Het milieu gaat over alles Wat Socrates had moeten zeggen rkocht in se landen nlachen heid bier WETENSCHAP ilNNENKORT EERSTE PROEVEN MET KUNSTMATIG ANTI-STOLMIDDEL AKZO UIT BOEKEN BLADEN )ff£TEM EXTRA EXTRA VRIJDAG 7 OKTOBER 1988 Nucleïnezuren Stolsels Zuiverst Celwand Zeshoeken Preventief •F. STONE RECONSTRUEERT EEN 24 EEUWEN OUD PROCES Martelaren Uitgelokt NIEUWSFEITEN Parasietwesp bestrijdt luis in Afrika Chip houdt moordbij bij Krijgen mensen veranderde cellen? zijn in de meeste Euro tegen. Alleen in ons lancU— 'tsland ligt het aantal ve% lijkbare periode van 1987 t ruim 12% teruggelopen i van liefst 41 panje en Portugal) omen. In Portugal werd 6.100 stuks); in Spanje wagens. Ook in Finland, rkoopstijging van meer' d in rft ""J een T49 den in Europa ruim 6,8 r_ en winst van iets meer dan's je er ziek van wordt als je er ermelden van een houdbaar- oms zelfs boerenbedrog. Die mogelijk worden vervangen otteld. Dat stelt de bierdrin- g hij zijn biertje wil bewaren rmee de vereniging De Objec- van haar gedreven voorzitter t aan de weg te timmeren, liek vooral goed doordringen: ankelijk en neemt geen giften ok. Advertenties van cafés of I 'Den Bierproever' geen schijn lijkheid van de club kunnen n zich ten doel de cultuur van k door onregelmatigheden ol zo groot mogelijke schaal aan ld om de houdbaarheidsdatum! or een botteldatum, past daar I tot nu toe redelijk succesvol, I van de brouwerijen, vooral de I de botteldatum, ws, haast de voorzitter zich te I aar of twintig geleden dat dal I nd toen nog brouwers en cafés I bewaren. Om het bij een spe-1 unnen uitschenken, of domweg I en. Om dat tijdstip te kunnen! astelein met krijt de bottelda- f r de botteldatum het van de een hoogst kwalijke bijwerking I Crombecq: „Het rësultaat isl t bier weggooien als die datum I er dan ziek van worden omdat het dus ook niet meer verkopen is echt onzinnig, want ik verze- ook pils niet. Wel zal het van eetje troebel worden." het economisch belang van de e grote brouwerijen; „De men- drinken. Dat heeft de omzet on- dt Crombecq het geen ramp dal 'at de termijn van zes of acht t deugt, het bier houdt volgens de brouwerij van belang vindt, t bier met de vlakste smaak. Dat seert. "lfde effect is opgetreden bij de volgens hem in de loop der tijd twikkeling te zien kunnen geven, van de houdbaarheidsdatum zo in Nederland onder die vermei rodukt langer dan anderhalf jaar de houdbaardheidsdatum er niet nistisch, zo leert een telefoontje Weliswaar volstaat in dat g eld 'tenminste houdbaar tot i aan. ers is voor het Belgische initiatief ouwerijen hanteren de houdbaar- tie. De klant weet zeker dat, als rekt, hij op de specifieke kenmff- ar staat de brouwerij voor in. Na de brouwerij. Veel klanten hech- it een 'verlopen' fles bier drinken. „zo zullen ze er nooit achter ko- :n nog lekkerder vinden." jjorKeesBuijs «ZIJN nauwelijks plaat- ;n op aarde waar de mens jn sporen nog niet gedrukt Jjft. Zelfs op de ongerepte aidpool sterven al vogels Ét plastic in hun maag, en et ozongat erboven komt ja een omweg uit spuitbus- j en koelmiddelen die ensen gebruiken. (t verhaal van het milieu is «erüijk het verhaal van de 'ns. Hoe de mens zich aan omgeving aanpast, en met toenemend succes de omgeving naar zijn hand zet. Het succes verhaal van de mens, waarvoor bodem, lucht, planten en dieren de rekening betalen. Waarna de mens zelf uiteindelijk met de brokken zit. Wie een boekwerk over het milieu samenstelt, vertelt dus het verhaal van de mens als ge slaagde, maar niet zo naden kende exploitant van de aard bol. Het milieu gaat dus over alles en iedereen. En dat is pre cies de formule waarmee Colin Tudge het