Collectie van Frans Molenaar ietwat barok
M
Nieuwe opzet van
Femina in Ahoy
Nederlanders eten drii
miljoen broden per dq
/AANWEZIG
Indonesisch koken met
groente en zonder vlees
museum
FhsIN/
VERGUISD FENOMEEN DIEPGAAND BENADERD
CIRKELS EN DRIEHOEKEN OP EEN SIERIJKE WIJZE VERWERKT
L
6
dA-coi
referendum pe
DE STEM CONSUMENT MAANDAG 3 OKTOBER 1988
Handlanger
Vijand
Opleidingen
Enkeling
Oogjes
Hoogtepunten
Theater
In de bijlage consument van vrijdag:
PARTEM BINNENLAN
1SS]
8 oktob
De werknemers van Vl
8 oktober ook naai
En ze nemen Arie val
S1
Door Henriëtte Verburgh
„Mensen denken bij reclame altijd aan
-----Zjj ongewenste beïnvloeding, ook gelooft
men dat reclame liegt. Dat slechte im-
gago is werkelijk niet terecht".
Het doel van reclame is onder de aandacht bren
gen. Die aandacht krijg je niet als je je boodschap
heel droog over het voetlicht brengt. Dus je om
kleedt hem met entertainment, je bezielt hem met
emotiesmaar dat is natuurlijk heel wat anders
dan onjuistheden vertellen of mensen hersenspoe
len of zoiets."
Aan het woord is drs. Rik Pieters, universitair do
cent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam,
werkzaam bij de vakgroep die nogal ingewikkeld
economische sociologie en psychologie heet. Bin
nen die vakgroep, een van de grootste van de Rot
terdamse universiteit, bloeit sinds enige jaren de
wetenschappelijke bestudering van reclame. Vorig
jaar resulteerde dat zelfs in een bijzondere hoogle
raarschap reclame-wetenschappen voor prof. dr.
Fred van Raaij. Een positie die dank zij de finan
ciële steun van de Nederlandse Vereniging van Er
kende Reclame-Adviesbureaus (VEA) kon worden
vergeven. Van Raaij en Pieters hadden echter toen
als krachtig duo de basis voor het vak al gelegd en
er, zoals het reclame-deskundigen betaamt, succes
vol mee aan de weg getimmerd.
De in Breda woonachtige Pieters, opgeleid als eco
nomisch psycholoog, zegt er dit van: „De weten
schappelijke bestudering van reclame - of breder
marketing communicatie - sluit aan bij een behoef
te. Communicatie is iets heel centrahls voor deze
tijd en de betekenis ervan zal alleen maar toene
men. Er zit verschrikkelijk veel achter en in recla
me, maar vooral de psychologisch-sociologische
kant vonden Van Raay en ik onderbelicht. Wij
hebben onze taken een beetje gescheiden. Ik richt
me hoofdzakelijk op de werking van reclame en op
consumentengedrag. Als de kennis van deze terrei
nen toeneemt, krijg je ook grip op de effectiviteit
van campagnes. Reclame maken is duur en het
lijkt me logisch dat er wordt getracht het geld zo
goed mogelijk te besteden."
Moeten we uit deze woorden afleiden dat de recla
mewereld met de wetenschap als handlanger toch
de mens stiekem beter wil leren kennen om hem
tot meer aankopen aan te zetten? Pieters vindt van
niet. Reclame heeft volgens hem ook de consument
wel degelijk iets te bieden: „In onze maatschappij
zijn veel produkten geen gewone gebruiksvoorwer
pen meer, ze dienen ook als spreekbuis. Als je in de
trein een jongen ziet met die bepaalde haardracht
en dat en dat T-shirtje aan, dan klikt er iets bij je
van: iemand van mijn soort! En het contact maken
is op dat moment niet zo moeilijk meer. Dat pro
dukten dit vermogen hebben, geeft al aan dat re
clame nut heeft. In allerlei kleine porties brengen
advertenties en commercials informatie over aan
de consument over dingen die nieuw zijn. Het is in
formatie die hem helpt te kiezen, helpt zich te posi
tioneren. Daarnaast geeft reclame de producenten
ook gelegenheid de gunst van de klant te winnen.
