DE STEM
DAAL
urg
100.- v.o.n.
Achter elk Derde
Wereld-produkt
zit een verhaal
Niet-roker krijgt nog meer ruimte
Antivries deze winter
waarschijnlijk schaars
Zuivelbureau: verkopen
van kaas kan veel beter
Computerfreak is niet
welkom op de beurs
'HONGER HOEFT NIET'; ACTIE VOOR DERDE WERELD
to-Rekreatie
en, op de verdieping 4
badkamer met wasta-
■Ijeven slechts een im-
in deze uiterst exclu-
n gunstige zonligging
ïest betrouwbare auto
1, Breda 076-218311
Hout
Houding
4'
ZZZ"."Z
Op de pagina Consument van maandag:
Hoe zoet het leven toch is zonder suiker.
VRIJDAG 7 OKTOBER 1988
met
giw garantie
p0orHuub Jansen
an 1300
tot 3
E, nw.
>t.h., bj.
extra's,
135.
3, '79,
'K-gek.,
-4030.
bj. '80,
sinstall.
2828.
CD, bj
-. 076-
ooi, b.j.
inderh.,
I. 076-
).j. '82,
mooi
20804.
isienne,
inedak
24891
nog
n voor-
ROVER 2300S, bj.
zwart, erg mooi en goa
4950,-. Tel. 076-142183
SAAB 99GL, bj.
i.z.g.st., vr.pr, 1500
01684-2461.
SUBARU 13 DL, 1981,
goede staat, apk 04-'8
1750,-. 076-410841.
VOLVO 343 aut., 70.(X
km., type '84, vr.p
11.500,-, tel. 01698
6183.
VW GOLF '79, i.z.g.st. Ipg
apk 6 mnd '89. spoiler
Tel. 01611-2023.
VW Golf C-D eind '84, k
d.blauw, 12.850,-,
076-873133.
Princenhage
een greep uit onze collectie.
st
1.1983*'2
r mooi, nw. mo. '83
s. als nw., mod. '83„i
82.
rs. 1 e elg. nw. mod. '86
1982yis
4.451
d '82
Luxe, zeer mooi, m. 1982....
er i.z.g.st. '85"'i
I.z.g.st. m. 1983
5-speed t.'85
st. m. 1983
t.'79
VW JETTA GLS 1.5,1982
LPG, sportvelgen, all
100%», pr.n.o.t.k., na 1
uur, 01620-31030.
VW LT35 met B+lpg,
en VW LT28, '80. I.z.gs]
Tel. 09-3236677116.
VW Passat station
'81, 163.000 km, API
i.z.g.st., vr.pr. 6500,^
01623-18294.
Vanaf morgen 8 oktober gaat de jaar
lijkse Honger Hoeft Niet-week van
start, die tot 16 oktober zal duren. Dan
zullen in alle regio's van het land activi-
vvorden gehouden die vooral gericht zijn op
je invloed die de consument hier op de honger in de
Derde Wereld kan hebben.
De bedoeling is dat mensen aandacht krijgen voor
bet wereldvoedselvraagstuk in plaats van dat er
geld ingezameld wordt. Als consumenten van de
produkten die ze in tal van winkels kopen, weten
dat het geld dat ze daaraan hebben uitgegeven,
nauwelijks ten goede komt aan de producenten in
de Derde Wereld, dan zijn we volgens het Centrum
Ontwikkelingssamenwerking West-Brabant in
Breda (COS) al een heel eind op de goede weg.
Het COS is een stichting die de problemen van de
Derde Wereld wat dichter bij huis wil brengen,
door het geven van cursussen en informatie.
Misschien dat mensen inmiddels immuun zijn ge
worden voor de ellende, de honger en de dood in
de Derde Wereld? Clausien Vermeer van het COS
Beaamt dat. Daarom wordt in de Honger Hoeft
Niet-week niet het zoveelste wanhopige relaas ten
gehore gebracht, maar wordt vanuit een andere in
valshoek aandacht gevraagd voor de achtergron
den van de Derde Wereld-problemen. Als dat niet
gebeurt blijft de Derde Wereld volgens het COS
jaar in jaar uit met honger en armoede kampen.
