VVD: keuze 'ja' tegen
'Dekker' of kabinetscrisis
Gromyko: levende legende
PvdA hek
Rupsen kunnen vraag
naar zijde niet aan
MINDER S
Overvol
busje
Staatkundig
systeem
Sovjetunie
DE ST EM C OMB
Grote schoonma
_DESTEM_
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 1 OKTOBER 1988
IS HET SPROOKJE VAN JORIS EN DE DRAAK AL WEER VOORBIJ
Tg] STEM BINNENLA
PRINSES Caroline van Monaco draagt ze, Dynasty-ster
Joan Collins heeft ze en ook de helden van Miami Vice,
Philipp Michael Thomas en Don Johnson, weten er raad
mee, maar in de Nederlandse luxe warenhuizen liggen ze
in de aanbieding: zijden kleren.
Nederlanders lopen niet zo
warm voor het uit de zijde
rups gewonnen garen. Het is
duur, moeilijk te wassen en je
ziet er alles op, menen zij.
Wie deze week de interna
tionale Aziatische zijdebeurs
in de Amsterdamse RAI bin
nenwandelde, kon zich niet
aan de indruk onttrekken dat
zijde inderdaad geen dage
lijkse verschijning is. Euro
pese en Amerikaanse inko
pers en handelaren deden za
ken met de verschillende
standhouders van Aziatische
producenten als China, Zuid-
korea, Burma en Bangladesh.
Vergeleken met de totale
wereldproduktie van vezels is
die van zijde te verwaarlozen.
Met 60.000 ton per jaar is dat
slechts 0,2 procent. Die we
reldproduktie is de laatste
halve eeuw nauwelijks ge
groeid, maar de leidende rol
van Japan is inmiddels wel
volledig overgenomen door
China. De marktprijs is onge
veer 125 gulden per kilo en
stijgt licht. Een geweven en
gekleurde lap, kan echter wel
250 gulden per meter opbren
gen.
Het verhaal gaat dat de
Chinese keizerin Si Ling Chi
de zijde bijna 5000 jaar gele
den ontdekte toen een cocon
in haar thee viel. De keizerin
raakte gebiologeerd door het
fijne draadje dat zich daaruit
ontrolde. Sindsdien heeft de
teelt van zijderupsen een
grote vlucht genomen. Waar
schijnlijk houden 25 miljoen
Chinese gezinnen zich ermee
bezig. Meestal als bijverdien
ste.
De zijderups is uiterst kies
keurig. Hij leeft allang niet
meer in de vrije natuur, maar
in huis. Zes weken lang moet
hij elke vier uur (dag en
nacht) een blaadje van de
moerbeiboom krijgen aange
reikt. Pas dan maakt hij een
cocon van zijde, die na een
dag of tien door de teler in een
oven wordt gedroogd en ont
wonden. Van de ruim twee ki
lometer lange draad is een ki
lometer direct bruikbaar als
draad, terwijl de stukken aan
het begin en het eind tot een
ruwere zijdesoort worden ge
sponnen.
Japan en Zuidkorea, landen
met veel industrie, hebben
zich langzamerhand uit de
zijdeproduktie teruggetrok
ken. De lonen zijn daar te
hoog geworden voor deze ar
beidsintensieve bedrijfstak en
de grond - nodig voor de
moerbeibomen - is schaars.
Vandaar dat China en India,
met een jaarlijkse produktie
van respectievelijk 35.000 en
8.000 ton, nu marktleiders
zijn. Nieuwkomers zijn Brazi
lië en Botswana, die ook een
voor de rups gunstig klimaat
hebben (gemiddeld 24 graden
celsius en ruim 70 procent
vochtigheid).
De rupsenteelt is een typi
sche bezigheid van arme be
volkingsgroepen. Het is ar
beidsintensief en kan gedaan
worden naast huishouden en
arbeid op het land. De zijde
teelt verplaatst zich in China
van de wat rijkere kustgebie
den, waar meer mogelijkhe
den voor de teelt van export
gewassen zijn, naar het ar
mere binnenland. En in een
relatief sterk geïndustriali
seerd land als Brazilië zijn het
de arme boeren die hun hoop
op de zijde vestigen.
