'Pluriformiteit gaat
over de vorm,
niet over de inhoud'
Paus en bisschoppen maken het niet alleen uit
UIT DE KERKENbE stem gids 2
MARIËNBURGBROCHURE 'KATHOLIEK: WAT IS DAT EIGENLIJK
SttB?
DE STEM EXTRA DONDERDAG 6 OKTOBER 1988
MGR. BOMERS 5 JAAR BISSCHOP VAN HAARLEM
Verkeerd begrepen
Ongeloof
Betrokkenheid
Christus-film
Politiek
Schending
Bisschop Ernst derde CRK-symposium
Priesterraad tot Bar: praat met Acht Mei
NEDERLAND 3
'Joden krijgen steun totdat ze tegenvalleifeet humanistisch magazine
JO TKwartslag zendt vanavond
BELGIE NED 2
Overleg humanisten en Vaticaan
DUITSLAND 1
Repliek
Meer
Uit balans
Alomvatttendheid
\ttambone
T49
OVER EEN jaar of vijftien zijn we over
de polarisatie in de Rooms-Katholieke
Kerk in Nederland heengegroeid. Als de
rust in de kerk is weergekeerd, kan het
allemaal weer gaan groeien en bloeien.
Maar die geweldige verdeeldheid is een
grote handicap voor ons kerk-zijn.
Dat zegt mgr. H.J.A. Bomers, die vijfjaar
geleden door paus Johannes Paulus II
werd benoemd tot coadjutor met het
recht van opvolging van de toenmalige
bisschop van Haarlem, dr. A.J. Zwart
kruis. Deze overleed nog diezelfde dag.
De lazarist Bomers, die lange tijd als mis
sionaris en bisschop in Etiopië had ge
werkt, werd in januari 1984 als bisschop
van Haarlem geïnstalleerd.
„Die verdeeldheid merkte ik
al op het moment dat ik hier
binnenkwam. Het is na
tuurlijk duidelijk dat ik
hier niet met groot gejuich
ben binnengehaald. Mijn
benoeming staat eigenlijk
nog steeds een beetje in die
spanning. Dat hangt niet
per se samen met mijn per
soon maar meer met de hele
kerkelijke situatie in Ne
derland".
Van meet af aan is de vraag ge
steld: is deze man progressief
of conservatief. Alles wordt in
het licht van die verdeeldheid
bekeken. Dat doet ontzettend
veel kwaad. „Zo kunnen wij
geen kerk zijn. Een ontspannen
klimaat waarin je kunt spre
ken en werken, is van groot be
lang".
Hij voegt er echter aan toe:
„met pluimstrijkerijen alleen
kom je er ook niet. Een bis
schop moet leiding geven. In de
bijbel staat: de herder leidt de
schapen naar grazige weiden,
en niet: hij loopt achter de
kudde aan. Sommigen zouden
graag zien dat de bisschoppen
zich koest houden. In mijn bis
dom geef ik ruimte genoeg voor
het ventileren van allerlei me
ningen, maar ik houd er altijd
aan: ook ik mag mijn mening
geven".
„Neem de Acht Mei Bewe
ging. De bisschoppen móeten er
komen en móeten hun mond
houden. Als ik iemand zou uit
nodigen, zou ik hem vragen:
zeg nou ook es een woordje,
maar dat hoort er niet bij
De beweging zegt altijd dat
ze de leiding van de bisschop
pen wil volgen. Het omstreden
tafelgebed waarvan de bis
schoppen twee jaar geleden
duidelijk hebben gezegd dat
het wezenlijk niet is goed te
keuren, is toch opnieuw ge
bruikt. „Wat betekent het dan
nog dat je de leiding van de
bisschoppen, aanvaardt? Dat is
dan toch puur theorie gewor
den".
De Acht Mei Beweging leidt
in de parochies tot grote ver
deeldheid. Daarom is het een
heel ernstige zaak. „Waarom
houden ze niet op met die pola
risatie," zo vraagt mgr. Bomers
zich af. Als de Acht Mei Bewe
ging niet meer zou bestaan, zou
dat zeker een gunstige factor
zijn. Volgens mgr. Bomers
moet je in de Kerk geen rich
tingen gaan organiseren. Dat
leidt tot polarisatie en mogelij
kerwijs tot scheuringen. „Wat
mij betreft mogen de gesprek
ken met de Acht Mei Beweging
morgen weer beginnen maar
dan moeten wij wel van de lei
ding weten dat zij het kerk
beeld van het Tweede Vati
caans Concilie aanvaardt".