Goedkoop
C. Vermeer van het COS: „De oorzaak van de pro
blemen daar, is niet alleen de droogte of een on
vruchtbaar land, zoals veel mensen denken. Het
wordt vaker veroorzaakt doordat wij in het Westen
veel produkten uit de Derde Wereld halen, die
vooral goedkoop moeten zijn. Arbeidskrachten en
grondstoffen zijn daar inderdaad goedkoper dan
bij ons, maar we vergeten wel wat de gevolgen voor
ie mensen daar en het milieu zijn. De bestaande
handelsstructuren zijn zodanig dat wij in het Wes
ten de Derde Wereld arm houden en onderdruk
ken. Er moet een structurele oplossing voor het
probleem van de Derde Wereld komen."
Koffie
Op de vraag hoe deze doelstelling verwezenlijkt
kan worden luidt het antwoord: kritisch consume
ren. Daarom worden er in de Honger Hoeft Niet-
week een aantal produkten uit de Derde Wereld in
de belangstelling gebracht, waarmee de individuele
consument hier - hoe gering die ook is - invloed
kan uitoefenen op de armoede en honger in de
Derde Wereld. Die produkten zijn koffie, tropisch
hardhout, cola, margarine, veevoer en de zoge
naamde 'frontlijnprodukten': afkomstig uit Zuid-
Afrika omringende landen zoals cashewnoten uit
Mozambique en cacao uit Zimbabwe.
Machtsfactor
Volgens Vermeer is voor deze manier van actie
voeren gekozen omdat men beseft dat 'mensen wel
FOTO'S BOSTON GLOBE
Als de westerse consument kritischer zou consumeren, zou een belangrijk deel van de honger de wereld uit zijn.
Kritisch kopen broodnodig
eens moe worden van al die ellende-verhalen'.
„Door kritisch consumeren zet je als individuele
consument een kleine stap. Je ziet er niet direct het
effect van, maar het is een manier om aandacht te
kweken voor het probleem van de Derde Wereld.
Wij zijn allemaal consumenten die produkten ko
pen en al die consumenten bij elkaar vormen toch
een machtsfactor van betekenis. Het is al heel wat
als mensen zich realiseren dat de tussenhandel grof
geld verdient aan de verkoop van 'normale' koffie,
maar dat het eerlijker is de arme boeren uit die lan
den 25 tot 40 procent van de verkoop van de koffie
koffie te laten krijgen. Men moet beseffen dat de
relatie tussen wat in de winkel te koop is en de ar
moede in de Derde Wereld groter is dan men
denkt."
De mensvriendelijke produkten, zoals ze worden
genoemd, zijn te koop in de wereldwinkels. In de
supermarkts is vanaf november dit jaar ook een
koffie te koop met het zogeheten Max Havelaar
keurmerk (zie ook elders op deze pagina). Het is
geen apart merk. Maar draagt een pak koffie dit
keurmerk, dan weet de consument dat de bonen
van een kleine coperatie in de Derde Wereld af
komstig zijn en dat de producenten een eerlijke
prijs ervoor ontvangen. Dit op basis van een kon-
trakt dat met Nederlandse handelaars is afgeslo
ten. Behalve het gegeven dat de drempel om naar
zo'n wereldwinkel te gaan voor velen te hoog is,
speelt ook de prijs van een mensvriendelijk pro-
dukt een rol bij de keuze van de consument. Of zijn
mensvriendelijke produkten niet zo duur als alge
meen wordt verondersteld
C. Vermeer: „Voor een deel klopt die stelling,
hor Huub Jansen
In het kader van de actieweek Honger
Hoeft Niet staat een aantal produkten
uit de Derde Wereld centraal, dat direct
te maken heeft met twee zaken: onze
manier van consumeren en de armoede en honger in
ie Derde Wereld. Oausien Vermeer, als afgestu
iterd econome betrokken bij het Centrum voor
Ontwikkelingssamenwerking West-Brabant bi Bre-
ia, vertelt er iets meer over.