„Je kunt de produktie van
zijde niet van de ene dag op de
andere opvoeren", zegt Chen
Jincheng, manager van Chi-
nasilk. Deze Chinese im- en
exportorganisatie voor zijde
is verantwoordelijk voor 90
procent van de wereldhandel
in ruwe zijde en 40 procent
van die in geweven stoffen en
kleding. „Het vereist niet al
leen vaardigheid om de rup
sen te telen, maar je hebt ook
eerst grote arealen moerbei
bomen nodig."
Chen Jincheng vindt Ne
derland een interessante
markt en roemt de eigen
schappen van zijde. Echt no
dig heeft hij ons land niet,
want het gaat goed met de zij
de. De vraag neemt toe, niet in
de laatste plaats omdat de
welvaart in China stijgt en
steeds meer Chinezen zich een
zijden pak of blouse kunnen
permitteren. „Ook in China is
zijde duur", zegt Jincheng,
zijn overhemd tonend welke
hem ongeveer een derde van
zijn maandsalaris kost. Voor
malig directeur van het Con-
fectiecentrum Harmen Boenk
constateert dat de import van
zijde niets voorstelt in Neder
land. „Er is een tendens naar
het gebruik van natuurlijke
stoffen. Nederlanders kiezen
echter eerder voor wol, katoen
en linnen, dan voor zijde. Het
toont alles, je ziet direct als
iemands BH niet goed zit.
Daar houden Nederlandse
vrouwen niet zo van."
Boenk verwacht dat de
prijs van zijden kleding lager
zal worden. Traditioneel werd
de ruwe zijde verwerkt in
Europese modecentra als Co-
mo, Milaan, Lyon en Zurich,
wat de prijs enorm opdrijft.
„Modieus is duur", zegt
Boenk. „Steeds meer zijden
kleding wordt nu echter in
Aziatische landen zelf voor de
export geproduceerd en men
krijgt steeds beter onder de
knie waaraan de Nederlandse
consument behoefte heeft,
bijvoorbeeld wat model, desin
en afwerking betreffen." Toch
blijft de Nederlandse markt
lastig. In naburige landen als
Duitsland, Engeland, Frank
rijk en Italië is zijden kleding
vaker op straat te zien. Dat
komt, zo meent een vertegen
woordigster van een door
China betaalde organisatie
ter promotie van zijde in
Europa, doordat men daar
meer aan het produkt zijde is
gewend.
„Een deel van de superieure
eigenschappen van zijde,
straalt af op de drager ervan",
zegt zij. „In Nederland doen
wij niet aan promotie en dat
is duidelijk te merken. Hier
denkt men nog steeds dat
zijde moeilijker te behandelen
is dan wol. Wat absoluut niet
waar is." (IPS)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14,01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice-
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5
Door Pieter Eggen
DE triomfantelijke glimlach die
het gezicht van WD-fractievoor-
zitter Joris Voorhoeve de laatste
weken zo nadrukkelijk getooid
had was ineens verdwenen.
Lijkbleek en alsof hij zojuist in een
verse ui had gebeten, beende hij weg.
Later op de avond hervond Voor
hoeve zich en legde hij weer met een
Iicht-ironische ondertoon uit waar de
WD zich in het politieke spectrum
ophoudt.
Het was donderdag niet de leukste
dag voor de WD. Na de glorieuze
confrontaties tussen de WD en het
kabinet in de paspoortaffaire, ligt er
nu in Den Haag een volgende splijt
zwam in de vorm van het plan-Dek
ker, de hervorming van de gezond
heidszorg.
De WD zit hopeloos in zijn maag
met 'Dekker' en weet niet goed hoe te
handelen. De manier waarop de libe
ralen donderdag in de Tweede Kamer
openlijk van hun vertwijfeling blijk
gaven, laat zien hoe problematisch
'Dekker' voor hen is. Die vertwijfe
ling is zo groot, dat de WD deze
week het toch al wankele kabinet
verder in diskrediet heeft gebracht.
In het regeerakkoord uit 1986 spra
ken CDA en WD af dat het steeds
duurder wordende systeem van de
gezondheidszorg op de helling moest.
Een club van wijze heren moest een
'masterplan' bedenken.
Die club, onder leiding van Phi-
lips-topman dr. W. Dekker stelde in
het voorjaar van 1987 voor dat er een
basisverzekering voor iedereen moet
komen. De verschillen tussen parti
culiere verzekering en ziekenfonds
moeten vervallen en voor de basis
verzekering wordt een premie be
taald deels in de vorm van een vast
bedrag (nominaal) en deels naar
draagkracht (procentueel). In combi
natie met maatregelen om verzeke
raars meer met elkaar te laten con
curreren (verschillen in premie of
pakket en contracten sluiten met de
goedkoopste ziekenhuizen en artsen)
zou de gezondheidszorg stelselmatig
goedkoper kunnen worden.