De Concilie-uitspraak 'de kerk
is het volk van God' is volgens
mgr. Bomers niet goed begre
pen. Sommige mensen hebben
toen gemeend dat zij op grond
daarvan zelf konden bepalen
wat kerk-zijn betekent als een
soort democratisering van de
Kerk. Dat is nooit de bedoeling
geweest. In de dogmatische
constitutie 'Lumen Gentium'
van het Tweede Vaticaans
Concilie staat de kerk als mys
terie voorop. Dat blijft vast
staan door alle eeuwen heen.
Met 'de Kerk als volk van God'
wordt gewezen op de verant
woordelijkheden die iedere
christen op grond van de doop
heeft. De waarheden en waar
den die Christus heeft aange
reikt, moeten door de hele ge
meenschap worden uitgedra
gen.
Volgens mgr. Bomers wil de
Acht Mei Beweging het wezen
lijke onderscheid tussen het ge
meenschappelijk priesterschap
van alle gelovigen en het bij
zondere priesterschap van de
ambtelijk gewijde priester ver
minderen of zelfs laten weg
vallen. Hij verwijst naar de
manifestatie in Utrecht waar
alleen de instellingswoorden
van het tafelgebed, dat eigen
lijk een eucharistisch gebed is,
door de priester werden gebe
den, terwijl de rest door de hele
gemeenschap werd gezongen.
Op grond van Lumen Gentium
mag het eucharistisch gebed
alleen door de ambtelijk ge
wijde priester worden gebeden.
In het tafelgebed komt de pas
sage voor: „In hem zou uw ge
nade zijn verschenen". Dat be
tekent volgens mgr. Bomers
dat er mensen zijn die geloven
dat in Jeziis van Nazareth
Gods genade is verschenen,
maar dat zij het zelf niet gelo
ven. „Dat is toch een uitdruk
king van ongeloof. Als iemand
meent dat hij dat kan bidden,
dan moet ik zeggen: beste me
neer, hier scheiden onze we
gen".
„Ik zeg niet dat alles wat er
bij de Acht Mei Beweging ge
beurt, verkeerd is. Er zullen
ook best een hoop góede dingen
bij zijn. Maar laten ze die in
spiratie gebruiken voor de op
bouw van de parochie".
„Hier zijn we bij de kwestie
van de grenzen van de Kerk.
Het begrip pluriformiteit
wordt vaak niet goed begrepen.
Het betekent veelvormigheid.
Het gaat daarbij uitsluitend
over de vorm en niet over de
inhoud. Liturgie bij voorbeeld
kan in het Nederlands of het
Latijn, kan gesproken of ge
zongen worden. Maar het we
zen blijft hetzelfde. Plurifor
miteit is een zeer aanvaard
baar iets in de Kerk".
„Groepen als de Acht Mei
Beweging en de Mariënburg-
vereniging laten die plurifor
miteit slaan op het wezen der
dingen. Dat kan niet. Als zij
met een beroep op dat begrip
zeggen dat echtscheiding mo
gelijk moet zijn in de Kerk, dan
zeg ik: dat kan niet. Dan ge
bruik je echt het woord ver
keerd. Dan gaat het niet over
twee verschillende vormen,
maar dan gaat het over de in
houd. Pluriformiteit is een
dooddoener. Je kunt er alles
mee zeggen, maar je zegt er in
wezen niets mee zo lang de
grenzen niet worden aangege
ven".
Voor het Tweede Vaticaans
Concilie „waren we misschien
toch ietwat te wettisch katho
liek". Daarna is de slinger naar
het andere uiterste gegaan.
Als wegen om die „losgeslagen
heid" te overwinnen ziet bis
schop Bomers een sterkere be
trokkenheid op de wereldkerk
en een vreugdevol aanvaarden
van de nieuwe Codex (kerkor
de). De Katholieken hier zijn
zich er onvoldoende van be
wust dat de Katholieke Kerk in
Nederland een wezenlijk on
derdeel van de wereldwijde
kerk is. Deze betrokkenheid op
de wereldkerk zou levendiger
moeten zijn in het kerkelijk be
leven in Nederland.
In een kort na zijn dood uit
gezonden portret heeft mgr.
