ANWB-uitgave over
het skiseizoen '88/'85
Aantal spelregels voor
witte natuurgebieden
Hotelplan geeft op voorwaarden geld terug na ongeval
Voor jongeren wordt
keus steeds groter
Er zijn nog i
plekjes in
Europese sn
Extra verzekering blijft een noodzaak
Wintersport vlak
bij huis: weinig
sneeuwzekerheid
IN BULGARIJE ALTIJD SNEEUW EN ALTIJD ZON
DE STEM CONSUMENT VRIJDAG 14 OKTOBER 1988 S2
Knikje
SAUERLAND OF EIFEL
Harz
Ardennen
Hotelbedden
Verboden
Risico
Zon
Niet alles
Tips
Discoreizen
NBBS
Overvol
Folders
Nieuwe wintersportbestemmingen, de laatste ski-mode en
over ski-materiaal. Dat alles is te vinden in 'Ski '89', een
uitgave van de ANWB.
In dit magazin zijn ook reportages opgenomen van de beste ski
oorden in Europa voor zowel gezinnen met kinderen, voor
vorderde skiërs en beginners.
Daarnaast besteedt 'Ski '89' ruim aandacht aan de winterspor,
mogelijkheden dichter bij huis; aan de nieuwe trends in langlauf g,
aan snowboards en monoski's.
'Ski '89' is niet alleen op de ANWB-kantoren te koop, maar et,,
in de losse verkoop. Het blad kost 6,50.
kleine
De Stichting Nederlandse Milieugroep heeft een aantal sp
voor de bergen samengesteld. Wanneer men zich aan de v<
zaken houdt, kan veel schade aan de natuur voorkomen worden.
Blijf zoveel mogeüjk op de geprepareerde pisten en uitgezeiit
routes. Daarmee voorkomt men schade aan de vegatatie en
ring van het wild in hun rustgebieden.
■Ski niet in de jonge aanplant. Deze is bijzonder gevoelig vq
schade.
■Vermijd skiën op plekken met weinig sneeuw vanwege
aan de onderliggende vegetatie
■Vermijd sneeuwarme zuidhellingen waarop de dieren hun karig
kost bijeen zoeken.
■Vermijd het bos als u op een tocht het doel kan bereiken vialj
open terrein. Het bos is rustgebied voor dieren.
■Laat geen honden op de loipe of piste. Honden storen het wild.
■Blijf ver weg van voederplaatsen van dieren.
■Maak geen lawaai in de natuur.
■Ski nooit in gebieden die beschermd zijn.
■Gooi nooit papier, plastic, blikjes en andere rommel ia
sneeuw. Neem dat mee naar huis.
■Ski niet in de schemering of 's avonds. Vooral dan brengt met
het wild aan het schrikken.
■Maak zoveel mogelijk gebruik van het openbaar vervoer in
skigebied. Het voorkomt parkeerproblemen en vermindert
luchtverontreiniging.
■Lees de natuurinformatieborden langs de loipe en piste en vol
de aanwijzigingen op.
pESTEMCONSUf
Door Rein van der Helm
Wie in Nederland *w
denkt daarbij in de
Oostenrijk. Dat is het I
meeste Nederlandse wii
ken, van oudsher al. Niet verwondt
al bestemmingen naar dit land c
duchtig is uitgebreid.
Toch is Oostenrijk niet het land n
mogelijkheden. Komt het daaro
Frankrijk veruit aan de kop. H*
tianne telt ongeveer 450 skigebied
vinden in elk gebergte dat het la
ajn er nogal wat. Van de Vogezen
[en (vanuit Zuidwest-Nederland
vijf uur bereikbaar) tot de
ruiden.