De politieke discussie spitste zich
vooral toe op de hoogte van de nomi
nale premie, de omvang van de basis
verzekering en de koopkrachtgevol
gen voor de mensen met een kleine
beurs. De PvdA vond dat die basis
verzekering zo groot mogelijk en de
nominale premie zo laag mogelijk
moest zijn (goed voor de koopkracht);
de WD dacht er precies omgekeerd
over en het CDA zat er tussenin.
Die discussie is nog steeds niet be
slecht en vormt op de achtergrond de
hoofdreden voor de ruzie die nu zo
nadrukkelijk aan het licht is getre
den.
In juni van dit jaar besprak de
Tweede Kamer de hoofdlijnen van
'Dekker' en het plan van het kabinet
om zo snel mogelijk te beginnen met
'Dekker'. De W7D nog steeds be
nauwd om in te stemmen met 'Dek
ker' werd vlak vóór het debat krach
tig door Lubbers toegesproken. Lub
bers dreigde, op een CD A-partij raad
openlijk met een kabinetscrisis: „Er
zijn belangrijker zaken dat een mi
nisterszetel. Zo'n ding is de volksge
zondheid. Als het met de anderen
(lees: de WD, PE.) niet lukt, dan
moet het CDA alleen verder".
Morrend stemde de W7D daarna in
met 'Dekker', maar wel met veel sla
gen om de arm. Zo mocht de eerste
stap niet verder reiken dan het ver
kiezingsjaar 1990. De W7D hoopte
stilletjes erop dat de verkiezingen in
dat jaar de 'Dekker'-discussie een
nieuwe wending geven. En in ieder
geval moesten de liberalen voorko
men dat ze zich niet nu zouden bin
den aan een model-basisverzekering
zoals het CDA dat wil.
Voor de korte termijn ging de WD
wel akkoord met invoering per 1 ja
nuari van een nominale premie (van
Drs.D.Dees - foto de stem/johan van gurp
65 gulden per volwassene en 32 gul
den per kind) voor ziekenfondspa
tiënten en invoering van een gedeel
telijk procentuele premie voor parti
culieren.
Het kabinet doet dat door de
AWBZ (bijzondere ziektekosten) uit
te breiden met voorzieningen uit het
ziekenfondspakket. De premie voor
die AWBZ wordt procentueel gehe
ven en moet vanaf 1990 door alle
werknemers worden betaald. Dat
moet de eerste stap worden op weg
naar de basisverzekering, die het ka
binet iri 1992 (of iets later) wil hebben
bereikt.
In de zomer besloot het kabinet
(onder druk van het CDA en Lub
bers) een grotere eerste stap te zetten
dan aanvankelijk gepland. Lubbers
wil niet het risico lopen dat Een gro
tere nominale premie dus en meer
voorzieningen in de AWBZ. Dat zou
een nieuwe aderlating voor de laagst
betaalden hebben ingehouden. Maar
dankzij eèn forse belastingmeevaller
kan het kabinet het probleem pijn
loos afkopen. De kinderbijslag gaat
met vier procent en in 1990 nog eens
met vijf procent omhoog.
De hogere versnelling waar Lub
bers en het CDA 'Dekker' in zetten,
schoot de liberalen danig in het ver
keerde keelgat. Nu grote stappen
vooruit, zou 'Dekker' en de basisver
zekering onontkoombaar maken. Het
liberale voorbehoud - pas na 1990 de
échte beslissingen - spatte zowat uit
een.
De WD-woordvoerder Nijhuis
(die van het 'politieke vandalisme')
had eerder het beeld van de trein ge
bruikt. Voor hem mocht de trein wel
uit Den Haag vertrekken, maar voor
lopig niet verder dan Voorburg rij
den. Wat Lubbers en het CDA nu de
den was gelijk doorrijden naar
Utrecht met de vooropgezette bedoe
ling naar Maastricht koersen. De li
beralen gruwden van dat beeld. Wat
moesten ze nu dan doen.de trein la
ten ontsporen
Op dat punt zijn de liberalen nu
aangeland. De partijstategen, Voor
hoeve voorop, weten het nog niet
goed. Ze durfden deze week nog geen
ja zeggen, ondanks het dreigement
van partijgenoot, staatssecretaris
Dees (Volksgezondheid) af te treden
als de liberalen niet héél snel hun be
zwaren laten varen.
