Het milieu gaat over alles
Wat Socrates had moeten zeggen
rkocht in
se landen
nlachen
heid bier
WETENSCHAP
ilNNENKORT EERSTE PROEVEN MET KUNSTMATIG ANTI-STOLMIDDEL AKZO
UIT BOEKEN BLADEN
)ff£TEM EXTRA EXTRA VRIJDAG 7 OKTOBER 1988
Nucleïnezuren
Stolsels
Zuiverst
Celwand
Zeshoeken
Preventief
•F. STONE RECONSTRUEERT EEN 24 EEUWEN OUD PROCES
Martelaren
Uitgelokt
NIEUWSFEITEN
Parasietwesp bestrijdt luis in Afrika
Chip houdt moordbij bij
Krijgen mensen veranderde cellen?
zijn in de meeste Euro
tegen. Alleen in ons lancU—
'tsland ligt het aantal ve%
lijkbare periode van 1987
t ruim 12% teruggelopen i
van liefst 41
panje en Portugal)
omen. In Portugal werd
6.100 stuks); in Spanje
wagens. Ook in Finland,
rkoopstijging van meer' d
in
rft
""J een
T49
den in Europa ruim 6,8 r_
en winst van iets meer dan's
je er ziek van wordt als je er
ermelden van een houdbaar-
oms zelfs boerenbedrog. Die
mogelijk worden vervangen
otteld. Dat stelt de bierdrin-
g hij zijn biertje wil bewaren
rmee de vereniging De Objec-
van haar gedreven voorzitter
t aan de weg te timmeren,
liek vooral goed doordringen:
ankelijk en neemt geen giften
ok. Advertenties van cafés of I
'Den Bierproever' geen schijn
lijkheid van de club kunnen
n zich ten doel de cultuur van
k door onregelmatigheden ol
zo groot mogelijke schaal aan
ld om de houdbaarheidsdatum!
or een botteldatum, past daar I
tot nu toe redelijk succesvol, I
van de brouwerijen, vooral de I
de botteldatum,
ws, haast de voorzitter zich te I
aar of twintig geleden dat dal I
nd toen nog brouwers en cafés I
bewaren. Om het bij een spe-1
unnen uitschenken, of domweg I
en. Om dat tijdstip te kunnen!
astelein met krijt de bottelda- f
r de botteldatum het van de
een hoogst kwalijke bijwerking I
Crombecq: „Het rësultaat isl
t bier weggooien als die datum I
er dan ziek van worden omdat
het dus ook niet meer verkopen
is echt onzinnig, want ik verze-
ook pils niet. Wel zal het van
eetje troebel worden."
het economisch belang van de
e grote brouwerijen; „De men-
drinken. Dat heeft de omzet on-
dt Crombecq het geen ramp dal
'at de termijn van zes of acht
t deugt, het bier houdt volgens
de brouwerij van belang vindt,
t bier met de vlakste smaak. Dat
seert.
"lfde effect is opgetreden bij de
volgens hem in de loop der tijd
twikkeling te zien kunnen geven,
van de houdbaarheidsdatum zo
in Nederland onder die vermei
rodukt langer dan anderhalf jaar
de houdbaardheidsdatum er niet
nistisch, zo leert een telefoontje
Weliswaar volstaat in dat g
eld 'tenminste houdbaar tot i
aan.
ers is voor het Belgische initiatief
ouwerijen hanteren de houdbaar-
tie. De klant weet zeker dat, als
rekt, hij op de specifieke kenmff-
ar staat de brouwerij voor in. Na
de brouwerij. Veel klanten hech-
it een 'verlopen' fles bier drinken.
„zo zullen ze er nooit achter ko-
:n nog lekkerder vinden."
jjorKeesBuijs
«ZIJN nauwelijks plaat-
;n op aarde waar de mens
jn sporen nog niet gedrukt
Jjft. Zelfs op de ongerepte
aidpool sterven al vogels
Ét plastic in hun maag, en
et ozongat erboven komt
ja een omweg uit spuitbus-
j en koelmiddelen die
ensen gebruiken.
(t verhaal van het milieu is
«erüijk het verhaal van de
'ns. Hoe de mens zich aan
omgeving aanpast, en met
toenemend succes de omgeving
naar zijn hand zet. Het succes
verhaal van de mens, waarvoor
bodem, lucht, planten en dieren
de rekening betalen. Waarna
de mens zelf uiteindelijk met
de brokken zit.
