[DE STEM
NEDERLAND RAAKT
INVLOED KWIJT
AAN DE ZUIDPOOL
esparen.
">g|
STSI
|igh School in tr
1989/90
ZATERDAG
1 OKTOBER 1988
Ozonlaag
Illusie
Vergeefs
msj
Nieuwsgierig
Kwestbaar
Smeltend
nderaan de aardbol ligt, schijn
baar achteloos neergesmeten, als een onmetelijk glin
sterend juweel Antarctica is het laatste onbedorven
continent. De grootste woestijn ter wereld. De Antarc
tische ijskap is minstens veertig miljoen jaar oud en is
pas deze eeuw ontdekt. Antartica heeft geen regering,
het is niemands bezit. In 1959 tekenden twaalf landen
het Antarcticaverdrag. Nu doen 30 landen mee aan
het internationale onderzoek naar de ecosystemen, de
vervuiling, het klimaat en de atmosfeer. Een onder
zoek waarvan de kosten vergelijkbaar zijn met die van
de ruimtevaart. Kosten, die voor veel landen de moeite
waard zijn. Daartegen steekt de benepen krenterig
heid van Nederland beschamend af. Een verslag over
de betekenis èn de bedreigingen van 's werelds koud
ste en schoonste plek.
Cr
1 en 31 juli 1974 bent geboren I
lienen voor esn studie op eenl
Irican Intercultural Student E* I
door de United States Infor- I
jton D.C. bestemd als E*
Er zijn een beperkt aantal!
67 voor de uitvoerige brochure I
STS Student Travel Schools,]
Velp of Postbus 258,
bl brochure 89/90 STl/lo I
.\\\Mf.'.W»»AMIIMMm i
nfc. 'j.-. ucü
■1 wmm Vr Wif "•.•u
\*-"v
De mens lijkt verloren te gaan In de immense Ijswoestijn van Antarctica. Niette
min laat de mens er onuitwisbare, vuile sporen na. - foto s sunshine
meer afgeven en de temperatuur stijgt.
„De komende vijftig jaar 2Vi graad,
dat is de meest waarschijnlijke voorspel
ling", zegt profesort Oerlemans van het
instituut voor Meteologie en Oceanogra
fie. Een hogere temperatuur heeft fatale
gevolgen voor de grootste ijskap ter we
reld.
Als Antarctica zou smelten, stijgt de
zeespiegel 65 meter. Oerlemans gelooft
niet dat deze zondvloed binnen een paar
eeuwen is te verwachten. Hij is meer be
vreesd voor de westelijke ijsplaat die tien
procent van de totale oppervlakte van
Antarctica beslaat. Een hogere tempera
tuur verwarmt het zeewater waarna de
fixatiepunten smelten. Er zal sneeuw val
len op Antarctica waardoor de zeespiegel
(vochtopname in de lucht) daMt.
Maar die daling weegt niet op tegen
de totale stijging van het zeewater. De
zeespiegel wordt hoger bij Groenland,
ook door het smelten van berggletsjers.
Vervolgens zet het zeewater nog uit door
de grotere warmte. Hoewel de Antarcti
sche zeespiegel dus daalt, zorgen alle an
dere factoren toch voor een totale stij
ging van 30 centimeter in het jaar 2050
en 65 centimeter in 2100. Ter illustratie:
Nederland moet voor iedere vijf centi
meter stijging een miljard gulden inves
teren in kustversterking.
De teloorgang van de ijskap betekent
verlies van een schat aan informatie over
onze planeet. In de ijslagen liggen de kli
maatsontwikkelingen van eeuwen opge
slagen. Wetenschappers hebben hieraan
waardevolle gegevens ontleend over
vroegere ijstijden en warme perioden.
Dankzij de ijskap is het inzicht in de ge
schiedenis van de aarde groter dan ooit
tevoren en kunnen theorieën over de toe
komst van onze bol worden ontwikkeld.
Het continent Antarctica is de aange
wezen plaats om de ozonlaag te bestude
ren. Die is sinds enkele jaren het grootste
milieuvraagstuk. Sporengassen als drijf-
gas in koelelementen en spuitbussen, en
methaan - verspreid door rundvee en de
waanzinnig toenemende aantallen ter
mieten in de gekapte regenwouden-
schieten letterlijk gaten in de ozonlaag.
Gassen die honderd jaar en langer in de
atmosfeer blijven.