Dat kan leiden tot prijsverlagingen."
Dat die nieuwe functie van reclame nog niet tot
iedereen is doorgedrongen, wijt Pieters aan de nog
maar net verstreken jaren zestig en zeventig, een
periode waarin geldverdienen niet hoorde en op
vallen evenmin. „Als je toen in de reclame werkte,
keken ze je met de nek aan. Toen ik van de univer
siteit van Nijmegen overstapte naar de afdeling
Reclame. Er zit zoveel in en achter dat het nog maar even zal duren en iedere universiteit in Nederland zal wel iets te bieden hebben op het gebied van reclamepsycholo-
gie. FOTO'S JOHAN VAN GURP DICK DE BOER HANS CHABOT ANP GERT VAN RODEN RED BAND
'Goede reclame liegt niet'
economische psychologie van de Katholieke Uni
versiteit Brabant, de enige plek waar men aandacht
aan reclame schonk, zei men letterlijk: zo ga jij
naar de vijand!" De Dark Sixties zijn volgens Pie
ters ook de schuld van het feit dat niet iedereen re
clame als autonome wetenschappelijke discipline
ziet zitten. Hij wijst er op dat de systematische be
studering van het onderwerp niettemin bijna een
eeuw oud is. In 1903 werd er al wetenschappelijk
over geschreven. Het standaardwerk Scientific Ad
vertising stamt uit 1923.
De belangstelling voor de cursussen van Pieters
zijn hoe dan ook enorm. Op het moment hebben
zo'n 160 studenten ingeschreven, het absolute ma
ximum. Zij komen niet alleen uit faculteiten van de
'Erasmus', maar ook van vel andere universiteiten
tot die van Groningen toe. Daarnaast valt op dat
steeds meer universiteiten doende zijn reclame-op-
leidingen in hun programma op te nemen. Pieters:
„Nog even en iedere zich zelfrespecterende univer
siteit heeft wel iets te bieden op dit gebied."
De leerstoel Reclame-wetenschappen op Nijenro-
de, in de maak voor drs. Carla Millar, noemt hij in
dit verband 'een nuttige aanvulling'. Hoewel Pie
ters zijn oude 'Brabantse' leermeester, prof. dr.
G.M. van Veldhoven, de peetvader van de Neder
landse reclame-psychologie, alle eer gunt, is het
niet overdreven te stellen dat Pieters een grote bij
drage heeft geleverd aan de huidige moderne invul
ling van de reclamewetenschap. Hij zegt er zelf dit
over: „Ik gebruikte oude en nieuwe dingen en com
bineerde ze tot iets nieuws." Onder de regen van
onderwerpen die op zijn colleges ter sprake komen,
schuilt ook het: hoe kijken mensen naar tv. Pieters:
„Nee, dat is geen vergissing. Als je weet hoe men
sen met dat medium leven, dan weet je ook beter
hoe je met je boodschap kans op aandacht hebt.
Nou, het is gebleken dat veel zogenaamde kijkers
aan het lezen zijn. Conclusie: niet via het beeld,
maar via het geluid moet je hun interesse wekken."
Uit de populariteit van reclame-wetenschappen bij
de huidige generatie studenten, mag overigens niet
de conclusie worden getrokken dat men in groten
getale de boterham gaat verdienen in het reclame-
wezen. Slechts een enkeling zal een plaatsje als ac
countplanner bij een reclamebureau kunnen ver
werven. Wel krijgt een aantal van hen misschien la
ter in mamagement-functies een vinger in de pap
bij beslissingen over te voeren advertisingtaktie-
ken. Voor reclamemakers in spe acht Pieters zijn
cursussen minder geschikt: „Creativiteit kun je niet
doceren, hooguit optimaliseren, maar daar kan de
universiteit nauwelijks aan bijdragen."