Wie een boekwerk over het
milieu samenstelt, vertelt dus
het verhaal van de mens als ge
slaagde, maar niet zo naden
kende exploitant van de aard
bol. Het milieu gaat dus over
alles en iedereen. En dat is pre
cies de formule waarmee Colin
Tudge het boek Het milieu sa
menstelde.
Tudge, voormalig hoofdre
dacteur van het Britse weten
schapsblad New Scientist, gaf
leiding aan een keur van
schrijvers en adviseurs. Het re
sultaat mag in meer dan één
opzicht gezien worden: uitste
kende teksten, een schat aan
informatie, duidelijke tekenin
gen en grafieken, en vijfhon
derd schitterende foto's.
„Onze macht, het besef dat
we niet bang hoeven te zijn
voor de natuur, en dat onze me
deschepselen respect verdie
nen" vormen de basis van het
boek. Het eerste gedeelte laat
de veranderde visie op dierge
drag zien: leven en denken van
dieren zijn veel rijker dan we
tot voor kort meenden. Dan
komt het vreemdste dier aan
bod: onze eigen soort.
De wijze waarop wij ons suc
ces gebruiken, beschrijft het
tweede deel van het boek. Tot
slot gaat het in op natuurbe
heer. De menselijke soort is al
een eind op weg op het pad
naar de eigen vernietiging, en
die van de aarde als levende
planeet.
Maar Tudge blijft hopen: het
kan anders. „Er moet een
nieuwe moraal ontstaan, en we
moeten ook meer kennis verga
ren over tal van soorten, en
over onszelf." Zijn boek Het
milieu levert daar een waarde
volle, levendige bijdrage aan.
Colin Tudge: Het milieu. Amster
dam Agon, 72,50. In dezelfde se
rie verschenen eerder Het heelal,
De mens, De aarde en De evolutie.
uiker in hoofdrol
(orLaurCrouzen
ALS IK een reageer
buis met bloed neem,
ïan een mens of een
Lr, en ik giet dat uit,
fan stolt dat binnen
lenkele minuten.
Waarom stolt het bloed
tiet in onze aderen?
paar stappen wij maar
luchtigjes over
lieen."
[le moet er niet aan denken
lat dat gebeurt. Veel men
sen zullen er inderdaad
kun schouders over opha
len.
'oor dr. Stan van Boeckel,
ifd van de afdeling koolhy-
:aatchemie van Organon In-
mational in Oss, een Akzo-
•ijfsonderdeel, is de vraag
enkele jaren lang aan de
irde van de dag.
En met succes. Van Boeckel
ontving in korte tijd eerst
gouden medaille 1988 van de
koninklijke Nederlandse Che-
lische Vereniging, en vervol-
:ns -als eerste Akzo-mede-
terker in negentien jaar- de
n-prijs 1988, op voordracht
ran de Hollandsche Maat-
happij voor Wetenschappen.
Van Boeckel kreeg de weten-
ihappelijke onderscheidingen
ir zijn onderzoek naar de op-
iuw van ingewikkelde sui-
irmoleculen en bestanddelen
an celwanden. Die spelen on-
>r meer een belangrijke rol bij
:t stollen of niet stollen van
iloed. fn nog geen tien jaar
tracht de 'bright young man'
ïan Organon meer dan zestig
tublicaties en octrooien -dat
ijn wettelijk beschermde we-
itischappelijke vindingen - op
in naam.
Bovendien is Van Boeckel
deze maand buitenge-
'oon hoogleraar bij de vak-
toep scheikundige technologie
nde Technische Universiteit
jndhoven.
Een echte bliksemcarrière in
e scheikunde. Van gepromo-
eerd bedrijfsonderzoeker tot
oogleraar; op een leeftijd
raarop velen in de wetenschap
igenlijk nog maar net zijn be-
onnen. Hoe komt dat zo?
'an Boeckel: „Ik ben via de
iochemie bij de organische
hemie terecht gekomen. Mijn
'Oogleraar was prof. dr. J.H.
an Boom in Leiden, in de ja-
en zeventig een van de weini-
■en die nucleïnezuren -beter
*fend als DNA en KNA- in
iderdelen kon nabouwen.
