Val di Fassa: modern ski-gebied in Italië
»ave over
en '88/'89
egels voor
rgebieden
Informatie
Wintersport ook
voor diabetici
ren wordt
groter
Er zijn nog rustige
plekjes in
Europese sneeuw
GEZELLIGE SFEER IN DE MEESTE PLAATSEN
M
ff STEM CONSUMENT VRIJDAG 14 OKTOBER 1988
WINTERSPORT MET INDRUKWEKKENDE ACHTERGROND
Eigen vervoer
Prijzen
IN KALS AM GROSSGLOCKNER
Tunnel
Gaaf
Wild
Gegevens
poor fci"
i, de laatste ski-mode en alles
vinden in 'Ski '89', een speciale
jges opgenomen van de beste ski-
innen met kinderen, voor verge.
jim aandacht aan de wintersport,
n de nieuwe trends in langlauf en
IWB-kantoren te koop, maar ook
ƒ6,50.
ïgroep heeft een aantal spelregels
anneer men zich aan de volgende
de natuur voorkomen worden.
,eprepareerde pisten en uitgezette
schade aan de vegatatie en versto-
eden.
Deze is bijzonder gevoelig voor
it weinig sneeuw vanwege schade
ngen waarop de dieren hun karige
ocht het doel kan bereiken via hel
ed voor dieren.
of piste. Honden storen het wild.
en van dieren.
ïermd zijn.
blikjes en andere rommel in de
s.
's avonds. Vooral dan brengt men
i van het openbaar vervoer in
•leerproblemen en vermindert de
en langs de loipe en piste en
Wie in Nederland 'wintersport' zegt,
denkt daarbij in de eerste plaats aan
Oostenrijk. Dat is bet land waarheen de
meeste Nederlandse wintersporters trek-
van oudsher al. Niet verwonderlijk dat het aan-
bestemmingen naar dit land ook dit jaar weer
luchtig is uitgebreid.
is Oostenrijk niet het land met de meeste ski-
nogelijkheden. Komt het daarop aan dan staat
'rankrijk veruit aan de kop. Het land van Ma-
nanne telt ongeveer 450 skigebieden, zo'n beetje te
aden in elk gebergte dat het land heeft, en dat
ju et nogal wat. Van de Vogezen in het noordoos-
(j, (vanuit Zuidwest-Nederland per auto in zo'n
Icine vijf uur bereikbaar) tot de Pyreneeën in het
uiden.
Ijmen bestrijken de skigebieden een oppervlakte
ran rond 1.200 vierkante kilometer, wat dertig pro-
ent is van alles wat de wereld op dit vlak te bieden
wft. Ter vergelijking: Oostenrijk beschikt over
oud 800 vierkante kilometer skigebied en Zwitser-
over rond 850 vierkante kilometer.
)e Fransen zelf onderkennen het reusachtige po
litieel van hun wintersportgebieden. Kosten noch
ooeite worden daarom gespaard ze aan de eisen
I;, jijds aan te passen of te houden. Rond vierdui-
tnd liften brengen de ski-liefhebber naar de pis-
g, die in tal vn variaties voorhanden zijn. En waar
leeuw-onzekerheid bestaat worden moderne tech-
lieken ingeschakeld. Want de infra-structuur (ho
ds, vakantiehuizen, campings, winkels, zwem- en
sbanen, disco's, etc.) mag nog zo goed zijn: een
eiste vereiste voor wintersport is sneeuw. En hon-
trden sneeuwkanonnen zorgen er dan ook voor
moeder natuur een handje wordt geholpen als
et seizoen daar is en de sneeuw het laat afweten.
[nikje
[et meest aan de weg in Frankrijk timmeren uiter-
de in de noordelijke Alpen gelegen winter-
portgebieden. Zij kunnen'-terecht- wijzen op hun
wintersportplaatsen, de langste pistes, hun
ooadain vertier, en ga zo maar door. Niettemin
lordt het merendeel van de Franse stations geken-
nerkt door een familiale sfeer.
hoewel het merendeel van de Nederlandse win-
iportgangers richting Oostenrijk/Zwitserland
rekken komt toch bij menig liefhebber een instem-
d knikje als je praat over de mogelijkheden
Les Portes de Soleil (Chêtel, Morzine, Avo-
liaz) of een (moeilijk) gebied als Alpe d'Huez.
igend is het daarom dat steeds meer Franse
«stemmingen in de boeken van de toeroperators
i. Elke organisatie heeft er wel een aantal.