Ondertussen probeert hij wel onderzoek af te leve
ren dat relevant is voor de reclamewereld. „Er
moeten nog veel meetinstrumenten komen die iets
over effecten zeggen. Ik ben nu iets aan het ont
wikkelen dat emotionele reacties op reclame-uitin
gen moet meten. Een heel ingewikkelde, moeilijke
aangelegenheid," aldus Pieters. De ernst van deze
boodschap komt niet helemaal over. De oogjes van
de onderzoeker glimmen er iets te vrolijk voor.
Tien dagen lang, vanaf afgelopen vrijdag
tot en met zondag 9 oktober, zal in het
Rotterdamse tentoonstellingsgebouw
Ahoy weer voor de 41e maal Femina
worden gehouden, Nederlands grootste najaarscon
sumentenbeurs. Vorig jaar boekte de beurs een re
cord-aantal bezoekers: 182.000.
Met een nieuwe opzet, die de Femina nog over-
zichterlijker en attractiever maakt, zal dit record
stellig gebroken worden.
Femina telt dit keer meer dan driehonderd stands.
Er worden overal in het tentoonstellingsgebouw
shows gehouden, waarbij vijf thema's kunnen wor
den herkend. De mooiste mode brengt vrijwel non
stop wervelende modeshows. Moderner Huishou
den presenteert de nieuwste snufjes voor efficiënte
huisvrouwen en huismannen. Veel stands staan in
het teken van goede voeding, gegroepeerd rond een
groot Culinair Theater waarin iedere beursdag en -
avond gerenommeerde chefkoks demonstraties ge
ven. Er is voorts een sector Beeld en Geluid, een
paviljoen Creatieve Hobby en er zijn veel meube
linzendingen onder het thema Betaalbaar Wonen.
Voor het eerst worden de Femina Darts Kam
pioenschappen gehouden, waarin attractieve prij
zen te winnen zijn. Elke beursdag zendt Radio
Rijnmond rechtstreeks uit vanaf de Femina. De
Rotterdam Promotie Prijs 1987 is bij de opening
van de beurs, vrijdag 30 september, uitgereikt aan
de nationale consumentenbeurs Femina. De voor
zitter van de stichting Rotterdam Promotie Prijs,
J.J. vcan Raalte, heeft de fraaie plaquette die bij de
prijs hoort, overhandigd aan het oudste bestuurslid
(in 'dienstjaren') van het Rotterdams Tentoonstel
lingsbureau, J. Kerstholt.
De Rotterdam Promotie Prijs is een initiatief van
de Club 25, een genootschap van publiciteitsmen-
sen. Jaarlijks wordt de prijs uitgereikt aan een per
soon of instelling die zich tot nut van Rotterdam
heeft ingespannen. Femina heeft de prijs over vorig
jaar gekregen omdat de beurs, die toen 40 jaar be
stond, 'uitstekend werk' voor Rotterdam heeft ge
daan, aldus de stichting.
Openingstijden: dagelijks van 11.00 tot 17.00 en
van 19.00 tot 22.30 uur (op zondag alleen van
11.00 tot 17.00 uur). Toegangsprijzen: 10,- p.p.,
kinderen tot 12 jaar 7,-, senioren (65+) 8,-; ge-
zinskaarten 25,-.
Door Carla Wijnstroot
Ronde heuplijnen, slanke, bijna puntige
tailles, klokkende schootjes en wulpse
verentooien, het leek er even op dat cou
turier Frans Molenaar van zijn door
gaans zo standvastige modegeloof was gevallen.
Niets is echter minder waar.
Want de man van de geometrische vormen had ze
wel degelijk toegepast, de cirkels en de driehoeken.
Hoewel het woord 'degelijk' niet direkt in verband
kan worden gebracht met de ietwat barokke sfeer
die de collectie uitademde. Maar cirkels kunnen
verwerkt worden tot fraaie noppendessins - in
zwart fluweel op grijze of beige flannel - en cir
keltjes kunnen ook versneden tot uitbundig opwip
pende randen onder de slank getailleerde jasjes.
