KANS OP 1
Hitte*;
Campagne tegen gebruik hardhout
NATUURVERENIGING WIL VOLLEDIG HANDELSVERBOD IVOOR
Geld vredesm
Afhankelij kheid
Puerto Rico
ter discussie
DE OLIFANT dreigt in
Afrika uit te sterven. Afge
lopenjaar is het aantal jum-
,bo's met ruim tien procent
gedaald. De meeste werden
slachtoffer van stropers.
Conventie
DE STEM BUITENLA
CAPE CANAVERAL (RTR
ten aan boord van het ruimt
ben te lijden onder een 'hitt<
fect aan het luchtkoelsysteer
DE STEM ZATERDAG 1 OKTOBER 1988
Mercedes
TROPISCH REGENWOUD ERNSTIG BEDREIGD DOOR EXPORT
Nederland
Amerikaans
Onderhandelingen
jr=ln.rilH>—S*N JUAW===r-<fe
[jy-j
==^fpORTORICO Yfcgj
LrMqygpez^ Ponce Humocodg^gjg;
-MONAmvnmn
=St CROIX!
:Atlantischi
DOMTNÏÏSAAH5
REP-
jamaica
^GUADELOUPE!
-POMINICAtepg:
^martiniques^z:
isanta lucia?^
—St VINCENTSClï
^GRENADA^^iS
^TRINIDAD^E
:.Caribischez=zz Zee}
VENEZUELA
Olifant dreigt uit te sterven
„Onze kleinkinderen kunnen
straks alleen nog in de dieren
tuin olifanten zien," waar
schuwde onlangs de Afrikaanse
Natuurvereniging. De belangen
vereniging pleit voor een volle
dig handelsverbod voor ivoor.
Voor veel Afrikanen lijkt de verlei
ding te groot. Bracht een normale
slagtand in begin jaren zeventig
slechts 50 dollar op, nu is het ivoor
1.000 dollar (ruim 2.000 gulden)
waard, evenveel als het jaarsalaris
van een Afrikaanse boswachter. Aan
gemoedigd door de hoge prijs schui
men stropers de laatste toevlucht
soorden van de olifant af. Ze gebrui
ken automatische wapens, motorza-
gen, door vier wielen aangedreven
jeeps en zelfs vliegtuigen. Parkwach
ters vormen vaak geen partij voor de
zwaarbewapende bendes.
Afrika telt nog slechts 750.000 tot
een miljoen olifanten. Het meest
zorgwekkend lijkt de situatie in Ke
nya. Het aantal in Kenya's grootste
park Tsavo is van 80.000 gedaald tot
minder dan 6.000. Alleen al in de af
gelopen vier maanden zijn 92 kada
vers van olifanten geborgen. Bij ge
vechten met stropers kwamen drie
parkwachten om.
De Kenyaanse president Daniel
Arap Moi maakte vorige week op de
radio bekend dat de opzichters voor
taan gericht op stropers zullen schie
ten. Vergunningen voor mijnbouwon-
dernemingen in de natuurreservaten
zijn ingetrokken om meer zicht te
krijgen op wie precies de stropers
zijn. Er is de Kenyaanse regering veel
aan gelegen de slachtpartijen te stop
pen. Toeristen, die in groten getale op
de natuurreservaten afkomen, brach
ten vorig jaar 320 miljoen dollar aan
harde valuta in het laatje.
Stropers hebben het op de oudere
mannetjes gemunt, omdat die de
grootste slagtanden hebben. „Dat is
een extra bedreiging voor de soort,"
aldus Joyce Poole, een olifantenex
pert die in Kenya woont. „Olifanten
zijn pas op hun 35ste geslachtsrijp.
Het is dus cruciaal dat de dieren een
hoge leeftijd bereiken."
Zaïre huisvest verreweg het groot
ste aantal olifanten van het continent,
350.000 tot een half miljoen. Andere
Middenafrikaanse landen, Gabon,
Cameroun en Congo, herbergen naar
schatting 100.000 exemplaren. De oli
fanten hebben er hun toevlucht kun
nen zoeken in het tropisch regen
woud, waarmee de landen nog gro
tendeels zijn bedekt. De oorlog in
Tsjaad en de enorme stroperij in de
Centraal Afrikaanse Republiek heb
ben de olifanten daar vrijwel uitge
roeid.
Alleen in Botswana, Malawi, Na
mibia, Zuidafrika en Zimbabwe, sa
men goed voor 200000 olifanten, daalt
de populatie niet. In de andere Zuide
lijk Afrikaanse landen, Angola,
Mozambique en Zambia, gaat het be
stand wel achteruit.