Samen bestrijken de skigebieden
van rond 1.200 vierkante kilomete
jent is van alles wat de wereld op
beeft. Ter vergelijking: Oostenri
rond 800 vierkante kilometer skig
[and over rond 850 vierkante kilor
De Fransen zelf onderkennen he
tentieel van hun wintersportgebier
moeite worden daarom gespaard
des tijds aan te passen of te houdt
zend liften brengen de ski-liefhet
les, die in tal vn variaties voorhan*
sneeuw-onzekerheid bestaat word'
nieken ingeschakeld. Want de ini
Iels, vakantiehuizen, campings, w
ijsbanen, disco's, etc.) mag nog 2
eerste vereiste voor wintersport is
derden sneeuwkanonnen zorgen
dat moeder natuur een handje wt
bet seizoen daar is en de sneeuw h
Het meest aan de weg in Frankrijl
aard de in de noordelijke Alpen
sportgebieden. Zij kunnen' -terect
jrote wintersportplaatsen, de lar
mondain vertier, en ga zo maar
svordt het merendeel van de Frans
merkt door een familiale sfeer.
En hoewel het merendeel van de
tersportgangers richting Oosten
trekken komt toch bij menig liefh*
mend knikje als je praat over
van Les Portes de Soleil (Chite
riaz) of een (moeilijk) gebied als A
Verheugend is het daarom dat st<
jestemmingen in de boeken van
rijken. Elke organisatie heeft er
In de jongeren-programma van May Way kan nu ook gekozen uw-
den voor een auto/hotel-arrangement.
jgj W intersportaktiviteiten
BS pine skiii en het langlai
ste jaren zo sterk in de
de pisten en loipen ove
ten.'Vooral in het Oostenrijkse Ti
drukte van belang en worden de
seizoen geconfronteerd met
wachttijden bij de liften.
Maar Oostenrijk kent nog altijd
waar het in de regel rustig is. Aa
Salzburgerland en Oberöstereich
skiregion Dachstein-West te vii
als Russbach, Annaberg en Gos
zo druk. Vlak bij de Tauerntunnt
laufers nog heel gemakkelijk uil
zonnige gebied van Lungau met
riapfarr, St. Michael en Mautend
Skiën voor een habbekrats
Ongetraind of slecht getraind met wintersportvakantie gaan, kan grote gevolgen hebben. Het risico dat men op de pisten een been- en/of armbreuk oploopt is
in ieder geval niet ondenkbeeldig en ook langdurige, pijnlijke spierverrekkingen worden in de regel ingeleid door ongetraindheid van het lichaam.
Wanneer men zich goed op de wintervakantie heeft voorbereid, dan dekt Hotelplan het risico van een toch mislukte sneeuwvakantie wanneer een arm of een
been wordt gebroken. Als eerste Touroperator in ons land betaalt Hotelplan de volledigê reissom aan de wintersporter terug.
De wintersporter moet dan wel aan enkele regels voldoen. Op de eerste plaats moet men minimaal 15 ski-aerobic trainingen (op 250 lokaties in Nederland te
volgen) hebben bezocht. De 'gipspreventie-formule' is ook alleen van kracht wanneer een annuleringsrisico-verzekering is afgesloten en de ski's, waarmee men
naar de pisten gaat, door een erkende sportzaak zijn afgesteld.
Door Jack Arentsen
Het Waldecker Upland is het skigebied van Willin
gen. Op de top van de Ettelsberg die bereikt wordt
via een 1400 meter lange tweepersoons-stoeltjes-
lift, zijn 12 sleepliften beschikbaar om een hoogte
van ruim 800 meter te bereiken.
Saueriand is net als de Eifel en de Ardennen een
ideaal gebied voor langlaufers. In het Saueriand is
Schmallenberg tot een echt langlaufcentrum uitge
groeid. Op de Schmallenberger Hohe zijn fraaie
loipen met hoogteverschillen tot 120 meter.
In de Harz zijn de berghellingen vrij steil met de
726 meter hoge Bocksberg bij Goslar als belang
rijkste trekpleister. De Hahnenklee is via een kabi-
nebaan en twee sleepliften bereikbaar. Via vijf af
dalingen is het dal bereikbaar. De Wurmberg biedt
alpine-skiërs in Braunlage de mogelijkheid om op
de lange latten te staan. Braunlage heeft een kabi-
nebaan en vier sleepliften. Voor langlaufers is er
een schitterende loipe van 10 km lengte.