boek Het milieu sa menstelde. Tudge, voormalig hoofdre dacteur van het Britse weten schapsblad New Scientist, gaf leiding aan een keur van schrijvers en adviseurs. Het re sultaat mag in meer dan één opzicht gezien worden: uitste kende teksten, een schat aan informatie, duidelijke tekenin gen en grafieken, en vijfhon derd schitterende foto's. „Onze macht, het besef dat we niet bang hoeven te zijn voor de natuur, en dat onze me deschepselen respect verdie nen" vormen de basis van het boek. Het eerste gedeelte laat de veranderde visie op dierge drag zien: leven en denken van dieren zijn veel rijker dan we tot voor kort meenden. Dan komt het vreemdste dier aan bod: onze eigen soort. De wijze waarop wij ons suc ces gebruiken, beschrijft het tweede deel van het boek. Tot slot gaat het in op natuurbe heer. De menselijke soort is al een eind op weg op het pad naar de eigen vernietiging, en die van de aarde als levende planeet. Maar Tudge blijft hopen: het kan anders. „Er moet een nieuwe moraal ontstaan, en we moeten ook meer kennis verga ren over tal van soorten, en over onszelf." Zijn boek Het milieu levert daar een waarde volle, levendige bijdrage aan. Colin Tudge: Het milieu. Amster dam Agon, 72,50. In dezelfde se rie verschenen eerder Het heelal, De mens, De aarde en De evolutie. uiker in hoofdrol (orLaurCrouzen ALS IK een reageer buis met bloed neem, ïan een mens of een Lr, en ik giet dat uit, fan stolt dat binnen lenkele minuten. Waarom stolt het bloed tiet in onze aderen? paar stappen wij maar luchtigjes over lieen." [le moet er niet aan denken lat dat gebeurt. Veel men sen zullen er inderdaad kun schouders over opha len. 'oor dr. Stan van Boeckel, ifd van de afdeling koolhy- :aatchemie van Organon In- mational in Oss, een Akzo- •ijfsonderdeel, is de vraag enkele jaren lang aan de irde van de dag. En met succes. Van Boeckel ontving in korte tijd eerst gouden medaille 1988 van de koninklijke Nederlandse Che- lische Vereniging, en vervol- :ns -als eerste Akzo-mede- terker in negentien jaar- de n-prijs 1988, op voordracht ran de Hollandsche Maat- happij voor Wetenschappen. Van Boeckel kreeg de weten- ihappelijke onderscheidingen ir zijn onderzoek naar de op- iuw van ingewikkelde sui- irmoleculen en bestanddelen an celwanden. Die spelen on- >r meer een belangrijke rol bij :t stollen of niet stollen van iloed. fn nog geen tien jaar tracht de 'bright young man' ïan Organon meer dan zestig tublicaties en octrooien -dat ijn wettelijk beschermde we- itischappelijke vindingen - op in naam. Bovendien is Van Boeckel deze maand buitenge- 'oon hoogleraar bij de vak- toep scheikundige technologie nde Technische Universiteit jndhoven. Een echte bliksemcarrière in e scheikunde. Van gepromo- eerd bedrijfsonderzoeker tot oogleraar; op een leeftijd raarop velen in de wetenschap igenlijk nog maar net zijn be- onnen. Hoe komt dat zo? 'an Boeckel: „Ik ben via de iochemie bij de organische hemie terecht gekomen. Mijn 'Oogleraar was prof. dr. J.H. an Boom in Leiden, in de ja- en zeventig een van de weini- ■en die nucleïnezuren -beter *fend als DNA en KNA- in iderdelen kon nabouwen. Nu onderzoekt een biochemi- de levende natuur op haar «etnische bestanddelen. Een 'rganisch chemicus probeert Mien uit de levende natuur in et lab na te bouwen. Mensen estaan voor tachtig procent M water en in de resterende Twee variaties op het thema heparine. Boven de werkzame 'stof tegen stolling, een vervlechting van vijf suikerringen. Beneden een licht veranderde vorm, die aan de voorkant omhoogbuigt en helemaal niet actief is tegen bloedstolling. computertekening organon international Dr. C.A.A. van