Hoe hoog de nood gestegen was,
bleek wel uit de buitengewoon chao
tische manier waarop de WD het
kamerdebat van donderdag ont
vluchtte. Er was nog extra bedenktijd
nodig om de gevolgen van enkele
maatregelen goed te overdenken en
nog eens door te spreken met »de
mensen die er echt verstand van heb
ben".
In de danig verziekte verhoudin
gen van het moment is een crisis over
'Dekker' gelijk een kabinetscrisis.
Lubbers speculeerde daar enige
maanden geleden al openlijk 0p,
maar hij verzuimde het dreigement
gisteren te herhalen. Kennelijk
durfde hij het gisteren' niet aan dg
WD op de pijnbank te leggen. De
laatste weken had de premier genoeg
woorden over om de VVD te prikke
len en te treiteren Gisteren gunde hij
de liberalen hun bedenktijd.
Voor het CDA (en Lubbers) is tfe
huidige situatie ook zeer comfortabel.
Uitstel van de noodzakelijke beslis-
singen met enkele dagen brengt de
eerste 'Dekker'-operatie niet wezen
lijk in gevaar. En tegelijkertijd weet
het CDA dat de WD zich nauwelijks
een kabinetscrisis kan permitteren
over 'Dekker'.
Wat zou dat immers het CDA een
mooi verkiezingsonderwerp geven:
'De WD wil niet meewerken aan een
sociale en betaalbare gezondheids
zorg in de toekomst, zoals het CDa
wil'. Met zo'n slogan kun je de verkie
zingen wel winnen. Voorhoeve weet
dat ook en hij voelt voor het eerst
sinds maanden weer eens wat het is
om onder het CDA-juk door te moe
ten.
Dinsdag moeten de liberalen zeg
gen wat ze met 'Dekker' doen. Als de
WD ja zegt, zal dat met de grootst
mogelijke tegenzin doen. Niet alleen
omdat ze 'Dekker' niet lust, maar
vooral natuurlijk omdat de verhou
dingen in de coalitie dan weer her
steld worden. Of de WD weer terug
wil naar de rol van willige bondge
noot van het CDA is de vraag. De li
beralen waren juist zo lekker brutaal
op weg hun eigen gezicht weer te la
ten zien. En vrijheid verslaaft.
Voorhoeve moet zich donderdag
met een schok hebben beseft dat het
sprookje van Joris en de draak (Lub
bers) een plotselinge wending krijgt
OP 2 juli 1985 werd in Mos
kou een haast ondenkbare
benoeming bekendge
maakt. Andrej Gromyko,
bijna 76 jaar oud en al 28
jaar minister van Buiten
landse Zaken van de Sov
jetunie, kondigde aan dat
hij zijn ministerie - een
'suikertaart' aan de Smo-
lenskstraat - ging verla
ten.
Dat is inmiddels ruim drie
jaar geleden. Het ziet ernaar
uit dat nu een definitief einde
is gekomen aan zijn langdu
rige politieke loopbaan. Vrij
dag moest hij zijn lidmaat
schap van het Politburo opge
ven. Zaterdag wordt zijn af
treden als president ver
wacht.
De man, die de verpersoon
lijking werd van de buiten
landse politiek van de Sovjet
unie, sloot in 1985 zijn officiële
loopbaan af als boegbeeld van
de Sovjetunie naar buiten toe.
Hij werd toen staatshoofd van
het land, of in Sovjettermino
logie voorzitter van het Presi
dium van de Opperste Sovjet.
De benoeming op de voorna
melijk ceremoniële post leek
de kroon op een glanzende
carrière van een minister die
naar eigen zeggen 'het reizen
moe was'. Gromyko kon de
zware taak als gevolg van een
slechter geworden gezondheid
fysiek niet meer aan.
Gromyko's autoriteit leek
met zijn benoeming tot presi
dent onaangetast, hoewel
sommige waarnemers meen
den dat hij hiermee op een zij
spoor werd gezet. Binnen het
beleidsbepalende Politburo
bleef hij niettemin een van de
invloedrijkste leden. Van
daaruit hield de 'oude rot' als
een mentor een oogje in het
zeil. Het was Gromyko ge
weest die enkele maanden
eerder nog Gorbatsjov per
soonlijk had voorgedragen als
de nieuwe secretaris-generaal
van de communistische partij.