St. Andreaberg is in de Harz in de regel één van de
gebieden waar men het langst van de sneeuw kan
profiteren.
Ondanks het feit dat ook in de Eifel de sneeuw
lang kan blijven liggen, heeft deze streek zich nooit
echt in wintersportaktiviteiten gespecialiseerd. Het
aantal liften en pisten is gering, terwijl er ook wei
nig vertier in de avonden is. Vlak bij Monschau ligt
het gehucht Rohren met nog enige mogelijkheden
voor de skiërs. Voor langlaufers is er overdag veel
meer te beleven in de Eifel; de loipen op het For
mule 1-circuit op de Nürburgring is een ware bele
venis.
Het hoogst gelegen en meest ideale skigebied van
de Eifel ligt op 421 meter in het Hellenthal. Het
meest sneeuwzekere gebied in de Eifel is in de om
geving van Prüm gelegen.
Ondanks het feit dat men in de Ardennen al jaren
lang bezig is met de ontwikkeling van de ski-sport,
een echt hoge vlucht hebben de wintersportaktivi
teiten nog altijd niet genomen. Malmedy, het
dorpje Bévercé, Eupen, Francorchamps, Nidrum-
Elsenborn, Spa, Robertville, Manderfeld, Trois-
Ponts en Lierneux hebben tot nu toe de meeste be
langstelling naar zich toegetrokken in de provincie
Luik. De afdalingen zijn vaak kort en de wachttij
den bij de liften (zeker in het weekeinde) daarente
gen erg lang.
In België heeft men de laatste jaren vrij veel
sneeuwkanonnen in gebruik genomen, maar ook
dat heeft er nog niet toe geleid dat men in provin
cies als Luik, Luxemburg en Namen, een vrij con
stante stroom wintersporters kan verwachten. Ba-
raque de Fraiture is met 625 meter de hoogst gele
gen Belgische 'wintersportplaats'. Drie liften geven
toegang tot eenvoudige afdalingen waarvan de
langste 700 meter is.
Net als in het Saueriand, de Harz en de Eifel, bie
den natuurlijk ook de Ardennen aan de langlaufers
veel bewegingsplezier.
Door Kees den Exter
Dat Bulgarije als wintersportland in ons
land onbekend en weinig populair is, laat
zich gemakkelijk verklaren. Per auto is
de reis véél te ver voor een lekker weekje
skiën en wie er desalniettemin naar toe wil, is dus
aangewezen op het vliegtuig. Dat maakt een winter
sportvakantie in het Balkanland op het oog duur.
Op het oog. Want nadat -zeg maar- 600 gulden
eenmaal is betaald voor het vüegretourtje is skiën
in Bulgarije spotgoedkoop. Vliegen zorgt er boven
dien voor dat je een uur of zes na het vertrek van
Schiphol op de piste kunt staan.
Zonder dat daaraan een vergelijkend warenonder
zoek ten grondslag ligt is de kreet die het nationale
verkeersbureau hanteert heel aannemelijk: „Bulga
rije, het vakantieland waar vakantiegeld dubbel
telt". Daarover straks meer.
Een tweede barrière vormt wellicht het vooroor
deel dat heerst over de vakantie-accommodaties in
de landen achter het ijzeren gordijn. Wie één keer
kennis maakt met het zuidelijke ski-oord Pampo-
rovo is van dat vooroordeel verlost. Mooie en goed
geprepareerde pistes, hotels met een westerse ac
commodatie, liften die rechtstreeks uit Frankrijk
zijn geïmporteerd en leraren die hetzelfde mengel
moesje aan talen spreken dat ook in Oostenrijk
voor Nederlanders voldoende is om de wintersport
onder de knie te krijgen. Kortom: qua ski-moge
lijkheden zou Pamporovo óók in Oostenrijk, Italië
of Zwitserland kunnen liggen.
Pamporovo ligt in de Rodopen, het meest zuide
lijke gebergte van Bulgarije, op een hoogte van
1600 meter. De hoogste piste begint op een hoogte
van 1925 meter. Het plaatsje heeft 1500 hotelbed
den, verdeeld over zeven hotels en een bungalow-
dorp.