Nu onderzoekt een biochemi-
de levende natuur op haar
«etnische bestanddelen. Een
'rganisch chemicus probeert
Mien uit de levende natuur in
et lab na te bouwen. Mensen
estaan voor tachtig procent
M water en in de resterende
Twee variaties op het thema heparine. Boven de werkzame
'stof tegen stolling, een vervlechting van vijf suikerringen.
Beneden een licht veranderde vorm, die aan de voorkant
omhoogbuigt en helemaal niet actief is tegen bloedstolling.
computertekening organon international
Dr. C.A.A. van Boeckel, hoofd van de afdeling koolhydraatchemie van Organon Interna
tional, in zijn laboratorium. - foto dieter jausovec
scheikundige bestanddelen is
altijd koolstof te vinden. Van
daar organische chemie of
koolstofchemie."
„Als iemand ziek wordt, bete
kent dat eigenlijk een teveel of
tekort aan bepaalde chemische
stoffen in ons lichaam. Dat er
na een zware operatie aan de
heup, de prostaat of een tumor
vaak een bloedstolsel ontstaat,
vooral in de grote aderen van
het bovenbeen, is ook puur een
chemisch proces. Dergelijke
stolsels kunnen wel tien centi
meter groot worden. Als delen
ervan los raken in de bloed
baan, komen ze in de longen te
recht: een fijnmazig netwerk,
waar zo'n stolsel een infarct of
embolie veroorzaakt, vaak met
dodelijke afloop. Om dat te
voorkomen moet je je afvragen,
waarom bloed normaal niet
stolt; en als het dat wel doet op
een ongewenst moment, hoe je
dat kunt voorkomen."
Die vraag, zo licht Van Boec
kel toe, brengt ons bij het begin
van deze eeuw, toen de stof he
parine bij toeval werd ontdekt.
Bloed in reageerbuizen klon
terde niet door toevoeging van
een stof, gewonnen uit de lever,
die wetenschappelijk 'hepar'
heet. Al in 1936 werd heparine
in onzuivere vorm -geperst,
gewassen en geïsoleerd uit
dierlijke organen- toegepast
ter voorkoming van trombose
bij operaties. Maar bijver
schijnselen als allergische re
acties, bloedingen en infecties
gooiden van meet af aan roet in
het eten.
Van Boeckel: „In de afdeling
koolhydraatchemie van Orga
non International zijn we er in
geslaagd het onderdeel van he
parine, dat verwantwoordelijk
is voor het tegengaan van
bloedstolling, exact na te bou
wen in voldoende grote hoe
veelheden. Door toepassing er
van in zijn zuiverste vorm ho
pen we dat de vervelende bij
werkingen achterwege blij
ven."
Hoezo valt dit onder koolhy
draatchemie?
Van Boeckel: „Koolhydraat
staat voor suiker. Daarbij moet
je niet meteen denken aan sui
ker in de koffie. Ook dat zijn
koolhydraten, maar daaronder
vallen ook veel ingewikkelde
verbindingen, opgebouwd uit
koolstofringen. Heparine is op
gebouwd uit een lange kralen
ketting van suikertjes."
Nog pas zes jaar geleden
werd in Frankkrijk ontdekt,
dat slechts vijf van die sui
kertjes op een rij de stolling
remmen van het bloed. Dit
stukje heparine bevindt zich
ook aan de binnenkant van de
bloedvaten in ons lichaam. Het
zet eiwitten ertoe aan het
eigenlijke ontstollingswerk te
doen: als katalysator, door
steeds opnieuw contact te ma
ken met bepaalde eiwitten,
weer los te laten en vervolgens
andere eiwitten te activeren.
Dat was een grote door
braak. Men realiseerde zich dat
slechts een klein onderdeel van
heparine bij het voorkomen
van stolling betrokken is. En
dat duizenden andere suiker
combinaties weer andere be
langrijke taken in de cel heb
ben. Daarom zijn heparine-
achtige stoffen ook in zoveel
verschillende organen van het
lichaam te vinden,
Alles draait om de cel in de vi
sie van dr. Stan van Boeckel.
Hij promoveerde in 1982 op de
synlïiese van bacteriële cel-
wandbestanddelen.
Cel en suikers, wat is het
verband ertussen?
Van Boeckel: Organen kun
je vergelijken met de holding,
de overkoepelende organisatie.
De weefsels zijn de bedrijven,
groepen van cellen. Cellen zijn
als de afdelingen van een be
drijf, zoals een researchafde
ling met een muur eromheen,
een celwand, een blaasje van
vetachtige stoffen. In de cel
vindt het uitvoerend werk
plaats.