Boeckel, hoofd van de afdeling koolhydraatchemie van Organon Interna tional, in zijn laboratorium. - foto dieter jausovec scheikundige bestanddelen is altijd koolstof te vinden. Van daar organische chemie of koolstofchemie." „Als iemand ziek wordt, bete kent dat eigenlijk een teveel of tekort aan bepaalde chemische stoffen in ons lichaam. Dat er na een zware operatie aan de heup, de prostaat of een tumor vaak een bloedstolsel ontstaat, vooral in de grote aderen van het bovenbeen, is ook puur een chemisch proces. Dergelijke stolsels kunnen wel tien centi meter groot worden. Als delen ervan los raken in de bloed baan, komen ze in de longen te recht: een fijnmazig netwerk, waar zo'n stolsel een infarct of embolie veroorzaakt, vaak met dodelijke afloop. Om dat te voorkomen moet je je afvragen, waarom bloed normaal niet stolt; en als het dat wel doet op een ongewenst moment, hoe je dat kunt voorkomen." Die vraag, zo licht Van Boec kel toe, brengt ons bij het begin van deze eeuw, toen de stof he parine bij toeval werd ontdekt. Bloed in reageerbuizen klon terde niet door toevoeging van een stof, gewonnen uit de lever, die wetenschappelijk 'hepar' heet. Al in 1936 werd heparine in onzuivere vorm -geperst, gewassen en geïsoleerd uit dierlijke organen- toegepast ter voorkoming van trombose bij operaties. Maar bijver schijnselen als allergische re acties, bloedingen en infecties gooiden van meet af aan roet in het eten. Van Boeckel: „In de afdeling koolhydraatchemie van Orga non International zijn we er in geslaagd het onderdeel van he parine, dat verwantwoordelijk is voor het tegengaan van bloedstolling, exact na te bou wen in voldoende grote hoe veelheden. Door toepassing er van in zijn zuiverste vorm ho pen we dat de vervelende bij werkingen achterwege blij ven." Hoezo valt dit onder koolhy draatchemie? Van Boeckel: „Koolhydraat staat voor suiker. Daarbij moet je niet meteen denken aan sui ker in de koffie. Ook dat zijn koolhydraten, maar daaronder vallen ook veel ingewikkelde verbindingen, opgebouwd uit koolstofringen. Heparine is op gebouwd uit een lange kralen ketting van suikertjes." Nog pas zes jaar geleden werd in Frankkrijk ontdekt, dat slechts vijf van die sui kertjes op een rij de stolling remmen van het bloed. Dit stukje heparine bevindt zich ook aan de binnenkant van de bloedvaten in ons lichaam. Het zet eiwitten ertoe aan het eigenlijke ontstollingswerk te doen: als katalysator, door steeds opnieuw contact te ma ken met bepaalde eiwitten, weer los te laten en vervolgens andere eiwitten te activeren. Dat was een grote door braak. Men realiseerde zich dat slechts een klein onderdeel van heparine bij het voorkomen van stolling betrokken is. En dat duizenden andere suiker combinaties weer andere be langrijke taken in de cel heb ben. Daarom zijn heparine- achtige stoffen ook in zoveel verschillende organen van het lichaam te vinden, Alles draait om de cel in de vi sie van dr. Stan van Boeckel. Hij promoveerde in 1982 op de synlïiese van bacteriële cel- wandbestanddelen. Cel en suikers, wat is het verband ertussen? Van Boeckel: Organen kun je vergelijken met de holding, de overkoepelende organisatie. De weefsels zijn de bedrijven, groepen van cellen. Cellen zijn als de afdelingen van een be drijf, zoals een researchafde ling met een muur eromheen, een celwand, een blaasje van vetachtige stoffen. In de cel vindt het uitvoerend werk plaats. Dat begint met het DNA en RNA, de nucleïnezuren, de info-afdeling, het archief: de database. DNA en RNA maken de eiwitten, dat zijn de mede werkers die het zware werk doen, het middenkader. Die eiwitten maken op hun beurt suikers: speciale suikers, die aan de buitenkant van de cel gaan zitten en daar fungeren als secretaresses van het hoger management. Praten, ontvan gen, beslissingen nemen en doorgeven, het maken van af spraken. Die suikers spelen een rol zo wel naar binnen toe, naar de processen in de cel, als naar buiten toe, bijvoorbeeld bij het hechten van cellen. Heparine is zo'n typisch suikermolecuul, dat bij heel wat processen een belangrijke rol speelt." Op de tafel in Van Boeckels werkkamer staat een model van het stukje heparine, dat bloedstolling kan remmen. Een soort Legobouwsel met licht groene stangetjes en rode, zwarte en gele bolletjes. Met behulp van een computer kan de structuur van het molecuul op een scherm afgebeeld wor den: ringetjes in de vorm van zeshoeken en pootjes. Van Boeckel: „Het syntheti seren van zo'n molecuul is het beste te vergelijken met het bouwen met een bouwdoos. In het lab beginnen we met een stof als glucose, een goedkope suikerstof, die uit de grote pot gehaald wordt. Uit andere fles sen en potten voegen we er an dere stoffen aan toe. Soms be schermen we tijdelijk bepaalde chemische aanknopingspunten tegen aanhechting van andere stoffen. Het eindresultaat is een bouwsel van vijf kunstig verknoopte suikermoleculen. Heel snel al beginnen de wettelijk voorgeschreven (dier)proeven om onze hepa rine op mogelijke giftigheid te onderzoeken. Vervolgens wordt de toepassing op vrijwilligers onderzocht. Als dat goed gaat, krijgen we toestemming om het middel onder streng gecontro leerde omstandigheden aan pa tiënten toe te dienen." Van Boeckel wijst erop, dat he parine als anti-stollingsmiddel niet vergeleken kan worden met middelen als streptokinase en TPA, die na een hartinfarct worden toegediend. TPA is be doeld om ontstane stolsels in hartkransslagaders snel op te lossen, om afsterven van stuk ken hartspier te voorkomen. Heparine werkt vooral preven tief tegen stolsels in de grote beenaders. „Wel kunnen andere hepari- ne-achtige stoffen het onstaan van aanslibsels aan de vaat- wand tegengaan bij wat men populair aderverkalking noemt: arteriosclerose. Bekend is dat andere stukken heparine de groei van gladde spiercellen kunnen remmen. Bij het be schadigen van de vaatwand zorgen vooral uitbundig groeiende spiercellen voor ver dikking en vernauwing. Bo vendien kunnen hoornvlie stransplantaties mislukken door het ingroeien van bloed vaatjes. Tumoren bestaan ook bij de gratie van nieuw groeiende bloedvaatjes, en ko men zo aan voedsel. Als je die bloedvatgroei kunt remmen, kan dat goede behandelingsre sultaten opleveren." Met het aanpakken van de koolhydraat- of suikerschei- kunde als onderdeel van de or ganische chemie hebben Van Boeckel en zijn inmiddels tien man sterke onderzoeksafdeling een hoogst interessant gebied aangeboord. Van Boeckel: „Koolhydraten of suikers spe len een belangrijke rol op nog veel andere plekken in het li chaam. Neem bijvoorbeeld het hechten van de zaadcel aan de eicel. Ook daarbij doen suikers aan de buitenkant van de cel geweldig hun best. En wat te denken van het feit, dat be paalde kankers zich bij voor keur naar bepaalde organen uitzaaien? Ook dat heeft te ma ken met het herkennen van, en aanklampen aan, suikers op celwanden. Als we daar een stokje voor kunnen steken, zouden we een heel eind verder zijn." 'oor Kees Buijs EEUWENLANG is het proces ?n Socrates ons voorgehouden s voorbeeld van fanatisme ;n onverdraagzaamheid van de emocratie. Als democraat en «PPorter van de burgerlijke vrij- «ien voelde ik me door het pro- f alWd pijnlijk getroffen, en dat bog steeds het geval. Ik wil ,^n verontschuldigingen aan- maar ik wil proberen het at begrijpelijker te maken." tL0mschreef de markante Ameri- journalist I.F. Stone in een le- tern"e Nijmeegse universiteit de (,,an teib boek Het proces Socra- iin u u6? 