Zwartkruis heel duidelijk uit
gesproken dat hij wars was
van alle provincialisme. De
KRO zond dat portret twee
maal uit. De eerste keer waren
die woorden er wel in en de
tweede keer waren ze eruit ge
laten. „Ik vroeg me af: waarom
Mgr. Bomers: „Ik zeg niet dat alles wat er bij de Acht Mei
Beweging gebeurt, verkeerd is. Er zullen ook best een hoop
goede dingen bij zijn. Maar laten ze die inspiratie gebruiken
voor de opbouw van de parochie".
zou de KRO dat nou gedaan
hebben", aldus mgr. Bomers?
Verder heeft de Kerk sinds
1983 een nieuwe Codex. „Die
sluit echt helemaal aan bij dat
prachtige Tweede Vaticaans
Concilie. Wij zouden allemaal
die kerkorde met vreugde en
als een geweldig hulpmiddel
■moeten ervaren. Als we er in
grote trouw naar zouden leven,
dan zouden wij een stuk rust
krijgen in de kerk".
Als positief punt noemt bis
schop Bomers het feit dat het
geloof voor betrokken kerk
mensen een zeer levende zaak
is. „Heel veel mensen zetten
zich in de parochies aktief in.
Dat is heel duidelijk".
Bisschop Bomers prijst ver
der de bereidheid van de Ne
derlandse bevolking, ook van
de katholieken, om te delen met
noodlijdenden waar pok ter
wereld. „Daar ben ik als mis
sionaris altijd diep van onder
de indruk geweest en dat ben
ik nu nog. Tegelijkertijd zeg ik:
bij zo'n grote welvaart als
waarin wij leven, kan het na
tuurlijk ook".
In welvaart leven als chris
tenen is iets heel bijzonders.
Christus zegt dat het voor een
kameel makkelijker is om door
het oog van de naald te kruipen
dan voor een rijke om het Ko
ninkrijk van God binnen te
gaan. „Wij moeten ons dan af
vragen: kunnen wij als zo'n
welvarende gemeenschap wel
het Koninkrijk van God vor
men? Die grote welvaart
maakt het voor ons een stuk
moeilijker om consequent en
volhardend een christelijke le
venshouding te aanvaarden".
Mede als gevolg van die wel
vaart bestaat er bij nogal wat
mensen de houding van: alles
wat we willen, moet kunnen en
alles wat kan, moet mogen. Dat
is volgens mgr. Bomers hele
maal geen evangelische hou
ding.
In dit verband verwijst hij
naar de film De laatste verzoe
king die „een volstrekt onjuist
beeld" van het leven van Chris
tus geeft. Dat is volgens de bis
schop niet alleen pulp, omdat
het een seksfilm is, maar de re
gisseur trekt ook extra aan
dacht en extra geld door dat
seksleven te projekteren op
Christus. Daarmee schokt hij
het geloof van christenen.
„Dat een filmmaker nog zo
ver komt, vind ik nog tot daar-
aantoe. Maar dat de officiële
Nederlandse rechtspraak het
goedkeurt dat zo'n totaal vals
beeld van Jezus Christus mag
worden vertoond, vind ik
eigenlijk veel ernstiger". De
vrijheid van meningsuiting
moet er inderdaad zijn. Voor
dat grote goed moeten we alle
maal ontzettend waken. „Maar
hoe zouden het publiek en de
rechtspraak reageren op een
film waarin Hitier als weldoe
ner van de mensheid wordt af
gebeeld? Zou dat ook mogen
met een beroep op de vrijheid
van meningsuiting", zo vraagt
mgr. Bomers zich af.
De rechter heeft die film
over Christus waarschijnlijk
ook goedgekeurd omdat niet te
vrezen valt dat een massaal
verzet ertegen zou komen.
Maar dat maakt het niet min
der ernstig, zo meent mgr. Bo
mers. „Als de bisschoppen en
de kerken in Nederland vinden
dat dit een fundamenteel ver
keerd beeld is van Christus,
dan moet de rechter zich laten
leiden door de uitspraken van
deze kerken en die film verbie
den".