In West-Afrika overleven sinds de
eeuwwisseling slechts in enkele lan
den kleine kuddes. In Noord-Afrika is
het olifantenbestand beperkt tot een
paar honderd in dierentuinen. De af
name in Oost-Afrika, met name in
Kenya en Tanzania, is 'drastisch', zegt
Ian Douglas Hamilton, een deskun
dige die in Tanzania onderzoek doet.
De Conventie over Internationale
Handel in Bedreigde Diersoorten (Ci
tes), die in 1986 van kracht werd, heeft
exportquota voor ivoor ingesteld. Ci
tes heeft de illegale ivoorhandel ech
ter niet kunnen afremmen; naar
schatting gaat tachtig procent van de
handel buiten de conventie om.
Burundi, dat geen enkele olifant
heeft en de conventie niet heeft on
dertekend, exporteerde volgens Cites
in 1986 23.000 slagtanden. Via Bu
rundi en Oostafrikaanse kuststaten
verschepen de stropers hun buit met
'dhows', kleine zeilbootjes, naar Du-
bayy. Hongkong is het belangrijkste
handelscentrum en Japan is de groot
ste markt voor ivoor.
Een woordvoerder van de Afri
kaanse Natuurvereniging wijst op de
'achterdeur' die Cites ongewild voor
stropers heeft opengelaten. „Handela
ren in Hongkong laten het ivoor el
ders bewerken en kunnen dat legaal
in Hongkong invoeren," aldus de me
dewerker. Hongkong is het belang
rijkste handelscentrum en Japan de
grootste markt voor ivoor.
De natuurvereniging wil de 'ach
terdeur' sluiten en pleit daarom voor
een volledig handelsverbod voor
ivoor. Andere deskundigen verwach
ten hier echter weinig van. Zij wijzen
op het handelsverbod voor de hoorn
van de neushoorn, dat de bijna volle
dige uitroeiing van het dier niet heeft
kunnen voorkomen. In hun ogen kan
alleen minder vraag naar ivoor de
olifant redden.(IPS)
Als gevolg van de sterk gestegen vraag naar ivoor is er een Een stroper hakt met een bijl de slagtand af voor het ivoor.
verbeten jacht op olifanten ontketend. - fotoanp -fotoanp
GIBRALTAR (AP) - Felix
pizzarello, de rechter van
instructie die het onderzoek
leidt naar de omstandighe
den waaronder drie onge
wapende IRA-leden in Gi
braltar zijn doodgeschoten
door Britse commando's,
heeft vrijdag gezegd dat in
één van de gevallen naar
zijn overtuiging sprake is
geweest van onwettige
doodslag.
Hij hield de jury voor dat het
geval van de 24-jarige Sean Sa-
Dit heeft de Amerikaanse ruimt
vrijdag meegedeeld. De ruimte1
opdracht om wat kleding uit te
om uitdroging te voorkomen. Ir
ruimteschip steeg de temperatui
Het koelsysteem begaf het don- Hi;
derdag enkele uren na de lan
cering van de Discovery voor
de eerste bemande Ameri
kaanse ruimtevlucht sinds de
ramp met het ruimteveer Chal
lenger in januari 1986.
Functionarissen van NASA
zeiden niet uit te sluiten dat het
ruimteveer eerder naar de
aarde terugkeert indien het
koelsysteem volledig defect
raakt.
De vluchtleider in Houston,
Chuck Shaw, zei dat de storing
waarschijnlijk te wijten is aan
ijsafzetting op de koelhuizen.
NEW YORK (IPS) - Dat de VN-v
voor vrede heeft gekregen, wordt
de volkerenorganisatie gezien ah
rol die de VN spelen bij tot stai
wereld. Maar in New York overh
De VN kunnen de vredesmachten
Nobelprijs van 2,5 miljoen Zweedse k
den) is niet voldoende om de achten
dere missies te voldoen. Die bedrage
(ruim een miljard gulden). Vooral
banon laat een flink gat zien.
Dit jaar komt de bemiddeling door
miljoen dollar te staan. De vredesir
deels uit de verplichte bijdragen var
willige stortingen.
zoi
isl
ast
no;
Sh;
1
daj
kin
Dis
rai
de
gri
N/
les
ko
rer
Komende zaterdag 8 okt
er weer iets te doen in Amst<
Daar willen we u graag bij
hebben. Vandaar dit vrij-
kaartje voor een grootse
manifestatie. Met swingen
de muziek. Een kindercir
cus. Jaap van de Scheurs
trampoline. Bekende arties
ten. Een kermis. Enzo
voorts. Enzovoorts.