Gorbatsjov maakte op zijn
beurt Gromyko's nieuwe post
bekend en liet zich lovend uit
over diens verdiensten.
Daarna werd het wat stiller
rondom de nieuwe president
Hij gaf zo te zien gehoor aan
de raad van zijn artsen, die
hem na een hartinfarct in 1977
maanden het kalmer aan te
doen. Hij toonde ook, prak
tisch voor het eerst, belang
stelling voor het leven in de
Sovjetunie. Hij ging de straat
op en informeerde naar het
wel en wee van de burgers die
hij eerder alleen in het bui
tenland had gediend.
Naar de kritiek die hij
daarna liet horen op de le
vensomstandigheden van de
Sovjetburger, bleken de bin
nenlandse problemen een
openbaring voor hem. Zijn
pre-occupatie met de diplo
matie valt af te leiden uit de
woorden van zijn dochter
Emilija, die ooit opmerkte dat
haar vader nooit op straat
kwam. Hij kende van de Sov
jetmaatschappij alleen het
geen hij waarnam vanachter
de gordijntjes van zijn limou-
President Andrei Gromyko.
sine die hem van en naar het
Kremlin bracht.
Gromyko's weg naar de top
verliep voorspoedig en snel,
maar werkelijke politieke in
vloed was pas sinds de jaren
'70 voor hem weggelegd. Van
blinde uitvoerder van het
Russische buitenlandse beleid
ontwikkelde hij zich tot de
drijvende kracht achter de
buitenlandse politiek van het
Kremlin.
Na een economische en
landbouwkundige opleiding
werkte Andrej Gromyko en
kele jaren als hoofdmedewer
ker bij het economisch insti
tuut van de Academie van
Wetenschappen. In 1939 be
landde hij in de buitenlandse
dienst. Het was de roerige pe
riode dat Stalin een zuivering
doorvoerde binnen het minis
terie van Buitenlandse Zaken,
waarbij hij het vooral gemunt
had op joodse diplomaten. De
opengevallen plaatsen wer
den opgevuld met jonge, oner
varen functionarissen. Gro
myko kwam terecht op de
Amerika-afdeling van het
ministerie.
Korte tijd later stuurde de
toenmalige minister van Bui
tenlandse Zaken, Vjatsjeslav
Molotov, de jonge Gromyko
naar Washington, waar hij in
1943, pas 34 jaar oud, tot am
bassadeur werd benoemd.
Een vertegenwoordiger van
het secretariaat van de com
munistische partij, in dit ge
val Sedov, zwaaide echter de
scepter in Washington.
Gromyko heeft ooit ont
huld, zo wil de overlevering,
dat hij als diplomaat in
Washington één raad van Jo-
sif Stalin niet heeft opge
volgd. De Sovjetdictator had
Gromyko opgedragen ter ver
betering van zijn Engels re
gelmatig kerkdiensten te be
zoeken, omdat volgens hem
dominees het beste Engels lie
ten horen. Veel vaker zal Gro
myko zich niet hebben gedis
tantieerd van Stalin, want
volgens Gromyko's overgelo
pen medewerker Arkadi
Sjevtsjenko had Gromyko
veel ontzag voor Stalin en
heeft hij zich ook na diens
verkettering nooit negatief
over hem uitgelaten.
Gromyko was ook betrok
ken bij de gesprekken over de
oprichting van de Verenigde
Naties, waarbij hij de eerste
Sovjetambassadeur werd. In
die eerste jaren van de Koude
Oorlog verwierf hij daar de
bijnaam 'mister njet' wegens
25 opeenvolgende veto's. De
Russische politiek daar werd
wel eens omschreven met 've-
ni, vidi, veto' (ik kwam, ik zag,
en ik sprak mijn veto uit).
Daarna vervulde hij ver
schillende topfuncties op het
ministerie van Buitenlandse
Zaken in Moskou. Maar ook
een korte 'strafoverplaatsing'
naar Londen als ambassadeur
was zijn deel. Gromyko zou
arbeiders van het ministerie
van Buitenlandse Zaken heb
ben ingezet bij de bouw van
een buitenhuis en de toenma
lige minister, Vysjinski, zag
zijn kans schoon om Gromyko
dat onder de neus te wrijven.