Bisschop Bomers zegt het zo
vanzelfsprekend te vinden dat
christenen bij het bepalen van
hun politieke keuze van be
paalde waarheden en waarden
uitgaan, dat het voor hem „heel
moeilijk te begrijpen is" hoe
iemand consistent christen kan
zijn en tegelijkertijd een poli
tieke keuze kan doen die eigen
lijk onverenigbaar is met zijn
christelijke overtuiging. Daar
mee doelt hij op de standpun
ten van PvdA en WD over
abortus en euthanasie. „Bij het
standpunt dat het CDA heeft
ingenomen bij de abortuswet
geving, vraag ik me af: is dat
nog verenigbaar met het evan
gelie?"
Mensen mogen van hem ge
rust stemmen vanuit het ge
zichtspunt: wat is het beste
voor mijn portemonnee. Het is
echter jammer dat allerlei
ethische kwesties terecht ko
men in de partijpolitiek. De
grote ethische issues moeten
volgens hem worden losgekop
peld van de partijpolitiek. Hij
denkt in dit verband aan een
referendum, hoewel daar ook
bezwaren aan kleven.
Voorstanders van euthanasie
zeggen dat je moet uitgaan van
het zelfbeschikkingsrecht van
de mens. „Dat vind ik op zich
zeer aanvaardbaar. Dat zelfbe
schikkingsrecht komt echter
onder een geweldige druk te
staan op het moment dat
euthanasie wettelijk mogelijk
is".
„Neem een zwaar gehandi
capte die dag in dag uit op de
hulp van een ander is aange
wezen. Bij zo iemand komt dan
gauw de gedachte op: ,ik doe
dat de mensen aan, want ik zou
op mezelf euthanasie kunnen
plegen. Omdat ik daarvan geen
gebruik maak, moeten mede
mensen zich zo voor mij opof
feren'".
Er kan ook druk door een an
der worden opgelegd. Bij voor
beeld als er belangen zijn bij de
komende nalatenschap.
De wettelijke mogelijkheid
van abortus noemt hij „veel en
veel ernstiger". Iedere Neder
lander die per se geen euthana
sie wil, kan dat notarieel laten
vastleggen en kan zich daarte
gen beschermen. Een nog niet
geboren kind kan dat niet. „Bij
abortus gaat het om een veel
grotere schending van het le
ven".
Wat men in de Tweede We
reldoorlog de joden heeft aan
gedaan, is toch een ongeloof
lijke schending van de rechten
van die mensen. Waarom zou
de schending van de rechten
van al die ongeboren kinderen
(jaarlijks in Nederland zo'n
40.000) niet even erg zijn, zo
vraagt bisschop Bomers zich
af.
Hij noemt het „ontzettend
funest" dat altijd de indruk
wordt gewekt dat abortus al
leen in een heel bepaald geval
wordt toegepast. „Niemand
maakt mij wijs dat al die 40.000
kinderen die geaborteerd wor
den, als ongelukkige mensen op
deze aarde zouden komen. In de
meeste gevallen wil men dat
kind doodgewoon niet. Dat
kind staat bepaalde belangen
van de vader of de moeder in
de weg. Het hoort toch wezen
lijk tot de kern van de christe
lijke ethiek dat ik mijn belan
gen nooit mag najagen over de
ruggen van andere mensen
heen. Dat gebeurt hier". (ANP)
HENGELO (ANP) - Bisschop Ernst van Breda, de TiH,
hoogleraar dr. P.J.G. Leenhouwers en Rolduc-docetJ
A.H.M. Lemmens zijn de sprekers op het derde symposim
de Stichting Contact Rooms-Katholieken dat op 12 nov®
in Vught wordt gehouden. Het onderwerp is 'evangelisatie
de gemeenschap van gelovigen'.
Bisschop Ernst spreekt over christelijke ethiek en he
daagse cultuur, prof. Leenhouwers (bestuurslid van De
rom, het alternatieve bisdomblad van Den Bosch) over ev;
lisatie en cultuur, en dr. Lemmens, docent catechese aai
grootseminarie Rolduc van het bisdom Roermond, over kt
lijke verhoudingen in het spanningsveld tussen openbam
ervaring.
Het CRK werd in het voorjaar van 1986 opgericht om ie
bondenheid van de rooms-katholieken met de bisscl
bevorderen en om, in kritische overeenstemming met dê'oj
Ie geloofsleer, een bijdrage te leveren aan de discussie ovet
tuele problemen. Het CRK wordt gezien als tegenhanger
de Acht Mei Beweging, die ruim 90 progressieve rk org
ties en groepen omvat, en van de Mariënburgvereniging,
vernieuwingstendenzen binnen de RK Kerk levend wil
den.