Dat begint met het DNA en
RNA, de nucleïnezuren, de
info-afdeling, het archief: de
database. DNA en RNA maken
de eiwitten, dat zijn de mede
werkers die het zware werk
doen, het middenkader. Die
eiwitten maken op hun beurt
suikers: speciale suikers, die
aan de buitenkant van de cel
gaan zitten en daar fungeren
als secretaresses van het hoger
management. Praten, ontvan
gen, beslissingen nemen en
doorgeven, het maken van af
spraken.
Die suikers spelen een rol zo
wel naar binnen toe, naar de
processen in de cel, als naar
buiten toe, bijvoorbeeld bij het
hechten van cellen. Heparine is
zo'n typisch suikermolecuul,
dat bij heel wat processen een
belangrijke rol speelt."
Op de tafel in Van Boeckels
werkkamer staat een model
van het stukje heparine, dat
bloedstolling kan remmen. Een
soort Legobouwsel met licht
groene stangetjes en rode,
zwarte en gele bolletjes. Met
behulp van een computer kan
de structuur van het molecuul
op een scherm afgebeeld wor
den: ringetjes in de vorm van
zeshoeken en pootjes.
Van Boeckel: „Het syntheti
seren van zo'n molecuul is het
beste te vergelijken met het
bouwen met een bouwdoos. In
het lab beginnen we met een
stof als glucose, een goedkope
suikerstof, die uit de grote pot
gehaald wordt. Uit andere fles
sen en potten voegen we er an
dere stoffen aan toe. Soms be
schermen we tijdelijk bepaalde
chemische aanknopingspunten
tegen aanhechting van andere
stoffen. Het eindresultaat is
een bouwsel van vijf kunstig
verknoopte suikermoleculen.
Heel snel al beginnen de
wettelijk voorgeschreven
(dier)proeven om onze hepa
rine op mogelijke giftigheid te
onderzoeken. Vervolgens wordt
de toepassing op vrijwilligers
onderzocht. Als dat goed gaat,
krijgen we toestemming om het
middel onder streng gecontro
leerde omstandigheden aan pa
tiënten toe te dienen."
Van Boeckel wijst erop, dat he
parine als anti-stollingsmiddel
niet vergeleken kan worden
met middelen als streptokinase
en TPA, die na een hartinfarct
worden toegediend. TPA is be
doeld om ontstane stolsels in
hartkransslagaders snel op te
lossen, om afsterven van stuk
ken hartspier te voorkomen.
Heparine werkt vooral preven
tief tegen stolsels in de grote
beenaders.
„Wel kunnen andere hepari-
ne-achtige stoffen het onstaan
van aanslibsels aan de vaat-
wand tegengaan bij wat men
populair aderverkalking
noemt: arteriosclerose. Bekend
is dat andere stukken heparine
de groei van gladde spiercellen
kunnen remmen. Bij het be
schadigen van de vaatwand
zorgen vooral uitbundig
groeiende spiercellen voor ver
dikking en vernauwing. Bo
vendien kunnen hoornvlie
stransplantaties mislukken
door het ingroeien van bloed
vaatjes. Tumoren bestaan ook
bij de gratie van nieuw
groeiende bloedvaatjes, en ko
men zo aan voedsel. Als je die
bloedvatgroei kunt remmen,
kan dat goede behandelingsre
sultaten opleveren."
Met het aanpakken van de
koolhydraat- of suikerschei-
kunde als onderdeel van de or
ganische chemie hebben Van
Boeckel en zijn inmiddels tien
man sterke onderzoeksafdeling
een hoogst interessant gebied
aangeboord. Van Boeckel:
„Koolhydraten of suikers spe
len een belangrijke rol op nog
veel andere plekken in het li
chaam. Neem bijvoorbeeld het
hechten van de zaadcel aan de
eicel. Ook daarbij doen suikers
aan de buitenkant van de cel
geweldig hun best. En wat te
denken van het feit, dat be
paalde kankers zich bij voor
keur naar bepaalde organen
uitzaaien? Ook dat heeft te ma
ken met het herkennen van, en
aanklampen aan, suikers op
celwanden. Als we daar een
stokje voor kunnen steken,
zouden we een heel eind verder
zijn."