Maar het gaat niet
alleen om plezier maken.
We hebben ook wat met el
kaar te bepraten. Want het
kan anders in dit land. Be
ter.
Het kabinet zegt dat
het goed gaat met het land.
Da's mooi zegt de FNV. De
welvaart groeit weer. We
zijn door het dal heen, zegt
het kabinet. Prima, zegt de
FNV. Maardan ook eer
lijk delen. Allemaal vooruit.
Tropisch regenwoud in Indonesië. foto archief de stem
wortels in het tropische woud.
Waarom is tropisch hout zo
bijzonder? De Nederlandse
Stichting Werkgroep Behoud
Tropisch Regenwoud zette het
twee jaar geleden op een rijtje.
Tropisch hardhout is volgens
een studie die de werkgroep
met steun van de Nederlandse
overheid liet uitvoeren, welis
waar duurder dan naaldhout
maar gaat langer mee. Het
heeft weinig onderhoud nodig
en in bepaalde soorten zitten
geen knoesten, handig voor de
meubelmakers. Verder heeft
hardhout een grote diameter en
is de tekening van het hout
oogstrelend.
Toch vindt de werkgroep, be
hoort tropisch hardhout niet
tot de 'klasse Mercedes' van de
houtsoorten. Goed onderhou
den en goedkoper naaldhout
voldoet meestal even goed. De
eerste twintig jaar bieden de
bossen in de Verenigde Staten,
de Sovjetunie en in Nederland
nog genoeg naaldhout, mits er
met overleg wordt gekapt en
herbebost. Tropisch hout is be
stand tegen tientallen jaren da
gelijkse slagregens, maar
naaldhout zal in dergelijke ex
treme gevallen moeten worden
geïmpregneerd. De vraag is of
de chemicaliën die daarvoor
nodig zijn niet even schadelijk
zijn voor het milieu als het
kappen van tropische bossen,
aldus de werkgroep.
Enkele Nederlandse gemeen
ten hebben al maatregelen ge
nomen om het gebruik van
hardhout terug te dringen. In
Schiedam is het al geruime tijd
verboden tropisch hardhout in
de woningbouw te gebruiken,
een bepaling die volgens een
gemeentewoordvoerder „totaal
geen problemen oplevert". De
nieuwe sluisdeur in de binnen
stad daarentegen is wel van
hardhout, omdat „daarvoor nu
eenmaal geen aluminium of
kunststof kan worden ge
bruikt". In Haarlem, Leiden en
Arnhem staan soortgelijke ac
ties op stapel. Naar verluidt
zou ook de Rijksgebouwen
dienst maatregelen overwegen.
De Nederlandse Houtbond, de
organisatie van houtimpor
teurs in ons land, heeft de EG
voorgesteld een heffing te leg
gen op de import van tropisch
hout. Het geld zou ten goede
moeten komen aan de Interna
tionale Tropische Houtorgani
satie (ITTO), waarin 95 procent
van de houtproducerende en
consumerende landen is ver
enigd. De Stichting Bos en
Hout, die marktonderzoek ver
richt voor onder meer de Ne
derlandse overheid, vraagt zich
af of de campagne zoden aan de
dijk zet. „Je hebt met souve-
reine staten te maken, waar je
weinig invloed op kunt uitoefe
nen," zegt woordvoerder ir. van
der Meijden desgevraagd. „Die
jaag je tegen je in het harnas".
Hij wijst er op dat, als de vraag
naar tropisch hardhout ver
mindert, de prijs zal dalen. De
landen zullen dan nog meer
moeten kappen om aan de be
nodigde deviezen te komen.
„Het is een nobel streven om
het Nederlandse gebruik terug
te dringen", antwoordt Wim
Bergmans, secretaris van de
IUCN, een van de organisato
ren, op de vraag of het doel van
de campagne haalbaar is. Be
langrijker vindt hij dat consu
menten gaan nadenken over
hun parketvloer en kozijnen.
„We bieden geen kant-en-klare
oplossing, maar zijn al een stuk
verder als de gebruikers stil
staan bij de gevolgen".(IPS)
ALS HET aan de Neder
landse milieubeweging ligt,
hebben we straks allemaal
kunststof raamkozijnen en
zijn hardhouten sponningen
taboe. Onlangs lanceerden
vier Nederlandse organisa
ties een campagne ter be
houd van het tropisch re
genwoud. Doel is het ge
bruik van tropisch hard
hout binnen een jaar te hal
veren.