De moeilijkheid van het hongerprobleem is de re
actie: 'Wij kunnen wel kritisch consumeren, maar
ie mensen die de macht daadwerkelijk in handen
lebben doen toch waar ze zelf zin in hebben'. Ik
dat mensen daar een machteloos gevoel
krijgen. Dat heb ik zelf ook wel eens. Je kunt je
daar bij neerleggen, maar het kan je ook strijdbaar
ier maken: in plaats van dat het toch altijd slech-
'c gaat, kun je je ervoor inzetten dat het eens echt
le'er gaat. Ik weet zeker dat elke consument dat
kan - hoe klein die invloed ook is - door kritisch te
consumeren. Daardoor zorgt de Nederlandse con
sument ervoor dat het geld dat met die produkten
thee, koffie en cacao terechtkomt bij diegene
ik er het meeste recht op heeft: de kleine boer uit
ie Derde Wereld.
IJ'ij in het Westen zijn behoorlijk gehecht aan 'ons
'tte troost'. We stellen er prijs op als we - een-
®al op bezoek - koffie aangeboden krijgen. Dat is
«ker, dat is gezelligheid, dat is ook 'lekker bijklet-
j®'- Toch is er koffie en koffie, aldus Clausien
"fineer. Er is verschil in smaak, maar er is ook
tctschil in verbouwen.
1 «Koffie is afkomstig uit landen rond de evenaar en
|J®dt verbouwd op grote plantages. Die zijn in het
Iteit van enkele rijke families. Zij willen zoveel
"'gelijk. geld verdienen dus verbouwen zij zoveel
mogelijk koffie. De arbeiders daar verdienen nau
welijks wat en kunnen amper rondkomen. Door
die manier van werken raakt de bodem uitgeput,
waardoor er weer veel kunstmest gebruikt moet
worden. Tegenwoordig bestaan in Derde-Wereld
landen coöperaties van kleine boeren die samen
zijn gaan werken. Zij kopen gezamenlijk het zaad,
de machines en delen samen de winst. Bovendien
proberen ze op een milieuvriendelijke manier te
werken. Dit wordt 'zuivere koffie' genoemd: alleen
de bonen worden geplukt en niet de arbeiders.
Deze koffie is iets duurder omdat de boeren er be
ter voor betaald krijgen. Deze koffie is voorzien
van het keurmerk-stempel Max Havelaar (zie ook
elders op deze pagina, red.) en deze koffie is vanaf
november in de winkel te koop."
Cola
Nog geen honderd jaar geleden moest je lang zoe
ken naar een plek waar je een glas cola kon krijgen.
Tegenwoordig verkopen ze het zelfs in de rimboe
van Timboektoe. In elke liter cola zitten 27
klontjes suiker. Over de hele wereld worden zo'n
355 miljoen glazen cola gedronken en daarvoor
zijn hele scheepsladingen suiker nodig. Deze suiker
wordt verbouwd in de Derde Wereld, zoals op het
Filippijnse eiland Negros waar alleen rietsuiker
voor Pepsi en Coca Cola wordt verbouwd.
Clausien Vermeer: „Sinds '84 is de frisdrankenin-
„De bestaande handelsstructuren zijn zodanig dat wij
in het Westen de Derde Wereld arm houden en on
derdrukken".
dustrie overgestapt op een chemisch bereide zoet
stof; dat is veel goedkoper. Het schijnt ook zo te
zijn dat de kans op tandbederf minimaal is. Prima,
maar de twee miljoen Filippijnse boeren op Negros
lijden nu honger en armoede. Ik vind dat de grote
cola-bedrijven wel iets als alternatief aan die boe
ren moeten aanbieden, zodat ze andere gewassen
kunnen gaan verbouwen."