Een aan flarden gescheurde ozonlaag
laat de schadelijke UV-zonnestralen
door. Huidkanker neemt toe, gewassen
verschroeien en plankton sterft. Britse
onderzoekers ontdekten in 1984 het eer
ste gat boven Antarctica. Amerikaanse
collega's maten twee jaar later al een ver
dubbeling: een gat zo groot als de Ver
enigde Staten.
Antarctica wordt belaagd door een op
rukkende vervuiling. De oudere stations
zitten letterlijk op hun eigen vuil. De on
derzoekers hebben jarenlang hun afval
in diepe ijsgaten gekieperd. Die troep
kan er niet meer uit en blijft meters diep
voor eeuwig getuigen vai\ ons westerse
leefpatroon.
Een aantal landen is tot inkeer geko
men. Duitsland bijvoorbeeld, heeft
enorme sommen geld gestopt in rioolzui
vering en vuilverbrandingsinstallaties bij
de onderzoekstations. De SCAR, het ad
viesorgaan van het Antarctisch Verdrag,
heeft vorige maand in Australië een
reeks van adviezen opgesteld.
Deze voorstellen moeten nog worden
goedgekeurd door de Verdragspartners.
Daarna moeten de onderzoekers zich
strikt aan deze regels houden.
Dat geldt echter niet voor de toeristen.
Geen land ter wereld kan de reisorgani
saties regels opleggen. Er gaan dan ook
steeds meer stemmen op om de groei van
het toerisme via het Verdrag in de hand
te houden en toeristen te verplichten tot
milieuvriendelijk gedrag.
In 1991 hebben de Verdragspartners de
kans het dan dertig jaar oude Verdrag te
herzien op natuurbescherming, bodem
claims, activiteiten en het winnen van
mineralen en olie. Alleen landen die vol
waardig lid zijn, mogen meepraten. De
Nederlandse onderzoekers hadden tot
voor kort de illusie dat zij in dat jaar ein
delijk een vinger in de pap zouden heb
ben.
Vergeet het maar. Het lopende (mini
male) onderzoeksprogramma dreigt
abrupt te worden afgebroken. Het minis
terie van Onderwijs en Wetenschappen
heeft de drie ton aan stimuleringsgelden
met ingang van 1 januari geschrapt. En
berichten over een spoedig .kabinetsbe
sluit, drie maanden voor de fatale da
tum, blijven uit.
Antarctica-kenner en oud-burgmees
ter van Rotterdam Thomassen heeft tij
dens het deze week in Amsterdam ge
houden internationale symposium over
Antartica, keurig zijn mond gehouden.
Maar daags voor het symposium opende
hij boos de kaarten.
„Het is een schande. Een miljoen dat
verdeeld moet worden over vijf departe
menten. In dit land worden voor miljoe
nen guldens tunnels aangelegd zodat de
herten van het ene stukje bos naar het
andere kunnen oversteken. De bestrij
ding van de muskusrat kost jaarlijks 56
miljoen en het beest laat zich deson
danks niet uitroeien."
Een miljoen per jaar en een coördina
tor die door het kabinet wordt bevoegd
de gelden te besteden. Dit ter voorko
ming van het elkaar de zwarte piet toe
spelen door de verschillende betrokken
ministeries. Dat is wat de Nederlandse
onderzoekers vragen.
Wellicht vergeefs. Kamerleden die waren
gevraagd de noden en noodzakelijkheid
van het Nederlandse onderzoek aan te
horen, lieten het afweten. Er kwam nie
mand.
Tekenend is de opening van het sym
posium in Amsterdam. Tot drie keer toe
werd in het ontwerpprogramma een
woordvoerder van de regering aangekon
digd. Even vaak werd deze aankondiging
weer geschrapt om de simpele reden dat
een woordvoerder voor Antarctica niet
bestaat. Om met zijn eigen woorden te
spreken, Thomassen werd toen van stal
gehaald met de vrome taak de kruide
niersmentaliteit van onze politici voor
het internationale gezelschap te verdoe
zelen.
n maximumtarieven en Postbank-
huidige tarieven; wijzigingen voor-
:elf spreken.
betalen'
bij verschil
Postbank per maand
f442,67 (11,9%) f 14,56
f322,48 (10,4%) f22.47
f483,73 (10,4%) f24,77
f424,55 (10,4%) f22,64
Jf> f636,82 (10,4%) f29,96
f849,09 (10,4%) f33,91
te per jaar op basis van samengestelde
envelop' zonder postzegel 5*!
onsumptiefKrediet,
8900 PE LEEUWARDEN. S I
Door Wouke van Scherrenburg
Goddank hebben onze oosterburen een
schip. Anders bleven 17 Nederlanders
achter hun bureaus en in hun laboratoria
en konden ze fluiten naar hun onderzoek
°P Antarctica. Nu varen ze gratis mee
met het riante Duitse schip Polarstem.