Zeg 'ns
AAA
oleende week begint 'Zeg
AAA' aan zijn achtste sei-
Als inleiding hierop
ïesenteert de VARA van-
vond een documentaire,
aarin Ati Dijckmeester met
e makers en enkele acteurs
an gedachten wisselt over
e vraag, waarom de serie
og steeds zo populair is. Aan
et gesprek nemen regisseur
|jco Knapper, schrijver
^iem van Houweninge, zijn
touw Marina en de acteurs
oukje Hooymaayer en
ohn Leddy deel.
Kind voor
een ander
ROTTERDAM (ANP) - „Er zijn bruggen opgehaald, zodat
len nu verdrinken van de pijn." Op deze manier bracht eer,
leden van de priesterraad van het bisdom Rotterdam zijn
tiek tot uiting op het besluit van de rk bisschoppen omdi
sprekken met de Acht Mei Beweging op te schorten.
|e VARA sluit vanavond de
ngelse dramaserie 'Een
ind voor een ander" af met
jvee afleveringen ineens.
rjvs echtgenoot Ollie is naar
e flat van zijn zuster ver-
uisd. Hij heeft geld geërfd,
Volgens diverse leden van de raad hebben de bisschoppj waardoor hij zijn baan kan
waarheid gesteld boven de waarachtigheid, die volgens hen pzeggen om een boek te
kenmerk van de Acht Mei Beweging is. De priesterraad s chrijven. Viv is intussen in
aar negende maand en de
eboorte van de baby is na-
ij. Ze begint allerlei zaken
e regelen. Niemand heeft
iog aan de juridische aspec-
en van het draagmoeder-
chap gedacht.
22.06 Kwartslag
seerde bisschop R.Ph. Bar daarom naar wegen en mogeljji
den te zoeken om het gesprek met de Acht Mei Beweging vj
te zetten.
Veel vragen kreeg Bar naar aanleiding van een recent it
view. Daarin zei hij steeds meer de behoefte te voelen om,
degenen die wel trouw aan de kerk zijn, duidelijk te make;
het niet allemaal goed is" wat in de Acht Mei Beweging
beurt. Op de vergadering van de priesterraad weigerde Ba:
houdelijk daar iets aan af te doen. Hij blijft ervan overt
dat er iets mis in het de houding van het bestuur van dei
Mei Beweging. Maar hij betreurt het wel dat sympati
en aanhangers van de Acht Mei Beweging zich door 7
bruik van het woord trouw in diskrediet gebracht voelen!
AMSTERDAM (ANP) - De nieuwe voorzitter van de &®en documentaire uit over de
lieke Raad voor Israël (KRI), deken J. Kwaaitaal uit Den
wil zijn katholieke achterban de ogen openen voor het gi
van het gemakkelijk herlevend antisemitisme. „Niet c'
de kerk op dit moment vormen van antisemitisme zou
aanwijzen", aldus Kwaaitaal, „maar de joden krijgen
steun totdat er een moment komt waarop zij ons tegenvi
Dan openbaart zich een net even te felle verontwaardig
over het optreden van Israël in de bezette gebieden en
lectieve aandacht voor de vijanden van de joden. Het
men heeft zitten wachten om Israël eens de les te kunnai
zen." Kwaaitaal heeft van de Amsterdamse deken J. Keetl
halve het voorzitterschap van de de KRI ook diens plaats ijl
bestuur van het Overlegorgaan van Joden en Christener]
Nederland (OJEC) overgenomen.
ïeeil
ierikaanse feministe en
ihrijfster Betty Friedan.
olgens mevrouw Friedan
ibben haar Amerikaanse
itgenoten onder het bewind
an Reagan flink aan rech-
:n ingeboet. Feminisme is in
erika een vies woord ge-
orden.
21.30
Portugees
afscheid
en van de belangrijkste
ortugese films van de laat-
te jaren is 'Een Portugees
ar worden de verhalen ver-
:ld van twee families, die
en zoon verloren in de An-
olese vrijheidsoorlog tegen
"ortugal.