De achterliggende idee is dui
delijk. Nederland is een be
langrijke houtimporteur in de
wereld. Wij zijn met onze
vraag naar hardhout medever
antwoordelijk voor het ver
dwijnen van de tropische re
genwouden in de Derde We
reld. De organisaties willen
dan ook dat er bij invoer van
hout strenger gekeken wordt
naar waar de herkomst en of
het verantwoord is gekapt.
De organisaties, de Vereni
ging Milieudefensie, Werk
groep Behoud Tropisch Regen
woud, Consumentencontact en
de Internationale Unie voor
Natuurbehoud (IUCN)-Leden-
contact, vinden dat importe
rende landen niet langer kun
nen doen alsof hun neus bloedt.
Een gedragscode voor impor
teurs is al een stap in de goede
richting. Regeringen in de
Derde Wereld moeten onder
druk worden gezet het kappen
in kwetsbare regenwouden te
verbieden en aan herbebossing
te denken, vinden zij. Hardhout
zou voortaan alleen nog maar
van houtplantages moeten ko
men. De campagne, onder het
motto 'Hart voor het Regen
woud' wordt gedragen door on
geveer 150 plaatselijke groepen.
Zij zullen bij gemeenteraden,
woningbouwverenigingen en
architecten vragen om spaar
zamer toepassing van hout, on
der meer in de bouw. In Neder
land wordt driekwart van tro
pisch hardhout namelijk daar
gebruikt. De bezorgdheid van
de Nederlandse milieuorgani
saties over de regenwouden
leeft in brede kring.
Volgens de VN-organisatie
voor Voedsel en Landbouw
(FAO) verdwijnt jaarlijks in de
hele wereld ongeveer 3,5 keer
Bomen worden geveld voor brandhout of om ruimte te scheppen voor de teelt van
exportgewassen. - fotoupi
Nederland aan bosoppervlakte.
De oorzaken lopen uiteen. Boe
ren branden terrein af om in
cultuur, te brengen, bomen
worden geveld voor brandhout
of om ruimte te maken voor
teelt van exportgewassen. In
Indonesië werden grote delen
oerwoud gekapt voor herhuis
vesting van de bevolking.
Daarnaast is er de winstge
vende houtexport. Jaarlijks
gaat er in de handel in tropisch
hardhout naar schatting acht
miljard dollar om. De grootste
leveranciers zijn de Zuidoosta-
ziatische landen Malaysia en
Indonesië. Latijns-Amerika
bezit meer dan de helft van de
tropische regenwouden, maar
speelt een minder belangrijke
rol in de uitvoer. Maar daarin
lijkt nu verandering te komen.
Het Wereldnatuurfonds waar
schuwde onlangs dat de vraag
naar Latijnsamerikaans hout
toeneemt, omdat de bossen in
Malaysia en Indonesië uitgeput
raken. Voortrekker is Brazilië,
waar de afnemers, de afgelo
pen jaar vier keer zoveel hout
vandaan sleepten als in 1986.
Nederland importeert jaarlijks
twee miljoen kubieke meter
hout per inwoner. Daarnaast
spelen we een belangrijke rol
als bewerker van hout: onge
veer een vijfde van het hout
wordt opnieuw geëxporteerd
als triplex, fineer of een ander
produkt. De Europese Gemeen
schap is samen met Japan de
grootste afnemer van tropisch
hardhout. Het gebruik van tro
pisch hout in Nederland is pas
na de Tweede Wereldoorlog in
een stroomversnelling geraakt.
Hoewel er meer dan veertig
duizend houtsoorten zijn die
zich tropisch hardhout mogen
noemen, haalden wij vroeger
alleen soorten als teak, maho
nie en ebbehout binnen. Die
waren zeer in trek voor meu
bels. Bovendien leverden som
mige soorten kleurstoffen voor
textiel op. Vandaag de dag im
porteert de Nederlandse hout
verwerkende industrie vooral
merantie en azobe, voor dam-
wanden, deuren en kozijnen.
Maar ook bezemstelen, doods
kisten en speelgoed vinden hun
Puerto Rico, het strand van rijke Amerikanen.
foto archief de stem
Door Helen Simon
OP 8 november worden niet alleen in de Verenigde
Staten verkiezingen gehouden, maar ook op het
nauw met Amerika verbonden eiland Puerto Rico.
De verkiezingen voor een gouverneur, parlementsle
den, burgemeesters en een vertegenwoordiger voor
het Amerikaanse Congres, die overigens geen stem
recht heeft, staan dan ook in het teken van de be
trekkingen met de Verenigde Staten.