'oor Kees Buijs
EEUWENLANG is het proces
?n Socrates ons voorgehouden
s voorbeeld van fanatisme
;n onverdraagzaamheid van de
emocratie. Als democraat en
«PPorter van de burgerlijke vrij-
«ien voelde ik me door het pro-
f alWd pijnlijk getroffen, en dat
bog steeds het geval. Ik wil
,^n verontschuldigingen aan-
maar ik wil proberen het
at begrijpelijker te maken."
tL0mschreef de markante Ameri-
journalist I.F. Stone in een le-
tern"e Nijmeegse universiteit de
(,,an teib boek Het proces Socra-
iin u u6? 6611 hnkse rebel, die zich op
'gste druk maakt over een
ïad i in 399 vóór Christus plaats
tikaan in de Pels van vele Ame-
ivat Jr6 regeringen, die opschrijft
itioeto„ates in zÜn verdediging had
erliib- zeggen. Een journalist die let-
geschiedenis maakt, in een
ijn
hoogst opmerkelijk boek over een on
derwerp dat zo afgezaagd leek.
Na zijn pensionering ging Stone z'n
Grieks bijschaven en oorspronkelijke
klassieke teksten lezen. „Maar hoe
verliefder ik werd op de Grieken, des
te meer begon me de scène van Socra
tes voor zijn rechters te kwellen. Ik
gruwde ervan, als beschaafd voor
stander van de vrijheid. Waarom was
Athene zó ontrouw aan zichzelf?"
Geen enkel ander proces, behalve dat
van Jezus, heeft zo sterk tot de ver
beelding gesproken als dat van Socra
tes. De twee processen hebben veel
gemeen. Van geen van beide bestaat
een onafhankelijk eigentijds verslag.
We kennen de processen vrijwel al
leen uit verhalen die liefhebbende
leerlingen later vertelden.
Jezus en Socrates werden beide on
sterfelijk door hun martelaarschap.
Voor de christelijke theologie was de
kruisiging de vervulling van de god
delijke opdracht. Maar voor Socrates
zou zelfs het martelaarschap niet ge
noeg zijn geweest, schrijft Stone.
Socrates liet geen eigen geschriften
na. Alleen de boeken van zijn volge
lingen Plato en Xenophon bewaard.
Daarnaast werd hij geportretteerd
door zijn vriend en komedieschrijver
Aristophanes; later werd de Soerates-
cultus op de korrel genomen door
Aristoteles, leerling en bestrijder van
Plato.
Het was Plato die de Socrates
schiep zoals wij hem ons voorstellen:
een wereldlijke heilige in de westerse
beschaving. Uit naam van de demo
cratie ter dood gebracht door kort-
zichtigen. Maar niemand is er zeker
van hoeveel Plato en hoeveel Socrates
dit portret bevat.
„Toen ik begon", schrijft Stone, „kon
ik niet achter het vonnis staan, en dat
kan ik nu nog niet. Maar ik wilde uit
zoeken wat Plato ons niet vertelt. Ik
wilde de Atheense kant van het ver
haal geven."
Daar blijft het niet bij. Socrates,
net als Stone een ketter en een non
conformist, ging bovenop gevoelige
Atheense tenen staan, en lokte zijn
doodvonnis min of meer uit. Stone
kruipt in de rol van pro deo-advocaat,
en doet zijn grote evenknie posthuum
een slimme verdediging aan de hand,
die hem vermoedelijk zou hebben
vrijgepleit.
„Als ik denk aan al die prachtige
citaten over vrijheid van denken en
vrijheid van ideeën, die hij had kun
nen lenen bij Aeschylos en Euripides
en in zijn rede had kunnen verwer
ken, betreur ik het maar al te zeer dat
hij in plaats daarvan verkoos te ster
ven", zei Stone in zijn universitaire
lezing.
Maar de geschiedenis kan slechts in
de geest worden overgedaan. En stel
dat Socrates was vrijgelaten, dan was
hij gewoon van ouderdom gestorven.
En misschien was hij de geschiedenis
ingegaan als een onbelangrijke
Atheense zonderling.
I.F. Stone: Het proces Socrates. Baarn,
Anthos, 34,50.
Stel dat Socrates was vrijgelaten,
dan was hij gewoon van ouderdom
gestorven. En misschien was hij de
geschiedenis ingegaan als een on
belangrijke Atheense zonderling.
fotoarchief de stem
Een wesp die parasiteert op de cassavewolluis, lijkt Afrika te
verlossen van een grote plaag. Samenwerking tussen onder
zoekers in Afrika en de Leidse universiteit heeft tot deze biolo
gische bestrijding geleid.