:n niet dagelijks ontwikkeld, maai
anisatie van Arke Reizen, heeft tocl
toegevoegd,
zijn van een auto, maar wel een rijbe-
Bijkheid om een hotelarrangement te
aüt de woonplaats in Nederland.
Nissan Sunny of Ford Escort)
sen in Nederland worden afgehaald,
•adio, jetbag (skikoffer op het dak),
zekerd.
igt bij gebruik door vier personen
brandstof niet meegerekend) en bij
ende winter twee programma's op de
:n naar Egypte, Israël, India, Amen-
en Afrika. Daarnaast zijn de popu-
ïgebracht in een gids met veel aan-
en over bijvoorbeeld skiguiding. Op-
emde NON-aanbiedingen en dat
der dan 300.- een week naar de
tte gekozen worden uit drie soorten
I groepsreizen), Private (onderscheidt
Vdere aanbieders) en Activa (actieve
zegt Hotelplan-directeur Frans van
in Italië of Canada ontdekt en
adorf in de winter of Lloret de Mat in
a. heliskiën in Canada aan. De keus
istenrijk het grootst. Zwitserland, I(a"
komen veel minder aan bod.
tie-programma aanzienlijk uitgebreid
jn nu zelfs in aparte gidsen onderge-
erverdeling te maken in 3 categorien
voor jongeren van 17 t/m 20 jaar
ditionele NBBS arrangementen en
eus, zowel in bestemmingen, vervoer-
ginners tot en met gevorderden. Daar-
ttieprogramm's, variërend van een
itie tot en met de beklimming van
ount Ararat.De prijzen variëren v
ihann in Tirol per eigen auto tot zon
Turkije voor de ski-expeditie op
van
S3
in van der Helm
Frankrijk grootste ski-land
Voor het eerst kunnen nu ook vakantiereizen per
trein naar Frankrijk gemaakt worden. Het Neder
landse Trans, dochteronderneming van de Neder
landse Spoorwegen, en het Belgische Railtour heb
ben dit jaar voor een flink aantal Franse winter
sportbestemmingen in hun programma opgeno
men. (Haut)-Savoie, de Alpen van Dauphiné en de
Franse Pyreneeën zijn enkele van de bestemmin
gen.
Het primaat van treinvakanties, dat tot voor kort
de Franse spoorwegen opeisten, is hiermee door
broken. Voor mensen die een hekel eraan hebben
om 's winters in de bergen met hun eigen auto te
rijden kan de trein een uitkomst bieden. Waarbij
wij de Zeeuws-Vlamingen en Westbrabanders erop
wijzen dat als zij voor Railtour kiezen een (lange)
omweg onnodig is. Zij kunnen hun vakantie begin
nen op elk station langs de Belgische grens. De
Belgische wintersporttreinen vertrekken alle uit
Brussel.
Het is uiteraard onmogelijk alle Franse bestem
mingen de revue te laten passeren. Maar zelf iets
uitzoeken is altijd leuk en elk reisbureau kan de
helpende hand bieden.
Wil men zich globaal oriënteren dan is het Frans Na
tionaal Verkeersbureau, Prinsengracht 670 in Amster
dam (020-203141) het aangewezen adres.
Ook dit jaar heeft de ANWB weer spe
ciale brochures voor wintersporters sa
mengesteld.
Niet alleen zijn er kaarten met aanbe
volen routes naar de wintersportgebieden in Oos
tenrijk, Frankrijk, Zwitserland, Noord Italië en
Zuid Duitsland, ook geeft de ANWB drie erg over
zichtelijke brochures uit over de wintersportgebie
den in Oostenrijk, Zwitserland/Duitsland en
Frankrijk/Italië.
In deze brochures kan men alles vinden over de
hoogte van de plaats, de maximale hoogte van het
skigebied, aantal liften, de mogelijkheden voor al
pine skiërs, lauglaufers en wandelaars, terwijl ook
aandacht is besteed aan aktiviteiten voor kinderen.
Ski-lift tegen een machtige berg in Alpe d'Huez.
Uw Rein van der Helm
Midden in de imposante Dolomieten, het
op de Oostenrijkse Bergen aansluitende
Noorditaliaanse gebergte, ligt diep ver
scholen tussen machtige toppen Val di
'«ssa (het Fassa-dal). Eeuwenlang moeilijk bereik-
Mr voor de directe omgeving, met het gevolg dat
bewoners er nog steeds een zeer oude lokale taal
Wen, het Ladinisch.
een halve eeuw was het gebied een vaste stek
'tor niet zulke grote aantallen, vooral Italiaanse,
Ji-liefhebbers die het gebied hadden leren kennen.