De drie belangrijkste politieke partijen op het Caraïbische
eiland worden gekenmerkt door hun voorkeur voor onaf
hankelijkheid, voor een Gemenebest-status in nauwe ver
bondenheid met de Verenigde Staten of voor een volledige
verbintenis met de VS. Zij zijn het over eén ding eens: alle
partijen willen een wijziging van de huidige semi-kolo-
niale status.
Zowel gouverneur Rafael Hernandez Colon, voorstander
van een Gemenebest-status, als zijn rivaal Baltasar Cor-
rada del Rio, burgemeester van de hoofdstad San Juan en
voorstander van het plan Puerto Rico de 51ste staat van de
Verenigde Staten te maken, heeft voorgesteld na de ko
mende verkiezingen een referendum te houden over de
status van het eiland. Het zou het eerste referendum zijn
over deze zaak sinds 1967, toen 60 procent van de kiezers
stemde voor voortzetting van de Gemenebest-regeling.
Op Puerto Rico wonen 3,3 miljoen, meest Spaans spre
kende mensen. Het eiland ligt 1.600 kilometer uit de kust
van Miami in Florida in de VS. Puerto Rico voert de Ame
rikaanse vlag sinds 1898, toen Spanje het eiland aan Ame
rika overdroeg aan het eind van de Spaans-Amerikaanse
oorlog. De huidige status, die in juli 1952 in werking trad,
geeft Puerto Rico evenveel controle over de eigen zaken als
de 50 Amerikaanse staten.
Puertoricanen zijn Amerikaanse staatsburgers, maar ze
betalen geen belasting en mogen niet meedoen aan de pre
sidentsverkiezingen. Desondanks zitten ze in het Ameri
kaanse leger en profiteren ze van de regelingen voor so
ciale zekerheid. Puerto RiCo kreeg dit jaar 6,5 miljard dol
lar steun van de VS. Amerikaanse bedrijven investeren op
grote schaal op Puerto Rico om te kunnen profiteren van
de belastingvoordelen, waardoor het eiland een van de
sterkste economieën heeft van Latijns-Amerika. In ruil
hiervoor gebruiken de VS Puerto Rico merikaansegische
basis voor marine-operaties en als belangrijke markt voor
Amerikaanse goederen.
'De realiteit van de verhouding, zoals die nu is, is bijzon
der voordelig voor Puerto Rico. Ondanks de pogingen van
president Reagan en het Congres de overheidsuitgaven te
beperken om zo de gigantische federale tekorten te ver
minderen, kennen de fondsen voor het eiland een constante
groei,' schrijft commentator Alex Maldonado in het En
gelstalige blad San Juan Star.
Toch heerst aan alle kanten ontevredenheid. Voorstan
ders van de Gemenebest-status willen meer zeggenschap
in de interne aangelegenheden van Puerto Rico. Aanhan
gers van een staat binnen de Verenigde Staten klagen er
over dat ze worden behandeld als tweederangs burgers en
de onafhankelijkheidsbeweging wil onvervalste soeverei
niteit.
De 51-jarige Hernandez Colon, die hoopt op een derde
ambtstermijn als gouverneur, is wel voorstander van de
Gemenebest-status, maar wil dat Washington de controle
op immigratie, buitenlandse handel en bepaalde aspecten
van milieu- en werkgelegenheidsbeleid stopzet. Zijn De
mocratische Volkspartij heeft plannen aangekondigd voor
een referendum na de verkiezingen over 'maximale auto
nomie' voor Puerto Rico, zonder uit te leggen wat dat ver
der inhoudt.
De nieuwe Democratische Partij wil in een referendum
aan de orde stellen of Puerto Rico onderhandelingen met
de Verenigde Staten moet beginnen over de vorming van
een 51ste staat. Daarna zou in een tweede referendum
moeten worden gestemd over de formule voor dergelijke,
onderhandelingen.
De kleine Onafhankelijkheidspartij, die in 20 jaar nooit
meer dan 6 procent van de stemmen kreeg, wil met Wash
ington onderhandelen over de soevereiniteitskwestie.
De verkiezingen van 8 november zullen in ieder geval
nog geen uitkomst brengen over de status van het eiland.
Juan Garcia Passalacqua, politiek commentator, zei in een
interview dat de discussie nogal academisch is, omdat de
Verenigde Staten vetorecht hebben over een eventuele
aanvraag voor een nieuwe staat. „Hier doen we wat de
Verenigde Staten van Amerika willen," aldus Garcia.
De verkiezingen worden vermoedelijk een nek-aan-
nek-race tussen Hernandez Colon en Corrada del Rio, Een
opiniepeiling in juli wees uit dat de huidige gouverneur 5
punten voorsprong had op zijn grootste rivaal met 45 tegen
40 procent(AP)
I