Dan de extra voordelen: Bulgarije is spotgoedkoop
en zéér zonzeker. Een (vooraf besteld) ski-pakket
kost in Bulgarije 250 gulden voor zes dagen. Het
omvat de huur van ski's en schoenen, een liftpas,
zes dagen les en 'diploma-uitreiking' met koud buf
fet en champagne. Kom daar nog maar eens om in
de populaire wintersportlanden. Dat geldt in nog
sterkere mate voor de consumptieprijzen. Voor
twee tientjes per dag valt er meer te eten en te drin
ken dan echt goed is voor een wintersporter die vijf
uur per dag op de latten wil staan. Dat bedrag van
twee tientjes is dan nog gerelateerd aan de officiële
wisselkoers. Wie illegaal wisselt kan met een tientje
per dag een heel eind komen.
Illegaal wisselen is verboden in Bulgarije. De Staat
wil dat mèn harde valuta alleen wisselt bij officiële
wisselkantoren die, bijvoorbeeld, bij de balie van
ieder hotel te vinden zijn. Maar op de pistes, op
straat, inde hotels, overal eigenlijk wordt men aan-
In de zon en de sneeuw van Pamporovo.
geschoten met het aanbod om Westerse valuta om
te wisselen tegen zéér aantrekkelijke koersen. Met
die harde valuta kunnen de Bulgaren inkopen doen
in de tax-fees-shops, een van de weinige mogelijk
heden om Westerse spullen te kunnen kopen.
Op straat wisselen houdt op twee manieren een ri
sico in. Onder de illegale wisselaars bevinden zich
'stille' agenten die overtredingen als het ware uit
lokken. Bovendien bestaat de kans dat men in
plaats van de nu gangbare bankbiljetten verouderd
Bulgaars papiergeld of Yoegoslavisch geld in han
den gedrukt krijgt. Hoe groot die risico's zijn, is
niet aan te geven in de vorm van een percentage.
Laten we het zo zeggen: iedere Nederlander die wij
spraken had wel een voorbeeld van 'iemand' die
'er-in-getuind' was, maar zelf hadden ze overal het
dubbele van de officiële koers geïncasseerd.
Dan de zon. Het zuidelijke ski-gebied van Bulga
rije ligt op de hoogte van Rome, Corsica en de
Costa Brava. Bij helder weer zie je vanuit de hoge
lift de stad Thessaloniki, in het noorden van Grie
kenland. Dat verklaart waarom er doorgaans in
een polo-shirtje geskied kan worden.
In Nederland pendelen slechts twee touroperators
op de Bulgaarse wintersport: Hotelplan en Balkan
Holiday.
Voor een vakantie in de sneeuw is het
sterk aan te bevelen, zo niet noodzake
lijk, om een extra verzekering af te slui
ten. Een particuliere ziektekostenpolis
dekt bijvoorbeeld een groot aantal wintersportrisi
co's niet of maar gedeeltelijk.
Voor hen die bij een ziekenfonds zijn verzekerd,
zijn de gevolgen van wintersportongevallen in de
EG-landen gedekt maar wel naar de maatstaven
zoals die in het betreffende land gelden. De in het
buitenland gebruikelijke vergoedingen kunnen zo
doende duidelijk afwijken van de in Nederland
gangbare.
Aangezien de medische kosten in verband met ski
ongevallen en langlaufen in het algemeen zeer hoog
zijn, is het in de meeste gevallen noodzakelijk om
voor een wintersportvakantie een reisverzekering
af te sluiten die dekking biedt voor geneeskundige
kosten. Vooral het bedrag voor vergoeding van me
dische kosten moet zo hoog mogelijk worden afge
sloten.
„Maar", zegt men op het Bureau Voorlichting Ver
zekering in Den Haag, „reisverzekeringen, inclusief
het wintersportrisico, dekken nog niet alles. Zo zijn
de risico's van ski-springen, sla-vliegen, ski-alpi-
nisme en van deelname aan gevaarlijke aktiviteiten
zoals onder andere bobsleeën en skeleton en risi
co's van het skiën en langlaufen buiten officiële
ski-pistes en loipes, uitgesloten van de verzeke
ring".