Wordt het lijfje van een jasje aan voor- en achter
pand verlengd, maar blijven de zijkanten net boven
het heupbeen rusten, dan kan je spreken van een
driehoekvorm, en de speelse draperieën, losse
plooien of bontranden die het accent op de heupen
legden, vonden hun inspiratie in de bolronde vorm
van een omgekeerde tulp.
Barok Ja, als je kijkt naar de gloedvolle fluwelen
stoffen, de ruisende taftzijde en zachtglanzende
wollen laken en flannels. Maar dat kwam ook een
beetje door de 'molensteenkragen' in organza en
dophoedjes, die associaties opriepen met Vene-
tiaanse Colombine en de 17e eeuwse portretten.
Nee, als je ziet hoe sober die gegevens toch weer
zijn teruggebracht naar een zeer elegante, vrouwe
lijk speelse, maar tegelijkertijd bijzonder eigen
tijdse mode. En daarin is Frans Molenaar juist zo
knap
Een paar hoogtepunten uit zijn collectie: 7/8 sluike
jasjes in met fluwelen noppen bewerkte flannel
(voor een subtiel speels accent zorgden de knopen
op de noppen van de mouwen), met daarbij wijde
7/8 broeken met opgehoogde taille. In leer en
suède (altijd aanwezig in zijn collectie) maakt hij
zeer fraaie, aangesloten jasjes met korte, opgol-
vende schootjes, gedragen op knielange rokken, zo
wel wijd en rondgerimpeld als recht. De ronde
heupaccenten geeft hij aan met behulp van diago
nale bandplooiverwerkingen bij de kokerrokjes -
dus meer ruimte op de heupen dan bij de knieën -
en bolrond klokkende 'tulp'lijnen bij de wat lan
gere jasjes van de tailleurs, met daaronder weer de
aangerimpelde rok tot op de knie.
Vooruitblikkend op het theaterseizoen ziet Mole
naar nu meer in cocktailkleding dan voorheen, een
japon was zelfs letterlijk in 'hanestaart'-sferen, ge
tuige de rijkelijk van veren voorziene halslijn.
Royaal gedrapeerde vormen rond de heupen, met
daarboven altijd een slank, aan voor- en achter
zijde verlengd lijfje, zien we in fluweel en taft, sa
tijn en organza rijkelijk vertegenwoordigd. Ener
zijds wulps en weelderig, anderzijds geraffineerd
eenvoudig met altijd weer die ingenieuze coupe
waaraan je de beste couture kunt herkennen. Ook
in zijn kleurkeuze is Frans Molenaar gevoelig en
ingetogen: behalve de verschillende tonen in zwart
en bruin heeft hij dit keer een prachtig 'vol' gamma
in rood-, paars- en groentinten.
In afwachting van zijn te verwachten eigen confectie-collectie heeft Frans Molenaar dit seizoen alvast zijn
schoenen, tassen en ceintuurs in het land ondergebracht. Vanaf nu te koop bij zo'n zeventien zaken, waaronder
Covers Modeschoenen in Breda. TEKENING KA TIN KA HOFSTEDE
Kritisch consumeren helpt de Derde Wereld.
ohof wordt verweten dat
valse voorlichting geeft
5IDDINGHUIZEN (ANP) -
Stichting Lekker Dier
■eeft zondag ('Landbouw-
ierendag') de Flevohof
yinbolisch een legbatterij
angeboden.
jliddels een hoogwerker
^zoekers pamfletten over-
'Brood, toen en nu' is het thema van de Week van het Brood, .aitdigden waarin de^ Fle-
van vandaag, maandag 3 tot en met zaterdag 8 oktober, wordi
houden. Vele bakkers zullen ter gelegenheid van dit, uit het vi
gere oogstdankfeest voortgekomen, evenement aan hun assorti®
broodsoorten van vroeger toevoegen zoals de grote krakeling, de
zenbroodjes en het uit rogge- en tarwemeel gebakken boerenli
brood.
Daarnaast zal zeker ook grote aandacht worden gegeven aai
brood van vandaag: de vele soorten grootbrood en de in
Sen jaren in variatie sterk toegenomen kleine broodjes,
Brood is door de eeuwen heen het basisvoedsel van de mens
weest. Honderd jaar geleden maakte brood nog 20% van het li
houdbudget uit, vijftig jaar later was dat nog 10% en op dit
blik nog slechts 1,5%.