In maart 1973 werd in de Congo een onbekende wolluis op cas
save gevonden, die grote schade veroorzaakte. De nieuwe plaag
verspreidde zich in hoog tempo over Afrika. Meer dan tachtig
procent van de oogst ging verloren. Inmiddels is de wolluis
doorgedrongen in negentig procent van het cassave-areaal.
Daarmee is het basisvoedsel van meer dan tweehonderd mil
joen Afrikanen in gevaar.
Omdat cassave oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt, nam
men aan dat daar ook de wolluis huist; hoewel de plaag er de
kop nog niet had opgestoken. Na lang zoeken vond men de wol
luis inderdaad in Paraguay, Bolivia en Brazilië. Dat de wolluis
er zo zeldzaam is, ligt aan de natuurlijke vijanden in Zuid-
Amerika. Die zijn aangepast aan het eten van de luis, of ze pa
rasiteren er op. In Afrika ontbraken zijn natuurlijke vijanden
aanvankelijk, zodat de luis zich naar hartelust kon vermenig
vuldigen.
Onderzoekers van het internationaal instituut voor tropische
landbouw in het westafrikaanse Nigerië vonden in Zuid-Ame
rika enkele mogelijke natuurlijke vijanden van de wolluis, en
in 1981 lieten ze een parasitaire wesp los, die zich snel bleek te
verbreiden.
De Ghanese wetenschapper W. Hammond heeft het verloop
van de plaag na de introductie van de parasiet in kaart ge
bracht. Hij legt ook uit waarop de wesp wel 'aansloeg' en een
andere natuurlijke vijand niet.
Met piepkleine zendertjes gaan Amerikanen de vanuit Zuid-
Mexico naar het noorden oprukkende zwermen moordbij en
met argusogen volgen. Technici van het Oak Ridge National
Laboratory in de staat Tennessee hebben hiervoor een chip ge
maakt, die infrarode signalen uitzendt. Zonnecellen zorgen
voor de benodigde energie.
Een aantal bijen krijgt zo'n samengestelde chip op de rug ge
plakt. Het gewicht ervan is slechts 35 milligram; de helft van
wat een bij aan honing kan dragen. Van een tot twee kilometer
afstand zijn de bewegingen van de bepakte bijen te volgen.
De zwermen moordbijen ('killer bees' in het Engels), die hun
vreedzame soortgenoten doden, zullen met de chips niet tegen
te houden zijn. Maar de Amerikanen willen bedreigde gebie
den in de Verenigde Staten bijtijds kunnen waarschuwen. Bij
enhouders kunnen hun volken dan maar beter binnen houden.
Twee onderzoekers van de nationale gezondheidsinstituten in
de Verenigde Staten proberen toestemming te krijgen om erfe
lijk veranderde cellen toe te dienen aan mensen. Deze cellen,
zogeheten lymfocyten, hebben een extra gen dat werkt tegen
neomycine, een middel tegen onder meer darminfecties. De
lymfocyten zijn genetisch gemerkt, zodat de onderzoekers kun
nen nagaan waar ze in het lichaam terechtkomen.
Het onderzoek moet een therapie ondersteunen van het Ameri
kaanse nationale kankerinstituut. Daarbij haalt men lymfocy
ten die een tumor kunnen aanvallen en vernietigen, uit het li
chaam van een kankerpatiënt. De lymfocyten vermenigvuldi
gen zich buiten het lichaam, waarbij ze geactiveerd worden
door interleukine-2. Daarna komen ze weer in het lichaam,
waar ze tumorweefsel gaan vernietigen. De therapie werkt bij
patiënten met huid- en nierkanker.
Om de weg van lymfocyten in het lichaam te volgen, zouden ze
een radioactief 'label' kunnen krijgen. Maar om veiligheidsre
denen neemt de radioactiviteit snel af; vandaar dat de onder
zoekers een duurzaam genetisch label willen gebruiken.