Lola
AMSTERDAM (ANP) - Het Vaticaan is het met de internal
nale organisatie van humanisten eens, dat de staat nietl
recht heeft godsdienstige of anti-godsdienstige normen aaifcfscheid', vanavond op het
burgers op te leggen. De staat moet de gewetensvrijheidifveede Belgische net. Joao
personen en groepen respecteren, zo valt te lezen in het ciotelho regisseerde het
muniqué dat werd opgesteld na het overleg tussen de vArama en schreef mee aan
caanse raad voor de niet-gelovigen en de internationale orjet scenario. Apart van elk-
nisatie van humanisten IHEU in Amsterdam.
Delegaties van beide organisaties waren onlangs bijeenl
zich te beraden over 'de godsdienst en het humanisme in
openbare leven'. In de delegatie van het Vaticaan hadden J
der anderen zitting kardinaal Paul Poupard, president vaij
raad voor de niet-gelovigen, en de aartsbisschop van 1
kardinaal Godfried Danneels. De delegatie van de IHEU w
geleid door de twee voorzitters prof.dr. R. Tielman, oud-va
zitter van het Humanistisch Verbond, en prof. Paul Kurtz,:
in New York filosofie doceert. In tegenstelling tot de Vi
caanse delegatie bestond de helft van de vertegenwoordig
van de IHEU uit vrouwen. Het was het eerste overleg tus >e in 1981 gemaakte film is
het Vaticaan en de IHEU sinds 1970. en vrije bewerking van het
Onder verwijzing naar het Tweede Vaticaans Concilie: jiaue Engel'-thema. Het
kende de Vaticaanse delegatie dat de RK Kerk zich vaak erhaal speelt in de Wirt-
zeer met de staat heeft verbonden. De kerk heeft vaak nietj chaftswunder-periode van
handeld naar het bijbelwoord 'geef aan de keizer wat de kei e jaren vijftig. In een Duits
toekomt en aan God wat aan God toekomt'. Beide delegat tadje staat alles in het teken
onderschreven het belang van bescherming van de mensf ran de wederopbouw. leder-
rechten. Zij respecteerden eikaars zeer uiteenlopende op;; en schijnt er zijn voordeel
tingen over de positie van de vrouw in de samenleving en et nee te doen, vooral de mach-
sche kwesties als abortus, voorbehoedmiddelen en euthanasi: ige aannemer Schuckert.
Volgens Tielman leidt de erkenning door het Vaticaan dal Ule notabelen dansen naar
staat geen religieuze normen mag opleggen, er misschien ajn pijpen, 's Avonds ont-
dat de kerk in een land als Ierland haar houding wijzigt. Bt soeten zij elkaar in Villa
delegaties willen het overleg voortzetten, maar er is ink, waar Lola de grote
nieuwe afspraak gemaakt. rekpleister is.
Door Jan Bouwmans
TILBURG - Het is uiteinde
lij k het college van paus en
bisschoppen dat uitmaakt
wie en wat katholiek is. Met
nadruk op uiteindelijk,
want dat college kan daar
niet zo maar op eigen houtje
over beslissen. De katho
lieke geloofsgemeenschap
in haar geheel heeft ook een
bepaalde stem in het kapit
tel.
„Bepalen wie of wat katholiek
is, is daarom niet mogelijk
wanneer de communicatie tus
sen gezagsdragers in de kerk
en de geloofsgemeenschap niet
voldoende kwaliteit heeft." Dat
is de slotconclusie van de bro
chure 'Katholiek: wat is dat
eigenlijk?' die de katholieke
Mariënburgvereniging dezer
dagen heeft gepubliceerd. De
brochure is geschreven door dr.
Henk Witte, wetenschappelijk
medewerker aan de Theologi
sche Faculteit Tilburg.
De Mariënburgvereniging is
een van de belangrijkste dra
gers van de Acht-Mei-Bewe-
ging (AMB), met wie de Neder
landse bisschoppen recent het
contact hebben opgeschort. Een
van hun motieven darvoor was,
dat de beweging op belangrijke
punten niet katholiek zou zijn.
Hulpbisschop Lescrauwaet van
Haarlem ventileerde onlangs
bijvoorbeeld in een Ameri
kaans blad, dat de leiding van
de AMB meer een protestantse
dan een katholieke visie op de
kerk heeft. Link noemde hij
dat.
De slotconclusie van de bro
chure laat zich lezen als repliek
aan de Nederlandse bisschop
pen, dat hun verbreken van het
kontakt met Acht Mei theolo
gisch onjuist c.q. onrechtmatig
is. Er ligt immers hun eenzij
dige beslissing aan ten grond
slag dat Acht Mei, of althans de
leiding ervan, niet katholiek
(genoeg) is; daarom worden ge
sprekken onvruchtbaar geacht.