6611 hnkse rebel, die zich op 'gste druk maakt over een ïad i in 399 vóór Christus plaats tikaan in de Pels van vele Ame- ivat Jr6 regeringen, die opschrijft itioeto„ates in zÜn verdediging had erliib- zeggen. Een journalist die let- geschiedenis maakt, in een ijn hoogst opmerkelijk boek over een on derwerp dat zo afgezaagd leek. Na zijn pensionering ging Stone z'n Grieks bijschaven en oorspronkelijke klassieke teksten lezen. „Maar hoe verliefder ik werd op de Grieken, des te meer begon me de scène van Socra tes voor zijn rechters te kwellen. Ik gruwde ervan, als beschaafd voor stander van de vrijheid. Waarom was Athene zó ontrouw aan zichzelf?" Geen enkel ander proces, behalve dat van Jezus, heeft zo sterk tot de ver beelding gesproken als dat van Socra tes. De twee processen hebben veel gemeen. Van geen van beide bestaat een onafhankelijk eigentijds verslag. We kennen de processen vrijwel al leen uit verhalen die liefhebbende leerlingen later vertelden. Jezus en Socrates werden beide on sterfelijk door hun martelaarschap. Voor de christelijke theologie was de kruisiging de vervulling van de god delijke opdracht. Maar voor Socrates zou zelfs het martelaarschap niet ge noeg zijn geweest, schrijft Stone. Socrates liet geen eigen geschriften na. Alleen de boeken van zijn volge lingen Plato en Xenophon bewaard. Daarnaast werd hij geportretteerd door zijn vriend en komedieschrijver Aristophanes; later werd de Soerates- cultus op de korrel genomen door Aristoteles, leerling en bestrijder van Plato. Het was Plato die de Socrates schiep zoals wij hem ons voorstellen: een wereldlijke heilige in de westerse beschaving. Uit naam van de demo cratie ter dood gebracht door kort- zichtigen. Maar niemand is er zeker van hoeveel Plato en hoeveel Socrates dit portret bevat. „Toen ik begon", schrijft Stone, „kon ik niet achter het vonnis staan, en dat kan ik nu nog niet. Maar ik wilde uit zoeken wat Plato ons niet vertelt. Ik wilde de Atheense kant van het ver haal geven." Daar blijft het niet bij. Socrates, net als Stone een ketter en een non conformist, ging bovenop gevoelige Atheense tenen staan, en lokte zijn doodvonnis min of meer uit. Stone kruipt in de rol van pro deo-advocaat, en doet zijn grote evenknie posthuum een slimme verdediging aan de hand, die hem vermoedelijk zou hebben vrijgepleit. „Als ik denk aan al die prachtige citaten over vrijheid van denken en vrijheid van ideeën, die hij had kun nen lenen bij Aeschylos en Euripides en in zijn rede had kunnen verwer ken, betreur ik het maar al te zeer dat hij in plaats daarvan verkoos te ster ven", zei Stone in zijn universitaire lezing. Maar de geschiedenis kan slechts in de geest worden overgedaan. En stel dat Socrates was vrijgelaten, dan was hij gewoon van ouderdom gestorven. En misschien was hij de geschiedenis ingegaan als een onbelangrijke Atheense zonderling. I.F. Stone: Het proces Socrates. Baarn, Anthos, 34,50. Stel dat Socrates was vrijgelaten, dan was hij gewoon van ouderdom gestorven. En misschien was hij de geschiedenis ingegaan als een on belangrijke Atheense zonderling. fotoarchief de stem Een wesp die parasiteert op de cassavewolluis, lijkt Afrika te verlossen van een grote plaag. Samenwerking tussen onder zoekers in Afrika en de Leidse universiteit heeft tot deze biolo gische bestrijding geleid. In maart 1973 werd in de Congo een onbekende wolluis op cas save gevonden, die grote schade veroorzaakte. De nieuwe plaag verspreidde zich