Voor de proef is toestemming nodig van een reeks instanties,
waaronder de commissie voor menselijke experimenten van
het nationale kankerinstituut en de Amerikaanse recombinant
DNA adviescommssie.
r: -1 -bnce'Z-ni(A<x>V TO! :;ju;
Het TNO-magazine 'Toegepaste Wetenschap' is met ingang
van september in een nieuwe outfit - nieuwe cover, beter pa
pier, andere letter - verschenen. De restauratie van 'Panorama
Mesdag' aan de Haagse Zeestraat is een van de behandelde on
derwerpen. Het 120 bij 14 meter metende, 107 jaar oude doek is
door TNO-deskundigen onderzocht, terwijl door anderen ook
adviezen worden gegeven over het gedrag van de verf, wan
neer nieuwe lijm gebruikt wordt bij het verdoeken. TW ging
ook kijken in het zeehondencentrum Pieterburen en hoorde
daar dat het al de nodige jaren helemaal niet goed gaat met de
dieren. Het nieuws van het honde-ziekte-virus wordt ook uit
de doeken gedaan.
Pythagoras, wiskunde tijdschrift voor jongeren, goocjelt met
regelmatige veelhoeken. En met getallen als het om wielrennen
gaat. De wereld-uur-record-race van Franscesco Moser wordt
getalsmatig ontleedt, waarbij blijkt, dat een krantebericht er
73 centimeter naast zat.
De natuurgids van september, het Limburgse IVN-orgaan, is
een special, gewijd aan de omgeving van Weert ter gelegenheid
van de provinciale IVN-dag, die in het Bisschoppelijk College
in Weert plaatsvond. Natuurgebieden als de Boshoverheide
met een Bronstijd-urnenveld, de Krang, de Schaapsdijk, en het
Weerter Bos komen aan de orde.
De wetenschappelijke raadsels rond de gevreesde ziekte Aids
worden steeds fermer bij de kop gepakt door geleerden over de
hele wereld. Het Britse wetenschapsblad 'Nature' van 22 sep
tember meldt weer enkele succes uit universiteiten als Har
vard VS en Genua, Italië, en het Amerikaanse nationale ge
zondheidsinstituut in Bethesda, Maryland. Men is doende ko
nijnen geschikt te maken als proefdier voor besmettingsonder-
zoek om op die manier het chimpansee-probleem te omzeilen.
Knaagdieren kunnen intussen geïnfecteerd worden, maar ont
wikkelen geen ziektre-verschijnselen. Verder onderzoekt men
de exacte moleculaire samenstelling van eiwitten aan de bui
tenkant van de witte bloedcellen, waaraan het AIDS-virus
aanhaakt en vervolgens de cel binnendringt. Enkele onderzoe
kers zijn erin geslaagd om eiwitten te vervaardigen, die ge
combineerd met een giftige stof, geïnfecteerde cellen aanklam
pen en vernietigen.
De samenstelling van slangengif tot op de molecuul nauw
keurig ontleden de werking ervan precies nagaan is het onder
werp van het openingsartikel van het natuurwetenschappelijk
maandlad 'Natuur en Techniek' van september. Dat is niet al
leen van belang voor het vinden van tegengif, maar ook kun
nen aan de hand van de werking van het gif belangrijke le
vensprocessen op cel-niveau bestudeerd worden. Het onder
zoeken van gebruikssporen op vuurstenen werktuigen is een
nieuwe tak van de archeologie. Daarover schrijft mevr. Van
der Gijn in N&T ondermeer aan de hand van de belangrijke
vuursteenvondsten in de Maastrichtse Belvédère-groeve.
Krassen, glans en afgesprongen schilfers zijn sporen die meer
kunnen fertellen over de precieze details van het leven in de
prehistorie. Andere onderwerpen in N&T: korstmossen en bo
dem-onderzoek in de Sahel op zoek naar klimaatgeschiedenis
van 's werelds droogste streken.
Mensen hebben de onhebbelijke eigenschap om altijd maar
meer te willen, zonder de waarde van al het moois in te zien.
Een wijze les, die is vervat in een sprookje waarmee Albert
Gillissen een luchtig boekje over genetische manipulatie af
sluit.
Alleen het slot is echt aardig. De rest van het boek gaat over
verzonnen vondsten, waartoe genetische manipulatie van
planten, dieren en mensen volgens hen zullen leiden: de Iachui,
condoomboom, melkduif, vlakoe, de ideale tv-presentator en
meer van dit fraais in Godfried Bomans-stijl. Een nogal melige
boekebakker, deze Bomans-kloon.
Albert Gillissen: De lachui, de melkduif, de ideale tv-presentator.
Amersfoort, Novella, 14,90.