De Mariënburgvereniging
heeft deze brochure echter niet
als direct commentaar op de
ontwikkelingen rond de Acht
Mei Beweging opgezet. Het ge
schrift was al klaar voordat de
bisschoppen het contact op
schortten. Het vraagstuk wie of
wat katholiek mag heten en
wie dat uitmaakt, speelt in Ne
derland dan ook al langer. Pre
senteerde een deel van katho
liek Nederland zich bij gele
genheid van het pausbezoek in
1985 als 'het andere gezicht van
de kerk', nauwelijks een jaartje
later werd vanuit bisschoppe
lijke kringen de vraag opge
worpen of niet veeleer gespro
ken moest worden van 'het ge
zicht van een andere kerk'.
Hierop haakt het geschift 'Ka
tholiek: wat is dat eigenlijk
Dr. Witte constateert dat de
katholieken in Nederland te
genwoordig hetzelfde geloof in
vele varianten tegelijk beleven.
De onderlinge vraag om her
kenning en erkenning kan niet
meer beantwoord worden met
eep eenvoudige blijk van ver
standhouding -in de tijd van
het Rijke Roomsche Leven was
het kruisbeeld in de huiskamer
bijvoorbeeld zo'n simpele blijk
van herkenning en erkenning.
Nu stellen mensen zich zelf de
vraag of ze er nog wel bij horen
als ze anders denken over bij
voorbeeld huwelijk en sexuali-
teit de officiële kerk of gelijk
waardige mogelijkheden voor
vrouwen in de kerk wensen, in
clusief het priesterambt.
Er wel of niet bij horen kan
echter heel gemakkelijk wor
den opgevat als een kwestie
van louter rechtgelovigheid,
recht in de kerkleer zijn. Dat
nu, betoogt dr. Witte, klopt niet
geheel: „Katholiek-zijn is meer
dan een kwestie van rechtgelo
vigheid alleen". Witte loopt
hiervoor even de hele kerkge
schiedenis door. Al in de oude
kerk had het woord katholiek
twee betekenissen tegelijk. Het
betekent niet alleen 'waar' en
'echt', maar tegelijk 'algemeen'
en 'universeel' (over heel de
aarde verspreid en van alle tij
den). En juist dit laatste heeft
in de loop van de eeuwen een
U
flinke versmalling ondergaan.
Door de grote kerkscheuringen
namelijk: de scheuring tussen
het oosten (orthodoxe kerken)
en het westen (latijnse kerk) en
de scheuring in het westen (re
formatie).
Witte: „De grote scheidingen
in het christendom betekenden
niet alleen dat groepen gelovi
gen niet meer met elkaar com
municeerden. Zij betekenden
ook dat hun gedachtengoed
niet langer naar elkaar door
stroomde. Dat had belangrijke
gevolgen. Enerzijds traden
stagnaties op. De geloofsbele
ving van de een drong niet
meer door in die van de ander.
Dat gold evenzeer voor spiri
tualiteit, liturgie, kerkrecht en
theologie. Anderzijds ging men
nadruk leggen op eigen accen
ten. Zo ontwikkelden de kerken
elk een eigen profiel. Verwaar
lozing van het een en overdrij
ving van het ander gingen
daarin hand in hand".
De eenzijdigheden waarmee
oosterse orthodoxie, het protes
tantisme en het katholicisme in
de katholiciteit dus behept zijn
en die versterkt werden door
zich alleen maar tegen elkaar
af te zetten, veroorzaakten in
de R.KKerk ook interne span
ningen. Die zijn in onze dagen
tot ontlading gekomen, doordat
de confessionele identiteit van
het katholicisme -de katho
lieke zuil dus - het heeft bege
ven. Dat geeft dus strijd. Strijd
om wie aanspraak heeft op ka
tholiek-zijn. Deze identiteits-
strijd speelt zich rond heel con
crete zaken af. Witte somt op:
„De wijze van liturgisch vie
ren, de speelruimte voor de
oecumene, de positie van vrou
wen in de kerk, de realisering
van de identiteit van katho
lieke scholen, de ruimte voor
'afwijkende' standpunten, de
ambtsopleiding, de wijze van
omgaan met gezag in de kerk,
de vraag of bepaalde vereni
gingen van gelovigen zich ka
tholiek mogen noemen".