Na de dood van Stalin en het
daaropvolgende ontslag van
Vysjinski kwam Gromyko te
rug naar het centrum.
In 1957 - president Reagan
was nog acteur in Hollywood
en Gorbatsjov een schooljon
gen in Zuid-Rusland - werd
Gromyko benoemd tot minis
ter van Buitenlandse Zaken.
Een jaar eerder had hij ook
zijn intrede gedaan in het
centraal comité van de com
munistische partij, waarvan
hij sinds 1931 lid was.
Maar ook als minister van
Buitenlandse Zaken onder
Stalins opvolger, Nikita
Chroesjtsjov, bleef zijn in
vloed beperkt.
Het bracht de Russische
minister soms in een pijnlijke
positie. Tijdens de Cuba-crisis
in 1963 beweerde Gromyko in
een gesprek met president
Kennedy dat er geen Sovjet-
raketten op Cuba stonden. De
president had op dat moment
de foto's al in zijn lade liggen.
Het wordt aannemelijk
geacht dat Gromyko inder
daad niet op de hoogte was
van de aanwezigheid van
Russische raketten op het Ca
ribische eiland.
Een uitlating van
Chroesjtsjov over Gromyko,
die al jaren de ronde doet, ty
peert de verhoudingen het
treffendst: „Als ik Gromyko
opdracht geef met zijn broek
naar beneden op een blok ijs
te gaan zitten, dan doet hij dat
zonder mankeren".
Onder het bewind van Leo
nid Brezjnev groeit de invloed
en het prestige van Gromyko
gestaag. Dit valt onder meer
af te leiden uit zijn benoeming
tot stemgerechtigd lid van het
Politburo in 1973. Hij slaagt er
dan ook langzamerhand in de
invloed van zijn ministerie,
tot dan toe duidelijk onderge
schikt aan de internationale
afdeling van het centraal co
mité, te vergroten.
Volgens Sjevtsjenko was de
als 'hardliner' bekendstaande
Gromyko toch een van de
voorstanders van de détente
met de Verenigde Staten. Hij
zou daar in het Politburo een
flinke robber over hebben
uitgevochten met de toenma
lige minister van Defensie,
Gretsjko. Beide mannen zou
den tijdens de SALT-1 onder
handelingen zelfs wekenlang
geen woord met elkaar heb
ben willen wisselen. De loop
jongen van het eerste uur be
sliste het pleit in zijn voor
deel. Hij ontpopte zich in de
internationale politiek als een
sluw pragmaticus, die alles
voor zijn land overhad, maar
weigerde alles met een ideolo
gisch sausje te overgieten.
Ten gunste van Gromyko
was dat hij het absolute ver
trouwen genoot van Brezjnev,
die de minister roemde om
zijn uitstekende geheugen en
kennis van zaken. „Regel de
bijzonderheden maar met
Gromyko, die weet alles", zou
Brezjnev tijdens onderhande
lingen hebben gezegd. Maar
ook westerse diplomaten sta
ken hun bewondering voor
Gromyko niet onder stoelen of
banken. Zo stelde Henry Kis
singer dat onderhandelen met
Gromyko zonder een uiterst
grondige feitenkennis gelijk
stond aan 'zelfmoord'.
Vanaf het midden van de
jaren zeventig is Gromyko's
positie vrijwel onaantastbaar.
Bijna niemand in het Polit
buro waagt het de oude rot in
de diplomatie over internatio
nale zaken tegen te spreken,
zo signaleerde Sjevtsjenko. De
oude garde in het Politburo
weet wel beter en de jongere
leden zouden worden neerge
sabeld.
Over het persoonlijke leven
van de stroeve staatsman is
weinig bekend. Hij werd ge
boren in 1909 in het plaatsje
Starye Gromyki (Oude Don-
dertjes) in Wit-Rusland. Zijn
ouders waren boeren. Hij stu
deerde in de jaren dertig
agronomie en economie en
kreeg in 1936 de graad 'kandi
daat in de economie'. Twintig
jaar later behaalde hij de titel
doctor in de economie.
Hij was getrouwd met Li-
dij a Grinevitsja en had twee
kinderen, Emilija en Anatoli.