Enkele tips voor een reis naar een wintersportbe
stemming zijn de volgende.
Indien men met de eigen auto naar het buiten
land gaat, is het nodig de groene kaart mee te ne
men.
Gebruik bij schade het Europees Schadeformul-
fier. Dit is in vele landen bekend.
Wanneer men een caravan of andere aanhanger
meeneemt, dan dient het WA-risico van de aan
hanger meeverzekerd te zijn op de autopolis. De
Nieuwe reisprodukten worden niet dagelijks ontwikkeld,
May Way, de jongerenreisorganisatie van Arke Reizen, heeft loei
nog een nieuwtje aan de markt toegevoegd.
Jongeren, die niet in het bezit zijn van een auto, maar wel een rijbe
wijs hebben, krijgen de mogelijkheid om een hotelarrangement n
boeken inclusief huurauto vanaf de woonplaats in Nederland.
De huurauto (Opel Kadett, Nissan Sunny of Ford Escort)
iedere vrijdag op twaalf plaatsen in Nederland worden afgeh
De auto's zijn voorzien van radio, jetbag (skikoffer op het dal
sneeuwkettingen en ze zijn verzekerd.
De prijs van dit arrangement ligt bij gebruik door vier personen li
ger dan de busnachtpendel (brandstof niet meegerekend) en
drie personen ongeveer gelijk.
May Way brengt voor de komende winter twee programma's opé
markt: avontuurlijk rondreizen naar Egypte, Israël, India, Amen-
ka, Australië, Nieuw Zeeland en Afrika. Daarnaast zijn de pop1'
lairste sneeuwgebieden samengebracht in een gids met veel a»
dacht voor plaatselijk vertier en over bijvoorbeeld skiguiding. Op
nieuw heeft May Way zogenoemde NON-aanbiedingen en
betekent dat men voor minder dan 300.- een week naar
sneeuw kan boeken.
Bij Hotelplan kan bij Escolette gekozen worden uit drie soorten
jongerenreizen: Club (discogroepsreizen), Private (onderscheidt
zich alleen qua leeftijd van andere aanbieders) en Activa (actie"
en sportieve jongerenreizen).
„Ook de werkende jongere", zegt Hotelplan-directeur Frans van
Steenis, „heeft wintersporten in Italië of Canada ontdekt en g®1
niet meer a priori naar Westendorf in de winter of Lloret de Mat11
de zomer". Escolette biedt o.a. heliskiën in Canada aan. De k*
aan sneeuwvakanties is in Oostenrijk het grootst. Zwitserland, if'
lië en bijvoorbeeld Roemenië komen veel minder aan bod.
NBBS heeft het wintervakantie-programma aanzienlijk uitgebreid-
Wintersport en Winterzon zijn nu zelfs in aparte gidsen
bracht. In de gids is een onderverdeling te maken in 3 a
Er zijn all-in arrangemnenten voor jongeren van 17 t/m 20 jam11
ski-centres. Daarnaast de traditionele NBBS arrangementen en 4
partementen. Een enorme keus, zowel in bestemmingen, vervo"'
middel als onderdak voor beginners tot en met gevorderden,
naast zijn er zogenoemde aktieprogramm's, variërend van
kombineerde ski/tennisvakantie tot en met de beklimming
in Oost Turkije gelegen Mount Ararat.De prijzen variëren
168 voor een week in St Johann in Tirol per eigen auto
2400 per vliegtuig naar Turkije voor de ski-expeditie op
Mount Ararat.
Hoor Rein van der Helm
Midden in de imposant
op de Oostenrijkse Br
Noorditaliaanse geber
scholen tussen macht
Fassa (het Fassa-dal). Eeuwenlai
baar voor de directe omgeving, t
•te bewoners er nog steeds een ze
spreken, het Ladinisch.
Al een halve eeuw was het geb:
v°or niet zulke grote aantallen,
ski-liefhebbers die het gebied har
Sinds een jaar of tien echter he-
'andse (en Belgische) winterspr
bekt.