In deze strijd beroepen de ver
scheidene partijen zich voor
hun gelijk op de katholieke
identiteit in de trant van: dit is
toch de katholieke leer en dit is
toch de katholieke moraal.
Maar met welke periode uit de
geschiedenis van het katholi
cisme identificeert een partij
zich feitelijk: met de oude kerk,
met die van de eerste duizend
jaar, met de Middeleeuwse
christenheid, met de contra-re
formatie of met het anti-mo
derne rooms katholicisme van
de laatste paar eeuwen? Of
met het geheel van die traditie?
Witte: „Verabsolutering van
een stuk traditie tot dé traditie,
trekt het geheel uit balans. Zo
als verabsolutering van een
deel van de waarheid tot dé
waarheid verhoudingen ver
stoort (ketterij). En verabsolu
tering van een deel van de ge
meenschap leidt tot secte-vor-
ming".
Witte komt dan via het
Tweede Vaticaanse Concilie tot
wat katholiciteit inhoudt en
voorstelt. Onder meer dit: „ka
tholiciteit wijst dus op de eerste
plaats op de bekwaamheid van
de kerkgemeenschap tot com-,
municatie van hoge kwaliteit:
als delen van een geheel. Der
gelijke communicatie is wars
van elk particularisme, waarin
eigenheid doorslaat in eigenge
reidheid en zelfgenoegzaam
heid. Dergelijke communicatie
is evenzeer wars van unifor
misme, waarin eigenheid ge
frustreerd en verdrongen
wordt. Katholiciteit wijst aller
eerst op zorg om verscheiden
heid in de eenheid en eenheid
in de verscheidenheid".
Kenmerk van katholiciteit is
ook de capaciteit tot alomvat
tendheid. Die heeft niet alleen
betrekking op mensen, aldus
Witte, maar ook op waarden,
gedachten en ervaringen. De
capaciteit van de kerk tot
alomvattendheid komt tot
uiting door te geven (zending
en verkondiging) én te ontvan
gen. Dit laatste gebeurt in het
opnemen en verwerken in het
geloof van de kerk van wat el
ders aan waars, goeds en waar
devols leeft.
De ontwikkeling van katho-
I
Etaleerde een deel van katholiek Nederland zich bij 9'
genheid van het pausbezoek in 1985 als 'het andere S®
van de kerk', nauwelijks een jaartje later werd vanuit j
schoppelijke kringen de vraag opgeworpen of niet
gesproken moest worden van 'het gezicht van een au"
kerk'. Hierop haakt het geschift 'Katholiek: wat is datetf
lijk in.
hjo.msar't
wt hierom
{tenderen, hè!
Ik moet het niet
weten... Ik bende
leider! tot his ik
toen ook
liciteit in een eigentijds katho
licisme is een gistingsproces
dat volop bezig is. Dat proces
roept toch de vraag op wie be
paalt wat en dus wie katholiek
is. Uiteindelijk dus het college
van paus en bisschoppen.
Maar: „Er gaat een proces aan
vooraf. De vraag wie bepaalt
wie of wat katholiek is, staat
niet los van de vraag hoe deze
beslissing tot stand komt. Als
het hoogste gezag in de kerk
van vandaag op morgen be
kend zou maken dat bijvoor
beeld de reïncarnatiegedachte
voortaan deel uitmaakt van de
geloofsschat van de kerk, kan
dit niet. Tenzij voldoende is ge
peild of deze gedachte leeft in
het geloofsgevoelen en de ge-
loofscommunicatie van de ge
meenschap. Ook de gemeen
schap draagt immers verant
woordelijkheid voor de
heid van de kerk in het p
ven".
Waarmee dr. Witte g'
gehad wil hebben dat een#
der voldoende kwalitat"
communicatie tussen &A
dragers en kerkvolk niette»
palen is wie of wat katholietj
Die kwaliteit is volgens
mede af te lezen aan de w'
kerigheid in de communie"]
de balans tussen geven
vangen en het besef te coi
niceren als deel van een
Dit is in onze tijd en ons
daarom zo belangrijk, 01
veel hedendaagse mens®
gaan op oprechtheid
authenticiteit van gezag"
delen dat voor hen eerder o
tuigingskracht heeft dan 1
dische rechtmatigheid
handelen door gezagsdrag®"
HEEM i
BRfEF
IR El