Emilija is historica en Anatoli
is directeur van het Afrika-
intituut. Volgens Sjevtsjenko
leidde Gromyko een matig le
ven en had hij een uitstekende
band met zijn vrouw. Zijn
kinderen leken hem wat min
der te interesseren, zo wordt
gezegd. Toen een journalist
hem ooit om persoonlijke ge
gevens vroeg, verklaarde de
politicus onbewogen: „Mijn
persoonlijkheid interesseert
mij niet".
Hoewel zijn bijnamen niet
erg vleiend voor hem zijn -
'mister njet', 'stenen gezicht'
'grim grom' en 'oude donder' -
en bijna allemaal te maken
hebben met zijn stugge, on
verzettelijke en veelal uit
drukkingsloze manier van op
treden, had hij volgens intimi
toch ook emotionele trekken.
Aan de ene kant kon hij ont
zettend uit zijn slof schieten
tegenover ondergeschikten,
waarbij hij er niet voor
schuwde hen de huid vol te
schelden, maar tegelijk kon
hij zielsgelukkig thuiskomen
in zijn buitenhuis om trots
een eend te tonen die hij had
weten neer te halen tijdens de
jacht.
Zijn humor, die hem wel
eens ontzegd wordt, lag op het
cynische, soms zelfs sinistere
vlak. Toen hem ooit werd ge
vraagd naar wijzigingen in
het Politburo, reageerde hij
met een dunne glimlach: U
weet hoe het hier is, zoiets als
de Bermuda-driehoek, af en
toe verdwijnt er iemand van
ons.
UTRECHT - PvdA-voorzit
ter Marj anne Sint heeft gis- ka
teravond een felle aanval be
gedaan op het inkomensbe- naa
leid van het kabinet Lub- Sin
1 va
jperSópening van de vergade- in
ring van de partijraad hekelde nie
zij het feit dat voor het zesde der
achtereenvolgende jaar men- AO
sen met een uitkering er niets de
bij krijgen. sta
Stre
EEN OVERZICHT van de
organen die de basis vor
men van de Sovjet-staat:
POLITBUREAU - Een 13
leden tellend college van top
figuren uit de communisti
sche partij, dat iri wezen de
dienst uitmaakt in de Sovjet
unie (eigenlijk het dagelijks
bestuur). Naast secretaris-ge
neraal Michail Gorbatsjov
zijn de meest bekende leden
van dit orgaan president An
drei Gromyko, premier Niko
lai Ryzjkov, minister van
Buiterüandse Zaken Eduard
Sjevardnadze en Jegor Li
ga tsjov. Het Politbureau
houdt wekelijkse, besloten
vergaderingen.
CENTRAAL COMITÉ -Het
beleidvormende orgaan van
de partij, en in theorie het
top-orgaan dat de partij zaken
waarneemt tussen partijcon
gressen, die om de vijf jaar
worden gehouden. De 300 le
den worden gerecruteerdfflt
nationaal en plaatselijk par
tijkader, regering, leger, KGB
en andere belangrijke dien
sten. Het Centraal Con®
kiest uit zijn gelederen de se
cretaris-generaal, de functie
die Gorbatsjov sinds maait
1985 bekleedt, en de leden va»
het Politbureau.
OPPERSTE SOVJET - Of
ficieel het hoogste wetge
vende lichaam, maar in wer
kelijkheid meestal weirig
meer dan een groep ja-knik
kers die de besluiten van 4
partijleiding zonder weer
woord kracht van wet geeft
De Opperste Sovjet telt 1.S#
leden, afgevaardigden van
plaatelijke sovjets, verdeéi
over twee kamers. Gorbatejt'
wil de Opperste Sovjet uit
breiden met een derde, even
eens 750 leden tellende karrf
Uit dit vergrote orgaan wiltf
400 leden laten kiezen die zich
full-time met de politiek beng
houden en mede daardoor ah
een alerter, kritischer volte-
vertegenwoordiging kunn®
optreden.
COMMUNISTISCHE PAI-
TIJ - De enig toegestane pal-
tij sinds de revolutie van 19!"
Gorbatsjov wil de bemoeie-
van de partij met zaken vte||
dagelijks bestuur en^Sias
huishouding terugdringen,!
haar rol beperken tot theor?
vorming en het uitstippel®
van het beleid op de lange te?
mijn. Gorbatsjov heeft er eril
ter geen misverstand over lHI
ten bestaan dat de commuri I
tische partij haar unieke pos-
tie zal behouden, en dat po?
tieke oppositie niet zal wd j
den getolereerd.