in hoog tempo over Afrika. Meer dan tachtig procent van de oogst ging verloren. Inmiddels is de wolluis doorgedrongen in negentig procent van het cassave-areaal. Daarmee is het basisvoedsel van meer dan tweehonderd mil joen Afrikanen in gevaar. Omdat cassave oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt, nam men aan dat daar ook de wolluis huist; hoewel de plaag er de kop nog niet had opgestoken. Na lang zoeken vond men de wol luis inderdaad in Paraguay, Bolivia en Brazilië. Dat de wolluis er zo zeldzaam is, ligt aan de natuurlijke vijanden in Zuid- Amerika. Die zijn aangepast aan het eten van de luis, of ze pa rasiteren er op. In Afrika ontbraken zijn natuurlijke vijanden aanvankelijk, zodat de luis zich naar hartelust kon vermenig vuldigen. Onderzoekers van het internationaal instituut voor tropische landbouw in het westafrikaanse Nigerië vonden in Zuid-Ame rika enkele mogelijke natuurlijke vijanden van de wolluis, en in 1981 lieten ze een parasitaire wesp los, die zich snel bleek te verbreiden. De Ghanese wetenschapper W. Hammond heeft het verloop van de plaag na de introductie van de parasiet in kaart ge bracht. Hij legt ook uit waarop de wesp wel 'aansloeg' en een andere natuurlijke vijand niet. Met piepkleine zendertjes gaan Amerikanen de vanuit Zuid- Mexico naar het noorden oprukkende zwermen moordbij en met argusogen volgen. Technici van het Oak Ridge National Laboratory in de staat Tennessee hebben hiervoor een chip ge maakt, die infrarode signalen uitzendt. Zonnecellen zorgen voor de benodigde energie. Een aantal bijen krijgt zo'n samengestelde chip op de rug ge plakt. Het gewicht ervan is slechts 35 milligram; de helft van wat een bij aan honing kan dragen. Van een tot twee kilometer afstand zijn de bewegingen van de bepakte bijen te volgen. De zwermen moordbijen ('killer bees' in het Engels), die hun vreedzame soortgenoten doden, zullen met de chips niet tegen te houden zijn. Maar de Amerikanen willen bedreigde gebie den in de Verenigde Staten bijtijds kunnen waarschuwen. Bij enhouders kunnen hun volken dan maar beter binnen houden. Twee onderzoekers van de nationale gezondheidsinstituten in de Verenigde Staten proberen toestemming te krijgen om erfe lijk veranderde cellen toe te dienen aan mensen. Deze cellen, zogeheten lymfocyten, hebben een extra gen dat werkt tegen neomycine, een middel tegen onder meer darminfecties. De lymfocyten zijn genetisch gemerkt, zodat de onderzoekers kun nen nagaan waar ze in het lichaam terechtkomen. Het onderzoek moet een therapie ondersteunen van het Ameri kaanse nationale kankerinstituut. Daarbij haalt men lymfocy ten die een tumor kunnen aanvallen en vernietigen, uit het li chaam van een kankerpatiënt. De lymfocyten vermenigvuldi gen zich buiten het lichaam, waarbij ze geactiveerd worden door interleukine-2. Daarna komen ze weer in het lichaam, waar ze tumorweefsel gaan vernietigen. De therapie werkt bij patiënten met huid- en nierkanker. Om de weg van lymfocyten in het lichaam te volgen, zouden ze een radioactief 'label' kunnen krijgen. Maar om veiligheidsre denen neemt de radioactiviteit snel af; vandaar dat de onder zoekers een duurzaam genetisch label willen gebruiken. Voor de proef is toestemming nodig van een reeks instanties, waaronder de commissie voor menselijke experimenten van het nationale kankerinstituut en de Amerikaanse recombinant DNA adviescommssie. r: -1 -bnce'Z-ni(A<x>V TO! :;ju; Het TNO-magazine 'Toegepaste Wetenschap' is met ingang van september in een nieuwe outfit - nieuwe cover, beter pa pier, andere letter - verschenen. De restauratie van 'Panorama Mesdag' aan de Haagse Zeestraat