Er werd vroeger ook méér brood gegeten omdat zwaar en ls
durig werk, grote loop- en fietsafstanden en gemis aan centraal:
warmde woon- en werkruimten meer lichamelijke energie vereist RADOLITE/ FRANCEVI
Op dit moment eet de Nederlander gemiddeld bijna 60 kilo bi f 7ambiaanse hoofdstad
per persoon per jaar. Uitgaande van 14,5 miljoen Nederlanders, le Afrikaanse ton el
dat 1,1 miljard broden van 800 gram, ofwel bijna drie miljoen veeK een i\iriK.aarise p I
den per dagHiervan wordt 72% als bruin- en 28% als wittebrc le oorlog in Angola. Aan
m<
de
„D
he
de
ve
wc
Ne
Afrit
vorden deelgenomen door
je aankondiging van deze top, i
esultaat van druk diplomatiek|
jlaatsen tijdens het afgelopen1
mc
AAN TAFEL
gegeten.
W Sinds de Stichting Voorlichting Brood in 1981 werd
eten wij per jaar drie kilo brood méér. Maar - zo blijkt uit een.
derzoek - wij vinden brood ook steeds gezonder en lekkerder.
dat we er niet dik van worden heeft het brooddieet geleerd. I»|"Un Franceville, in Ga-
boterham zit minder dan een gram vet. Het is het beleg dat ti geSprek plaatsvond
dik maakt. E^s'en de Angolese president
rosé Eduardo dos Santos, presi-
[ent Omar Bongo van Gabon
president Denis Sassou-
guesso van de republiek Con-
;o, vond 1000 km verderop in de
.aïrese stad Gbadolite voor het
irst in de geschiedenis een
intmoeting plaats tussen de
Suidafrikaanse president P.W.
>tha en president Mobutu.
In een gezamenlijke pers
verklaring zeiden Botha en
lobutu dat beëindiging van de
irlog in Angola en de onaf-
ïankelijkheid van Namibia de
Zangrijkste onderwerpen van
gesprek waren geweest. Mo-
3utu zei dat de betrekkingen
sen beide landen na het ge
sprek „een nieuwe weg" waren
ïgeslagen en dat hij op een
log onbekende datum een te
genbezoek aan Zuidafrika zal
Mengen.
Zaïre wordt verweten de te
enstanders van de Angolese
egering, de UNITA van Jonas
ivimbi, alle ruimte op zijn
randgebied te geven. Zaïre is
;n trouwe bondgenoot van de
IS, die samen met Zuidafrika
ok de UNITA steunen. De
rontlijnstaten, de buurlanden
van Zuidafrika, moeten
iaarom weinig van Mobutu
lebben.
Toen president Botha werd
gevraagd of hij bezig was te
proberen het isolement van
Zuidafrika te doorbreken, ant
woordde hij„Wij hebben elk
aar uiteraard nodig". Hij had
linister van defensie Malan en
linister van buitenlandse Pik
Botha meegenomen. Tijdens
het onderhoud met Mobutu
sloeg het leger in de Zaïrese
'hoofdstad Kinshasa een de-
nonstratie van duizenden stu
denten uiteen, aldus ooggetui
gen, die betoogden tegen de uit
nodiging aan Botha.
In Franceville stond de oor
log in Angola centraal. Vorige
veek werden Angola, Zuid
afrika en de Verenigde Staten
het niet eens over een vredes
akkoord dat een einde zou
ooi
nei
krl
bal
Door Marijke Prins
Vegetariërs of mensen die niet erg van vlees en vis houden,
moeite hebben om de Indonesische keuken in zijn volle glorie telj
ren kennen. De keur aan vlees- en visgerechten is oneindig veel j
ter dan aan groentegerechten. De volgende twee gerechten, sa
goreng boontjes/kool en sajoer lodeh, vormen samen een welvo;
ziene vegetarische maaltijd. Zij kunnen echter ook moeiteloos
combineerd worden met vlees- of kipgerechten.