Wds een jaar of tien echter heeft ook de Neder-
(en Belgische) wintersporter het dal ont
telt.
k de laatste vijf jaar is Val di Fassa echter uitge
joeld tot een der best uitgeruste ski-gebieden van
met imposante kabelbanen. Zo kan men in
een van de ruim tien dorpen in het Fassa-dal,
•et honderd man tegelijk in sneltreinvaart naar
wven. 6
de natuur een handje te helpen worden meer
driehonderd sneeuwkanonnen ingezet, waar-
het mogelijk is sneeuwzeker te zijn van (dit
9f) 20 december tot eind april/begin mei.
d' Fassa valt grotendeels in twee stukken uit-
i. een van Vigo tot Canazei en het tweede ge-
'e van Moena tot San Pellegrino. Door het dal
met vaste regelmaat de skibussen, onderweg
'klanten oppikkend. Voor wie met eigen auto op
-tie gaat, zijn tal van parkeerplaatsen bij de
■en beschikbaar.
s totaal telt het gebied 103 liften en ruim 200 kilo
tor pistes. Het merendeel van de pistes is licht
'Jtoddelzwaar en dus goed geschikt voor begin-
en gemiddelde skiërs. Wie daarop uitgeken
kan zich op voorhand ook de Superski-pas
jtohaffen en dan staan 457 liften en 1050 kilo-
ei skipistes-ir1 de omliggende gebieden tot be-
I, baarbij voor de liefhebbers ook een
f ware pistes
230 de langlaufer is uiteraard gedacht. Er
het dal 70 kilometer goed verzorgde loipes
eers beschikking.
'jzonderheid zij nog vermeld dat men in Val
di Fassa ook 's nachts kan skiën op verlichte pistes.
Daarnaast kan de ijshockeyliefhebber er zijn hart
ophalen want in het ijsstadion treedt regelmatig de
plaatselijke ploeg aan, die in de eerste liga van de
Italiaanse competitie speelt. En over de après-ski
behoeft men zich weinig zorgen te maken. Het is
er!
In het dal zijn diverse skischolen. De meeste ski-le
raren spreken naast hun eigen talen (Ladinisch en
Italiaans), ook Duits. Niet zo verwonderlijk want
de provincie Trentino grenst aan het Duits-spre
kende Zuid-Tirol.
Logiesmogelijkheden zijn er te kust en te keur. Ho
tels en pensions in diverse prijsklassen in de ver
schillende plaatsen zoals Moena, Soraga, Vigo,
Pozzo di Fassa, Pera, Campitello, Canazei. De
Terrasje in Alpe d'Huez, vrijwel ingebouwd in de geruimde sneeuw, foto's nationaal frans verkeersbureau
meeste hotels bevinden zich in Vigo en Pozza.
Sommige van die dorpen zijn uitgegroeid tot mo
derne wintersportplaatsen, anderen hebben nog
weinig van hun eeuwenoude uiterlijk prijsgegeven.
Voorzover bekend heeft van de Nederlandse toer
operators alleen Hotelplan Vigo di Fassa in zijn
wintersportprogramma opgenomen. De vakantie
ganger reist dan met eigen vervoer. Prijs hotel op
basis van half pension (zeven nachten) 392-672
gulden per persoon. Wie een kant-en-klare treinva-
kantie prefereert is aangewezen op het Belgische
Rail tour (660 tot 1000 gulden voor reis en zeven
daags verblijf, inclusief maaltijden).
Val di Fassa is per auto te bereiken via de autoweg
München-Innsbruck-Brenner-Bolzano. Dan afslag
Ora nemen. De laatste uren rijdt men via de goed
onderhouden Dolomietenweg richting Val di Fas
sa. Dit laatste stuk voert door een imposant ge
bergte. Al bij al een hele reis maar het is de moeite
waard.
Per spoor rest men het gemakkelijkst tot Bolzano.
Vandaar is het met de lijnbus nog 45 kilometer.
Hotels: 7 dagen, half pension. Afhankelijk van sei
zoen van ongeveer 320 gulden (één-ster-hotel) tot
ruim 1000 gulden (vier-sterren hotel) per persoon.
Ski-lessen: Groepscursus, 6 dagen, twee uur per
dag: plm. 100 gulden.