Iedere dag dat de Polarstem vaart,
kost honderdduizend gulden. Het schip
is volledig gefinancierd door de Duitse
overheid. „Wij zouden niet verder ko
men dan het Kanaal", schampert profes
sor Duursma, voorzitter van de commis
sie Antarctisch Onderzoek van de Stich
ting Onderzoek der Zee. Hij doelt op de
one ton die zijn commissie jaarlijks van
het rijk krijgt en die vanaf komend jaar
wordt geschrapt.
Elf Europese landen met in totaal 140
wetenschappers doen mee aan de projec
ten van de Polarstem. Zij bestuderen de
ecosystemen in zee en op het ijs. Plank
ton, vogels, walvissen en zeehonden.
De belangstelling voor Antarctica neemt
and over hand toe. Sinds het continent
ast punt is op de agenda van de Ver-
nigde Naties, zijn landen over de gehele
ereld nieuwsgierig geworden en willen
un eigen onderzoekstations op het
oude continent hebben. Dertig landen
P cgen nu onderzoek. Een aantal hiervan
heeft te weinig en/of te kort onderzoek
gedaan om als volwaardig lid mee te
kunnen praten in het Antarctica Ver
drag. Die landen moeten genoegen ne
men met de status van waarnemer en
hebben geen echte stem in het kapittel.
Evenals Nederland.
Antarctica verbroedert. Zelfs op het
hoogtepunt van de koude oorlog in de
jaren '60 en '70 wisselden Russen en
Amerikanen frank en vrij informatie uit.
Tot op. de dag van vandaag haalt nie
mand het in zijn hoofd het; Verdrag te
schenden.
Daar hoort wel een kanttekening bij.
Lang niet alle landen betrekken de na
tuurbescherming bij het werk. De onder
zoekers beperken zich strikt tot de we
tenschap en zijn nimmer in gesprek met
de natuurbeschermers in hun land. Van
de dertig landen die op Antarctica wer
ken, betrekken alleen Denemarken, Fin
land, Zweden, Nederland, Australië en
Nieuw-Zeeland hun natuurbeschermers
bij het onderzoek.
Toch is de natuur op Antarctica van
onschatbaar belang. Het ecosysteem is
uniek en uiterst kwestbaar. Nergens an
ders ter wereld is een dergelijk systeem
Het ruige klimaat van de Zuidpool stelt de onderzoekers ter plekke zwaar op de
proef.
Antarctica oogt als een schitterend Juweel. Toch zijn er talloze smetten die die
schittering verstoren.
van een constante temperatuur van het
ijskoude zeewater, de bittere kou en de
jagende stormen waarin robben, pin
guïns, walvissen en zelfs planten leven.
De kwetsbaarheid van het systeem is
onder andere aangetoond door de Ne
derlandse onderzoekers. Aan het begin
van de voedselketen is het plankton, zo
als in alle oceanen. Maar alleen in de
Antarctische zeeën leeft krill. Garnaal
achtige diertjes die de belangrijkste en
onmisbare voedselbron zijn voor vissen,
vogels en zoogdieren.
Is de vangst van walvissen en zeehon
den inmiddels met succes aan banden
gelegd, voor krill is het nog niet zover.
Krill is een aantrekkelijk produkt voor
de vissers want je kunt er behalve een
voedzaam produkt voor mensen, ook
veevoer van maken.
Er gaan steeds meer stemmen op, ook
van Nederland, om de krillvangst aan
strakke banden te leggen. Door de barre
omstandigheden op het continent gaat
vrijwel alle energie van de dieren op aan
het simpele voortbestaan. Iedere versto
ring van de voedselketen is daarom
rampzalig, beklemtoont professor Prins,
voorzitter van de werkgroep Antarctica.
Er zijn meer gevaren die het continent
bedreigen. Westelijk Antarctica is een gi-
tantische ijsplaat die onder de zeespiegel
gt. De plaat ligt op sommige plaatsen
vast aan de zeebodem, de zogenaamde
fixatiepunten. Verkeer en industrie sto
ten steeds meer kooldioxide en sporen-
gassen de lucht in. Deze stoffen vormen
een isolerende deken boven het aardop
pervlak. De aarde kan haar warmte niet
O