Maar kritisch consumeren gaat verder dan het be
wuste gebruik van koffie, cola, thee, cacao, veevoer
en margarine (waarin veel soja uit de Derde We
reld verwerkt is). Clausien Vermeer zegt dat kriti
sche consumenten er bijvoorbeeld bij de gemeente
op zouden kunnen aandringen van het gebruik van
tropisch hardhout af te zien.
„De tropische regenwouden verdwijnen namelijk
in een snel tempo. Per dag wordt 250 vierkante ki
lometer weggekapt. Dat betekent dat elke vijf da
gen een gebied ter grootte van de Veluwe ver
dwijnt. Veel van dit hout wordt door het rijke Wes
ten opgekocht. Tropisch hardhout is in de woning
bouw en bij doe-het-zelvers zeer geliefd om er
raamkozijnen of deuren van te maken. Het heeft
wel tot gevolg dat er hele volksstammen voor dat
hout van hun grondgebied worden gejaagd. Er
moet snel iets gebeuren, want tropisch hardhout
kan door andere houtsoorten vervangen worden
zoals grenenhout uit Scandinavië en Canada. Deze
bomen hebben een kortere groeitijd en kunnen ge
makkelijker vervangen worden door de Bovendien
verdwijnen er honderden dier- en plantensoorten
door het kappen van grote hoeveelheden tropisch
hardhout en onderzoekers vermoeden dat het we
reldklimaat er nadelig door wordt beïnvloed."
Kritisch consumeren betekent volgens Clausien
Vermeer een houding ten aanzien van produkten
uit de Derde Wereld die men koopt, die ertoe bij
draagt dat beetje bij beetje de leefbaarheid voor
ons en die van mensen uit de Derde Wereld wordt
verbeterd. Mensen die hier iets meer over willen
weten, kunnen terecht bij het Centrum voor Ont
wikkelingssamenwerking West-Brabant, tel. 076-
221078/145781 of bij de Wereldwinkel in de plaats
waar men woont.
I.z.g.st. eind '81
rs. 1981
g-st.1982
ïrmooi, 1983
zeer mooi 1e elg. 4,L
T3 nw. model 1986"l'ng
g.st. 1982'.ia
en:
e occasions In voorraad. Teven Jï
Auto's APK bij atl. Geopend i«-
17.00 uur. Tevens auto's te koops
IDEN HAAG - In treinen, vliegtuigen,
ziekenhuizen en horeca-gelegenheden
krijgen niet-rokers steeds meer de over
hand. De Nederlandse Spoorwegen heb-
l na een onderzoek onder treinreizigers, bekend
"takt 80% van de zitplaatsen te reserveren voor
[^•rokers.
de KLM is op de meeste routes de verhouding
a'sen voor niet-rokers en voor rokers 70/30%,
(P "luchten naar Noord-Amerika zelfs 80/20%.
r een uitgebreid rookverbod voor openbare
'es, zoals bijvoorbeeld België dat kent, zit er
ens land niet in. Niet-rook-activisten knok-
daar bij ons ook niet zo hard voor.
elk geval in nieuwe treinstellen zullen de NS de
s volgens de 80/20-norm inrichten. Voor de
'90 moeten de NS een aanzienlijke bestelling
van nieuw materieel plaatsen. Nog bekeken moet
worden, of ook het bestaand materieel met weinig
kosten aangepast kan worden met meer niet-ro-
kers-gedeeltes, bijvoorbeeld met extra tussenschot-
ten. Op dit moment is de indeling van de treinstel
len - sinds 1981 - nog 67/33% niet-rokers/rokers.
De NS hebben, speciaal over het roken in de trein,
een schriftelijke enquete onder de reizigers gehou
den. De respons was zeer hoog: 93% sprak een dui
delijk oordeel uit. Ook onder verstokte rokers ble
ken veel voorstanders te zijn voor meer ruimtes ten
behoeve van niet-rokers.
Een woordvoerder van de NS zegt, dat 'het spoor'
niet de pretentie heeft, het rookgedrag van de Ne
derlander te veranderen. „Wij volgen slechts wat
de klant wil."