De kruiden van sambal goreng boontjes/kool, kunnen ook dia
als basis voor gerechten met een geheel ander karakter. Vervanil
bonen of kool door garnalen (niet doorkoken!) en je hebt
goreng oedang. Neem in plaats van garnalen (kippe-)lever (net j
laten worden) en het gerecht heet sambal goreng ati. Maai i
hardgekookte eieren zijn mogelijk en dan heet deze schotel sa
goreng telor.
Sambal goreng boontjes/kool
Voor 4 personen
Voorbereidingstijd: 20 minuten
Kooktijd: 20 minuten
500 gram snij- of sperciebonen of (spits-)kool
1 middelgrote ui
1 teentje knoflook
2 eetlepels sambal oelek
1 theelepel trassi
Vz theelepel asem
Vi bouillonblokje of zout naar smaak
1 schijfje laos of 1 theelepel poeder
2 blaadjes salam
Vi theelepel ketoembar
1/5 pakje santen
1 theelepel goela djawa of suiker
2 eetlepels mais- of zonnebloemolie
tog
no
lijf
M<
Ta
mi
va
zit
Ma
do
ge
Kneus de kruiden of meng ze in de pan en fruit ze licht in twee 9
de blaadjes salam. Een kopje heet water toevoegen, goed roeretl
een paar minuten laten koken. Dan de santen en suiker toevof
Zodra de olie zich losmaakt, is het gerecht klaar.
Sajoer is de benaming van een groentengerecht met ruim vocht. 1
Indonesische keuken kent vele sajoers. De bekendste is wel it\
joer lodeh die in principe met groenten van het seizoen bereidt
worden. Een standaardcombinatie, die goed voldoet, is (spits-)M
wortelen en sperciebonen. De sajoer kan zowel met als zonder bij
boescheuten (reboeng) en sojakoek (tempeh) bereid worden.
Sajoer Lodeh
Voor 4 a 5 personen
Voorbereidingstijd: 20 minuten
Kooktijd: 15-20 minuten
150 gram sperciebonen
150 gram wortelen
150 (spits-)kool
1 grote ui
2 teentjes knoflook
1 theelepel sambal oelek
1 theelepel goela djawa of suiker
1 theelepel trassi
1 theelepel ketoembar
2 blaadjes salam
1 schijfje laos of 1 theelepel poeder
2 blaadjes djeroek poeroet
1 theelepel asem of 1 kneep citroen
'A bouillonblokje of zout naar smaak
1/3 blok santen
2 eetlepels zonnebloem- of maisolie
De gekneusde kruiden fruiten met de blaadjes djeroek poeroet 4
salam. Als u tempeh gebruikt, een kwart koek in grote dobbehl
nen gesneden bij het kruidenmengsel doen en omroeren. Dacj
groente toevoegen en twee kopjes water met het bouillonblokje
santen erbij en het mengsel een kwartier heel zacht laten koL
(deksel niet gesloten). Wanneer u ook bamboescheutel wil geb
ken, moet een klein blikje bamboe in dunne repen worden gesnf^
en tien minuten in schoon water worden gekookt, voordat de sdfl
ten zonder het kookwater worden toegevoegd.
II1II
DEN HAAG - Het is moge-
Jijk en gewenst op korte ter-
teijn te komen tot een refe
rendum (volksstemming) in
gemeenten, waarbij het ini
tiatief ligt bij de gemeente
raad.
Dat schrijft de commissie-Van
den Brink in een rapport, dat is
opgesteld in opdracht van het
Centrum voor Lokaal Bestuur
van het wetenschappelijk bu
reau van de PvdA, de Wiardi
Jeckmanstichting.
-Als er enige tijd geëxperi-
me
re:
wc
vo
op
en
la;
ra
Wi
be
vo
de
m
m
wi
(ADVERTE
Kom ook om te horen hoe
gezondheid, milieu, bereikbaar!)
anders, beter kan. Vanaf 11.00 ui
manifestatie oo-het ^useumnli!
