen sectarisme, niemand is
de exclusieve eigenaar van de
waarheid. In plaats van het
socialistische experiment dat
Salvador Allende wilde reali
seren, moet een democratisch
experiment komen. Nieuwe
politieke formules zijn nodig
De tragedie van dit land is het
overdreven ideologiseren
Daarom moeten we ons zoveel
mogelijk van onze ideologie"
ontdoen. Een toekomstige re
gering moet zijn basis vinden
bij links, het centrum en wel
licht bij democratisch rechts.
Om limonade te drinken is het
niet nodig revolutionaire
koorts te hebben!"
De ontwikkeling van Chili
is een ladder. Wie de hoogste
trede wil bereiken, moet eerst
zorgen dat hij op de eerste
trede staat. En die eerste trede
is het vertrek van Pinochet.
Al het andere is daaraan on
dergeschikt.
De top-drie in het FICP-klas-
sement, Sean Kelly, Stever'
Rooks en Adrie van der Poel!
laten de laatste mogelijkheid
NOVARRA (AFP/SID)
Rolf Gölz, kopman uit de
wielerploeg van Jan Raas
heeft zijn topvorm voor de
tweede keer in 48 uur be
vestigd. Na de winst in Mi-
laan-Turijn dinsdag, gingl
de Westduitser donderdag i
als eerste over de streep ir
de Ronde van Piemont, eer
rit over 196 kilometer in de
omgeving van Novarra.
Sinds half september behaalde'
Gölz zijn vierde grote overwin-
hing, na Parijs-Brussel, de
Ronde van Ierland en Milaan-
Turijn.
Kwam hij dinsdag na eer
ontsnapping alleen aan, twee
dagen later was Gölz de snelste
in een kopgroep van elf, die ns
120 kilometer was ontstaan. De
Italiaan Bugno, winnaar ii
1986 van de Ronde van Pie-
mont, de laatste voorberei
dingswedstrijd op de Ronde
van Lombareiije (zaterdag)
Werd tweede.
Uitslag: 1. Gölz (WD1) 196 kilome
wr in 4 uur, 31 minuten en 6 seco"
Mn, 2. Bugno (Ita), 3. Lietti (Ita)
«jagnago (Ita), 5. Delion (Fra),
van Lancker (Bel), 7. Dubois (Fra)
Eemarciiand (Fra), 9. Duero
uved) io. Robeet (Bel), allen zelfd-
"10 als Gölz.
Twee van de zeven koplo
Pers, Rob Clerc en de Sov
Jet-speler Valneris, hebbel
'n de tumultueus begonnei
derde ronde van het we
reldkampioenschap dam
men in Paramaribo op
hieuw winst laten aanteke
hen. Zij hebben thans sa
then de leiding. Rob Cler
Afsloeg de Costaricaa
Wallen, terwijl de jeugdig!
Sovjet-grootmeester Valne,
js iets te sterk was voor d
^inamer Alfaisie. Beide
ebben nu vijf punten,
hieer dan het achtervolgen
quintet.
^-wereldkampioen Ton Sil
kwam ook een pur
Pe!J PP het leidende duo. 1
j P. Positioneel duel met Her
v„ k vah der Zee kwam hij ni
verder dan remise. „Ik had
n, te voren rekening m<
seriouden een punt aan hei