Over het voornemen van de NS voor veel meer
rookvrije plaatsen in de treinen is de pressiegroep
CAN, de Club van Actieve Niet-rokers, zeer tevre
den. Secretaris De Paauw: „Na jaren van strijd
hebben we nu de wind mee. Wij zijn al zó lang be
zig met de NS voor meer rookvrije plaatsen. Want
zelfs in het rokers-gedeelte is het maar een klein
percentage dat werkelijk rookt."
Voor de CAN is de strijd nog niet over: „Op trein-
balcons staat nu het verzoek, daar niet te roken. In
de praktijk wordt daar juist wèl gerookt. Dat wil
len wij öok graag regelen ten gunste van de niet-ro
kers. Want het is een belangrijke reden, dat de 1 'A
miljoen mensen in ons land met longklachten en
astma niet per trein reizen. En ook in de wachtka
mers op stations zitten reizigers die niet tegen rook
kunnen letterlijk in een verdomhoek; er zijn daar
veel te weinig tafels gereserveerd voor niet-rokers."
De CAN-secretaris is niet voor een streng rookver
bod als in sommige delen van de VS en de Sovjet
unie. In het laatste land wordt bij overtreding door
agenten de sigaret zelfs uit je mond gerukt. „Dat
hoeft ook niet. Van de rokers, in ons land nog zo'n
4 miljoen, is 90% ook tolerant. Slechts een kleine,
harde kern vertikt het, rekening te houden met
niet-rokers. De zachtere weg in ons land, zonder
zware rookverboden, is heel effectief. De trend is
gunstig, ook in bijvoorbeeld de horeca. Daar zijn
ze ook benauwd, dat klanten wegblijven als het ro
kerig is. En op steeds meer scholen besluiten lera
ren en leerlingen, school en omgeving rookvrij te
maken. Het ene na het andere ziekenhuis wordt
rookvrij. Wij als niet-rokers ondervinden veel meer
begrip dan een aantal jaren geleden."
Toch meent De Paauw van de CAN dat het 'vech
ten blijft tegen een machtige vijand'. De lobby van
de tabaksindustrie en vooral de advertentiebu
reaus, met jaarlijks meer dan 14,5 miljoen aan re
clame, zorgt voor een grote pressie. De overheid
stelt daar, met anti-rook- en volksgezondheidscam
pagnes, maar een budget van 1,5 miljoen tegen
over.
maar toch is het een misvatting. Want wat is duur?
De manier waarop wij in het rijke Westen leven is
al tamelijk duur en trouwens ook ongezond. Wij
consumeren teveel suiker en vet en dat is te merken
aan het geld dat jaarlijks de gezondheidszorg ten
goede komt. Het aantal caloriëen dat wij dagelijks
binnen krijgen is niet voor iedereen in de wereld
weggelegd. Toch wordt er voldoende voedsel ge
produceerd om iedereen genoeg te eten te geven.
Honger hoeft niet. Dat kan alleen als wij een stap
terug doen. Dat betekent niet dat we in plaats van
vier nu nog twee sneeën brood zouden mogen eten.
Maar we zouden eens wat minder vlees kunnen
eten en minder bewerkt voedsel zoals snoep. Dat is
in het belang van onze eigen gezondheid en die van
de mensen uit de Derde Wereld."
Door Daniel Ward (The Times)
Hoewel het nog lang duurt voor de eerste sneeuwvlokken zullen
vallen (als ze vallen), volgt hier een waarschuwing voor de komende
winter.
Het is niet ondenkbaar dat de wereld deze winter geconfronteerd
wordt met een tekort aan antivries.
W Experts vrezen dat aan een kwart van de vraag niet voldaan zal
kunnen worden, als de winter dit jaar weer ouderwets streng is. De
prijs van antivries zou zich kunnen verdubbelen ten opzichte van de
Êrijs van vorig jaar, tijdens de milde winter van '87/'88.