Ski-passen: Val di Fassa: 6 dagen: hoogseizoen
(7/2-4/4): Volwassenen: plm. 240 gulden; kinde
ren: plm. 165 gulden. Superski-pas: Volwassenen:
plm. 260 gulden; kinderen: plm. 180 gulden.
Informatie over de uitgebreide mogelijkheden van Val
di Fassa is te verkrijgen bij het Italiaans Verkeersbu
reau, Stadhouderslaan 3, Amsterdam, tel. 020-168244.
Door Rein van der Helm
Dank zij de jonge Sepl Rogl (16) en zijn Nederlandse
coiTespondentievriendje Bas kunnen thans diabetici (en
hun ouders of partners) met een gerust hart in de omge
ving van de Grossglockner -met 3.798 meter de hoogste
berg van Oostenrijk- gaan wintersporten.
Peter Rogl, de vader van Sepl, is eigenaar van hotel Taurerwirt en
kennelijk een gastvrij man. Zijn zoon correspondeert lustig met di
verse vriendjes in vooral Nederland en België en bij tijd en wijle
mag hij van zijn vader vriendjes uitnodigen voor een verblijf. Zo
doende kreeg ook Bas een uitnodiging.
„Maar", zegt Peter Rogl, „Bas moest de uitnodiging afslaan omdat
hij diabeticus is. Daar hebben we toen een mouw aangepast maar
de komst van Bas heeft ons toch aan het denken gezet. Wij zijn
toen tot het besef gekomen wat voor vrees diabetici weerhoudt om
op vakantie te gaan. En zijn wij toen pas gaan waarderen wat het
betekent om onbekommerd te kunnen eten en drinken. Diabetici
moeten altijd oppassen en strikte richtlijnen volgen. Nu is in onze
keuken een diëtiste aangesteld. Met het gevolg dat ook de gewone
maaltijden nu evenwichtiger zijn samengesteld".
Is een goed hotel een eerste vereiste als je lekker wil wintersporten,
zonder prima omgeving kan dat natuurlijk niet. En die prima om
geving biedt Kals zonder meer. Het dorp ligt op 1325 meter hoogte
aan de zonnekant van de Grossglockner. Een berg van importan
tie, die met zijn collega's Grossvenediger (3674) en Dreiherren-
spitze (34449 meter) de Hohe Tauern Süd vormt, het dak van Oos
tenrijk.
Kals am Grossglockner ligt niet zover van de Italiaanse Dolomie
ten. In een gebied dat lang was afgesloten door tientallen bergen
van meer dan drieduizend meter. Tot 1968 was de streek alleen be
reikbaar via Italië of een kilometerslange omweg via Heiligenblut.
Sinds 1968 is het gebied ontsloten door de Felbertauerntunnel en -
weg, met de auto te bereiken via Salzburg-Mittersill-Matrei.
Sneeuwkettingen niet vergeten!
Een gebied dat laat tot ontwikkeling komt heeft toeristisch gezien
voor- en nadelen. Er zijn in Kals en omgeving geen tientallen ka
belbanen en skiliften te vinden en er heerst geen uitbundig uit
gaansleven, dit voor diegenen die tijdens hun wintersport graag
uitbundig stappen. Er is een discotheek, dat wel. En verder diverse
gezellige Weinstubes.
Joseph Oberlohr van het plaatselijk bureau voor toerisme is daar
niet rouwig om. De bergroute Glocknerblick en de drie sleepliften
zijn volgens hem precies wat Kals nodig heeft. „Door de eeuwen
lange ontoegankelijkheid heeft het leventje hier zijn gangetje ge
gaan. Daaraan is anno 1988 nog niet zoveel veranderd. We hebben
nog een volledig gaaf gebleven natuur en het Kalser leventje is nog
doordrongen met traditionele waarden als geloof, gastvrijheid en
vriendelijkheid".
Een natuur die men kan beleven tijdens begeleide ski-tochten of op
een wekelijks uitstapje (met de sneeuwschoenen aan) richting wild-
voederplaatsen en berghutten met onderweg een picknick en een
kampvuur. „Een afwisseling met het skiën en langlaufen", zegt Pe
ter Rogl, die het idee overigens weer van zijn zoontje kreeg die met
zijn vriendjes eens wat anders wilde.