'n de laatste vijf jaar is Val di I
groeid tot een der best uitgerust
nalië, met imposante kabelbane
Vlgo, een van de ruim tien dorpe
®et honderd man tegelijk in s
boven.
Om de natuur een handje te ht
an driehonderd sneeuwkanonn
boor het mogelijk is sneeuwzek
in december tot eind april/
al di Fassa valt grotendeels in
een van Vigo tot Canazei
eelte van Moena tot San Pelleg
J en met vaste regelmaat de sk
«klanten oppikkend. Voor wie
akantie gaat, zijn tal van park
bhen beschikbaar.
lotaal telt het gebied 103 lifte
eter pistes. Het merendeel va
0 middelzwaar en dus goed g<
ei? en gemiddelde skiërs. Wi<
t kan zich op voorhand
aanschaffen en dan staan 457
JJ.® skipistes-in de omliggen*
^kking. Daarbij voor de li*
^tal zware pistes.
aaa de langlaufer is uitc
t.JJan,m het dal 70 kilometer go<
bi'eders beschikking
s bijzonderheid zij nog verm*
'a
oc
Wanneer aan een wintersportvakantie
dichtbij huis wordt gedacht, zal het altijd
moeilijk zijn om ruim tevoren een ge
schikte datum te reserveren. Niet dat de
accommodaties in de regel al vroeg zijn volgeboekt,
maar de winterse omstandigheden in het Saueriand,
de Harz, de Eifel en de Ardennen zijn onvoorspel
baar en over sneeuwcondities bestaat geen enkele
zekerheid.
Saueriand en de Harz bieden in de Bondsrepubliek
in januari en begin februari nog de meeste kansen
op voldoende sneeuw. In deze gebieden (tussen 550
en zo'n 850 meter) blijft de sneeuw in de regel het
langste liggen. Winterberg, Willingen en Schmal
lenberg zijn de echte ski-centra van het Saueriand.
In de Harz zijn de beste mogelijkheden in St An-
dreasberg (met 600 meter de hoogst gelegen plaats
in dit gebied) en in Braunlage.
Het Saueriand is tijdens de weekeinden vaak over
vol, waardoor er lange wachttijden bij de liften
ontstaan. Bij Winterberg zijn de meeste skiliften
(27) te vinden op de Poppenberg en rond de Kah-
ler Asten.
In het Saueriand zijn vele ski-scholen die vooral op
de jeugd zijn afgestemd.
aanhanger moet ook worden vermeld op de groene
kaart.
Voor mensen die alleen een WA-verzekering
voor de auto hebben, kan het nuttig zijn uitslui
tend voor de vakantieperiode, een tijdeüjke casc
overzekering af te sluiten.
Als particulier kan men tijdens de vakantie aan
sprakelijk worden gesteld voor toegebrachte
schade aan personen en goederen. Een aansprake
lijkheidsverzekering voor particulieren kan hierbij
een uitkomst zijn.
Een reisverzekering geeft in de meeste gevallen
dekking van schade door diefstal of vermissing en
beschadiging. In de meeste gevallen is ook een be
drag aan geld en geldswaardig papier mee te verze
keren. Het is verstandig een lijstje te maken van
dingen die meegaan op reis en aan de hand hiervan
het te verzekeren bedrag te bepalen.
Bij het Bureau Voorlichting Verzekeringen (Post
bus 990, 2501 CZ) in Den Haag kan schriftelijk de
gratis folder 'Vakantie en Verzekering' aange
vraagd worden. Bij het BBS, Bureau voor Schade
preventie in Baarn (postbus 54), is het vouwblad
'Vakantie en Preventie' verkrijgbaar. In deze uit
gave vindt men een schat aan preventietips die tij
dens de vakantie van nut kunnen zijn. Het vouw
blad kost 1,50, exclusief verzendkosten.
Ook wanneer men niet op de skipisten verschijnt is het noodzakelijk om een extra verzekering af te sluiten.
Wintersport-aktiviteiten brengen nu eenmaal extra risico's met zich mee.