De schaarste wordt veroorzaakt door een tekort aan etheengly-
col van voldoende kwaliteit. Eqn Britse fabrikant van antivries
voorspelde dat men in Groot-Brittannië, waar 's winters gemiddeld
40 miljoen liter van het goedje wordt verbruikt, zo'n 10 miljoen liter
tekort zou komen. Verder voorspelt hij dat aan veertig procent van
de vraag in Europa niet voldaan zal kunnen worden. Érg veel auto
mobilisten wachten op de eerste kou voor zij overgaan tot het bij
vullen van hun radiateur. Volgens kenners is dat niet verstandig,
omdat op dat moment winkeliers en garagehouders zullen proberen
delen van de toch al geringe voorraad achter te houden. Hun advies
is nü antivries te kopen, om te voorkomen dat, in het geval van een
strenge winter, de auto strandt.
Slechts op drie plaatsen in de wereld wordt etheenglycol gepro
duceerd. Het tekort aan etheenglycol wordt veroorzaakt door een
grote ontploffing in de fabriek in Louisiana en de sluiting - uit vei
ligheidsoverwegingen - van de twee andere fabrieken in België en
Duitsland. De VS, die de grootste exporteur van etheenglycol wa
ren, voeren het niet langer uit, maar in. Antivries op basis van me
thanol (methylalcohol) is een alternatief dat niet aangeraden wordt,
omdat het slecht is voor de motor.
W Indien de fabrieken weer op tijd gaan draaien, kan het tekort
aan het eind van het jaar aangevuld zijn. Vooralsnog moet echter
rekening worden gehouden met ernstige problemen. In Engeland
hebben transportondernemingen en vervoersbedrijven moeite om
aan voldoende antivries te komen nu zij hun voorbereidingen voor
deze winter treffen.
Kaas verkopen kan veel beter. Dat is de mening van het Neder
lands Zuivelbureau. Daarom begint deze organisatie volgende
maand met een geheel vernieuwde opleiding kaas verkopen.
W Volgens A. Wiggers van het Zuivelbureau stelt de klant het
steeds meer op prijs dat kaas vers van het mes wordt verkocht,
maar dat dit niet wil zeggen dat hij tevreden is over de bediening.
Het aantal klanten dat niet tevreden is steeg de laatste jaren van ne
gen naar vijftien procent.
Men vraagt vooral om meer voorlichting en advies en om meer
hygiëne in de winkel. Ook het assortiment kaas, zowel binnen- als
buitenlandse, is de laatste jaren veel groter geworden. Dit geldt ook
voor de mogelijkheden kaas voor andere doeleinden te gebruiken
dan broodbeleg.
W De leiding heeft ook oog voor de praktische kanten, zoals het
snijden van kaas. Een snijverlies van drie procent is volgens Wig
gers niet overdreven. Bij een jaarlijkse binnenlandse consumptie
van ongeveer 140 miljoen kilo en met de huidige, stijgende prijzen
voor kaas, is dat jaarlijks een verlies van vijftien miljoen gulden, al
dus Wiggers.
Kaas vers van het mes.
De Efficiency-beurs in de Amsterdamse RAI wordt tot 1993 een
jaarlijks terugkerend evenement maar de uitvoering zal soberder
worden. Daarmee moet worden voorkomen dat professionele be
zoekers ten onder gaan in een stroom van computerfreaks, scholie
ren en studenten, wat ten koste gaat van het 'echte zakendoen'.
W Dat heeft vice-voorzitter Doornbos van de Vifka, de branche
vereniging voor kantoor-, informatie- en communicatietechniek, ge
zegd ter gelegenheid van de Efficiency-beurs '88, die van 6 tot en
met 14 oktober wordt gehouden.
W Tot nu toe is de beurs een tweejaarlijks evenement, dat in 1986
ongeveer 190.000 bezoekers trok. Vorig jaar is op proef een Effi
ciency Vakbeurs gehouden, die veel meer mikte op de professionele
bezoeker.
De resultaten daarvan hebben geleid tot het besluit de beurs nu
jaarlijks te houden, zij het soberder en meer gericht op de vakmatig
geïnteresseerde bezoeker.
I