Wandelaars komen in Kals goed aan hun trekken. De 250 kilome
ter winterwandelwegen in het wijdse Kalsertal worden goed onder
houden en na een wandeling kan men met slee weer naar verblijf
plaats of vertrekpunt worden teruggebracht. Ook voor langlaufers
zijn over 15 kilometer loipes goede voorzieningen aangebracht. En
de skigebieden in de nabijgelegen Schober-, Glockner- en Granat-
spitze-gruppen bieden in feite onbegrensde mogelijkhden voor al
pine-ski. Beginnelingen, gevorderden en specialisten kunnen er
hun hart ophalen. De laatsten kunnen, onder begeleiding van erva
ren Kalser gidsen, echte bergtochten maken, waarbij ook wordt
binnengedrongen in de witte stilte en rust van de bergreuzen.
Alpine: Sleep- en stoeltjesliften, vijf afdelingen (groot ski-gebied in
onmiddellijke omgeving van Kals); vier geprepareerde loipes 15 ki
lometer,
Verblijfsmogelijkheden: hotel, Gasthof, pensions met ontbijt, ge
meubileerde kamers, vakantiewoningen. Een week skiën inclusief
skipas, afhankelijk van gekozen verblijfsmogelijkheid van 275 tot
750 gulden.
Ski-lessen: zes-dagen kaart (vier uur per dag): plm. 160 gulden
Ski-lessen: zes-dagen kaart (twee uur per dag): plm. 125 gulden
Ski-kleuterschool vanaf drie jaar: zes dagen (met eten): plm. 200
gulden. Derde kind uit een gezin gratis.Huur alpineski's: maximaal
plm. 11 gulden per dag.
Begeleide skitochten, zowel voor beginners als gevorderden.
Huur schoenen: maximaal plm 4 gulden per dag.
Langlaufuitrusting: plm. 11 gulden per dag
Informatie: Oostenrijks Verkeersbureau, Singel 464, Amsterdam. Tel.
020-129682.
Fremdenverkehrsverband, A-9981, Kals am Grossglockner, Oostenrijk.
Met sneeuwschoenen en Peter Rogl als gids naar de voederplaatsen
van het wild bij Kals.
Twee skigebieden in Stiermarken, bieden - zeker
buiten bet weekeinde - nog mogelijkheden om
volop van de sfeer in de sneeuw te genieten. Bij
Haus Haas in het Lachtal en het skigebied bij
Haus im Ennstal met plaatsen als Hochkönig en
Dienten bieden de wintersporters nog altijd veel
ruimte.
Het fascinerende Ober-Engadin is een van de 'ge
heime tips' die ANWB-wintersportspecialist Hans
de Looij geeft, wanneer aan Zwitserland als win
tersportvakantieland wordt gedacht.
Groter is zijn aanbod wanneer aan Noord-Italië
wordt gedacht. Voor skiërs: de Kronplatz bij Brü-
neck in het Pustertal en Corvara in Alta Badia.
Voor langlaufers zijn er deze winter ook nog onge
kende mogelijkheden in het Pustertal vlakbij de
Oostenrijkse grens. Dobbiaco moet als centrum ge
zien worden. Noordoostelijk van Trento, in Val di
Fiemme, komt men ook nog maar weinig Neder
landers tegen.
Frankrijk heeft de laatste jaren een groot aantal
bekende trekpleisters gekregen. Nog altijd vergeten
is het gebied van Carroz d'Araches waar alpine
skiërs de ruimte hebben. In het centrum van de
Vogezen ligt Le Bonhomme; een verhoudingsge
wijs stil langlaufgebied met nagenoeg ideale om
standigheden.
Sneeuwvakantie met een indrukwekkend gebergte als achtergrond in Val di Fassa.
May Way kan nu ook gekozen wor
ment.
Wintersportaktiviteiten, en vooral het al-
pine skiri en het langlaufen, staan de laat-
ste jaren zo sterk in de belangstelling, dat
de pisten en loipen overvol dreigen te ra-
en.Vooral in het Oostenrijkse Tirol is het vaak een
nikte van belang en worden de skiërs in het hoog-
iizoen geconfronteerd met behoorlijke lange
wachttijden bij de liften.
te Oostenrijk kent nog altijd een aantal plekjes
«aar het in de regel rustig is. Aan de grens van het
Salzburgerland en Oberöstereich is bijvoorbeeld de
iiregion Dachstein-West te vinden. In plaatsen
lis Russbach, Annaberg en Gosau is het nog niet
a druk. Vlak bij de Tauerntunnel kunnen de lang-
aufers nog heel gemakkelijk uit de voeten in het
je gebied van Lungau met de plaatsen Ma-
apfarr, St. Michael en Mautendorf.