is een van de behandelde on derwerpen. Het 120 bij 14 meter metende, 107 jaar oude doek is door TNO-deskundigen onderzocht, terwijl door anderen ook adviezen worden gegeven over het gedrag van de verf, wan neer nieuwe lijm gebruikt wordt bij het verdoeken. TW ging ook kijken in het zeehondencentrum Pieterburen en hoorde daar dat het al de nodige jaren helemaal niet goed gaat met de dieren. Het nieuws van het honde-ziekte-virus wordt ook uit de doeken gedaan. Pythagoras, wiskunde tijdschrift voor jongeren, goocjelt met regelmatige veelhoeken. En met getallen als het om wielrennen gaat. De wereld-uur-record-race van Franscesco Moser wordt getalsmatig ontleedt, waarbij blijkt, dat een krantebericht er 73 centimeter naast zat. De natuurgids van september, het Limburgse IVN-orgaan, is een special, gewijd aan de omgeving van Weert ter gelegenheid van de provinciale IVN-dag, die in het Bisschoppelijk College in Weert plaatsvond. Natuurgebieden als de Boshoverheide met een Bronstijd-urnenveld, de Krang, de Schaapsdijk, en het Weerter Bos komen aan de orde. De wetenschappelijke raadsels rond de gevreesde ziekte Aids worden steeds fermer bij de kop gepakt door geleerden over de hele wereld. Het Britse wetenschapsblad 'Nature' van 22 sep tember meldt weer enkele succes uit universiteiten als Har vard VS en Genua, Italië, en het Amerikaanse nationale ge zondheidsinstituut in Bethesda, Maryland. Men is doende ko nijnen geschikt te maken als proefdier voor besmettingsonder- zoek om op die manier het chimpansee-probleem te omzeilen. Knaagdieren kunnen intussen geïnfecteerd worden, maar ont wikkelen geen ziektre-verschijnselen. Verder onderzoekt men de exacte moleculaire samenstelling van eiwitten aan de bui tenkant van de witte bloedcellen, waaraan het AIDS-virus aanhaakt en vervolgens de cel binnendringt. Enkele onderzoe kers zijn erin geslaagd om eiwitten te vervaardigen, die ge combineerd met een giftige stof, geïnfecteerde cellen aanklam pen en vernietigen. De samenstelling van slangengif tot op de molecuul nauw keurig ontleden de werking ervan precies nagaan is het onder werp van het openingsartikel van het natuurwetenschappelijk maandlad 'Natuur en Techniek' van september. Dat is niet al leen van belang voor het vinden van tegengif, maar ook kun nen aan de hand van de werking van het gif belangrijke le vensprocessen op cel-niveau bestudeerd worden. Het onder zoeken van gebruikssporen op vuurstenen werktuigen is een nieuwe tak van de archeologie. Daarover schrijft mevr. Van der Gijn in N&T ondermeer aan de hand van de belangrijke vuursteenvondsten in de Maastrichtse Belvédère-groeve. Krassen, glans en afgesprongen schilfers zijn sporen die meer kunnen fertellen over de precieze details van het leven in de prehistorie. Andere onderwerpen in N&T: korstmossen en bo dem-onderzoek in de Sahel op zoek naar klimaatgeschiedenis van 's werelds droogste streken. Mensen hebben de onhebbelijke eigenschap om altijd maar meer te willen, zonder de waarde van al het moois in te zien. Een wijze les, die is vervat in een sprookje waarmee Albert Gillissen een luchtig boekje over genetische manipulatie af sluit. Alleen het slot is echt aardig. De rest van het boek gaat over verzonnen vondsten, waartoe genetische manipulatie van planten, dieren en mensen volgens hen zullen leiden: de Iachui, condoomboom, melkduif, vlakoe, de ideale tv-presentator en meer van dit fraais in Godfried Bomans-stijl. Een nogal melige boekebakker, deze Bomans-kloon. Albert Gillissen: De lachui, de melkduif, de ideale tv-presentator. Amersfoort, Novella, 14,90.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 21