EMMELOORD (ANP) -
De politie heeft vrijdag
op de A-50 van Lem
mer naar Emmeloord
een Mercedesbusje
aangehouden dat bijna
zeven maal was volge
laden met het maxi
maal toelaatbare laad-
gewicht.
In plaats van de 430 kilo
gram die volgens het ken
tekenbewijs maximaal
mogen worden vervoerd
had de 18-jarige bestuur
der uit Appelscha zijn
'vrachtwagentje' volgela
den met bijna 3.000 kilo
materialen voor een so
ciale werkplaats in Em
meloord.
Volgens de politie heeft
de bestuurder vaker over-
beladen transportdiensten
verzorgd. „Hoewel de be
stuurder uit voorzorg
zwaardere veren onder
zijn vrachtwagentje had
geplaatst, spant de bijna
2.500 kilogram overbela-
ding toch wel de kroon.
Een dergelijk verkeersge
vaarlij k gedrag kunnen
wij niet tolereren", aldus
een woordvoerder van de
politie. De bestuurder
heeft een proces verbaal
gekregen en moest ter
plaatse het teveel aan
goederen uitladen.
(AP)
DE RUSSISCHE leider Michaïl Gorba
maak gehouden. Met een gewaagde
manoeuvre, die enige trekjes vertoont
Gorbatsjov zich 'ontdaan van de prom
Politbureau, het hoogste bestuurscolle
het Centraal Comité, het toporgaan vo
slagen anti-perestrojka bonzen zijn niet
Zij zijn de veteranen van de Russisct
soonlijke invloed in de nationale, regio
kaders. Zij zijn ook de mensen die hu
den in hun stalinistische verleden en t<
voor een glanrijke carrière. Zij worden
een fossiele, falende en dogmatische o
lijk voor het economische en politieke
maar ook als de apparatsjiks die de snc
we, welvarende Rusland van Gorbatsjoi
Wat Gorbatsjov begin 1986 - toen hij
tak geen lengte kreeg zijn Politbureau
niet lukte, lukte hem nu wel. Dat duidt
steviger is geworden en dat zijn tactiscl
pen zijn vernieuwingsstrategie op het
élan te geven.
Dat is moedig en knap. Het is teve
Gorbatsjovs politieke durf, timing, inziet
Gorbatsjov trof als nieuwe partijleide
Permogendheid aan, die in het midden
in de greep geraakte van een morele,
stagnatie. Interne en externe onbeweeg
worden waaronder de nazaten van de
9en doorbrachten.
Er moest veel tegelijk gebeuren. Na:
ten risico's worden genomen. Voor ee
uit de weg gaan van risico tientallen ja
tot overleven was, werd geëist op korte 1
die flexibel, ondernemend en creatief zi
Gorbatsjov toonde zich de nieuwe
durfde zich terug te trekken uit Afghani:
20 te laten vernietigen. Hij durfde I
9eachte partijbonzen het politieke bos
PP straat in discussie te gaan met lanc
brood te eten hebben.
Zijn strategie is er nu op gericht de Sc
de suprematie van de communistische
de technologische en sociale vanderingc
'haliseerde wereld voltrekken. Bij dat pre
soonlijke inbreng de bfesluitvormende rr
de persoonlijke macht van de leider, die
nenko was uitgehold, terug. Die heeft I
teruggepakt. Niet om leiding te geven
machine (zoals onder Stalin), maar om
yen aan het veranderingsproces in Ruslé
De jonge, kundige, energieke en ze
beeft sinds 1985 de belangstelling voor d
'elder, de vozjd, weer tot leven gewekt
doop op radicale hervorming en verande
Gorbatsjov heeft met zijn perestojka
manier bedacht om de crisis in Rusland c
b°eg tijd en genoeg mogelijkheden om i
®en echte plaats te veroveren. Maar alle
beden hebben plaatsgevonden zijn nog c
De Russen zelf willen voorlopig maar i
ter leven, meer welstand en meer vrijhec
P61"1 zij onder Gorbatsjov mondjesmaat
Sche ingrepen van deze week kunnen
dien om de andere doelen te bereiken.
Gorbatsjovs hervormingen zullen nog
'en. Daarom blijft de nabije toekomst, h<
spelbaar.
hi
